ХМАРА (хмурынка). 1. Пра колер, памер (хмары); пра аддаленасць ад зямлі, становішча ў прасторы: барвова-дымчатая, барвовая, белазорая, беласнежная, белая, бялёсая, бялявая, жаўтлявая, жоўтая, залатая, злататканая (уст., паэт.), ліловая, малінавая, светла-шэрая, светлая, сінявата-бялёсая, сінякрылая (паэт.), сіняя, срэбная, цёмна-ліловая, цёмна-сіняя, шыза-белая, шэра-сіняя  алавяна-сіняя, алавяная, аранжавая, бура-шызая, бурая, дымная, дымчатая, медна-чырвоная, мутная, попельна-шэрая, попельная, пярэстая, свінцовая, сівая, цёмна-шызая, цёмная, цьмяна-попельная, чорна-сіняя, чорная, чырвоная, шызая, шэрая; абложная, агромністая, вялізная, вялікая, малая, неабдымная, неаглядная, невялічкая; высокая, далёкая, далёкая-дальняя, нізкая; бязладныя (мн.), вандроўная, мітуслівыя (мн.), нерухомая, неспакойная, нестрыманая, пералётная, хуткая, шустрая.

Зноў наплыла нізкая барвова-дымчатая хмара, апала долу (І.Пташнікаў). Адплывалі на захад барвовыя хмары, Усміхалася сонца ў калюжынах цёплай вады (С.Грахоўскі). На дварэ вясна... карагоды вадзіла хмарак белазорых (М.Нікановіч). Аклікаўся ён [звон] і громам, Неба плыні віхрабежнай, Буры чорнай і мяцежнай І слядкам над божым домам Ад хмурынкі беласнежнай (Я.Колас). Паволі, цяжка птушка падымалася ў воблакі, бо несла з сабою вялікі жаль зоркам ясным, хмаркам белым [Цётка]. Бы тыя вочкі маладыя, Застылі хмаркі залатыя (Я.Колас). Эх, што можа быць дарожай... Гэтых хмарак злататканых? (Я.Колас). Паказваецца цёмная ліловая хмара, абдымае далягляд і, глуха вуркочучы,... цягнецца да сонца (У.Карпаў). Сонца было закрыта светла-шэрымі асеннімі хмарамі (А.Якімовіч). Вы нас хвалюеце, будзіце мары, Неба празрыстага светлыя хмары! (П.Броўка). Неба стала вышэйшым, з сінявата-бялёсымі хмарамі (М.Гамолка). Спаконвек плывуць над галавой Лясоў і хмараў сінякрылых шаты (Г.Пашкоў). Хай жураўлінай чарадой Гады плывуць між хмарак срэбных (А.