##ShortTitle: Сінонімы (Клышка) ##LongTitle: Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў ##FrontpageTitle: Сінонімаў (Клышка) ##ExpandArticle: false ##Type: slo ##HTMLDescription_BEGIN Створана на падставе:
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў. 2-е выд., выпр. і дапоўн. Менск: Вышэйшая школа, 1993. ISBN 5-339-00904-1
Укладальнік: Міхась Клышка

Слоўнік уключае больш за 11 тысяч слоў розных пластоў лексікі беларускай мовы. Другое выданне дапоўнена новымі сінанімічнымі радамі, пры некаторых словах удакладнены стылістычныя паметы, часткова зменены ілюстрацыйны матэрыял. Першае выданне выйшла ў 1976 г. Для навуковых работнікаў, пісьменнікаў, журналістаў, выкладчыкаў беларускай мовы і літаратуры, студэнтаў-філолагаў, навучэнцаў педвучылішчаў і сярэдніх школ, а таксама для ўсіх, хто мае намер самастойна вывучаць беларускую мову.

Інтэрнэт-рэдактар: У гэтай электроннай вэрсіі слоўніка прапушчаны ілюстрацыйны матэрыял.


##HTMLDescription_END @аб, пра, адносна, наконт, да, над, па □ на тэму @абавязак, адказнасць, павіннасць, задача, прызначэнне, місія; нагрузка (разм.) □ справа гонару @абавязкова, безумоўна, немінуча, непазбежна, няўхільна, няўмольна, неадменна; канечне; конча (абл.) □ любой цаной, якою б ні было цаной, любымі сіламі, чаго б ні каштавала, у што б там ні стала, у што б та ні стала, як піць даць, напрамілы бог, кроў з носа, да зарэзу, хоць не хоць @абажур; каптур (абл.) @абапал, наабапал, паабапал, па абодва бакі, па адзін і па другі бок, па баках, з двух бакоў, з абодвух бакоў @абаперціся, усперціся, налегчы, узлегчы, аблакаціцца, узлакаціцца @абараніць, адстаяць, адваяваць, уступіцца, заступіцца, агарадзіць @абвадненне, арашэнне @абвінавачваць, вінаваціць, вініць, складаць, складаць віну, ускладаць віну, прыпісваць віну, нападаць, вярнуць, зварочваць, валіць, узвальваць, узвальваць віну; ківаць, закідаць (перан., разм.) □ валіць шышкі, вешаць сабак @абгароджваць, агароджваць, абносіць @абгрунтавана; законна @абдымаць, абвіваць @абдымкі (мн.); абоймы (мн., разм.) @аб'есціся, пераесці; абжэрціся (разм.) @абжыты; наседжаны (перан.) @абкрасці, абакрасці; абабраць, абадраць, абчысціць, ачысціць, абшастаць (перан., разм.) @абкручваць, абмотваць, абвіваць @аблаяць, вылаяць; мацюгнуць (разм.) @абліць; аплюхаць (разм.) @аблога, цаліна, ялавіна, навіна @абмалаціць, змалаціць; абабіць (разм.) @абмеркаваць, абгаварыць, абдумаць, разабраць, разгледзець, падзяліцца думкамі @абмяжоўваць, звужаць, скоўваць (перан.) □ трымаць у рамках @абнавіць, асвяжыць @абнасіцца; абарвацца, абшарпацца (разм.) @абраз, ікона @абразлівы, зняважлівы, крыўдны @абрус, настольнік, настольніца, стальніца, сурвэта @абрывісты, зрывісты, стромы, стромкі, круты @абрыс, контур, сілуэт @абслугоўванне, абслуга @абстрактны, адцягнены @абцас, каблук; шпількі (мн., разм.) @абшар, прастор, прастора, прасцяг, абсяг, прыволле, раздолле, разлегласць, разлог, далягляд, даль, далеч, далячынь, шырыня, шыр, бязмежжа, бязмежнасць, бясконцасць, бяскрайнасць, неагляднасць; бязмер, бязмер'е, пространь (абл.) @абы, толькі б @абы-дзе, дзе-небудзь; дзе папала, усё роўна дзе (разм.) @абыякава, раўнадушна, безуважна, безудзельна, бесклапотна, бестурботна, бесцікаўна, незацікаўлена, адчужана, няўцямна, бясстрасна, спакойна, апатычна, усё роўна, хоць бы што; хоць бы хны, напляваць (разм.) □ ні холадна ні горача, скрозь пальцы, спусціўшы рукавы @абяззброіць, раззброіць @абязлюдзець, апусцець @абяцанне, слова, зарок, гарантыя; абяцанка, абяцанка-цацанка, посул, бажба (разм.); абавязацельства, запэўненне, запэўніванне (кніжн.); прысяга, клятва (выс.) @авадзень; здрок (абл.) @авангард, перадавы атрад @аванс, задатак @аварыя, крушэнне, катастрофа @агарод, гарод, грады (мн.); капуснікі (абл. мн.) @агароджа, агарожа, загарад, загарадзь, загарадка, загародка, загарода, загарада, згарода, абгародка, плот, паркан, тын, частакол / мураваная: мур / плеценая: пляцень, плетнік / з жэрдак: жардзянік / з дошчачак: штыкетнік / з расліннасці: жываплот @агародніна, гародніна, зеляніна @аглядваць, аглядаць, азіраць @агонь, полымя, пажар; жыжа (дзіц.) @агулам, агульна; скопам, без разбору (разм.) @адабрэнне, ухваленне @ададраць, аддзерці, адарваць; адлупіць (разм.) @адасобленасць, адарванасць, замкнёнасць, замкнутасць, ізаляцыя, ізаляванасць @адбіцца / пра кулю: зрыкашэціць @адбывацца, здарацца, ісці, рабіцца; дзеяцца, чаўпціся (разм.) @адвал, паліца @адваротны, другі @адварочвацца, станавіцца бокам @адвячорак, надвячорак □ шарая гадзіна @адгаворка, выверт, прычына, апраўданне @адгукацца, адклікацца, адзывацца, абзывацца, аказвацца □ падаваць голас @адгэтуль, адсюль, з гэтага месца @аддаць, вярнуць @адданы, верны @аддзякаваць, аддзячыць, адудзячыць, адплаціць, аддарыць; адгадзіць (разм.) @адзенне, адзежа, вопратка, убранне, убранства, убор; уборы, строі (мн.); плацце, шаты; адзежына, адзетак, адзевак, апратка, напратка, апранаха (разм.) / старое: старызна, рвань, рыззё, рызняк; рызманы, лахманы, лахі, транты, латы (мн.) / рабочае: спяцоўка (разм.), спецадзенне, спецадзежа, спецвопратка / форменнае: форма, уніформа, абмундзіраванне, абмундзіроўка / царкоўнае: аблачэнне @адзінка, штука, паасобнік, экземпляр @адзін на адзін □ сам-насам, з вока на вока, нос у нос @адзінока, самотна, нелюдзіма, сіратліва □ сам па сабе, як пень @адзінокі, адзін, самотны, забыты, пакінуты, занядбаны, бязродны, асірацелы @адзінота, адзіноцтва, самота @адзнака, ацэнка, бал @адказаць, даць адказ; адрэзаць (разм.) @адкуль, з якога боку; скуль (разм.) @адлегласць, далеч, аддаленне, аддаленасць, адгон, прамежак, інтэрвал, дыстанцыя @адліга; адлега (абл.) @адлюстраванне, адбітак, адбіццё; люстэрка, пячаць (перан.) @адлюстроўвацца, адбівацца, адбіваць, адсвечваць, адсвечвацца @аднаўляць, паднаўляць, адраджаць, правіць, папраўляць, адбудоўваць, рамантаваць, рэстаўрыраваць, рапараваць □ лячыць раны @адначасова, адначасна, адным часам, у адзін час, у той жа час, разам, разам з тым, зараз, адразу, заадно, за адным; заразом (абл.) □ за адным заходам, адным махам, за адзін мах @аднекуль; знекуль (разм.) @аднойчы, неяк, раз, адзін раз, аднаго разу, адным разам, аднаго дня, некаторага дня, той дзень @аднолькавы, роўны, такі, раўназначны, раўнацэнны, аднастайны, аднатыпны; аднакі (абл.) □ адзін у аднаго, адна цана, адной шэрсці, на адзін аршын, на адзін капыл (разм.) @адносіны (мн.), дачыненне, справа, падыход @адняць, адкінуць @адпаведнасць, сугучнасць, супадзенне, гармонія @адпавядаць, супадаць, падыходзіць, вязацца, стасавацца, пасаваць, ісці □ ісці да твару, быць да твару (разм.); гарманіраваць (кніжн.) @адпасці, адваліцца, адляцець @адпачынак, адпачын, спачын, супачынак, спачынак, спачыванне, спакой, супакой, перадышка, аддышка, аддыха, пярэдых, перадых, роздых, папас, папаска, перакур, вольная часіна @адпачыць, адпачнуць, спачыць, супачыць, спачнуць, аддыхнуць / на кароткі час: перадыхнуць, прысесці (перан.), прылегчы (перан.) / удосталь: адляжацца, вылежацца (перан.); аддыхацца, адсапціся, адысці (перан.) □ набрацца сіл, зрабіць прывал, перавесці дух, звесці дух @адплысці, адчаліць @адпомсціць; адплаціць, разлічыцца, расквітацца (разм.) □ звесці рахункі, вымесціць злосць, узяць рэванш @адпраўляць, выпраўляць, слаць, пасылаць @адрозненне, розніца, рознасць, процілегласць, кантраст @адрознівацца, адразняцца, розніцца, разыходзіцца, адыходзіць, быць адменным @адрына, пуня @адставаць, уступаць, заставацца ззаду; здавацца, таптацца, кульгаць (разм.) □ таптацца на адным месцы, быць у хвасце @адсталы, неадукаваны, абмежаваны, кансерватыўны; цёмны, забіты, недалёкі, вузкі, дзікі (разм.) @адступаць, адыходзіць, адсоўвацца, уцякаць @адуванчык, дзьмухавец @адумацца, абдумацца, апомніцца, апамятацца, абразуміцца; спахапіцца, схамянуцца, ахамянуцца, ачухацца, расчухацца, ачомацца, ацяміцца (разм.) □ сабрацца з думкамі, узяцца за розум, прыйсці да розуму @адчай, роспач, асуджанасць, безнадзейнасць, бездапаможнасць, бяспомачнасць, безвыходнасць, разгубленасць, беспараднасць, беспрасветнасць; бяссілле, тупік (перан.) □ упадак духу @адчуванне, пачуццё, пачуванне, чуццё, уражанне, інстынкт, асацыяцыя @адысці, адысціся, адступіць, адступіцца, адысці назад, адступіць назад, падацца назад, рэціравацца @аер, плюшнік @ажаніцца, жаніцца; запісацца, узяць, ачалавечыцца, ачапіцца (разм.) @ажываць, аджываць, уваскрасаць @ажыццяўляць, здзяйсняць, выконваць, спраўджваць, рэалізаваць □ праводзіць у жыццё @азнаямленне, знаёмства @азызлы, адрузлы, адутлаваты @айчым; войчым (абл.) @акампанемент, суправаджэнне @акно / у самалёце, на караблі: ілюмінатар @акораны, голы @акорд, сугучнасць, сугалоссе @акружыць, абкружыць, абступіць, абстаць, абсесці, аблегчы; абняць, ачапіць, аблажыць, акучыць (разм.); блакіраваць (перан.) □ узяць у клешчы @актывізавацца, ажывіцца □ забіць крыніцай, падняць галаву @акуляры / прымацоўваюцца да носа: пенснэ @акурак, недакурак; бычок (разм.) @аладка, блін, блінец / тонкі: наліснік / з грэцкай мукі: грачанік / з дранае бульбы: дранік @алегарычны, пераносны, іншасказальны @алегорыя, іншасказанне @аліва, масліна @алфавіт, азбука / азбука Морзе: марзянка (разм.) @альпініст, скалалаз @амерыканец / жыхар ЗША: янкі (зняваж.) @амеці; аціра (абл.) @англічанін; брытанец, брыт; сын Альбіёна (выс.) @ануча, сцірка; шмата, шмотка, ашмоціна (разм.) @анямець, здранцвець, сшэрхнуць @апамятавацца, апрытомнець, ачнуцца @апаражніць; спаражніць, асушыць (разм.) @апатыя, абыякавасць, вяласць, раўнадушша @апладзіраваць; пляскаць, пляскаць у далоні (разм.) □ біць у ладкі @апладысменты, воплескі (мн.); авацыя @апора; апірышча (разм.); стойка (спец.) @апошні, астатні, канчатковы, канцавы, хваставы; рэшні (абл.); фінальны (перан.) @апраўдацца, абараніцца / на словах: адгаварыцца @апрацаваць, абрабіць; урабіць (разм.) @апрача, апроч, акрамя; акрым, кром (абл.) □ за выключэннем, не лічачы, калі не лічыць @апускацца, зніжацца, спадаць, садзіцца, правальвацца @апынуцца, ачуцца @апырскваць, абдаваць @апяванне, паэтызацыя @ап'яненне, сп'янеласць; ачмурэнне, хмель, дурман (разм.) @ап'янець, сп'янець, сп'яніцца, выпіць, падвыпіць, падпіць, напіцца, упіцца, перапіць, перапіцца, спіцца; ахмялець, захмялець, насмактацца, нажлукціцца, налізацца, налыкацца, насцябацца, насцёбацца, набрацца, перабраць, звіцца, акасець, адурэць (разм.) □ набрацца гарэлкі, узяць чарку, заліць вочы, наступіць на корак, быць на ўзводзе @апярэдзіць, абагнаць, перагнаць, выперадзіць @араты; аратай, ратай, плугар (уст.) @араць, узорваць, уздымаць, падымаць / увосень пад яравыя: зябліць □ гнаць баразну @аркан, ласо @аркуш, ліст @артыст, акцёр, актор, выканаўца @архітэктар, дойлід @арыстакратыя, знаць @арэол, німб @арэх; гарэх, лузанец (абл.) @арэшнік, ляшчыннік, ляшчэўнік @асаблівасць, своеасаблівасць, уласцівасць, якасць, рыса, знак, адзнака, прыкмета, адмета, адметнасць, бок, характар, спецыфіка, атрыбут, сімптом, штрых @асадка, рамка @асвяжыць, праветрыць @асвятляць, асвечваць; азараць, залаціць (паэт.) @асенні, восеньскі @асець, восець, клуня @асёл, ішак @асілак, сілач, здаравяк, здаравіла, здаравец, волат, атлет; бугай (перан., разм.) @асінавы / пра драўніну: асовы @асіпнуць, ахрыпнуць @аскет, пустэльнік; манах (перан.) @аслабець, саслабець, аслабнуць, саслабнуць, абяссілець, знясілець, знясіліцца, занядужаць, абнядужаць, знядужыцца, змагчыся, занемагчы, знемагчы, абнемагчы, абнемагчыся, знемагчыся, акволець, стаміцца, утаміцца, прытаміцца, затаміцца, натаміцца, змарыцца, замарыцца, задыхацца, зверадзіцца, уверадзіцца, пераверадзіцца, змардавацца, спрацавацца, нарабіцца, перарабіцца, запарыцца, падарвацца, надарвацца, надламацца, падкасіцца, нацягацца, знябыцца, здарожыцца, прыстаць, прытупацца, прыбіцца, зацягацца, здацца, здаць, дацца, знібыткавацца, страціць сілы □ выбіцца з сілы, выбіцца з сіл, збіцца з ног, зваліцца з ног, не чуць рук @аснова, падстава, глеба, грунт, база, падмурак, фундамент; устоі (мн.) @астатак, астача, рэшта @астыць, выстыць, прастыць, ахалодаць, ахаладзець; адубець, зледзянець (разм.) @асуджаць, судзіць, дакараць, бічаваць @асцярожна, спасцярожліва, насцярожана, засцярожліва, з асцярогай, беражна, абачліва, апасліва □ з аглядкай @атрута, яд @аўтаручка; самапіска (разм.) □ вечнае пяро @ахайны, дагледжаны, чысты, акуратны @ахалоджваць, халадзіць, студзіць, астуджваць; зябіць, сцюжыць (абл.) @ацэнка, характарыстыка, атэстацыя; абмалёўка (перан.) @ацяпляць, апальваць @ашуканец, падманшчык, манюка, махляр, круцель, жулік, шэльма, лотра, прайдзісвет, прайдоха, праныра, пралаза, хітрэц, хітрун, спрытнюга, машэннік, чмут, сімулянт, аферыст, авантурыст, камбінатар, шарлатан, шулер @ашуканства, ашуканне, ашука, падман, зман, махлярства, лганства, абдурванне, круцельства, крутня, круцяльня, жульніцтва, шальмоўства, хітрасць, хітрыкі, машэнства, падлог, падкоп, падробка, найгрыш, падступства, падвох, прытворства, крывадушша, паказуха, маскіроўка, маскарад, манеўр, правакацыя, фальш, фальшыўка, фальсіфікацыя, фікцыя, афёра, авантура, камбінацыя, камбінатарства, махінацыя, шарлатанства, шулерства, фокус, трук, дэмагогія; ліпа (разм.) □ адвод вачэй, нячыстая справа, цёмны ход @ашукаць, абмануць, абманіць, падмануць, абдурыць, паддурыць, правесці, падвесці, абвесці, звесці, абысці, схітраваць, схітрыць, абхітрыць, перахітрыць, аблічыць, абважыць; абгуляць, падседзець, скруціць, абкруціць, аблытаць, апутаць, нагрэць, абалваніць, абжуліць, зжульнічаць, ачмурыць, ачмуціць (разм.) □ увесці ў зман, абвесці вакол пальца, абкруціць вакол пальца, падвесці пад манастыр, пусціць пыл у вочы, пусціць пылу ў вочы, абуць у лапці @ашчаджаць, берагчы, зберагаць, адкладаць, збіраць, шанаваць, эканоміць @ашыйнік; аброжак (абл.) @багаты, заможны, бязбедны; грашавіты, грашовы, з грашыма (разм.); цёплы (перан.) @багацей, багач, багатыр, багаты, магнат, мільянер, капіталіст, плутакрат; пан, заможнік, буржуй (разм.); ракфелер (перан.) @багацце, заможнасць, дастатак, скарб; золата, кішэня, машна (перан.) □ залатыя горы, малочныя рэкі @бадзёрасць, жыццярадаснасць, аптымізм, энергія @бадзёры, жыццярадасны, прыўзняты, узнёслы, аптымістычны; мажорны, свежы (перан.) □ поўны сілы @бадзяга, туляга, блукалец; валацуга (разм.); бадзяка (абл.); цыган (перан.) @бадзяцца, туляцца, валачыцца, цягацца; басцяцца (абл.) @бакас, чэпік @бакенбарды, бакі; пэйсы, бакены (разм.) @балець, смылець, шчымець; садніць (абл.) / ад холаду: заходзіцца; ныць, пячы, гарэць, калоць, ламаць, тузаць, развальвацца (перан.) @балота, багна, дрыгва, твань; дрыгвянік, алёс (абл.) / мохавае: імшара, імшарына, імшарышча @баль, банкет, бяседа @бальніца, больніца / спецыяльная: лячэбніца / дзе вядзецца навуковая і навучальная работа: клініка / вайсковая: шпіталь, лазарэт @барабан, бубен / у афрыканцаў: тамтам @барабаншчык; бубнач (разм.) @баран / вытворнік: маркач @баранаваць, скародзіць @бараніць, абараняць, ахоўваць, адстойваць; стаяць, заступацца, прыкрываць, засланяць (перан.) □ трымаць абарону @барацьбіт, змагар, баец; змаганец, змаганнік, ваяка, ваяк (разм.) @басісты, басавіты; нізкі (перан.) @бацькаўшчына, радзіма, айчына, родны край, свой край, наш край, родная краіна, свая краіна @бачыць, заўважаць @баязлівасць, нясмеласць @баязлівы, палахлівы, нерашучы, маладушны, пужлівы, пудлівы, пудкі; труслівы, тхараваты (абл.); заечы (перан.) @баяцца, пабойвацца, страшыцца, палохацца, пужацца, пудзіцца, жахацца, не рашацца; дрэйфіць (разм.); трусіць (абл.); дрыжаць, дрыжэць, калаціцца, трэсціся ад страху □ глядзець у кусты, пазіраць у кусты, падтульваць хвост, падаць духам @беднасць, бяднота, галеча, галота, убогасць, убоства, жабрацтва, нястача, безграшоўе; недастача, нястаткі, недастаткі (разм.); галытва (абл.); торба (перан.) @бедната, галота, голь; галайстра (разм.) @бедны, небагаты, голы, збяднелы, згалелы, агалелы, незаможны, убогі, жабрацкі; галапузы (разм.); сярмяжны (перан.) @безнадзейны, непапраўны; адпеты, прапашчы, апошні (разм.) @бервяно, пень, калода, кругляк; бярно (абл.) @бесклапотны, бестурботны, легкадумны @беспадстаўны, несправядлівы, неабгрунтаваны, негрунтоўны, беспрычынны, бяздоказны, дарэмны @беспакарана; так (разм.) @беспарадак, непарадак, неразбярыха, блытаніна, сумбур, хаос, бедлам, бязладдзе, разладдзе, рэзрух, анархія; базар, пагром, каша (перан.) @бесперапынна, безупынна, няспынна, несупынна, безупынку, без спыну, нястрымна, неўгамонна, бясконца, без канца, несціхана, неўціхана, не сціхаючы, нязмоўчна, няўмоўчна, бесперастанку, беспярэстанку, бесперастання, безустанку, не перастаючы; без аддухі, запар, заложна (разм.) @бізун, пуга, нагайка, гарапнік, батог, плётка, хлыст, канчук, карбач, дратаванка, біч @біклага, баклага, фляга @біць, збіваць, удараць, сцёбаць, сцябаць, катаваць, лупцаваць, перыць; хвастаць, жарыць, латашыць, лупіць, таўчы, шпыляць, куксаць, калашмаціць, акладаць, батожыць, пісажыць, шлёгаць, шалёстаць, гасіць, гахаць, пярэсціць, дубасіць, джвагаць, гваздаць, бамберыць (разм.); частаваць, хрысціць, сячы, паласаваць, малаціць, мясіць, грэць (перан.) □ лічыць скабы, даваць кухталёў @блакнот, нататнік, запісная кніжка; кандуіт (перан., уст.) @бледны; бляды (абл.); блеклы, белы, збялелы, пабялелы, васковы, бяскроўны, зямлісты (перан.) □ без крывінкі @блізарукі, падслепаваты @блізка, недалёка, непадалёку, непадалёк, непаводдаль, паблізу, поблізу, побач, каля, пры □ па суседству, у суседстве, пад бокам, каля бока, пад носам, падаць рукой, не за гарамі @блізкі, недалёкі, сумежны, суседні @блішчаць, блішчэць, бліскаць, бліскацець, пабліскваць, ззяць, зіхацець, зіхацецца, зіхцець, палыскацца, ільсніцца, ільсніць, ірдзецца, ірдзець, зырчэць, яркнуць, яскравіцца, яскравець; прамяніцца, люстраніць, люстравацца, свяціцца, гарэць, граць, іскрыцца, пераліваць, пералівацца, шкліцца, залаціцца, серабрыцца, срабрыцца (перан.) @блудзіць, блукаць @блыха; скочка (абл.) @бляваць, ванітаваць; рыгаць (абл.) @бляднець; бялець, зелянець (перан.) @бо, таму што @бой, бітва; баталія, сеча (уст.) @бойня; разніца (разм.) @боль, балючасць / у касцях, суставах: ламата, ламота; калаццё, колька (разм.) @босы, басаногі, разуты @бот; чобат (абл.) @бразгаць; бразгатаць, бразгацець, звякаць (разм.) @бразготка, браскотка, брашчотка, трашчотка @брама; вароты, весніцы (мн.) @брахаць, гаўкаць, цяўкаць, залягацца, екатаць, яхкаць □ залівацца брэхам @браць, забіраць, падбіраць, адбіраць; грабастаць (разм.); грэбці, заграбаць, аграбаць, рваць, вырываць, драць, здзіраць, лупіць, хапаць, захопліваць, падхопліваць, лапаць, цягнуць, гарнуць, вывуджваць (перан., разм.); чэрпаць (перан., выс.) @брыдкі, непрыгожы, непрыстойны, агідны; гідкі (абл.); вульгарны, нецэнзурны (кніжн.); брудны (перан.) @брэх; гаўканне, звяга (разм.); ях (абл.) @будаваць; ставіць, стаўляць (разм.); узводзіць, узносіць / з бярвення: рубіць / з цэглы ці з камення: мураваць @будучыня, будучнасць, будучае, прышласць; заўтра, заўтрае, заўтрашняе, наступнасць, наступнае, перспектыва (перан.) □ заўтрашні дзень @будынак, будыніна, пабудова, будова, збудаванне / вялікіх памераў: гмах, хароміна, корпус @буквар; лемантар (уст.) @букет, пук @бурбалка; булбатка (абл.) @бурштын, янтар @бусел; бацян (абл.) @бутэлька; пляшка (разм.); вінарка (абл.) @буякі, дурніцы @бык, бугай / вылегчаны: вол @быльнік, быльнёг @быццам, быццам бы, бы, нібы, нібыта, як, як быццам, як бы, што, усё роўна як, накшталт @быць зняволеным; сядзець, адседжваць (перан., разм.) @быць карысным □ прыносіць карысць, ісці на карысць @быць павінным, мусіць @быць падобным, паказваць, нагадваць, пайсці, змахваць, удацца @бюракрат, фармаліст; службіст, законнік, чынуша, кручкатвор, кручок (разм.); чыноўнік, канцылярыст (перан.) □ чарнільная душа, канторскі пацук @бягун, спрынтэр @бяда, гора, няшчасце, ліха, ліхое, нядоля, бяздолле, нягода, зло, нядобрае, кепскае / час, эпоха няшчасцяў: ліхалецце; бядота, горасць, гарота, ліхасць, злыбеда, злыбедзь, кепства, непамыслота, напасць, насланнё, навала, навалач, наваль, безгалоўе, нявыкрутка, непярэліўкі (разм.); пляга (абл.); удар, біч, навальніца, пераплёт, перапалка, балота, каша, пекла, пастка, сіло, мухалоўка, балячка, трасца, чума, пракляцце, кара, хмара, тупік, трагедыя, драма, катастрофа (перан.) □ чорны дзень, чорная гадзіна, чорная часіна, цяжкая часіна, злая гадзіна, ліхая гадзіна, ліхі час @бяднець, галець @бядняк, бедны, убогі, голы, жабрак; галяк, галыш, галетнік, абадранец, абарванец (разм.); галадранец (разм. груб.); лапцюжнік, лапатнік, лапцявоз, сярмяжнік, беспарточнік; зрэбнік, шылахвост (разм. зняваж.) @бязбожнік, бязверца, атэіст; грэшнік (перан.) @бязветраны; ціхі (перан.) @бязглуздзіца, недарэчнасць, абсурд; несусвеціца (разм.) @бяздомнік, бяздомак, бесхацінец (разм.) @бяззбройны, абяззброены; безаружны (абл.) @бязлітасны, няшчадны, жорсткі, люты, бяздушны, бессардэчны , неміласэрны, няўмольны, бесспагадлівы, бесспагадны, бесчалавечны, нечалавечы, нялюдскі, зверскі; акрутны (абл.); дзікі, варварскі, крывавы (перан.) @бязлюдны, ненаселены; пусты, апусцелы, пустынны (перан.) @бялізна, сподняе; хусце (уст.) @бянтэжыцца; губляцца (перан.) @бярлог, бярлога, логава, логавішча, кодла, котла; котлішча, логвішча, лагоўе (разм.); лагво, лагло, мярло, мярлога, лежка (абл.) @бяроза, бярэзіна @бярэмя, абярэмак, ахапак @бяспечна, спакойна □ як у бога за пазухай, як за богам @бясплатна, дарэмна, дармова, дарма, дарам; так, на дармаўшчыну, дармагалам (разм.) □ за так (разм.) @бяссонніца, бяссонне; бессань (разм.) @вабіць, прывабліваць, надзіць, прынаджваць; клікаць, цягнуць, прыцягваць, прывязваць, гарнуць, падкупляць (перан.) @вабны, прывабны, прынадны; паквапны (абл.) @вавёрка, белка; векша (абл.) @вага / рычажная: бязмен / з каромыслам: шалі @вагон / таварны без сцен і даху: платформа / таварны абагрэты, прыстасаваны перавозіць людзей: цяплушка, цялятнік (разм.) @вадаспад, падун @вадкі, рэдкі, разрэджаны @важнасць, значэнне; вага, сіла, каштоўнасць, вастрыня (перан.) @важны, немалаважны, варты ўвагі, немалазначны, вялікі, істотны, сур'ёзны, знамянальны, першачарговы, першаступенны, першарадны, актуальны; адказны, першы, найпершы, этапны (перан.) □ нумар адзін @важыць, зважваць, узважваць @вайсковы, ваенны, воінскі, армейскі, франтавы, абаронны; ратны (паэт.) @ваколіца, наваколле, навакольнасць @вал, насып @валасы, чупрына, чуб, шавялюра, локаны; кудзеркі (памянш.