Было створанае на Ўсебеларускім устаноўчым сходзе грамадзкіх прадстаўнікоў, які адбыўся 19.10.1988 у Менску. Арганізацыйная група «Камітэт-58» падрыхтавала праекты статуту і дэклярацыі таварыства і сумесна з творчымі саюзамі кінематаграфістаў, мастакоў, пісьменьнікаў і рэдакцыяй газэты «Літаратура і Мастацтва» склікала ўстаноўчы сход, разгледзелі і прынялі праекты дакумэнтаў таварыства і сталі яго ўстаноўчымі арганізацыямі. У Грамадзкую раду Таварыства ўвайшлі: У.Арлоў, А.Белавусаў, В.Быкаў, А.Белязо, А.Вярцінскі, В.Вячорка, С.Грахоўскі, У.Дамашэвіч, С.Дубавец, А.Дудараў, М.Дубянецкі, М.Жданоўскі, С.Законьнікаў, В.Івашкевіч, А.Каламіец, А.Касько, У.Конан, У.Крукоўскі, М.Купава, В.Ляшковіч, В.Манаеў, А.Марачкін, З.Пазьняк, М.Пташук, Т.Раманькова, А.Рашчынскі, А.Сідарэвіч, М.Ткачоў, М.Чарняўскі, Э.Ялугін. Старшынём Грамадзкай рады абраны Зянон Пазьняк.
Асноўные задачы таварыства - выявіць, дасьледаваць і зрабіць вядомай для грамадзкасьці інфармацыю пра злачынствы таталітарнае ўлады; высьвятліць паіменна колькасьць ахвяраў сталіншчыны ў Беларусі, увекавечаньне іх памяці; стварэньне навукова-дасьледчага, асьветніцкага, архітэктурна-мэмарыяльнага комплексу «Мартыралёг Беларусі» ў Менску, помнікаў і абэліскаў замучаным і забітым людзям.
У студзені 1989 Таварыства выпусьціла самвыдавецкі бюлетэнь «Мартыралог», дзе былі зьмешчаныя праграмныя дакумэнты.
Кр.: 1. ANH. F-8/19.
Літ.: 2. Мартыралог Выданьне БГГАТПАС «Мартыралог Беларусі». 1989, № 1.
Ларыса Андросік