Звонак). Калі ўставалі грозныя цёмна-сінія хмары і грымелі далёкія громы, яны незвычайна выразна каціліся-дрыгацелі па даліне (Я.Колас). Над абшарам павісла вялізная шэра-сіняя хмара (З.Бядуля). Зноў наплыла алавяна-сіняя хмарка (Я.Васілёнак). І зноў над вёскай плылі дні У чорных хмарах алавяных, Галечу ўсім няслі яны, Згрызоты новыя І раны (П.Броўка). А гнёзды змрочныя варон Між голага галля чарнелі, І грозны вечара пажар Пылаў між бура-шызых хмар (М.Багдановіч). Нізка над зямлёй вандруюць мутныя хмары (З.Бядуля). Попельна-шэрыя хмары навіслі над лесам і полем... (Я.Колас). Месяц свяціў, прарываючы рэдкую муць пярэстых хмар (П.Галавач). А над лесам цяжкая свінцовая хмара ўжо сеяла дажджом (В.Каваль). На гарадок паўзла цёмна-шызая хмара (С.Грахоўскі). Сівыя хмары звісаюць нізка, сеючы дробны дождж (Я.Колас). Навалілася хмара дымная, Цёмная, неабдымная (П.Панчанка). Вецер гнаў цёмна-сінія дымчатыя хмары (І.Мележ). Уверсе — блакіт, унізе цьмяна-попельныя хмары (Я.Брыль). Моцны ўсходні вецер гнаў чорна-сінія хмары (Л.Дайнека). На змярканні з-за лесу напаўзлі шызыя, змрочныя хмары (В.Быкаў). Паўнеба на захадзе было пакрыта агромністай цёмнай хмарай (М.Лынькоў). Лясы нырнулі ў хмары шэрыя (П.Панчанка). Неба было высокае і блакітнае, як вымытае, з маленькімі, як прыклеенымі, шыза-белымі хмаркамі (А.Марціновіч). Спеў слухаюць рыбы і мора, Вандроўныя хмары ўдалі (М.Танк). Дзесьці зноў, за далёкім сялом, За далёкаю-дальняю хмарай Узмахнула жар-птушка крылом (А.Вярцінскі). Неба то засінее між разарваных ветрам воблакаў, то зноў надоўга знікне за шчыльнай заслонай нізкіх цяжкіх хмар (І.Мележ). І вось у адзін дзень бязладныя, неспакойныя хмары, нібы спалоханыя птушкі, падняліся вышэй (Я.Колас). Нізкія, разарваныя ветрам мітуслівыя хмары выплакалі халодныя слёзы (Я.Колас). Покуль пазычу ў альбатроса Ці ў пералётнай хмары крыл, Каб зноў вярнуцца ў гоман сосен Пад нарачанскі небасхіл (М.Танк). А ў небе, а ў небе на захад... Імчаліся шустрыя хмаркі... (Н.Гілевіч).