-ласк.); космы, стрыжакі, кучары (разм.); кудлы, патлы, каўтуны, грыва (разм. зняваж.) / пучок: хахол; віхор, віхры (разм.) / коратка падстрыжаныя: вожык / у хвалістых завітках: буклі (уст.) @валошкі, васількі @вантробы; нутро; шлунне (разм.) @вар, кіпень; кіпецень (абл.) @варожасць, антаганізм; варажнеча (разм.) @варта, ахова / пры суправаджэнні: канвой / для назірання: дазор, патруль, пост, пікет @вартаўнік, вартавы, ахоўнік, стораж, вахцёр; каравульны, патрульны (вайск.) / пры суправаджэнні: канваір, канвойны; канвоец, канвойнік (разм.) @варушыць, паварушваць, трапаць, шавяліць / губамі: мыляць (разм.) / вушамі (пра каня): стрыгчы (перан.) @варыць, гатаваць @вастрыё, лязо; джала (перан.) @вастрыць, гастрыць, завострываць, завастраць, тачыць / касу: мянціць, мянташыць / брытву: правіць @васьміног, спрут @вейка; веялка, мігаўка (абл.) @веласіпед; самакат (разм.) @велічны, вялікасны @вельмі, надта, выключна, надзвычай, -надзвычайна, незвычайна, нязвыкла, небывала, неверагодна, неймаверна, невыказна, невымоўна, моцна, бязмежна, бясконца, невымерна, непамерна, нязмерна, бязмерна, празмерна, нязлічана, неапісальна, востра, нясцерпна; добра, страшна, страшэнна, здорава, парадкам (разм.); дужа, збыт (абл.) □ да смерці, да незвычайнага, без меры, праз меру, не ў меру, на рэдкасць, да дзіўнага, да чорта, да чорцікаў, не на жарт, не на жарты @венік / асаджаны: мятла, мяцёлка / для падмятання ў печы: памяло / сцёрты: дзяркач; памяценнік, гальнік (абл.) @вернасць, адданасць @верх, вяршыня, верхавіна, вяршаліна, спічак / гары: пік / будынка: шпіль, шпіц; макаўка (разм.); шапка (перан.) @верхам / на кані: конна; верхі (разм.) @веснавы, вясновы; вясняны, весні (паэт.) @вестка, весць, навіна, паведамленне, сігнал @ветліва, ветла, прыветна, прыветліва, абыходліва, пачціва @вецер / парывісты, кругавы: віхор / скразны: скразняк / сухі гарачы, у пясчаных пустынях: сухавей, самум / што выварочвае дрэвы: буралом / разбуральнай сілы: ураган / моцны і рэзкі, кароткачасовы: шквал / слабы, каля мора: брыз, вятрыска / рэзкі халодны: сівер (разм.) / халаднаваты: свяжак (разм.) / скразны: скавыш / дзьме знізу, каля зямлі: нізавік (разм.); віскуцень (абл.); віхура (паэт.) @вечарэць, цямнець, цямнецца, змрачнець, змяркацца, шарэць; сутонець, сутанець, сутоньвацца (абл.) □ брацца на вечар, брацца на змярканне @веялка, арфа @вёска / вялікая: сяло / невялікая: засценак @віднецца, віднець, бачыцца, значыцца, вызначацца, праступаць, тырчаць / пра што-небудзь цёмнае: цямнець, цямнецца / пра што-небудзь высокае: высіцца; маячыць, вытыркацца (разм.); выглядваць, выглядаць, праглядаць, выдавацца, высоўвацца, свяціцца, красавацца, прасвечваць, вымалёўвацца (перан.) □ кідацца ў вочы @відушчы, зрачы @вілы (мн.) / набіраць гной: сахор @вільгаць, сырасць @вільготны, сыры, вогкі, воглы, волкі, мокры @віна, вінаватасць; правіннасць, правінка, правіна (разм.); грэх (перан.) @віноўнік, вінаваты, парушальнік @вір, водаварот @вісельня, шыбеніца; віселіца, вісельніца (разм.) @вітацца, кланяцца; здароўкацца (разм.); рукацца (абл.) □ падаваць руку @вітаць; прывячаць (паэт.) @вобмацкам, навобмацак, усляпую; наманы (абл.) @вогнішча, агонь, касцёр; цяпло (абл.); цяпельца (абл. памянш.) @водбліск, водсвет, адценне, блік; зайчык (перан.) @водпуск, адпачынак, адгул, пабыўка @возчык, вазак, падводчык, ездавы, фурман, рамізнік, кучар, вазніца; вознік, фурманшчык (разм.) @войска, армія, узброеныя сілы, ваенныя сілы / пераважна з добраахвотнікаў, дапаможнае, у ваенны час: апалчэнне, полчышчы; салдаты (уст.); раць (паэт.); арда (зняваж.) @вонкавы, знадворны, надворны, знешні @вораг, праціўнік, недруг, непрыяцель, ліхадзей, непрыхільнік @восілка, дужка @востраў, выспа @востры; гостры (абл.), адвостраны, навостраны, адточаны @вочы; бельмы, бельмачы, буркалы, зіркачы, лупы, зекры (разм. зняваж.) @вулей / выдзеўбаны: калода / рамачны: рамовік (разм.) @вуліца / невялікая, вузкая: завулак, правулак / вялікая, шырокая: праспект / з прысадамі пасярэдзіне: бульвар @вучань, школьнік; шкаляр (разм.) @вучыцца, навучацца, займацца @вучыць, навучаць, рыхтаваць, выкладаць; школіць (разм.) @вушак; касяк (разм.) @выбачаць, прабачаць, дараваць, перапускаць @выбіць; высадзіць (разм.) @выбраць, адабраць, падабраць, аблюбаваць, выгледзець @выбрык, выхадка, капрыз, штука; вымудры (мн., разм.); антраша, фартэль (разм.) @выбухаць, рвацца, узрывацца @вывад, заключэнне, рэзюме @выгляд, знешнасць; твар, аблічча, воблік, фізіяномія (перан.) @выдаваць, выпускаць, друкаваць @выдма, дзюна @выздараўленне, папраўка; паправа, попраўка, паправунак, ачунак (разм.) @вызначыць, акрэсліць @выклікаць, абудзіць (перан.) @выкрасліць, закрэсліць, выкасаваць, закасаваць @вымаўленне, вымова, акцэнт, дыкцыя @вымаць, выцягваць @вынік, здабытак, падрахунак, рэзультат; скутак (разм.); след (перан.) @вынослівасць; гарт, загартоўка (перан.) @выразны, акрэслены, каларытны; яркі, яскравы, празрысты, рэзкі, строгі, рэльефны (перан.) @выратаванне, уратаванне, ратунак, паратунак, збаўленне, збавенне, выйсце, выхад @вырашыць, рашыць; развязаць (перан.) @высакароднасць; рыцарства (перан., кніжн.) @высакародны, велікадушны; высокі (кніжн.); святы, найсвяцейшы (выс.); рыцарскі (перан.) @выслоўе, афарызм / павучальнае: сентэнцыя (кніжн.) @высока □ да нябёс, да хмар @высокі; высозны, высачэзны, высачэнны (разм.); паднябесны, небасяжны (перан., паэт.) / пра чалавека: сажнёвага росту, у сажань; рослы, даўгавязы (разм.); доўгі (перан.) / пра дрэва: выносны, выносісты, вынёслы; цяглы (разм.) @выспець, даспець, саспець, паспець @выцерпець, нацярпецца, пацярпець, вытрываць, вытрымаць, вынесці, знесці, перанесці □ хапіць гора @выць, заводзіць, енчыць, скавытаць @выцяцца, ударыцца, стукнуцца; рэзнуцца, разануцца, трэснуцца (разм.) @выцяць, вытнуць, ударыць, стукнуць / чым-небудзь лёгкім: пляснуць, сцебануць, сцёбнуць, хвастануць, хвасянуць, хвоснуць, ляснуць / нагою (пра капытных жывёл): убрыкнуць; спляжыць, апляжыць, грукнуць, бэцнуць, бацнуць, трахнуць, гакнуць, гахнуць, ахнуць, трэснуць, дзеўбануць, заехаць, з'ехаць, змазаць, уляпіць, урэзаць, агрэць, загрэць, угрэць, жарнуць, смальнуць, засмаліць, тузануць, улупіць, лупянуць, свіснуць (разм.) / чым-небудзь цяжкім: сунуць, садануць, гваздануць, гвазнуць, звездануць, джвугнуць (разм.) / чым-небудзь лёгкім: пацягнуць, перацягнуць, паласнуць, шлёгнуць, шлёпнуць, шлягануць, сперазаць, аперазаць, шмаргануць, хлестануць, хлыснуць, джгануць (разм.) / па твары: аплявушыць (разм.); грунуць, збабоўчыць, кашкануць (абл.); даць, пачаставаць, секануць, пекануць (перан.) □ заляпіць аплявуху @вычарпацца; вытахнуцца (разм.); сесці (перан.) @вышыня; высачыня (абл.); высь (паэт.) @выяўляць; адкрываць, раскрываць, перадаваць, паказваць, агаляць (перан.) @вядомасць, слава, папулярнасць; лаўры (перан., мн.) @вядомы, знаёмы, знатны, знакаміты, слаўны, славуты, праслаўлены, вялікі, відны, папулярны; слынны (абл.); гучны, крылаты, легендарны (перан.) @вязень, зняволены, засуджаны; астрожнік (уст.) / засуджаны на катаргу: катаржнік @вязка, звязка, вясла, нізанка, нізка; перавяз, перавясла, вянок, маток (абл.) @вязнуць, грузнуць, засядаць; лезці, улазіць, правальвацца, тапіцца (перан.) @вялікі, вялізны, велічэзны, вялізазны, немалы, буйны, агромністы, аграмадны, значны, добры, гіганцкі, грандыёзны / па прасторы: неабсяжны, неабдымны, неабнімны, бязмежны, бясконцы, нямераны, бяскрайні, прасторны, разлеглы / па колькасці: невычарпальны, невычэрпны, неабмежаваны, бязмерны, нязмерны, невымерны, незлічоны, нялічаны; здаровы, здаравенны, ёмкі, ладны, прыстойны, салідны (разм.); волатны, волатаўскі, тытанічны (выс.); шырокі, раскошны, круглы, астранамічны (перан.) □ у квадраце, у кубе, як скінуць вокам, не акінуць вокам, не ахапіць вокам, без канца і краю, без канца-краю @вярблюд, драмадэр @вяроўка, вераўчына; шворка (разм.) @вяртацца, варочацца @вясковы, сельскі @вяснушкі, рабацінне @вячэрні, вячорны (абл.), вечаровы @гаваркі, гаварлівы, гутарлівы, балбатлівы; гаманлівы, гаманкі, языкаты, языкасты, язычлівы, брахлівы (разм.) □ лёгкі на язык @гаварыць, казаць, гаманіць / ціха, невыразна: мармытаць, муркаць, гугнець, гугнявіць / абменьваючыся думкамі: гутарыць, размаўляць, перагаворвацца, перамаўляцца, субяседнічаць; баіць, балбатаць, балабоніць, балабаніць, прастарэкаваць, лепятаць, лапатаць, ляпаць, пляскаць, бурчаць, плявузгаць, вякаць, чаўпці, вярзці (разм.); красамоўнічаць (разм. іран.) / абменьваючыся думкамі: зюзюкаць, дудукаць, тарабарыць, балакаць, сакрэтнічаць / на незразумелай мове: гергетаць (разм.); гуторыць, талкаваць, дзейкаць (абл.); выступаць, спяваць, трашчаць, барабаніць, бубніць, трубіць, гусці, рэзаць, сыпаць, плесці, несці, гарадзіць, малоць (перан.); брахаць, гаўкаць (перан., груб.) □ весці размову, весці гутарку, мець гутарку, весці гамонку, трымаць гаворку, перакідвацца словамі, трубіць у вушы, званіць ва ўсе званы, біць у бубен, распускаць язык, часаць язык, мазоліць язык, малоць языком, трапаць языком, мянціць языком, мянташыць языком, пераліваць з пустога ў парожняе, тачыць лясы, тачыць балясы, разводзіць балясы, разводзіць балачкі, разводзіць тары-бары @гаворка, гутарка, размова; звягня (разм.) @гадавацца, расці, вырастаць @гадзіннік / вельмі дакладны: хранометр / што звоніць у патрэбны час, з адмысловым заводам: будзільнік / вежавы, звычайна з музыкай: куранты (мн.) / насценны з гірамі: ходзікі (мн.) @газета / прадпрыемства ці ўстановы, друкаваная: шматтыражка / насценная рукапісная ці машынапісная: насценгазета / вячэрняя: вячорка (разм.) @газоўка, газніца, каганец, кураўка, капцілка, мігалка (разм.) @гаіцца, загойвацца, зажываць, зарастаць @галава; кумпал (разм.); мазгаўня (разм. груб.); кацялок, манерка (перан.); голаў (абл.) @галадаць, галадаваць, недаядаць; пасціць, пухнуць (перан.) □ не мець куска хлеба, душыцца голадам, пухнуць з голаду, перабівацца з хлеба на квас, спяваць на хлеб, сядзець на мякіне, сядзець на нішчымніцы, класці зубы на паліцу, ляскаць зубамі, грэць зубы, смактаць палец, смактаць лапу @галалёд; абліваха (разм.) @галіна,
1. галіна / звычайна сухая: сук; лапа (перан.)
