Верым, што знойдуцца сілы арліныя, Грудзі ахвярныя, моцныя рукі (М.Танк). А куды ж ты падзелася, вольная сіла, Што гуляла-буяла ў грудзях маладых (К.Кірэенка). І раптам усё знікла. ...І леснікоўна і ганарлівая сіла... (І.Мележ). Тады ў грудзях сваіх пачуеш ты Гарачую нахлынуўшую сілу, Што кажа песням, соснам залатым Звінець, шумець пад гэтым небасхілам (М.Танк). Крыху адвагі й дружнай сілы, А шчасце вечна зацвіце (Я.Купала). І меў ён [дзед] некалі сілу багатырскую, жалезную... (М.Лынькоў). Столькі сілы жывой у табе [вясна], столькі ясных узорных надзей (Л.Геніюш). Страшэнны штукар і свавольнік гэты Нёман... Не знае стрымання ён, не ведае куды дзець свае магутныя сілы (Я.Колас). Магутная сіла і найтанчэйшае хараство зліліся тут [у дубах] у непадзельнае і вялікае, як свет, адзінства (К.Чорны). Толькі йдуць к табе [хатка] Па мужыцкую Сілу крэпкую, Працавітую (Я.Купала). О, як бы я хацеў спачатку Дарогу жыцця папарадку Прайсці яшчэ раз, азірнуцца, Сабраць з дарог каменні тыя, Што губяць сілы маладыя (Я.Колас). З якой незвычайнай сілай парываюць яны [шляхі] да сябе і як моцна дакранаюцца да струн твае душы (Я.Колас). [Дзед] валодаў нязмернай духоўнай і фізічнай сілай (У.Караткевіч). Зямля гаротная, святая да помсты і адплаты кліча нас І сілай непамернай надзяляе (А.Астрэйка). Напэўна, нашым песням лёс падараваў Вітальную, сваю няўрымслівую сілу, Настоеную на цяністым шуме траў, На водары малін, крушын і дзівасілу (М.Танк). Даўно-даўно не чуў ён [Васіль] у руках, ва ўсім целе такой радаснай сілы (І.Мележ). Хто спыніць раскутыя сілы? Хто праўды патушыць агні? (Я.Колас). Лугавыя вятры мае грудзі Напоўнілі сілаю свежай (П.Панчанка). І так моцна сэрца кліча Ў родны край мой адпачыць, Сілак свежых там пазычыць І па-новаму зажыць (Я.Колас). Падняўшы струджаныя сілы На стоптаных абшарах скрозь, Яна [вясна] у змаганні нарадзіла І ўзгадавала дужы рост (П.Глебка). Такога заўсёды пазнаеш здалёку Па шчырай ўсмешцы, па сонцу ў вачах, Па юнай нястрачанай сіле ў плячах (Н.Гілевіч). Сабраўшы ўсю сваю волю, напружыўшы нечалавечыя сілы,... Алёшка нацягнуў на твар прызвычаеную ўсмешку... Сёмка Бугай... страшны быў, калі яго сляпую звярыную сілу накіроўвалі на чалавека (М.Лынькоў). Голас і ўся манера Леановіча былі поўны такой усеўладнай і лянівай сілы, што Гораў адразу звяў (У.Караткевіч). Халодныя калоны тэатра ўпершыню ўбачылі новага гледача: свіст, гуд, крыкі, шапкі, рукавіцы, кепкі з шалёнай сілай паляцелі ў танцора (Б.Мікуліч). На ўсім пячатка [волатавай] цяжкой, невымернай сілы... (М.Стральцоў).
