Неспадзяваныя наступствы сацыяльнага дзеяння (unintended consequences of social action), канцэпцыя, выпрацаваная прадстаўнікамі шатляндскага Асветніцтва; паводле яе дзеяч не ў стане прадбачыць вынікі ўласных учынкаў; такім чынам, грамадскае жыццё ў вялікай ступені ёсць нечаканым вынікам сумы дзеянняў усіх удзельнікаў грамадства.