2. Пра форму, абрысы (хмары); пра яе шчыльнасць, гушчыню: абвіслая, абложная, бухматая, вузкая, грувасткая, грудастая, грывастая, зубчастая, калматая, касматая, кашлатая, кіселістая (аўт.), клубастая (разм.), клубястая (разм.), крутабокая, кудзелістая, кудлатая, купчастая, кучаравая, лахматая, махнатая, парваная, пеністая, ператрэсеная, пухлая, пуховая, пышная, разлапістая (разм.), расцягнутая, тонкая, ускудлачаная; густая, лёгкакрылатая (паэт.), лёгкакрылая (паэт.), лёгкая, празрыстая, сакавітая  беспрасветная, вадзяністая, важкая, грузная, набрынялая, непраглядная, тугая, цяжкая.

Абвіслыя шэрыя хмары паўзлі над горадам (А.Кудравец). Абложных хмар даўгія караваны За далягляд завезлі сінь нябёс (Г.Бураўкін). На вуліцы — свежа і цёпла, А зоры заззялі так ярка, Як быццам бухматая хмарка Сабой іх да бляску нацёрла (Н.Гілевіч). Высока, праз усё неба, цягнулася вузкая хмарка (М.Лынькоў). Грувасткія, нібы налітыя свінцом нізкія хмары [навіслі] над зямлёй (Т.Хадкевіч). Неўзабаве над астуджанай зямлёй навісла чорная грывастая хмара (А.Асіпенка). Паўнеба заслалі калматыя хмары (А.Бачыла). Кашлатыя хмары, як шапкі-папахі, Развешвалі чорную воўну, На светлае сонца рабілі замахі (Я.Колас). Неба... было ўслана гнедымі кіселістымі хмарамі, з якіх несціхана сачыўся драбнюткі дождж (Ц.Гартны). Над полем у вячэрніх прыцемках нізка навіслі цёмныя клубастыя хмары (М.Ракітны). На далёкім захадзе, з-за зубчастых пералескаў выплывалі, як мядзяныя горы, клубястыя хмары (Я.Колас). Сплывалі і радзелі, як туман, кудзелістыя хмаркі (М.Стральцоў). Кудлатая хмара над Мінскам навісла, счарнела ў змроку асенняя Свіслач (П.Панчанка). Купчастыя хмары, Куды вас мкне вецер? Вы роднаму краю мой сум занясеце! (Я.Колас). Радуешся небу і сонцу, кучаравым хмарам, лагоднаму ветру і людзям, што сустракаюцца на шляху (Я.Колас). Прачнулася сонца. Барвай набрынялі пеністыя лёгкія хмаркі... (І.Капыловіч). Ноччу прыйшла навальніца... З грувасткіх ператрэсеных хмар ліліся патокі (М.Гамолка). Толькі дзе-нідзе з’яўляліся невялікія пуховыя хмаркі (І.Гурскі). Жвава снаваліся разлапістыя хмаркі (М.Стральцоў). Сівыя расцягнутыя хмары беглі, спяшаючыся адна за адной... (І.Пташнікаў). Уставала сонейка з-за лесу, Скрозь тонкіх хмарачак завесу Усюды косы раскідала (Я.Колас). Дарма ў неба глядзіць вока — Хмар густых ім не прабіць (Я.Колас). Прыжмурыўшы вока, Міколка ўглядаецца ў далёкую грушу, і лёгкая хмурынка прабягае па яго жывым твары (М.Лынькоў). Тонкія хмарачкі, лёгкакрылатыя Белым абрусам ляжаць (Я.Колас). Праплываюць, бы чайкі па моры, Лёгкакрылых хмарын валаконцы (Я.Журба). Празрыстая хмарка, Як срэбраны коннік, За сінюю сопку плыве І знікае (С.Грахоўскі). Сакавітыя, густыя, Сінім стэпам-даліною, Чарадою, грамадою, Ходзяць хмаркі веснавыя (Я.Колас). Лахматыя хмары навіслі над поплавам (У.Аляхновіч). Апошні разочак з-за хмар вадзяністых Сонца зірнула (Я.Колас). Алена каторы раз абвяла позіркам неба — над галавой нізка варушыліся важкія хмары (І.Мележ). І сонца з-за хмар цяжкіх, набрынялых зірнула ласкава на пераможцаў (В.Лукша).

3. Пра ўражанне, псіхалагічнае ўспрыняцце (хмары): дарагая, дужая, жывая, зграбная, любая, магутная, мілая, прыгожая, радасная, чароўная, шчаслівая, шчодрая  брудная, бяздольная, бяздомная, бязрадасная, бязродная, бясплодная, глухая, гнеўная, гняўліва-крыўдлівая (аўт.), грозная, грымлівая, грымотная, жалобная, журботная, здрадная, злавесная, злосная, змрочная, лянівая, маркотная, насупленая, нахмураная, невясёлая, непрыветлівая, неспакойная, нудная, панурая, сонная, стомленая, страшная, сумная, суровая, сярдзітая, халодная, цягучая.