2. галіна; участак, ніва (перан.) @галіцца, брыцца @галлё, вецце @галодны, згаладалы, прагаладалы @гандляр, купец, камерсант / гандлюе тайком, незаконна: спекулянт, перакупшчык, скупшчык / уласнік крамы: крамнік / скупшчык ануч і гандляр рознаю драбязою: анучнік, каравачнік (уст.) @ганьба, няслава, бясчэсце, сорам; сарамата, сарамота, сарамоцце (разм.); пляга (перан.) @ганьбіць, ганіць, ганьбаваць, няславіць, бясчэсціць, ахайваць @гармата / з доўгім ствалом: пушка / з кароткім ствалом: марціра / страляе навясным агнём: гаўбіца / зенітная: зенітка (разм.) / страляе на далёкую адлегласць: дальнябойка (разм.) @гармонік; трохрадка, хромка (разм.) @гарняк, шахцёр / здабывае вугаль: вуглякоп (уст.) / здабывае руду: рудакоп (уст.) @гартаць, перагортваць, лістаць, пералістваць @гаршчок / з чыгуну: чыгун; гарнушак (разм.); саган, казан (абл.) @гарышча, гара, вышкі (мн.), падстрэшша, паддашак @гарэць / ярка: палаць, палыхаць / вялікім полымем: шугаць / слаба: курэць @гасціннасць, хлебасольства □ хлеб-соль @гвалтаўнік, насільнік; звер, тыран, дэспат (перан.) @гісторыя; летапіс (перан.) @глыбокі; бяздонны (перан.) □ без дна @глынуць, глытнуць, праглынуць; лыкнуць, каўтануць, каўтнуць, пракаўтнуць (разм.) @глыток; каўток (разм.) @глядзець, паглядаць, паглядваць, прыглядацца, прыглядвацца, углядацца, углядвацца, заглядацца, заглядвацца, заглядаць, заглядваць, разглядаць, разглядваць, пазіраць, узірацца / скоса: касавурыцца, касурыцца (разм.); упівацца (перан.) □ кідаць погляд, кідаць позірк, не спускаць вачэй, не зводзіць вачэй, упівацца вачамі, упівацца зрокам, ускідаць вочы / скоса: касіць вачамі; тарашчыць вочы, казеліць вочы, лыпаць вачамі, лыпіць вочы, страляць вачамі, шворыць вачамі @гнілы, трухлявы, трухлы, збуцвелы, патлелы, прэлы, сапрэлы, перапрэлы @гнуцца, угінацца @гнявіць, злаваць, абураць, раздражняць, цвяліць, ятрыць; настырняцца (разм.) □ уводзіць у гнеў, уводзіць у злосць @гняздо / буслінае: буслянка, буслоўка @годзе, даволі, досыць, хопіць; досць, до, досі, будзе, квіта, баста, амба, шабаш (разм.) □ стой, пастой, стоп, канец, кончана, усё, кропка, клямка @голад, галадоўка, недаяданне / у жывёлы: бяскорміца; галадоўля, галадаванне, галадуха, галаднеча, бясхлеб'е, бясхлебіца (разм.) @голы, аголены, неадзеты @горад; места (уст.) @горкі, прагорклы / пра тлушч: ёлкі; палыновы (перан.) □ як чэмер @гразь; балота (разм.); каша, калатуша (перан.) @грамада, натоўп, гурт, чарада, кампанія, скопішча; талака, купа, купка, ватага, арава (разм.); брація (разм. жарт.); шаць, хеўра (разм. зняваж.); гурма (абл.); дружына, куча, кучка, гурба, кагал, капэла, рой, арда (перан.) / рабаўнікоў, забойцаў: банда @грамадзянін, падданы @граната; лімонка (разм.) @граніца, мяжа, рубеж, кардон (разм.) @грашыць, блюзніць, блюзнаваць @гром / удар: пярун; грымоты (мн., разм.) @грудзі / жаночыя: бюст / у каня: персі @грузіць; ладаваць (разм.) @грэбень, грабянец, расчоска; загладуха (разм.) @грэх, блюзнерства; святатацтва (кніжн.) @Грэцыя; Элада (выс.) @грэць, прыграваць, уграваць / моцна: пячы, прыпякаць, паліць, смаліць, пражыць @губы, вусны @гудок, сірэна @гук, голас; зык (разм.) @гультай; гультаіна, абібок, лежабок, лежань, лянівец, нядбалец (разм.); лайдак, лайдачына, лодар (разм. непахв.); завала, валяч, загавайла (абл.); труцень, паразіт (перан.) @густы, дрымучы, часты @гучна, моцна, голасна, галасіста, галасліва, звонка, гулка, аглушальна, уголас, услых, учуткі / рэзка: прарэзліва, праразліва, пранізліва, пранозліва; зычна, нема, гарласта, грукатна, наўзроў (разм.); грымотна, грамавіта, громка, гаманліва □ на ўвесь голас, на поўны голас, не сваім голасам, немым голасам, на ўсё горла, ва ўсё горла, на ўсе грудзі, на поўныя грудзі, ва ўсе грудзі @гушчар; гушчарнік, гушчарняк, гушчарня, гушчэча, гушчыня (разм.); чашчоба (абл.) @гэтак, такім чынам, такім парадкам @да, к, ка, пад, на □ у бок @дабрадзей; філантроп (кніжн.) @дабрацца, дасягнуць, дапасці, дапяць, дайсці, дабрысці, даплесціся, даехаць, дамчацца, даімчацца @дабрыня, дабрата, людскасць; добрасць, дабросць (разм.) @дабрэць, ласкавець @даведвацца, уведваць, праведваць, разведваць, выведваць, дазнавацца, вызнаваць, распазнаваць, разгадваць, высвятляць, выясняць, даследаваць, вызначаць; дачувацца, прачуваць,' даходзіць (разм.); шукаць, дашуквацца, дакопвацца, знаходзіць, нюхаць, вынюхваць, разнюхваць, віжаваць, вывіжоўваць, разблытваць, раскусваць (перан.) □ даходзіць праўды, даходзіць яснасці, абмацваць грунт @даверлівы, прастадушны, наіўны @дагаварыцца, угаварыцца, згаварыцца, дамовіцца, умовіцца, змовіцца, паразумецца / пра аплату: старгавацца, згадзіцца, угадзіцца; сысціся (перан.) □ прыйсці да згоды, знайсці агульную мову, сысціся ў цане, ударыць па руках, зварыць піва @дагавор, умова, пагадненне, кантракт, пакт @дагаджаць, гадзіць, наравіць, ладзіць, падладжвацца, падлашчвацца, выслужвацца, услугоўваць, выслугоўвацца, падслужвацца, увіхацца; падлагоджвацца, выдыгаць, выдыгацца, удыгаць, падлабуньвацца, падлізвацца, выстачаць (разм.), пад'язджаць, танцаваць, кадзіць (перан.) □ насіць на руках, гладзіць па поўсці, хадзіць на пальчыках, хадзіць на лапках, рассыпацца макам, слацца лістам, падаць лістам @даганяць, наганяць, гнаць, гнацца, насцігаць; праследаваць (абл.) □ наступаць на пяты, ісці па пятах @даглядаць, глядзець, пільнаваць @дагэтуль, дасюль, да гэтага, да гэтага часу, па гэты час, па гэты дзень, па сённяшні дзень @дадаваць, дабаўляць, прыбаўляць, набаўляць, падбаўляць, дакладаць, падкідаць, папаўняць / сыпкае: падсыпаць / вадкае: падліваць @дадатковы, лішні @даёнка, дайніца; падойнік (абл.) @даіць, цыркаць (разм.) @дакладнасць, пунктуальнасць, літаральнасць @дакучаць, надакучаць, надакучваць, назаляць, надазаляць, надазаляцца; прыядацца, даймаць, дапякаць (разм.); надаядаць (абл.) □ давацца ў знакі, мазоліць вочы, рэзаць вочы, лезці ў вочы, лезці сляпіцай, набіваць аскому, набіваць аскоміну, не даваць спакою, не даваць жыцця, не даваць быту, не даваць праходу, дурыць галаву @далёка, воддаль, наводшыбе □ за светам, за гарамі, аж дзе @далучыцца, прылучыцца, прымкнуць; прыстаць, прыстроіцца, прымазацца, прыткнуцца, уліцца, уключыцца, уступіць (кніжн.); прычасціцца (перан.) @дамешка, дамешак, прымесь @дамоў, дадому, дахаты @дапамога, помач, падтрымка, падтрыманне, выручка, садзеянне; падмога, успамога, спамога (разм.) @дапаможны, падсобны @дарагі, каштоўны, неацэнны, бясцэнны □ у цане, на вагу золата @дарадчык; радца (уст.) @дармаед, абдзірала, здзірца, шкурадзёр, жывадзёр, жываед, жываглот, крывапівец, крывапіўца, крывасмок (разм.); павук, паразіт (перан.) @дарога, шлях / вялікая, для аўтамабіляў: шаша, шасэ, шасэйная дарога, аўтастрада, аўтамагістраль / палепшаная: тракт, гасцінец, бальшак / невялікая грунтовая: прасёлак / невялікая, збочвае з большай: паваротка, паваротак; артэрыя (перан.); пуць, пуціна, пуцявіна (паэт.) @дарослы, сталы, вялікі @дастацца, перапасці, прыйсціся @дасягнуць, дамагчыся, дабіцца, атрымаць; дапяць, дастукацца (разм.); дайсці, здабыць, заваяваць (перан.) @датыкацца, дакранацца, кранацца, кранаць, закранаць, кратаць, чапацца, чапаць, брацца; датыркацца, датыркаць (разм.) @даўганогі, цыбаты, падгалісты; даўгалыгі (разм.); дзыбаты (абл.) @даўжнік / што не выплаціў доўгу своечасова: нядоімшчык, дэбітор @даўні, даўнішні, стары, застарэлы, старадаўні, старажытны, незапамятны, незапомны, архаічны @даўно, даўным-даўно; цеперся (абл.); калі (перан.) □ каторы час, каторая пара, не сягоння, сто гадоў @дах, пакрыццё / саламяны, чарацяны: страха @даход, прыбытак, барыш @даць, падаць, аддаць, выдаць, надзяліць, удзяліць, адзяліць, надарыць, уступіць / двум ці многім: раздаць / у рукі: уручыць; узычыць, удружыць, сунуць, падсунуць, ткнуць, уткнуць, адваліць (разм.) / двум ці многім: расторкаць (абл.); ахвяраваць (перан.) @даць магчымасць, даць, дазволіць @дачакацца, дачакаць, прычакаць, дажыцца, дажыць; даждацца, даждаць (абл.) @дваранін / у Польшчы і ў Беларусі, на Украіне: шляхціц, шляхціч; шляхтун (зняваж.) @двойчы, два разы @джаліць, кусаць @дзейнасць; чыннасць (кніжн.) @дзейны, актыўны, інтэнсіўны; дзелавы, неўгамонны (разм.); чынны, неўгамаваны (абл.); неспакойны, нястомны, нястрымны, няўрымслівы, неўтаймаваны, гарачы, кіпучы, бурны, жывы (перан.) @дзейсны, эфектыўны @дзесьці, дзесь, недзе @дзеяч, актывіст, функцыянер @дзённы; дзёняшні (абл.) @дзіва, дзівосы (мн.), цуд, праява, незвычайнасць; дзівота (разм.); першына, наўда (абл.) @дзівак, арыгінал @дзівацтва; муха (разм.); прыхамаць (абл.) @дзівіцца, здзіўляцца; ахаць, охаць (разм.); слупянець (разм.); дзівавацца (абл.) □ давацца дзіву, не верыць сваім вачам, не верыць сваім вушам, разяўляць рот, разводзіць рукамі @дзіравы □ як рэшата @дзірка, дзюрка, адтуліна, пройма, прахон, жарало, люк / прадаўгаватая: шчыліна / праз якую праходзіць святло: прасвет / праз якую праходзіць паветра: прадуха, прадушына, аддушына / праз якую цячэ: цеч / у вулеі для пчол: ляток / выкапаная над чым-небудзь: падкоп / у тканіне: прарэха / у плаціне: праран / праз якую можна пралезці: пралаз / праламаная: пралом, праломіна, вылам / прабітая: прабоіна / прапаленая: прапаліна / прарэзаная: проразь; атвор, зяўра (абл.); прорва (перан.) @дзіця, дзіцё, дзіцянё, малое, малыш, малеча / дашкольнага ўзросту: дашкольнік; дзяціна (разм., ласк.); карапуз (разм., жарт.); дзіцёнак (абл.); паўзун (перан.) @дзіцячы, дзяціны; немаўлячы (разм.) @дзюба; дзюб, глюга (разм.); клюнка (абл.) @дзяк, псаломшчык @дзяліць, падзяляць, раздзяляць; біць, разбіваць, рэзаць (перан.) @дзяржанне, дзяржальна, ручка / у нажа ці відэльца: тронак / у касы: кассё, касаўё, касавільна / у грабель: грабільна / у пугі: пугаўё, пужальна / у цэпа: цапільна / у вуды: вудзільна / у сцяга: дрэўка / у шаблі: эфес; дзяржанка, дзяржак, дзержанок (абл.) @дзяўбці, дзюбаць, кляваць @дзяўчына / што ўступае ў шлюб: нявеста; дзеўчына, дзеўка (разм.); панна, паненка (уст.) @добраахвотнік, дабраволец, валанцёр @добры, нядрэнны, неблагі, някепскі, высакаякасны, здатны, дасканалы, удалы, прыўдалы, варты, станоўчы, слаўны, спраўны, адмысловы, выдатны, адборны, адменны, узорны, прыкладны, бездакорны, няўкорны, беззаганны, зайздросны, цудоўны, ідэальны; прыстойны, людскі, хвацкі, ладны, першакласны, першагатунковы, стопрацэнтны, запраўскі, вартны, не