ДУБ. 1. Пра вышыню, таўшчыню, магутнасць ствала, крону (яе форму); пра колер [дуба]: вынослівы, выносны, высокі, гонкі, гузаваты, дзябёлы (разм.), дужы, звязісты (разм.), каранасты, каржакаваты, кашлаты, кражысты, крамністы (аўт.), купчасты, магутны, мажны, моцны, пакручасты, плячысты (аўт.), прысадзісты, развіслы, разгаты (разм.), разложысты, расахаты, раскідзісты, роўны, стройны, танклявы, таўшчэразны, тоўсты, шыракаплечы (аўт.); жаралісты (аўт.), жоўты, зялёны, медналісты, сівавата-замшэлы, чорны.

Стройны, вынослівы [дуб], толькі невялічкі венчык галін гайдаўся ў вільчыку (Б.Сачанка). На горцы стаялі старыя выносныя дубы (Я.Колас). На ўскрайку лесу Ніна ўбачыла высокі, раскідзісты стары дуб (І.Новікаў). Тры магутныя дубы, мо самыя раўнюткія, гонкія, тоўстыя, самыя дуброўныя крапакі ляжалі (В.Карамазаў). Вось сашчапіліся два адвечныя асілкі: магутны, прысадзісты, гузаваты, звязісты дуб з таўшчэзным і высачэзным вязам (Я.Колас). Вось яна: нешырокая, але доўгая дзялянка... з роўнымі радамі не надта высокіх, але дзябёлых, прыгожых... маладых дубоў (І.Шамякін). Буду ехаць бітым гасцінцам, выйдзе з бору сасна пакланіцца. Нават бусел з дужага дубу прывітае (Д.Бічэль-Загнетава). Свой дубок Андрэй знайшоў лёгка. Маладзенькі, занадта танклявы, каб яго падперці плячом, але стаяў ён зручна... (В.Карамазаў). Дуб галлё распусціў каранасты над ім, Сухазелле ў грудзі ўпілося (Я.Купала). З краю лес высокі: Тут жа, каля хаты, Дзве старыя вербы, Дуб каржакаваты (Я.Колас). Чуеш — бусел клякоча над дубам кашлатым? (К.Буйло). Я вырашыў трохі адпачыць, паставіўшы веласіпед каля векавога кражыстага дуба (“Маладосць”). Пачынае вясна Сем славутых гадоў, Садзяць людзі на згад Сем крамністых дубоў (П.Броўка). Гляджу на дуб я на зялёны... Стаіць мажны, стаіць прыгожы (П.Броўка). Ускрай Глушаковага надзелу стаяў малады, ужо моцны дубок (І.Мележ). А дуб пакручасты... стары, краявід псуе (В.Карамазаў). Дубоў плячыстых тугое вецце Сплятае з ценяў прывідны невад (Р.Барадулін). Там-сям пападаліся... развіслыя таўшчэразныя дубы (Я.Колас). Перад вачыма паўставалі знаёмыя мясціны: і мілая рэчка... і паплавы з рэдкімі купчастымі дубамі (Т.Хадкевіч). Пад разгатым дубам шум і гоман За ўсе гады. ў першы раз (А.Астрэйка). Сілачом стаіць дуб разложысты (Я.Колас). З Белавежскай пушчы-хаты. Выпраўляў дуб расахаты Маладых сыноў — Слаўных жалудоў (М.Танк). Чуецца гоман мне спелае нівы., Ціхая жальба палёў, Лесу высокага шум-гуд шчаслівы, Песня магутных дубоў (Я.Колас). Унь гурт дубоў шыракаплечых — Стаяць, нібы на нейкім вечы (Я.Колас). Дзіця... паднялося на ўзгорак — і зноў шыры.ня свету — зялёныя хвоі, жоўтыя дубы... (К.Чорны). Маё сэрца, маё вока Цягне жаралісты дуб высокі, Колісь поўны. сілы (Я.Колас). Навакол, як пабачыш, След пажары.шчаў чорны... Ні дубоў медналістых, ні ліповых прысадаў, Ні гаёў над ракою, Ні зялёнага саду (П.Броўка). Ясна і высока сінела чыстае неба. У высь да яго са старых сіваватазамшэлых дубоў цягнуўся гонкі бярэзнік (В.Адамчык).

2. Пра ўзрост, век (дуба): адвечны, векавы, вячысты (паэт.), малады, многавяковы, сівы, сталы, старасвецкі, стары, стогадовы, шматвяковы, шматгадовы.