2. Улада, магутнасць; жыццяздольнасць, жыццёвая энергія; здольнасць чалавека да духоўнай дзейнасці: абаяльная, актыўная, ачышчальная, бадзёрая, бунтоўная, бурная, бязмерная, вялікая, вясёлая, гаючая, глыбокая, гнуткая, гордая, дзівосная, дзіўная, дрыгатлівая, душэўная, жыватворная, жыватворчая, жывая, жывільная (разм.), жыццесцвярджальная, жыццёвая, жыццядзейная, загадкавая, магічная, магутная, маладая, мудрая, мяккая, мяцежная, напорная, неадольная, небывалая, неверагодная, незямная, непераможная, несусветная, нязгасная, нязломная, нятленная, няўмольная, няўрымслівая, патаемна-мудрая, першабытная, першародная, прыцягальная, светлая, святая, спакойная, тугая, уладарная, уладная, унутраная, хмельная, цудадзейная, чарадзейная, шчаслівая, шчодрая, яркая, ясная адчайна-ап’яняючая, бязлітасная, варожая, гнеўная, грозная, грубая, дзікая, жорсткая, жудасная, звярыная, злая, злосная, лютая, нахабная, незразумелая, ненавісная, нечалавечая, нікчэмная, пыхлівая, пякельная, разбуральная, сляпая, смяротная, страшная, суровая, тупая, цёмная, чорная.
Густы загар надаваў дзяўчыне больш абаяльнай сілы і сталасці (І.Дуброўскі). Пісьменнік раскрывае актыўную, жыццядзейную сцвярджальную сілу шчырага кахання (“Беларусь”). Я вашу музыку звычайна Па першых гуках пазнаю, Што нейкай сілай ачышчальнай Душу ў палон бярэ маю (Н.Гілевіч). Ёсць у жыцця і свяцілы і зоры, Ёсць без канца і пяшчотаў, і ўцех. Толькі бывае, што сілы бадзёрыя Часам прыносіць журба, а не смех (К.Кірэенка). Набраўшы сілы бурнай і мяцежнай, Я змагання шляхі цераблю... (А.Гурло). Якое гэта шчасце — вось так, адчуваючы ў жменях вясёлую сілу, злажыцца, падвесці знізу... так,... уладна ўзяць правым вокам на мушку, націснуць і... (Я.Брыль). Вялікую чарадзейную сілу мае слова (Я.Скрыган). Каб жыта Гаючай набралася сілы, Вясной яго Хмарка Дажджамі паіла (П.Макаль). Ва ўсім абліччы... чалавека... было столькі ўпэўненасці, столькі глыбокай унутранай сілы (М.Лынькоў). Спеў берасцянкі... бруіцца па нябачных прыступках, то слабеючы..., то набываючы, дрыгатлівую, але гнуткую сілу (А.Савіцкі). Нейкія дзівосныя сілы ў чалавечым сэрцы схаваны! (А.Савіцкі). Я не знаю, удаўся ў каго я: Цягне дзіўная сіла мяне да ракі (Г.Бураўкін). Усё зацвіло, загаманіла, Бы жыватворчая тут сіла Ад сну прыроду абудзіла (Я.Колас). Гром, што вясной абуджае прыроду, Зямлі жыватворныя сілы дае... (М.Хведаровіч). У раллі вільготнай валаконцы П’юць жывую сілу — сок зямлі (П.Макаль). Хай упадзе мой дзень, як жолуд спелы, З тугім запалам жыццядзейных сіл (А.Пысін). Прыслухайцеся: сапе вецер жывільнай сілы, разганяе полаг цёмных хмар (Ц.Гартны). У Грачовым пытанні гучала дзівосная магічная сіла (А.Савіцкі). Каханне... Якая ты магутная, неадольная сіла! (І.Навуменка). Няхай адпачынуць лясы, Разгорнуць шырока зялёныя крылы Ды зноў назбіраюць той мудрае сілы, Што здавен ашчадна туліла край мілы (Я.Колас). Паўнаваты тварык [Параскі] папрыгажэў і як бы выпраменьваў нейкую мяккую прыцягальную сілу (І.Навуменка). Бы хвалі мора, ходзіць жыта Напорнай сілаю жыцця (Н.