Хмарка, хмарка дарагая Паўзе па небе з-за лясоў! (Я.Колас). Хмара дужая, нібы грузчык, Узваліла нябёсы на плечы (“Маладосць”). Усталі хмары над зямлёю грозныя, жывыя (П.Трус). Хмаркі кудзельныя, лёгкія, зграбныя, Цьмой-павуцінаю клікалі-вабілі (З.Бядуля). Носіць вецер лёгкакрылы Вас [хмаркі], любыя, па ўсім свеце (Я.Колас). У небе — ля хмары грымотнай — празрыстая, лёгкая хмарка Шпарка плыла... Зліцца жадалі яны, зрабіліся б хмарай магутнай... Але далёка іх вецер разнёс... І паасобку загінулі хмары бяздольныя тыя (М.Багдановіч). У небе там і сям вынікалі пазалочаныя клубочкі прыгожанькіх хмурынак (Я.Колас). А Хмарка, шчаслівая, радасная, ясная, як майская раніца, усё ішла, ішла далей... (Я.Колас). Густа і строга зелянелі елка і сасна, але бярозы і асіны, клёны і ліпы так шчодра палалі, гарэлі, зіхацелі пад промнямі сонца..., што падалося Барысу Аляксеевічу, яшчэ хвіліна-другая — і ўзаўюцца яны ў паветра, і паплывуць над зямлёй, як залатыя чароўныя хмары на карцінах Рэрыха (Л.Дайнека). Сіваватыя, шчодрыя на ваду хмары зноў згушчаліся, захутвалі сонца (Г.Далідовіч). Папаўзлі кудзелістыя, брудныя, нізкія і цяжкія хмары (Я.Сіпакоў). Па небе бяздомныя хмары плывуць, У кожнай свая пуцявіна (П.Пруднікаў). Адвечны рух, бясконцае блуканне па свеце выпала на долю гэтым бязродным хмаркам (Я.Колас). А тыя [хмары] па небе, бясплодныя, ходзяць, Глухія на плач збажыны (Я.Колас). Гняўліва-крыўдлівая хмара засцілае маю свядомасць (В.Быкаў). Крывавы туман засцілаў радзіму, нібы наплываў на яе грознымі злавеснымі хмарамі (М.Лынькоў). Грымлівая хмара ўзышла над узгор’ем (Э.Самуйлёнак). Не пужайся, што здрадныя хмары Неба ўслалі з канца да канца, Што свае цемната ўнесла чары, Закружыўся курган над папарам: Яшчэ прыйдзе вясна! (Я.Купала). Ах, як грукочуць неба жорны, Як мелюць груды злосных хмар (П.Броўка). Над панылай зямлёй нізка віселі змрочныя хмары (А.Марціновіч). Колькі хмараў тут маркотных, Колькі птушак пералётных І вятроў у чыстым полі Калыхала маю долю (М.Танк). Хмара,... грозная, насупленая, усё больш і больш набірала чарнаты (П.Пестрак). Хмары па небу плывуць невясёлыя, Душу сціскаюць маю (А.Гурло). На небе яшчэ снавалі непрыветлівыя кудлатыя хмары (У.Дамашэвіч). Давілі хмары, шэрыя, нудныя... (Р.Няхай). Плылі нізкія панурыя хмары (М.Гамолка). На небе выплылі грамады сонных хмар (К.Буйло). Гоніць, гоніць вецер стомленыя хмары (К.Буйло). Тыя слёзы, горкія скаргі, усё гора зямлі — змяшаліся разам і завіслі над ёю страшнаю чорнаю хмараю (Я.Колас). Па небе плылі халодныя шызыя хмары (Б.Сачанка). Усё неба завалаклі нізкія цягучыя хмары (Б.Сачанка).

* Вандроўніца-хмарка, грамадзіна-хмара, хмара-гара, хмара-грамада, хмара-карабель, хмара-смуга, хмара-цемра, хмаркі-выгнанніцы, хмаркі-лебедзі, хмары-валокны, хмурынка-паплавок, хмурынка-пярына.

Вандроўніцы-хмары, Нябёсаў украсы! Зрадніўся я з вамі Ў далёкія часы (Я.Колас). Лабановіч не мог адвесці вачэй ад купчастых грамадзін-хмар (Я.Колас). Адплывалі хмары-горы Белымі клубкамі (Я.Колас). Клубястыя хмары-грамады Гасілі дзень чорным крылом (Я.Колас). А з поля вецер легкакрылы Ўдаль гоніць хмары-караблі (П.Трус). Цісне хмара-цемра, Гром гудзе сярдзіта (Я.Колас). Плывуць па блакіце белыя хмаркі-выгнанніцы (Я.Брыль). Ружавее неба ўранку на зары, Гоніць хмаркі-лебедзі ветрык угары (А.Звонак). З двара ў акно пазірала чорная ноч і завешанае густымі хмарамі-валокнамі цёмнае неба (Я.Колас). Стэп уздыхне — і зябка дрогне Ў стаўку хмурынка-паплавок (А.Пысін). Да хмурынак-пярын, у паўдзённы блакіт, Свае звонкія песні ўзняслі жаўрукі (Г.Бураўкін).

Паведаміць пра недакладнасьць