Полімарфізм, наяўнасць у межах аднаго віду жывёл дзвюх ці больш значна непадобных адна на адну груп асобін, якія не маюць пераходных форм. Паліморфнымі з'яўляюцца біяхімічныя, марфалагічныя, генетычныя прыкметы. Прыватным выпадкам полімарфізму з'яўляецца палавы дымарфізм. У амфібій і рэптылій часцей за ўсё гаворка ідзе пра полімарфізм афарбоўкі цела.

Сярод бясхвостых амфібій малюнак спіны і ступень пігментацыі горла і бруха моцна вар'іруюць. З бясхвостых амфібій, што пашыраны ў Беларусі, лепш за ўсё полімарфізм малюнка спіны вывучаны ў бурых жаб, у якіх адзначаны 4 найбольш тыповыя варыянты (морфы) малюнка спіны. Паласаты малюнак: уздоўж хрыбта і пасярэдзіне галавы праходзіць светлая паласа, якая нібыта падзяляе цела на дзве часткі. Часам яна выяўлена невыразна, размыта і праходзіць ад ануса да галавы або да сярэдзіны тулава. Выразна выяўлены фенатып паласатасці прадстаўлены толькі ў папуляцыях вастрамордай жабы з поймавай тэрыторыі, якая прылягае да р. Прыпяць. У травяной жабы паласа ніколі не бывае выяўлена так выразна, як у вастрамордай, для яе больш характэрны фенатып размытасці малюнка. Дарсамедыяльная паласа прысутнічае побач з іншымі варыянтамі малюнка спіны. Плямісты малюнак: на спіне размешчаны цёмныя плямы, колькасць, форма і размяшчэнне якіх вельмі зменлівыя. Нярэдка плямы, размешчаныя ўздоўж хрыбта, зліваюцца і ўтвараюць дзве паралельныя цёмныя палосы, якія часта могуць абмяжоўваць светлую дарсамедыяльную паласу. Фенатып, які мае 2-3 плямы, уласцівы травяной і вастрамордай жабе. Рабы малюнак: на спіне мноства дробных цёмных кропак. Найбольш тыповым варыянтам з'яўляецца «леапардавы» малюнак са шматлікіх крапінак, якія зліваюцца. У многіх асобін колькасць крапінак адносна невялікая (да 10-12). Чысты малюнак: поўная або амаль поўная адсутнасць плям або крапінак. Л-падобная пляма або яе рысы звычайна застаюцца, але не заўсёды. Падобны полімарфізм адзначаецца як у таксанамічна блізкіх форм, так і аддаленых, але блізкіх экалагічна. Вядома, што фенатыпічныя (знешнія) прыкметы маюць генетычную абумоўленасць. Так для шэрагу відаў (у тым ліку і вастрамордай жабы) устаноўлена, што наяўнасць светлай дарсамедыяльнай паласы вызначаецца дзеяннем суцэльна дамінантнага аўтасомнага гена. У цэлым развіццё ўсёй афарбоўкі (уключаючы агульны фон і шчыльнасць пігментацыі) вызначаюць не менш за 6 генаў. У той жа час асобныя дэталі кантралююцца больш простымі генетычнымі сістэмамі, як правіла, адной парай алелей. Гэта адносіцца не толькі да магчымасці з'яўлення спецыфічнага малюнка, але і да асаблівасцей афарбоўкі.

