Атрад Сеўцападобныя (Charadriiformes), сямейства Ціркушкавыя (Glareolidae)
Статус. IV катэгорыя. Вельмі рэдкі, нерэгулярна гнездавальны від.
Значэнне ў захаванні генафонду. Адзін з 4 відаў сямейства ў сусветнай фауне, адзіны прадстаўнік сямейства, які трапляецца ў Беларусі.
Кароткае апісанне. Ад блізкіх ёй кулікоў ціркушка знешне адрозніваецца кароткай дзюбай з вельмі глыбокім, як у ластаўкі, ротавым разрэзам (прыстасаванне для лоўлі насякомых у палёце). Даўжыня цела 18-20 см, маса 95-100 г, даўжыня крыла 18-20 см. Спіна шаравата-бурая. На горле і шыі спераду вохрыстая пляма, аблямованая чорнай палоскай, грудзі дымчатыя, брушка і верхнія покрыўныя пёры хваста белыя.
Пашырэнне. Эўразія, Афрыка, Аўстралія. У зоне стэпаў ад нізоўяў Дуная да перадгор'я Алтая. На паўночным захадзе арэал, як мяркуюць, прасціраецца да шыраты р. Прыпяць. Ён вызначаны па адзінай знаходцы гнязда з кладкай 3 чэрвеня 1971 г. на беразе ракі каля г.п. Тураў у Жыткавіцкім раёне [1] і знаходках на Ўкраіне.
Месцы пражывання. Пясчаныя рачныя наносы з рэдкай сухалюбнай расліннасцю.
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Крайне нізкая. Верагодна, што мае месца пульсацыя арэала. Пасля 1971 г. стэпавая ціркушка больш не назіралася.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Магчыма, выпас жывёлы. Адно з вядомых гнёздаў было часткова разбурана жывёлай.
Асаблівасці біялогіі. Гняздуецца ў мяшаных калоніях малых крачак і зуйкоў. Гнёзды - паглыбленні ў пяску без высцілкі. У кладцы 4 яйкі бруднавата-пясочнага колеру памерамі 32,5 x 24,9 мм. Свежыя кладкі ў першыя дні чэрвеня, наседжаныя - у сярэдзіне і другой палове чэрвеня, лётны маладняк у другой палове ліпеня [1].
Развядзенне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Стэпавая ціркушка занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [2]. Здабыча птушкі забаронена [3].
Неабходныя меры аховы. Забарона выпасу жывёлы ў пойме Прыпяці ў межах 500 м ад рэчышча, выяўленне новых месцаў пражывання і іх ахова, прапаганда аховы віду.
Літ.: 1. Клакоцкий, 1973; 2. Чырвоная кніга БССР, 1981; 3. Положение, 1987.
М.Долбік, А.Казулін
