Туркоўскі Станіслаў (1909, в. Сваятычы Ляхавіцкага р-ну - памёр не раней 1952 у Карэла-Фінскай ССР). Зь сям'і селяніна-серадняка, да 1939 працаваў парабкам. З прыходам першых саветаў пачаў займацца пчалярствам. У часе нямецкай акупацыі быў начальнікам Беларускай Народнай Самапомачы ў Сваятыцкай воласьці. Адначасова падтрымоўваў сувязь з кіраўніцтвам партызанскага аддзелу імя Суворава. Карыстаўся вялікім аўтарытэтам у мясцовага насельніцтва. Выратаваў ад нямецкіх жаўнераў некалькі жыдоўскіх сем'яў.

Пасьля вызваленьня тэрыторыі Ляхавіцкага р-ну ад нямецкіх войскаў увесну 1945 стварае пры Сваятыцкім клюбе гурткі аматараў садаводзтва й пчалярства. Празь некаторы час уступае ў канфлікт са старшынём Сваятыцкага сельскага савету Стульбам. Апошні ліквідуе гурткі, як праяву «неавторизованной активности» і дасылае ў Ляхавічы кампрамат на «первого кулака на весь сельсовет». Ляхавіцкі раённы суд прызнае Т. вінаватым у калябаранцтве й антысавецкасьці і да канчатковага вырашэньня пытаньня зьмяшчае яго ў турму. С. піша ліст у Баранавічы да былога камандзіра партызанскага аддзелу Аскіркі, апошні выдае яму даведку пра належнасьць да аддзелу і абяцае падтрымку. Грунтаваць абвінавачваньні супраць Т. не было на чым: у Сваятычах не знайшлося ніводнага даказьніка. З Савету Міністраў БССР прыйшоў адказ на скаргу 120 вяскоўцаў - загад хутчэй вырашаць справу. Т. быў вызвалены з-пад варты, скасаваны ў званьні кулака. Мінфін выплаціў грашовую кампэнсацыю.

Пасьля вызваленьня Т. праводзіць збор сьведчаньняў сялян супраць Стульбы. У 1949 апошняга судзілі. У тым жа годзе Т. праводзіць публічныя выступленьні супраць кіраўніцтва калгаса імя Карла Маркса, выкрывае сутнасьць калектывісцкае палітыкі. Прадаўшы ўсю сваю маёмасьць, уступае ў той самы калгас і выступае на сходах з заклікамі не выходзіць на працу. Калі ўсе сяляне абвясьцілі пра свой выхад з калгаса, да справы Т. падключаецца старшыня Баранавіцкага аблвыканкаму Васіль Царук. Зь ягонага асабістага загаду быў арганізаваны другі працэс над Т., падставаю для якога былі падабраныя спэцыяльнай абласной камісіяй адмысловыя сьведкі й дакумэнты. У 1950 у прысутнасьці вялікае колькасьці народу Ляхавіцкі раённы суд паўторна абвінаваціў Т. у антысавецкай дзейнасьці й накіраваў яго на прымусовыя працы ў Карэла-Фінскую АССР. Т. зьдзейсьніў уцёкі і ўладкаваўся чыгуначным рабочым у Баранавічах. У выніку даносу быў схоплены органамі бясьпекі і пад вартаю дастаўлены ў Карэлію з павялічаным тэрмінам. Далейшы лёс невядомы.

Кр.: 1. Занальны Дзяржаўны Архіў у г. Баранавічы. Ф. 188, воп. 2, спр. 773 (Дело Турковского Станислава Адольфовича); Ф. 807, воп. 14, спр. 39.

Бібл.: 2. Дзяніс Лісейчыкаў. Другія Саветы: Ляхавіччына ў 1944-1950 гг. // Ляхавіцкі веснік. 1998, № 83.

Дзяніс Лісейчыкаў

Паведаміць пра недакладнасьць