Гілевіч). Незразумелая ўладная сіла была ў гэтым загадным голасе (А.Савіцкі). Веру ў закліка твайго Незямную сілу, У блакітавы агонь Тваіх зрэнак мілых... (А.Звонак). Ворагам паказалася, што прытаіліся ў лесе несусветныя сілы (М.Лынькоў). Само не будзе стукаць шчасце ў дзверы, На ўтульны аганёк не забрыдзе, Яно ў нязгаснай сіле нашай веры, Яно заўжды паперадзе ідзе (А.Звонак). Ішлі мы ў маршах агнявых Нязломнай грознай сілай (М.Хведаровіч). Там галасы абуджэння, — Звонам вясны ў вушах, Сілай жыцця нятленнай Там маладзее душа! (А.Звонак). Ён [бусел] — сімвал міралюбства... і патаемна-мудрай сілы (В.Ждановіч). Зямля, нібы без рошчыны дзяжа, Нясілела ад пахаванай сілы (П.Макаль). Нават самыя збітыя газетныя выразы з яго [Бародкавых] вуснаў гучалі са сваёй першароднай сілай (І.Шамякін). Вясна паводкай захмяліла, Густой расою апякла, І з баразны тугая сіла Ў гарачых жылах пацякла (С.Грахоўскі). Каб светлая сіла не стала смяротнай, Каб людзі і горы не падалі ніц, Я след замятала на сцежцы зваротнай Да самых таемных сваіх таямніц (С.Грахоўскі). Ахоплены ўладарнай сілай успамінаў хлопец зацяў у сабе нясцерпную журботу душы (В.Быкаў). Пульсуе ў скручаных жылах Лазы вінаграднай даўно Спрадвечная хмельная сіла... (С.Грахоўскі). Ідзі, ідзі, рыбак, убірай у сэрца чарадзейную сілу надсожаўскіх краявідаў (К.Кірэенка). Было спрадвеку, слова, ты Крыніцай цудадзейнай сілы, Што вызваляла з нематы, Айчыны ніву каласіла (Р.Барадулін). Юрка адчуваў даверлівую Лёдзіну адданасць і поўніўся шчаслівай сілай і гордасцю за сябе (У.Карпаў). І перад ім у яснай сіле Пад шолах хрупкай цішыні Пераліваліся, свяцілі Вачэй даверлівых агні (С.Гаўрусёў). Здаецца, што ніколі яшчэ яна [Наталля Пятроўна] не адчувала такой радасці, такога шчасця ад таго, што... перамагла бязлітасную і страшную сілу — смерць (І.Шамякін). ...Ён [Горкін] наліваўся адчайна-ап’яняючай сілай, якая вось-вось зараз штурхне яго на нешта незразумела-пагібельнае (В.Хомчанка). Не тая бура, што ў глушы яліну паваліла, А тая, што ў маёй душы бушуе гнеўнай сілай... (А.Бялевіч). Нейкая моц, грозная сіла ўрывалася ў душу, заглушала ў ёй звычайныя інтарэсы і разам з гэтым знаходзіла ў ёй водгулле (Я.Колас). Ці цябе [вятрыска] угнявілі Людзі або неба? Ці тваёй злой сіле Выкупу патрэба? (Я.Купала). А пасля пайшлі ўсе ў наступ Чорнай ненавіснай сілай (М.Танк). Чым ён [Валодзя] заслоніцца ад іх [жандараў], якую сілу проціпаставіць гэтай уладнай і няўмольнай сіле? (Я.Брыль). Усёй сваёй жорсткай сляпой сілай прырода абрушвалася на гэтых двух людзей (В.Быкаў). Дуньце ж, о віхры прывольныя! Цёмнай не дайцеся сіле, Вырвіце думкі нядольныя, Дайце мне сонца і крылле! (Я.Купала). Усё сваё маленства і аж да дзён юнацтва я адчуў не толькі на бацьках, але і на сабе пыхлівую, нахабную і злосную сілу тых, хто пагарадліва гаварыў нам у вочы: “Бядняк, няма хлеба, еш праснак” (В.Вітка).
* Краса-сіла.
Пытаю: хто тут пачывае? Дзяўчына можа маладая ў поўным цвеце красы-сілы Сышла без часу да магілы? (Я.Колас).