Рэптыліям уласцівы полімарфізм паводле афарбоўкі і малюнка цела, а таксама паводле прыкмет фалідозу (шчыткавання). У вераценніцы ён праяўляецца паводле тыпаў спалучэння перадлобных шчыткоў (5 варыянтаў) і цемянных лусак (5 варыянтаў), а таксама па малюнку дарсальнай часткі цела. Па апошняму прызнаку вылучаюць 5 тыпаў варыяцыі прыкмет (фенаў) і іх камбінацый: наяўнасць малюнка (адсутнічае, прысутнічае); наяўнасць цёмных дарсамедыяльных палос (адсутнічаюць, прадстаўлена адной адносна шырокай паласой, дзвюма тонкімі палосамі, шасцю тонкімі палосамі); наяўнасць блакітных плям (адсутнічаюць, прысутнічаюць); наяўнасць дарсалатэральных суцэльных палос (адсутнічае, прысутнічае); магчымыя яшчэ 6 варыянтаў камбінацый асобных элементаў малюнка. У порсткай яшчаркі полімарфізм малюнка спіны праяўляецца ў зменлівасці цэнтральнай дарсамедыяльнай паласы, дарсалатэральных палос і цёмных плям. Тыповым лічыцца варыянт малюнка спіны з цёмнымі плямамі і падоўжнымі светлымі палоскамі, хоць у межах гэтага тыпу ёсць варыяцыі: розныя формы і памеры плям, светлыя палоскі бываюць суцэльныя, перарывістыя і іншыя. У папуляцыях паўднёвай часткі Беларусі трапляюцца асобіны, у якіх не выяўлены спінныя палосы і сярэдзінныя плямы, а таксама суцэльна адсутнічае малюнак на аднародна афарбаваным целе. Вядомы таксама меланісты, цела якіх афарбавана ў чорны колер. Для жывароднай яшчаркі характэрна высокая ступень зменлівасці шчыткавання галавы, асабліва перадлобных шчыткоў, плямістасці галавы, а таксама малюнка спіны. Тыповым лічыцца малюнак спіны, які складаецца з цёмнай (часта перарывістай, разбітай на асобныя плямы) паласы, якая праходзіць уздоўж хрыбта, а таксама з двух светлых палосак па баках спіны і цёмных, адносна шырокіх палос (часам разбітых на плямы) па баках тулава. Трапляюцца асобіны, у якіх малюнак адсутнічае, а таксама меланісты суцэльна чорнага колеру. Для вужа звычайнага ўласцівы полімарфізм паводле прыкмет фалідозу (шчыткавання) - перш за ўсё маецца на ўвазе частата, з якой трапляецца розная колькасць і білатэральныя асіметрычныя камбінацыі верхнегубных, завочных, скроневых, міжнасавых, ніжнясківічных, брушных, анальных і падхваставых шчыткоў. Зменлівасць праяўляецца ў кантрастнасці аранжавых або жоўтых патылічных плям (раздзельных, кантрастных, слабакантрастных). Афарбоўка спіны таксама даволі зменлівая: ад светла-шэрай да цёмна-шэрай, часам да амаль чорнай. Найбольш часта трапляюцца асобіны шэрага колеру, на фоне якога могуць быць размешчаны плямы. У мядзянкі звычайна ўздоўж спіны ёсць 2-4 рады дробных плямінак, якія могуць злівацца ў суцэльныя палоскі. У адных асобін плямы добра відаць, у іншых ледзь заўважаюцца. У гадзюкі звычайнай полімарфізм паводле шчыткавання галавы (спалучэнне лобнага і цемянных шчыткоў), малюнку галавы, спіны, вентральнай часткі цела і хваста. Зменлівасць малюнка дарсальнай часткі цела праяўляецца па цёмнай пляме на галаве, завочных светлых плямах, зігзагападобнай паласе і яе спалучэнні з цёмнымі плямамі на галаве. Вызначана, што ў зонах з пастаянным кліматам (вільготныя лясы і горы, пустыні і паўпустыні) пашыраны віды, для якіх полімарфізм не з'яўляецца характэрным, а ў зонах са зменлівым кліматам (сезонна-арыдныя вобласці) паліморфныя віды звычайныя. Гэта тлумачыцца толькі рознай экалагічнай каштоўнасцю асобных морфаў, і манаморфнасць гэтых відаў у зонах з пастаянным кліматам можа быць вынікам непасрэднага адбору на карысць найбольш прыстасаваных. Так, высветлена, што паласатыя морфы вастрамордай жабы назапашваюць у печані больш пажыўных рэчываў, чым іншыя морфы, у іх таксама больш высокі ўзровень абмену рэчываў. Асобіны з розным варыянтам малюнка размнажаюцца ў розныя тэрміны. Хуткасць метамарфозу ў іх таксама розная.

Паведаміць пра недакладнасьць