Між адвечных дубоў... [месяц] У высокай траве прытаіўся (К.Буйло). Вакол сялібы дазорам стаяць векавыя дубы (Я.Брыль). Па-над рэчкай дуб вячысты Не схіне ніводным лістам (Я.Колас). Побач з ёй [бярозай] рос малады дуб (В.Жуковіч). Роўная дарожка, высаджаная ліпамі, высокія многавяковыя дубы. пазіралі, як здавалася студэнту, тужліва... (Я.Колас). Люблю сівых дубоў калоны І соснаў стромкія ствалы... (С.Грахоўскі). Гаспадаром рассеўся добра-такі сталы дуб (Я.Брыль). Старасвецкія дубы, магутныя, як каменныя горы., стаялі над мураваным скляпком (К.Чорны). Хоць тут мясцінка гожа, міла І так гарнула, так хіліла К сабе і лесам, і лугамі, І старасвецкімі дубамі! (Я.Колас). Год за годам прамінае, Зеестак дуб стары чакае З дальніх ніў, палёў Ад сваіх сыноў (М.Танк).

3. Пра ўражанне, псіхалагічнае ўспрыняцце (дуба): велічны, думны, задумёны (разм.), зграбны, казачны, мілы, мужны, несмяротны, неўміручы, паважны, слаўны, спакойны, фар-

сісты  асірацелы, грозны, журботны, знявечаны, маўклівы, самотны, сумны, хмуры (разм.), шумлівы, шумны.

Шумяць маладыя бярозкі і велічны, несмяротны дуб (Я.Брыль). Вы [кіпарысы] заместа ядлоўцу і думнага дуба, што растуць на радзіме Максімавай, любай... (Е.Лось). Стаіць дуб палыселы, няма на ім кроны.; Самотны, журботны, і ўвесь задумёны. (Я.Колас). У лесе хвоям трэба было цягнуцца адной перад адною: там раслі зграбныя дубкі і паважны.я грабы. (Я.Колас). Пад казачным дубам над Нёманам сінім хлапец прызнаваўся ў каханні дзяўчыне (Д.Бічэль-Загнетава). Гэта быў акраек лесу, таго самага лесу, дзе і цяпер стаяць такія мілыя, слаўныя дубы (Я.Колас). І прырода адплаціць дабром:

неўміручымі дубамі, стронгаеымі рэкамі, якія так ласкава мыюць пыльныя ногі, сонцам і крыштальным небам... (У.Караткевіч). Ты [дуб] і мужны і дужы такі, Тваю сілу ўслаўляюць лясы (А.Астрэйка). Дубы стаялі маўклівыя, лаважны.я, ні адзін лісток не трапятаўся на іх (І.Шамякін). Векавыя дубы стаяць... спакойныя ў сваёй велічы (І.Шамякін). Падперазаў фарсісты, дужы дуб Зялёны пояс хмелю з кутасамі (Р.Барадулін). Асірацелыя старыя дубы ў чорных шапках бусліных гнёздаў спакойна стаялі, не варушачы. ніводным лістам (Я.Колас). Па-над знявечаным дубком не вецер стогне — я! (П.Броўка). Чуліся галасы. начны.х птушак, лесавыя шолахі, нечыя дзіўныя ўздыхі, нібы ўздыхала зямля і ціха перашэптвалася з маўклівымі дубамі (М.Лынькоў). Застаўся попел ды. пясок, Ды сумны дуб непадалек, Што вартаваў калісьці дом (П.Броўка). Пра маладосць пяюць бярозы, Пра вечнасць — хмурыя дубы. (А.Бачыла). Я аддаў яму хлеб І вось стаў за дуб шумлівы І гляджу, як бяжыць да калёс Хлопчык з хлебам (А.Куляшоў).

* Асілак-дуб, бацька-дуб, волат-дуб, дуб-адзінец, дуб-велікан, дуб-вядун, дуб-двайнік, дуб-дзед, дуб-крапак, дуб-сталетак, цар-дуб.

А над бярозамі, быццам закрываючы іх ад ветру, стаяў асілак-дуб (М.Шыманскі). Па-над абеліскамі-слупамі Дуб-асілак з гордай галавой, Тройчы расстраляны перунамі, Выглядае вежай вартавой (М.Аўрамчык). Стаіць і расце вялікі бацькадуб (У.Караткевіч). Гэта былі... раскошныя зялёныя паплавы, на якіх стаялі волаты-дубы (Т.Хадкевіч). Сям-там відаць цёмна-зялёныя астраўкі яшчэ нярослага дубняку і дубы-адзінцы (Я.Брыль). Дорага ўсё да драбніц!... Люстра лясной азярыны, Дуб-велікан у лагу... (Н.Гілевіч). У дуба-ведуна з-пад кораня Прабілася бруістая крыніца (Р.Барадулін). У лагу будзе малады, высокі і прыгожы дуб-двайнік (А.Кудравец). Дубы-дзяды імшэлыя — ледзь золак, і яны На дудках перагукваюцца з гуслямі вясны (А.Александровіч). І дуб-крапак, і куст малы Стаяць у мудрым задуменні (Я.Колас). Паміж палёў, дубоў-сталетак, Каля празрыстага Дняпра Ляжаў выгнання шлях паэта (А.Александровіч). Цар-дуб каржакаваты з сасной свае камлі У некалькі абхватаў Ўзаемна абвілі (М.Аўрамчык).

Паведаміць пра недакладнасьць