Парадак Варсянкакветныя (Dipsacales), сямейства Варсянкавыя (Dipsacaceae)
Статус. I катэгорыя. Вельмі рэдкі від, які знаходзіцца пад пагрозай знікнення.
Значэнне ў захаванні генафонду. Сярэднеэўрапейскі горны рэліктавы від, які знаходзіцца ў Беларусі ў асобных лакалітэтах за паўночна-ўсходняй мяжой арэала [1, 2]. Дэкаратыўная, лекавая, меданосная і фарбавальная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з прамастойным сцяблом вышынёй 40-90 см і кароткім карэнішчам. Сцябловае лісце супраціўнае, двойчыперыстарассечанае, прыкаранёвае - лірападобна-перыстанадрэзанае або амаль суцэльнае, на чаранках, сабрана ў разетку. Кветкі двухполыя, светла-блакітныя або чырванавата-ліловыя, у галоўчатым суквецці, якое нагадвае кошык складанакветных. Агульнае кветаложа пакрыта лускападобнымі прыкветнікамі. Плод - глыбокавасьмібаразнаватая апушаная сямянка [3-5].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў ліпені-верасні, пладаносіць у жніўні-верасні. Размнажэнне насеннае.
Пашырэнне. Эўразія [6]. Па старых літаратурных і гербарных даных [7, 8] адзначалася ў наваколлі Камянца, Наваградка і Магілева. Цяпер вядома толькі адно месца росту ў Лагойскім раёне [9]. Месцазнаходжанне каля воз. Нарач [10] не пацверджана.
Месцы росту. Расце на парослых хмызняком пераўвільготненых лугавінах у далінах рэк, на сырых узлесках, ускрайках балот.
Характар росту. Трапляюцца невялікія групы і асобныя экземпляры.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Гаспадарчая трансфармацыя зямель, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі (вытоптванне, зрыванне раслін), касьба, выпас жывёлы.
Культываванне. Вырошчваецца ў ЦБС АН Беларусі з 1958 г. [11] і ў батанічным садзе БДУ.
Прынятыя меры аховы. Занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [10]. Ахоўваецца ў батанічным заказніку «Плешчаніцкі».
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцазнаходжанняў і кантроль за станам папуляцый, выяўленне новых месцаў росту, увядзенне ў культуру і рассяленне ў прыродныя экатопы.
Літ.: 1. Козловская, Парфенов, 1972; 2. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 3. Флора СССР, т. 24, 1957; 4. Флора БССР, т. 4, 1955; 5. Флора Европейской части СССР, т. 3, 1978; 6. Пачоский, 1897; 7. Даныя гербарыя Батанічнага інстытута імя В.Л. Камарова АН СССР; 8. Сауткина, Зубкевич, Кудряшева, 1975; 9. Чырвоная кніга БССР, 1981; 10. Кухарева, Пашина, 1986.
Т.Сауткіна