абы-які (разм.); дыхтоўны, файны (абл.); непаўторны, сапраўдны, непараўнальны, незраўнаны, майстэрскі, класны, першы, найпершы, царскі, анельскі, бліскучы, крыштальны, залаты, рэдкі (перан.) □ во, ого, нішто, нішто сабе, клас, першага гатунку, першага сорту, першай рукі, першай маркі, што трэба, пашукаць трэба, нічога не скажаш, цаны няма, на пяць, на славу, як на падбор, як на заказ, хоць на выстаўку, хоць куды, будзь здароў @догляд, дагляд; прыгляд, прызор (абл.) @дождж / моцны праліўны: лівень, залева / цёплы імжысты: грыбасей (разм.) @доказ, довад, сведчанне, падстава, абгрунтаванне, аргумент, матывіроўка, рэзон; козыр (перан.) @доктар, урач; лекар (разм.); эскулап (зняваж.) @дорага □ у капейку @дослед, вопыт, эксперымент @доўбня, даўбня, даўбежка, даўбешка, баба, шляга, трамбоўка @доўг, запазычанасць, крэдыт; завінавачанасць (разм.) @дохнуць, здыхаць @дошка / тоўстая: дыля, дылёўка / таўшчынёю ў цалю: цалёўка / у падлозе: масніца, маснічына / з краю бервяна, з аднаго боку выпуклая: аполак / якою шалююць: шалёўка @дошка гонару, чырвоная дошка @драбніць, крышыць; распыляць (перан.) @дражніцца, цвяліцца, пацвельвацца @драмаць □ кляваць носам @дранцвець, млець, пруцянець; дзеравянець (разм.); мярцвець, нямець (перан.) @драпежнік, крыважэрац; хіжак (абл.) @дробязь, драбніца, глупства, пусцяковіна @дрогкі, траскі, трускі, трэскі @дружба, сяброўства, сябраванне, таварыскасць, братэрства, брацтва, прыязнь, прыязнасць, яднанне, адзінства; садружнасць, салідарнасць @дружна, аднадушна □ адзін за аднаго @дружыць, дружыцца, сябраваць, братацца; таварышкаваць, таварышаваць, хаўрусаваць, хаўруснічаць, калегаваць, вадзіцца, знацца (разм.); кампанаваць (абл.) □ вадзіць дружбу, вадзіць хаўрус, вадзіць знаёмства, вадзіць кампанію @друк / перыядычны: прэса, перыёдыка □ друкаванае слова @дрыжаць, дрыжэць, уздрыгваць, падрыгваць, уздрыгацца, трэсціся, трасціся, калаціцца, трымцець, скаланацца □ хадзіць хадуном @дрэва / у лесе: лясіна / у хваёвым: баравіна / паваленае: валежына / вывернутае з карэннем: выварацень, выварат / сухастойнае: старадрэвіна, сухадрэвіна, сухастоіна / прышчэпленае: шчэпа @дрэнны, благі, кепскі, паганы, нядобры, недабраякасны, нізкаякасны, нездавальняючы, адмоўны, ад'емны, няважны, несамавіты, непахвальны, нікчэмны, няспраўны, недасканалы, непрыгодны, няўдалы, бракаваны, бракоўны, заляжалы; ліхі, паскудны, паршывы, лядачы, лядайкі, лядашчы, задрыпаны, неважнецкі, нецікавы, незайздросны, нялюдскі, нягодны, нягожы, негадзівы, нікудышны, ерундоўскі, марны, плёвы, ахаўскі, тандэтны (разм.); злы (абл.); слабы, бездапаможны, няспелы, пракляты, апошні, сабачы, чартоўскі, д'ябальскі (перан.) □ на нізкім узроўні, нічога не варты, нікуды не варты, грош цана, нуль цана @дрэнь, поскудзь, паскудства, погань (разм.); гнюсата (абл.) @дубец, розга, прут, лазіна; хварасціна, хлабысціна (абл.) @дудка, жалейка; свісцёлка (разм.) @дужы, моцны, магутны, трывалы, вынослівы, цягавіты, здаровы; жылісты (разм.); мядзведжы (перан.) □ хоць у саху @дужэць □ набірацца сіл @думка, дума; мысль (кніжн.) @дурань, дурны, вар'ят; дурніца, дурыла, дуралей, прыдурак, тупіца, ёлуп, ёлупень, доўбень, асталоп, абэлтух, шаленец, ідыёт, псіхапат, крэцін (разм.); асёл, баран, пень, палена, дуб, дубіна, бот, лапаць, халява, хамут, абух, бязмен (перан., лаянк.) □ дурная галава, яловая галава @дурната, неразумнасць, вар'яцтва; дурнота, дурата, дурасць, ідыёцтва (разм.); тупасць, ідыятызм (перан.) @дурны, неразумны, безразважны, вар'яцкі; дурацкі, дурачыны, прыдуркаваты, бязмозгі, безгаловы, тупагаловы, цвердалобы, недапечаны, ідыёцкі (разм.); тупы, пусты (перан.) □ не ў сваім розуме, не пры сваім розуме @дырыжор / пераважна царкоўнага хору: рэгент @дыханне; дых, дух (разм.) @дэкальтэ, выраз, прарэз; горс (разм.) @едкі, горкі @епіскап / у католікаў: біскуп @есці, з'ядаць, карміцца, жывіцца, харчавацца, спажываць, сталавацца, закусваць, перакусваць / што-небудзь смачнае: ласавацца / пра жывёлу: жыраваць, жыравацца; сілкавацца, падсілкоўвацца, падмацоўвацца (разм.) / вадкую яду: хлыстаць (разм.); гамаць (дзіц.); жэрці, жраць, зжыраць (груб.); уплятаць, аплятаць, упісваць, умінаць, церабіць, малаціць, пытляваць (перан.) □ браць у рот @ехаць; каціць (разм.) / на аўтамабілі: газаваць (разм.) @жаба; квакуха (разм.); люгашка (абл.) / палявая: рапуха @жабрак, старац; папрасімец, пабіраха, падарэйка (разм.) @жанчына; кабета, кабеціна, баба, цётка (разм.) / маладая замужняя: маладзіца, маладуха, малодка / з інтэлігенцкіх, звычайна гарадскіх колаў: дама; мадам (уст.) @жарт, досціп @жартаваць; шуткаваць (абл.) @жмут, пук, пасма, вехаць, жменя; касмыль, касмык (разм.) @жонка; баба, кабета, палавіна, старая, абранніца; прынцэса (перан., разм.); дружына (абл.) @жоўкнуць, жаўцець, палавець @жоўты, пажоўклы, зжаўцелы; залаты, медны, мядзяны (перан.) @журавель, жораў @журналіст, карэспандэнт; газетчык (разм.) @жывёла; жыўнасць (разм.); скаціна, быдла, гавяда, тавар, худоба (абл.) / рабочая: цягло @жывот; пуза, трыбух, бруха, чэрава (разм.); лантух (абл.) @жылетка, камізэлька @жыллё, кватэра, кут, куток, дах, прыстанішча, прыстанак, прыстанне, прыпынак, прыпынішча, прытулак, прытулішча, прытонне; жытло, седала, бярлог, котла, котлішча (разм. перан.); абіцель, пенаты (уст. кніжн.); рэзідэнцыя (афіц.); апартаменты (уст., мн.); □ дах над галавой @жытні, жытнёвы, аржаны, іржаны @жыццё, жыццё-быццё, век @жыць, жыцца, існаваць; мецца, дыхаць (разм.) □ каратаць жыццё @жэрдка, жардзіна, шост; шасток (памянш.); прыс (абл.) @жэст, рух, ківок; кіў (разм.) @забава, пацеха @забарона; заказ (разм.); вета, табу (кніжн.) @забастоўка, стачка @забаўны, займальны @забіць, загубіць, знішчыць; утрупяніць, зніштожыць, улажыць, палажыць, стукнуць, прыстукнуць, дакончыць, прыкончыць, прыбраць, уходаць, кокнуць, укакошыць, укаюкаць (разм.) □ адабраць жыццё, абарваць жыццё, рашыць жыцця, пазбавіць ад жыцця, зжыць са свету, звесці са свету, адправіць на той свет, пусціць на той свет, загнаць на той свет, загнаць у магілу, увагнаць у магілу, знесці галаву, скруціць галаву, зняць галаву з плеч, выняць душу, дастаць душу, выняць дух, дастаць духі, прыбраць з дарогі, пусціць у расход, пусціць у царства нябеснае @заблудзіць, заблудзіцца; зблудзіць, зблудзіцца (разм.) □ збіцца з дарогі, збіцца з тропу @забойца, згубіцель, магільшчык; душагуб, людабойца, людаед, людажэрац, людамор, жываед, галаварэз (разм. пагард.); ірад (лаянк.); інквізітар (кніжн., перан.) @забрацца, залезці, улезці, заціснуцца; ушыцца (разм.) @забрудзіць, запэцкаць, выпацкаць, упэцкаць, запляміць, занасіць; абляпаць, заляпаць, запаскудзіць, урабіць, абрабіць, выквацаць (разм.); перавэдзгаць (абл.) @забыць; забыцца (разм.); запамятаваць (абл.) □ выкінуць з галавы @забяспечваць, пастаўляць, узбройваць @заваёўнік, заваявальнік, захопнік, акупант @заважыць; пацягнуць (разм.) @завідна, повідну @завушніцы, кліпсы @загад, каманда, распараджэнне; прадпісанне, дырэктыва, цыркуляр (афіц.) @загадзя, наперад @загадка, задача, галаваломка; рэбус (перан.) @загаіцца, зажыць / пра рану: зарубцавацца @загар, загарэласць; загара (абл.) @загарэцца, запаліцца, запалаць, успыхнуць; пыхнуць, заняцца (разм.) □ заняцца агнём, узяцца полымем @загледзецца, заглядзецца, залюбавацца @задаволіцца, здаволіцца; захвоціцца (разм.) @задзіра, скандаліст; забіяка (разм.) @задзірацца, чапляцца, чапіцца, лезці, заводзіцца, заядацца (разм.) @задобрыць; купіць (разм.) @задуменне, задуменнасць, задумнасць, задумлёнасць, задума, роздум, засяроджанасць @зайздрасць; завідкі, завіда (разм.) @зайздросны, завідушчы @заказ, заяўка, падрад @закахацца, улюбіцца; утрэскацца, укляпацца, улопацца (разм.) @заклік, кліч, вокліч, покліч, прызыў, лозунг @заклінанне, замова @закраса, затаўка, заправа @заліў, затока, затон, завадзь, бухта, ліман, фіёрд @заляцанне, залёты (мн.), флірт; шашні (разм., мн.) @заляцацца, фліртаваць; упадаць, лазіць, валачыцца, улягаць, падбірацца, увівацца (разм.) @замілаванне, закаханасць, любоў, любасць, захапленне @занядбаць, апусціць, закінуць @заняты, загружаны @заняцца □ зачапіць рукі @запалка; сернік, сярнічка (уст.) @запарушыць, зацерушыць, зацерусіць, засыпаць @запас, прыпас, рэзерв, фонд; рэсурсы (мн.); багаж, арсенал (перан.) @запатрабаваць; заламаць, загарадзіць (разм.) @запіска; паперка, пісулька, цыдулка, цыдулька (разм.) / у заходнебеларускіх палітзняволеных: грыпс @заплакаць, расплакацца, праслязіцца, хліпнуць, усхліпнуць; загаласіць, зараўці, разраўціся (разм.) □ заліцца слязьмі, пусціць слязу, ураніць слязу, даць волю слязам, не ўтрымаць слязы @заплеснець, зацвісці @запомніцца □ урэзацца ў памяць, урэзацца ў памяці, запасці ў памяць, астацца ў памяці, застацца ў памяці, пакінуць след у памяці, асесці ў памяці, улезці ў памяць, упіцца ў памяць, запасці ў душу @запомніць, не забыць □ зарубіць на носе @запрашаць, прасіць, клікаць, заклікаць, зваць, зазываць, гукаць @запрашэнне; запросіны (разм., мн.) @запяваць, заводзіць, зацягваць @зараза, пошасць, эпідэмія; мор, паморак, памор (уст.) @заразіцца, набрацца @засаўка; заскак (абл.) @засек; сусек, аруд (абл.) @засесці, захраснуць @засланяць, закрываць, заступаць, загароджваць, засцілаць, затульваць, затуляць, захшаць; засціць (разм.) @застаронак; застаронне, старана (абл.) @застаць, захапіць, злавіць; заспець, накрыць, застукаць, пераняць, запарваць (разм.); спаймаць (абл.) @затрымка, прамаруджанне, замінка, перашкода @заўвага, рэпліка @заўважыць, прыкмеціць, прымеціць, убачыць, угледзець, згледзець, разгледзець; змеціць, запрыкмеціць, скмеціць, улавіць, засекчы (разм.); закмеціць (абл.) @заўзяты, зацяты, заядлы, фанатычны @заўсёды, заўжды, увесь час, ва ўсе часы, вечна, век, веквечна, векавечна, век векам; усцяж (абл.) □ кожны раз, усякі раз, калі ні глянь @заўчасна, дачасна, прадчасна, бясчасна, да часу, без часу, да пары, без пары, раней, раней часу, рана @захварэць, занядужаць, занемагчы, злегчы @збан, жбан / без ручкі: гладыш; гарлач (абл.) @збірацца, набірацца, гуртавацца, групавацца, канцэнтравацца, сыходзіцца, сходзіцца, збягацца, з'язджацца; збівацца (разм.); спаўзацца, споўзвацца, злятацца, сцякацца (перан.) @збожжа, зерне, хлеб; дабро, пашня (абл.) @збочыць, звярнуць, завярнуць, павярнуць, скіраваць, сысці, саступіць; заламаць, захіліць (разм.) □ даць дарогу @зброя, узбраенне; меч (перан., выс.) @збруя, вупраж @збяднець, абяднець; згалець, агалець, заўбожаць, падупасці, прагарэць (разм.) □ дайсці да няма нічога @звілісты, завілісты, павілясты, завілы, вілясты, віхлясты, пакручасты, выкручасты, выгінасты, віты, крывы, зігзагападобны; вілаваты, завілаваты, завітасты, выхілясты, крывулясты, загіністы (абл.) @звінець, пазвоньваць, дзынкаць; дзвэнкаць, брэнкаць, брынчаць, брынчэць, брынкаць, зумкаць (разм.) @звонку, знадворку @звычай, парадак, правіла, практыка, умоўнасць; абычай, завад, завядзёнка (разм.); рытуал, канон (кніжн.) @звычайны, звыклы, прывычны, звычны, абыклы, заведзены, просты, шэры, сярэдні, пасрэдны, непрыметны, непрыкметны, радавы, зямны, будзённы, будні, будны, штодзённы, заўсёдны, заўсёдашні, агульнапрыняты, празаічны, натуральны, нармальны, не вельмі які @звяртацца, апеляваць @звяртаць увагу, прыкоўваць увагу, глядзець, уважаць @згодна, зладжана, аднадушна, аднагалосна □ у згодзе @зграбны, стройны, статны, грацыёзны @згубіць; пасеяць (перан., разм.) @здабыча, здабыццё @здавацца, выглядаць, уяўляцца, мроіцца; выдавацца, выдаваць, мірсціцца, блюзніцца, чаўпціся (разм.) □ мець выгляд @здагадка, дагадка, думка, меркаванне; здогадка, здогад (разм.) @здань, прывід; цень (разм.); мара, сцень, відма (абл.); міраж, фата-маргана (кніжн.) @здарэнне, выпадак, прыгода, падзея, дзея, справа, эпізод, факт, гісторыя, казус; прыпадак, бывальшчына (разм.); сцэна (перан.) @здаўна, адвеку, адвечна, спрадвечна, спрадвеку, з даўніх пор, з даўніх дзён; здавён (абл.) □ спакон вякоў @здзек, глум, паняверка @здохнуць, пасці, прапасці; дайсці, кончыцца, скончыцца, выпруціцца (разм.) □ адкінуць хвост, выцягнуць ногі, выпрастаць ногі, задраць ногі, выпруціць ногі, задраць капыты @здраднік, прадажнік, прадаўца, адступнік, адшчапенец, правакатар; пераверцень (разм.); здрайца (абл.); юда (пагард.); выхрыст, пярэхрыст, хрыстапрадавец, клятваадступнік (перан.) □ прадажная душа, прадажная псіна @здранцвець, самлець, анямець, знямець, адзеравянець, апруцянець; замлець, занямець (разм.) @здурнець, здурэць, адурэць, адурнець, звар'яцець / пра старых: здзяцінець; ашалець, ачмурэць, ачумець, рэхнуцца (разм.) □ страціць розум, выжыць з розуму, звіхнуцца з розуму, з'ехаць з глузду @зеляніна, зелень; май (абл.) @з-за, ад, цераз, з прычыны, у выніку @злаваць, злавацца, гневацца, абурацца, ненавідзець, лютаваць, вар'явацца, сердаваць, шалець (разм.); кіпець, успыхваць, зелянець (перан.) □ мець злосць, мець зуб, мець вока, запаляцца гневам, выходзіць з сябе, глядзець коса, зелянець ад злосці, бялець ад злосці, лезці на сцяну, вастрыць зубы, тачыць зубы @злавіць; схапіць, сцапаць (разм.) @зладжана, суладна, гарманічна @зламацца, трэснуць, хруснуць; пераляцець (разм.) @злачынства, правапарушэнне; злачын, крымінал (разм.) @злева, з левага боку, па левую руку; леваруч (абл.) @злодзей, раскрадальнік; зладзюга (разм. пагард.); тарбахват (разм.) / што крадзе з узломам: узломшчык / што крадзе з кішэні: кішэншчык / што крадзе коней: канакрад / што крадзе ў лесе: парубшчык @злосць, зласлівасць, гнеў, варожасць, непрыязнасць, непрыязнь, няласка, запальчывасць, нянавісць, лютасць; шал (разм.) @злучаць, лучыць, сточваць; звязваць, увязваць (перан.) @злы, злосны, раззлаваны, гнеўны, разгневаны, сярдзіты, люты, разлютаваны, ліхі, азвярэлы, ашалелы, асатанелы; злючы (разм.); воўчы (разм., перан.) @змагацца, біцца, ваяваць, весці змаганне, весці барацьбу, весці вайну; дужацца (разм.); барукацца (перан.) □ брацца загрудкі, хапацца загрудкі, ліць кроў, праліваць кроў, ламаць пікі @змагчы, здолець; патрапіць (разм.); падняць (перан.) □ даць рады @змарнаваць, патраціць, пражыць, прарабіць, прагуляць; зглуміць, выкінуць, рашыць, прасадзіць (разм.) □ кінуць на вецер @змена, перамена, змяненне, ператварэнне, пераўтварэнне, пераўвасабленне; адмена (абл.); метамарфоза, трансфармацыя, рэформа / рэзкая: рэвалюцыя / паступовая: эвалюцыя; паварот, паваротак, паваротка, перабудова, перабудаванне, зрух / рэзкая: пералом, пераварот (перан.) @зменлівы, пераменлівы, няўстойлівы @змерзнуць, перамерзнуць, прастыць, устыць, прастудзіцца, азябнуць, празябнуць, акалець, скалець; застудзіцца, адубець, удубець, адубянець, здубянець, скарчанець (разм.); застыгнуць, азглець, сасклець, скалянець, скачанець (абл.) □ зайсціся ад холаду @змяніцца, перамяніцца, ператварыцца, пераўтварыцца, пераўвасобіцца, змяніць выгляд, змяніць аблічча; перайначыцца, з'іначыцца, паіначаць, перавярнуцца, абярнуцца, перакінуцца (разм.); адмяніцца (абл.); вырадзіцца, перарадзіцца, перарасці, перайсці (перан.) @змяншацца, памяншацца, меншаць, убываць, убаўляцца; меншыцца (разм.); менець (абл.); зніжацца, паніжацца, падаць, спадаць, карацець, скарачацца, раставаць, таяць (перан.) □ ісці на спад @змясціцца, умясціцца, памясціцца, увайсці, улезці (разм.) @знаёмства; знаёмасць (разм.); блат (груб.) @знайсці, адшукаць, падшукаць, дашукацца / нечакана: натрапіць, наткнуцца, напароцца; націкаваць, асачыць, высачыць, вышныпарыць (разм.); выкапаць, адкапаць, выпараць, намацаць (разм. перан.); трапіць (абл.) @знаўца, майстра, спецыяліст, прафесіянал, эксперт, знаток; спец (разм.); усёзнайка (разм. іран.); аўтарытэт, прафесар, свяціла (перан.) □ стары верабей, стрэляны верабей @знаходжанне, прысутнасць, размяшчэнне; быццё, побыт (разм.); дыслакацыя (вайск.) @знаходзіцца, прысутнічаць, быць, мясціцца, размяшчацца, змяшчацца; ацірацца (разм. зняваж.); дыслацыравацца (вайск.); ляжаць, стаяць, сядзець, туліцца, ляпіцца, тырчаць, прападаць (перан.) □ не вылазіць @знак, меціна, кляймо / у жывёл: таўро; залыска (разм.); сімвал, эмблема (кніжн.) @знарок, наўмысна, наўмысля, сумысля, свядома, прадузята, спецыяльна, дэманстрацыйна; назнарок (разм.); нарочна / абл.) @знасіць; страпаць (разм.) @знізу, спаднізу; спадыспаду (разм.) @знікнуць, прапасці, запрапасціцца, згінуць, згубіцца, звесціся, перавесціся; заваліцца, дзецца, падзецца, запаветраць (разм.); кануць (уст.); счэзнуць (абл.); прайсці, сысці, выветрыцца, вытхнуцца, развеяцца, разляцецца, змыцца, растаць, расплысціся, разысціся, патануць, згаснуць, пагаснуць, заглухнуць (перан.) □ як у вадзе растаць, як праз зямлю праваліцца, як у ваду кануць, кануць у небыццё @зневажаць, абражаць, ганіць, ганьбаваць, бэсціць, абгаворваць, кампраметаваць; паганіць, шальмаваць (разм.); чарніць, пляміць (перан.) □ кідаць цень, класці цень, пускаць цень, абліваць гразёю, абліваць памыямі, таптаць у гразь @знепрытомнець, самлець, абамлець, страціць прытомнасць; абмерці (разм.) □ упасці ў забыццё @знішчаць, нішчыць, вынішчаць, губіць, руйнаваць, пустошыць, апусташаць; зніштажаць, пляжыць, друзгатаць (разм.); мітрэнжыць (абл.); ліквідоўваць (кніжн.); пераводзіць, зводзіць, вытраўляць, зганяць, зносіць, з'ядаць, карчаваць, выкарчоўваць (перан.) □ вырываць з карэннем @знос, амартызацыя @зноў, ізноў, занава, нанова, нанава, болей, больш, яшчэ раз, другі раз, спачатку; зноўку (разм.) □ з новай сілай @зорка, заранка / што падае і знікае: знічка @зразумець, усвядоміць, пазнаць, пасягнуць, паняць, асэнсаваць, разабрацца, разабраць; спасцігнуць, даўмецца, скеміць, уцяміць, сцяміць, скмеціць, змікіціць, раскумекаць, расшалопаць, ушалопаць, утаропіць (разм.); засвоіць, улавіць, дапяць, схапіць, раскусіць (перан.) □ узяць у розум, улавіць сэнс, раскусіць праўду, удзяўбці сабе ў галаву @зручны, выгодны, здатны, ёмкі @зусім, поўнасцю, цалкам, канчаткова, даастатку, спаўна, ушчэнт, дашчэнту, нашчэнт, датла, дачыста, дочыста, дарэшты, дазвання, удрузг, удрызг / пра адчыненыя дзверы, вокны: насцеж; чыста, чыста-гладка, начыста, падчыстую (разм.); суздром (абл.); дагала (перан.) □ да канца, да апошняга, да апошняй ніткі, да адказу, раз і назаўсёды, упрах, у пух і прах, у дым, у рызу, у дошку, у парашок, у корань, пад корань, да грунту, пад мятлу, на сто працэнтаў, па вушы @і, ды @ігра; гранне (паэт.); трэньканне (разм.) @ігрок, гулец / у карты: карцёжнік @ільдзіна, крыга @імгла, імга, смуга, засмуж, туман; аблога, полаг, павалока, навалока, марыва, мроіва, каламута, каламуць, муць (перан.) @імглісты, смужны @імгненне, момант, міг, хвіліна, хвіля @імкнуцца, мкнуцца, памыкацца, хінуцца; цягнуцца; перціся, прэгчыся, тужыцца (разм.); пяцца, рвацца, парывацца, рваць (перан.) □ лезці са скуры @іней, інь, шэрань, намаразь; мароз, серабро (перан.) @ісці, ступаць, крочыць, маршыраваць / павольна: плесціся, пхнуцца, цягнуцца; брысці, тэпаць, тупаць, трапаць, сыпаць, дыбаць (разм.) / хутка: шыбаваць, шыбаць, часаць / павольна: сунуцца, валачыся, цёпкацца, цялёпкацца, цялюхкацца, цюпаць, клыгаць, клыпаць (разм.) / вялікімі крокамі: сігаць; джгаць (разм.); чухаць (перан.) □ біць ногі, трапаць ногі, перабіраць нагамі, пераступаць нагамі, сунуць ногі, перасоўваць ногі, перастаўляць ногі @кавадла / для кляпання касы: бабка @кавалак, кусок, дроб, драбок, крошка, крыха, крышан, абломак, ашчэпак, адшчэпак, уцінак, друзачка / чатырохкантовы: брус, брусок / ад разбітага посуду: чэрап / звычайна пра хлеб: луста, скіба / засохлы: асушак / з краю бохана: акраец; кус, аскабалак, скрыль, друзалак, ашкалёпак / звычайна пра сала: аполец, полаць, скрыгаль, дзялянка, штыглік / пра хлеб: карвега, гамёлка (разм.) @кавалерыст, коннік; улан (уст.) @кадык, гарляк □ адамаў яблык @каламазь, мазь; шмаравідла (разм.) / адпрацаваная: каланіца @калашына, калошына, калоша, штаніна @калдобіна, калдоба, выбоіна, ухаба @калісьці, колісь, калісь, некалі, раней, даўней, да гэтага; уперад, ззаду (разм.) @калодзеж, калодзезь, студня @калупаць; поркаць, корпаць (разм.); длубаць (абл.) @калыска, зыбка; люлька (абл.) @калыхаць, люляць, гушкаць @калючка, іголка, шып / з коласа: асцюк, вус @калючы, колкі @каля, ля; пад, край (разм.) @камень / вялікі: валун @камячыць, камечыць, мяць; кудлаціць, кудлачыць (разм.); клычыць (абл.) @канава, роў, траншэя, канал, кювет, калектар; рыншток (абл.) @канапа, кушэтка, сафа, тахта @канец, заканчэнне, сканчэнне, завяршэнне, канцоўка; сход (абл.); фінал (кніжн.); закругленне (перан.) @канікулы; вакацыі (уст.) @кантовы, гранёны @канчаць, заканчваць, завяршаць, давяршаць; закругляць, закругляцца (перан.) □ даводзіць да канца @канькі; нажавікі (разм.) @канюшня, стайня @канюшына / дзікая: дзяцеліна, дзяцельнік, дзяцельніца @капец, бурт @кап'ё, піка; дзіда (уст.) @капітуляцыя, здача @капля, кропля; капка, крапка (разм.) / дажджу: дажджынка / расы: расіна, расінка / тлушчу на вадзе: скалка; пацерка, бісерына, градзіна (перан.) @капыл, калодка @капялюш; брыль (абл.) / з круглым верхам: кацялок / цыліндрычны, з вузкімі палямі: цыліндр @кар'ерыст; выскачка (разм.); прыстасаванец (разм., пагард.) @карміць, жывіць; сілкаваць (разм.); даваць (перан.) @карціна; палатно @карчма, шынок; таверна (уст.); забягайлаўка (разм.) @карысць, выгада; выйгранка, рахуба (разм.); выйгрыш @касец, касьбіт @касір; казначэй, скарбнік (уст.) @каструля; рондаль (уст.) @касцюм; гарнітур, пара (разм.) @касьба, сенакос; сенаванне (абл.) @каток; коўзанка, каўзель (разм.) @катоўня, засценак @каўбаса, кілбаса / ліверная: вантрабянка @каханне, закаханасць, любоў, любасць, мілаванне; любошчы (разм., мн.) @качан, галоўка @кашалёк, партманет; калітка (разм.); каліта, пулярэс, паралез (уст.) @кашляць; керхаць, перхаць, бухаць (разм.) □ душыцца кашлем, заходзіцца кашлем @каштаваць, абыходзіцца @каяцца; шкадаваць (перан.) @квакаць, кумкаць @кватарант, пастаялец @квапіцца, гнацца, падаць, упадаць; галіцца, разяўляцца, рымсціцца (разм.); ліпнуць (перан.) □ мець вока, лупіць вочы, разяўляць рот @кветка; краска (разм.); цвет (зб.) @кельня, кельма @кій, кіёк, палка / з загнутым уверсе канцом: кульба, кульбака, крывуля, посах; кавенька, сукаванка (разм.); стэк (спарт.) @кінуць; бразнуць, шпульнуць, шпурнуць, шпурлянуць, шыбануць (разм.); пусціць, папусціць, запусціць (перан.) @кіпець / з шумам: клекатаць @кіпцюр, кіпець; пазур (абл.) @кіраўнік, начальнік, галава, загадчык, распарадчык, старшы, камандзір, адміністратар; верхавод (разм.); шэф (кніжн.) @кірка, кайло @кірмаш, рынак; торг, торжышча, таржок (разм.) / дзе прадаюць і купляюць паношаныя ржы: барахолка, таўчок (разм.) @кісет, капшук @кісліца, зайцава капуста @клапаціцца, дбаць, старацца; рупіцца (разм.); хварэць (перан.) @класціся, лажыцца / не спяшаючыся: укладвацца (разм.); падаць, валіцца / перан.) @клей / з крухмалу ці з мукі: клейстар @кленчыць □ кідацца на калені @клікаць, гукаць, зваць @клоп; блашчыца (абл.) @клопат, дакука, турбота; турбацыя, турбатня, марока, важданіна, важданне, вазня, мітрэнга, амбарас (разм.); рупесак, фатыга, небыт (абл.); камень (перан.) @клуб; слуп, хмара, воблака (перан.) @клубок, пачынак @клунак, клумак @ключ / прымітыўны: адмычка @кляваць, брацца @клямка, ручка @кляпаць, адбіваць @кнігаўка, каня; кніга (абл.) @козыт; шлакотка (абл.) @кол, друк; дубіна (перан.) @колер, фарба, афарбоўка; цвет, барва (разм.) / у жывёлы: масць / разнавіднасць па сіле: адценне, тон @колькасць, лік, лічба; кантынгент / кніг, часопісаў ці газет: тыраж; сума (кніжн.) @ком, камяк; катыш (абл.) @комін, труба; дымар (абл.) @конік; каваль, кавалёк, скакун (абл.) @конніца, кавалерыя @корак / звычайна ў бочцы: шпунт; затычка, затка, заткала, заткла (разм.) @корпацца, важдацца, ' вазіцца; капацца, калупацца (перан.) @кот; кіса (ласк.) @коўзкі, слізкі @коцік, каток; пухнацік (ласк.) @кошт, цана, вартасць @крадзеж, кража, пакража / сістэматычны: раскрадванне / з літаратурнага твора: плагіят (кніжн.) @краіна, край, зямля; старана, старонка (паэт.) / цёплая, куды ляцяць за зіму птушкі: вырай @кракадзіл / у Амерыцы: алігатар @крануць, зачапіць @крапіва / пякучая: жыгучка @красці, раскрадаць, абкрадаць; цягаць, цягнуць, абіраць, зносіць (разм.) @краўчыха, швачка / высокай кваліфікацыі: мадыстка (уст.) @краявід, пейзаж, ландшафт; малюнак (перан.) @крок, ступа @кроква, ключ @кросны (мн.); ставы (мн., абл.) @кроў; юха, юшка (разм.) @круціцца, кружыцца, вярцецца / пра ваду: віраваць @крыўдзіцца, крыўдаваць, абражацца, наракаць; дзьмуцца, надзімацца (перан.) □ мець крыўду, быць у крыўдзе, насіць крыўду @крыўдна; горка, балюча (перан.) @крыху, крышку, трохі, злёгку, збольшага @крычаць, гукаць, енчыць; гарлапаніць, гарланіць, галёкаць, раўці, верашчаць, дзерціся (разм.) □ дзерці глотку, рваць глотку, заходзіцца крыкам, заходзіцца ад крыку @крэпасць, цвярдыня, бастыён, цытадэль, рэдут, равелін, форт, акропаль @крэсіва, красала; красадла (абл.) @крэсла, фатэль / з пакатаю спінкай: шэзлонг @кубак, конаўка, карэц, кварта @кудахканне, кудахтанне, сакатанне @кудысьці, некуды, недзе, дзесь @кукарда; цэшка (абл.) @кульгавы, крывы @кульгаць, чыкільгаць, чыкіляць, чыкільгікаць, кандыбаць @куля; свінец (зб.) @купляць, набіраць, спраўляць @купэ, аддзяленне @курган, насып @курыцца, курэць, курэцца, клубіцца, пыліцца, пыліць @курэц; дымакур, табакур (разм.) @куфар, скрыня @кухар, повар, кулінар / у вайсковай часці ці ў рабочай арцелі: кашавар @куча; горба (абл.); гара, груд, бурт (перан.) / камення: крушня / ламачча: лоўж @лава, лаўка, тапчан / пераносная: услон, заслон (абл.), зэдлік / школьная, злучаная з нахільнаю дошкай: парта; столак (абл.) @лагчына, нізіна, катлавіна, даліна @лад, уклад, парадак, сістэма, рэжым @лакаматыў / з паравым рухавіком: паравоз, паравік / з рухавіком унутранага згарання: цеплавоз / з электрарухавіком: электравоз @ламачча, лом, лам'ё, сушняк @лапата, рыдлёўка / для перамяшчэння сыпкіх матэрыялаў: шуфель; жалязняк (разм.); заступ (абл.) @лапаць / з лазы: лазовік (разм.); хадак (уст.) @лапушны, лапушысты, шыракалісты @ларок, палатка, кіёск; ятка (уст.) @лата, латка, лапік @лаяць, крычаць, адчытваць, бэсціць, крыць (разм.); прабіраць, грызці, пілаваць, распякаць, разносіць, чысціць, пушыць (перан.) □ рабіць разнос, крыць матам @легенда, паданне, пераказ, быліна @легкадумна, легкамысна, неабдумана @легчы, улегчыся; разлегчыся, расцягнуцца, заваліцца (разм.) @ледзьве, ледзь, траха, насілу; мала (абл.) □ на валаску @лекавы, гаючы @лес / на вялікім абшары: пушча / на вялікім абшары ў Сібіры, пераважна хвойны: тайга / малады лісцевы: гай / хваёвы: бор, сасняк, сасоннік, хвойнік / яловы: ельнік / дубовы: дуброва, дубняк / бярозавы: бярэзнік / асінавы: асіннік / альховы: алешнік @лесапільня, пільня; тартак (уст.) @лесвіца; лескі (мн.) / прыстаўная: драбіны (мн.), драбіна @летуценнік, фантазёр, рамантык @лёгкі,
1. лёгкі, няцяжкі; бязважкі
2. лёгкі, нескладаны; плёвы (разм.) □ не бі ляжачага @лёс, доля, жыццё; наканаванасць, наканаванне (разм.); планіда, зорка, латарэя, кон (перан.); жытка (разм.) @лёт, палёт @лётаць, лятаць, лунаць, кружыць, крыляць, крыліцца, насіцца, віцца @лётчык, пілот, авіятар / выдатны: ас @лінеіць, графіць @ліпеньскі, ліпнёвы @ліпкі, ліпучы, клейкі @ліпнуць, прыліпаць, наліпаць, прыклейвацца, прыставаць; брацца (разм.) @ліс, ліса, лісіца @лістоўка, пракламацыя; афішка (разм.) @лісце, лісцё, лістота (зб.); лісты (мн.) @літара / нязграбна напісаная: каракуля @літаратура [мастацкая], прыгожае пісьменства @ліхтар / вялікай магутнасці: пражэктар / на аўтамабілі, лакаматыве: фара @лішне, залішне, празмерна □ праз меру @ліштва, плінтус, планка @лоб; лабаціна (разм.); чало (уст. паэт.) @лодка, човен / з плоскім дном: пласкадонка / выдзеўбаная: доўбленка / абшываная: абшыванка / пераважна на моры: шлюпка / спартыўная: байдарка, каноэ / шматвёсельная: баркас / для перавозу грузаў: барка / вузкая няўстойлівая: душагубка (разм.) / маторная: маторка (разм.); чайка (абл.) @ложак / часовы: раскладушка (разм.) @лом / для прабівання лёду: пешня @лопнуць, парвацца, абарвацца, раскалоцца; покнуць (разм.) @лоўля, лоў @луг, сенажаць, сенакос / заліўны: поплаў @лужына; калюжына, калюга, калюжа (абл.) @лупаты, лупавокі, зякраты, вірлавокі, бяльматы @лучнік; дзед (абл.) @лысы, аблыселы, палыселы, голы, пляшывы; аблезлы (разм.) @лыч, рыла @людзі (мн.), люд, народ (зб.) @люлька; піпка (абл.) @люстэрка, люстра @лядзяш; лядаш (абл.) @ляднік, ледавік @лякарства, медыкамент, прэпарат / вадкае, з некалькіх рэчываў: мікстура / настой з лекавых раслін: зелле / вадкае ці мазь, знадворнае: націранне; лекі (мн., разм.); бальзам (перан.) @лямех, нарог @лянівы, ляны, нядбалы; лайдачы (разм.) @ляснік, палясоўшчык @лясны, лесавы, баравы @лячыць, вылечваць, гаіць, загойваць, памагаць, адходжваць; правіць (перан.) □ ставіць на ногі @лячэнне; лекаванне (разм.) @мабыць, мусіць, можа, можа быць, магчыма, мажліва, пэўна, напэўна, няйначай, няйнакш, відаць, відавочна; здаецца, бадай, мо (разм.); відочна, здэцца, знаць, мусібыць (абл.) □ не выключана @маг, факір, фокуснік @магазін, крама / універсальны: універмаг / кніжны: кнігарня / прадуктовы: гастраном (разм.) / дзе прадавалі спіртныя напіткі: манаполька (разм., уст.) @магчы, прымець □ мець магчымасць, быць у сілах @магчымасць, мажлівасць, рэальнасць, шанс, шанц; дарога, гарызонт, перспектыва (перан.) @маёмасць, багацце, скарб, набытак, пажыткі, рэчы, інвентар; дабро, дабытак, нажытак, барахло, манаткі, бэбахі, мэтлахі (разм.); маетнасць (абл.) @маёнтак, двор @мазаць, націраць; шмараваць (разм.) @мазоль; муляк (абл.) @май; травень (уст.) @майскі, маёвы @майстэрня, атэлье @мала, нямнога, няшмат, небагата, недастаткова, крыху, крышку, трохі, трошкі; вобмаль (разм.); скупа, нягуста, жменя (перан.) □ у абрэз, пад абрэз, капля ў моры, кот наплакаў, як кот наплакаў, каціныя слёзы, як панюхаць, на панюх табакі, на макава зерне, хоць на зуб, хоць запалі, пад языком, з камароў нос, як у камара, не бог ведае колькі, як бабе сесці @малавер, скептык, песіміст; ныцік (разм.) @маладзейшы, малодшы, меншы @маладосць, юнацтва; вясна (перан.) @малады, юны, юнацкі □ у маладых гадах @малако / толькі што выдаенае: сырадой / кіслае: сыракваша @маланка, бліскавіца, зарніца; бліскаўка (абл.) @малітва; пацеры (мн.); модлы (абл. мн.) @малітоўнік, трэбнік / у католікаў: кантычка @малы, невялікі, небагаты, дробны, нязначны, мізэрны, абмежаваны, цесны; мініяцюрны (разм.); нізкі, сціплы, скупы, мікраскапічны, цацачны, партатыўны (перан.) □ як кот наплакаў @манастыр / каталіцкі: кляштар / вялікі, прывілеяваны: лаўра; абіцель (уст. царк.) @манах; чарнарызнік (разм.) @мара, мроя, летуценне; лятунак, кроза (паэт.); сон, казка (перан.) @маргарытка, стакротка @мардаты; мурлаты (разм.) @марна, дарэмна, дарма, бескарысна, безнадзейна, напуста, попусту, нанішто, нізавошта, без карысці; тунна (уст.); прахам, пылам-дымам (перан.) □ ні за што ні пра што, ні да чаго, на вецер, на ўзві-вецер, за бывай здароў, ні за нюх табакі, ні за панюх табакі, ні за грош, што кіем па вадзе, дзе там @марожанае / у шакаладнай глазуры: эскімо @марудзіць, кешкацца; бавіцца, валаводзіць (разм.); длубацца (абл.); цягнуць, спаць, чухацца (перан.) □ цягнуць валынку, цягнуць ката за хвост, круціць вала за хвост, спаць у шапку @маршчына, рыса, рыска, складка; маршчак, змаршчак, зморшчына, зморшчка (разм.) @марыць, мроіць, летуцець, летуценіць; трызніць, сніць (перан.) □ насіць мару, сніць сны, будаваць паветраныя замкі @матор, рухавік @матрац, сяннік @матрос, марак @матыка; капаніца (абл.) @маўклівец; маўчун (разм.) @маўклівы, негаваркі; бязмоўны (перан.) @махаць, размахваць, матаць, матляць; матляхаць (абл.) @мацнець, узмацняцца, умацоўвацца; крапчэць (абл.); разгарацца (перан.) @машкара, заедзь; машка (абл.) @медны, мядзяны @мелкі, неглыбокі / пра раку, возера: мелкаводны; плыткі (абл.) @мелодыя, матыў, музыка, напеў, тон @мельнік, млынар, мукамол @мена, менка, абмен @мерапрыемства, кампанія @мераць, вымяраць, абмерваць, адмерваць @мерзнуць, стыць, застываць, зябнуць, калець, дубець, дубянець, заходзіцца; халадаць, карчанець, крэпнуць (разм.); склець (абл.) @мерна, раўнамерна, роўна, рытмічна, метадычна @месца, мясцовасць, раён, тэрыторыя; кут, куток, закутак (перан.) @мець выгляд, выглядаць @мёртвы, памерлы, нежывы, палеглы, забіты; дохлы, апруцянелы (разм. зняваж.); бездыханны (кніжн.) □ без духу, без душы @мільгаць, мільгацца, мільгацець, мігцець, мігаць, мігацца, мігацецца, мітусіцца, трымцець; дрыжаць, дрыгацець (разм.) @мінаць, мінацца, прамінаць; ісці, бегчы, прабягаць, плысці, пасоўвацца, праходзіць, ляцець, праносіцца, цягнуцца, сцякаць (перан.) @мінулае, мінуўшчына, мінуласць, прошласць, прошлае, прайшоўшае, былое, быль, даўняе, даўнейшае, даўнасць, старое, старасветчына, старажытнасць, гісторыя, старыя часы; бывалішняе, даўніна, даўнейшчына, старына (разм.); пройдзенае, перажытае, перажытасць, далёкае, забыццё небыццё, нябыт, учарашняе (перан.) □ учарашні дзень @мір; замірэнне (разм.); спакой (перан.) @мітусіцца, круціцца, таўчыся; таўпехацца (разм.); біцца, кідацца (перан.) @мітусня, мітусяніна, мітусенне, сумятня, таўкатня, таўканіна, штурхатня, штурханіна, валтузня, тлум; беганіна, таўханіна, таўпеханне, крутаверць, мітульга, куламеса, катавасія, садом (разм.); галда, гам, тармаса (абл.); пекла, гвалт (перан.) @млын, мукамольня / ветраны: вятрак @многа, шмат, багата, нямала, незлічона, нязлічана, безліч, не злічыць, лічыць не злічыць, процьма, маса, вялікая колькасць, незлічоная колькасць; парадкам, ніштавата, бачана-нябачана, навалам, гібель, гіблота (разм.); сіла, моц, хмара, лавіна, бездань, лес, мора, акіян, сто, мільён, мільярд, поўна, горы, рой, цьма (перан.) □ без ліку, не абабрацца, не прабіцца, не перарабіць, аж цёмна, цьма цьмушчая, цьма цьмой, непачаты край, ні канца ні краю, куры не клююць, па вушы, па горла, дай божа, да чорта, да халеры, як бобу, як грыбоў, як сабак, цэлы воз, вазамі вазі, цэлы мех, хоць адбаўляй, хоць заваліся, хоць заліся, хоць засыпся, хоць каўшом бяры, хоць касу закладай, хоць гаць гаці, хоць рэкі прудзі, хоць равы масці, кішмя кішыць, да гібелі @мовазнаўства, лінгвістыка @могілкі, магілкі (абл.), пагост / каля царквы: цвінтар; могільнік, магільнік (разм.); кладзішча (абл.); клады (абл. мн.) @можна, магчыма, льга □ пад сілу @мокры, змакрэлы, змоклы, змочаны, замочаны, намоклы, намочаны, памочаны, прамоклы, абмоклы / ад расы: росны, расяны, аброшаны, зарошаны, абраселы □ хоць круці, хоць выкручвай @морг, трупярня; мярцвецкая (разм.); пакойніцкая (абл.) @морда, мыса, мыза; пыса (разм.) @мост / цераз дарогу, вуліцу: віядук / часовы плывучы: пантон @моцны, трывалы, нязносны, магутны; волатаўскі (паэт.); вечны, жалезны, сталёвы (перан.) @мошка, казюрка, кузурка, казюлька, казюля @мсцівец, помснік @муж; мужык, чалавек (разм.); гаспадар (перан.) @музыкант / у аркестры: аркестрант; музыка (разм.) @мука, мліва / вышэйшы гатунак пшанічнай: крупчатка / дробна змолатая, прасеяная: пытлёўка @мулка, цвёрда @мускул, цягліца, біцэпс @мыліца; куля (абл.) @мыцца, умывацца, абмывацца / пагружаючыся ў ваду: купацца @мэбля, абстаноўка @мядзведзь; мішка, таптун (разм.) @мякіна, палова @мяккі, пухкі, пушысты, пульхны □ як пух @мярцвяк, нябожчык, труп, нежывы / бальзамаваны: мумія; прах (выс.) @мяцеліца, замець, завея, завіруха, пурга; вея, замятуха, сняжніца, снегавей, дуйка, кудаса (абл.) @мяшок, мех; ворак (абл.) @набажэнства, малебен, малебства, багамолле, богаслужэнне, служба, адправа / раніцай ці ў першай палавіне дня: абедня, імша, меса / увечары: вячэрня / з нагоды хрысцін, шлюбу, па нябожчыку: трэба / па нябожчыку: паніхіда @набівацца, надаражацца □ вешацца на шыю @набіць, пабіць; аддубасіць, адхадзіць (разм.) □ намацаць бакі, палічыць рэбры, даць лупцоўкі @набліжэнне, надыход, падыход @набожны, прававерны, багамольны, богамаленны, богабаязны @набыць, нажыць, дастаць, узяць, прыдбаць, займець, здабыць, раздабыць, расстарацца, выстарацца, прыстарацца, разжыцца, завесці / з цяжкасцю: агораць; справіць, пажывіцца, абабіць, узбіцца, арганізаваць (разм.); дабыць, папасці, згарусціць (абл.) @навакольны, акалічны, ваколічны, вакольны @наваселец, навасёл @наваселле, уваходзіны (мн.), уходзіны (мн.); улазіны (разм., мн.) @наведанне, візіт, адведкі (мн.), адведзіны (мн.), водведкі (мн.) @наведваць, наведвацца, даведвацца, адведваць, праведваць, завітваць / часта: часціць; заяўляцца, патыкацца (разм.) / часта: учашчаць (разм.); удавацца (абл.); заглядваць, заглядаць (перан.) □ паказваць вочы, паказваць нос, патыкаць нос @наведнік, госць; бывалец, прыхадзень, візітант (разм.) @навокал, навакол, вакол, вакола, вокала, укола, наўкол, кругом; укруг, наўкруг, наўкруга (абл.) @навошта □ якой хваробы (груб.) @навучанне, вучэнне, навука, вучоба, асвета, адукацыя, выкладанне, падрыхтоўка, муштра, муштроўка, муштраванне, заняткі (мн.); вышкаленне (разм.) @навучыцца, пераняць; насабачыцца (разм.) □ набіць руку @навучэнец, слухач @навыперадкі, наўзахваткі @нага / у жывёл з кіпцюрамі: лапа @нагнуцца, сагнуцца, схіліцца, нахіліцца @нагода, выпадак, прычына, здарэнне @над, па-над @надвор'е, пагода / без ветру: бязветраніца @надзея, спадзяванне, вера, чаканне; спадзяванка, спадзяванак, спадзёўка (разм.); спадзеўкі (разм., мн.); стаўка, ілюзія (перан.) @наезджаны, уезджаны, язджалы, езджы, торны, біты @назад, у адваротны бок □ на задні план @назаўсёды, назаўжды, навечна, навекі, навек, павек; зусім, назусім (разм.); наўсягды (абл.) □ на век вечны, на векі вечныя, да веку вякоў, на ўсё жыццё @назва, найменне, празванне, імя, прозвішча, псеўданім, званне, годнасць, загаловак, шыльда, тэрмін, тытул; прозва, мянушка, мянюшка (разм.) @назвацца, назваць сябе, назваць сваё імя, адрэкамендавацца @назола; смала, слата (перан.) @наймальнік, вярбоўшчык @наймаць, гадзіць, набіраць, вербаваць @накід, эскіз, чарнавік @накіраваць, паслаць; кінуць (разм.) @накляпаць, адбіць @накрыўка, покрыўка, века; накрыватка (абл.) @наладзіць, арганізаваць @належаць, адносіцца @наліўка, настойка @намаганне, напружанне, натуга; высіленне, высілак, натужанне (разм.) @намер, замер, думка, задума, задуманае, замысел, намысел, рашэнне, план, мэта; прыцэл, разлік, замах (перан.) @намервацца, мерыцца, думаць, меркаваць, мецца, меціцца, меціць, цэліцца, нацэльвацца, парывацца, памыкацца, збірацца, рашаць, планаваць, праектаваць; замахвацца (перан.) □ мець намер, строіць планы, мець на мэце, ставіць мэту, ставіць за мэту @намнога, значна, куды @намякаць; хіліць, заікацца, ківаць (перан.) @напавер □ у доўг, у крэдыт @напагатове; напашэве, напашэўку (абл.) □ пад рукой @напад, набег, наскок, налёт, наступленне, атака @напасці, накінуцца @напаўняць, поўніць, набіваць, напіхаць, напіхваць @наперакор, супроць, насупраць, назло; насуперак, насупор (разм.) @наперарэз; напярэймы (разм.) @напітак, пітво / спіртны: мацунак, трунак (разм.) @напрамак, кірунак, бок, курс, лінія @напэўна, бясспрэчна, несумненна @нарадзіць, радзіць, спарадзіць; прывесці, вывесці, прынесці (разм.) / нейкую колькасць: навесці □ прынесці на свет, пусціць на свет @нарэшце, урэшце, уканцы, напаследак @насаты, даўганосы @насельніцтва, жыхарства @наскрозь, навылет, навылёт @настаўнік, выкладчык, педагог; вучыцель (уст.) / хатні: дарэктар (уст.) @настаць, прыйсці, надысці, наступіць, насунуцца, нахапіцца, прыспець; выбіць (перан.) @настойлівы, напорысты, упарты, валявы, няўмольны; настырны (разм.); нязломны, няўломны (перан.) @настрой, самаадчуванне, самапачуццё, дух, гумор; самапачуванне (разм.) @наступны, далейшы, чарговы @насцярожыцца; наструніцца (разм.) □ навастрыць вушы @наткнуцца, напаткнуцца, натрапіць, узбіцца; наскочыць, лучыць, налучыць (разм.); напароцца (перан., разм.) @нахабнік, грубіян; хам, хамула (разм. зняваж.) @нацягваць, напінаць @начлег, начоўка @начоўкі, ночвы @нашчадак, патомак, наследнік @не звяртаць увагі, не зважаць, не заўважаць, не лічыцца, не браць у разлік, скідаць з рахунку; не шманаць (разм.); пляваць, чхаць (перан.) □ прапускаць міма вушэй, прапускаць міма ўвагі, праходзіць міма, не весці і вухам, не браць да галавы, заплюшчваць вочы, закрываць вочы, не глядзець, глядзець праз пальцы @не хапаць, не ставаць, бракаваць @неаднойчы, неаднаразова; стакрот, стакроць (абл.) □ не раз, не раз і не два, некалькі разоў @небяспечны, страшны, сур'ёзны; круты, напружаны, крытычны, слізкі, коўзкі (перан.) @невінаваты, нявінны, бязвінны; праведны (уст.); святы, чысты, сухі (перан.) @невядомы, нязведаны, неразгаданы, неразгадны, безыменны, нейкі / пра прыналежнасць: нечы / пра пісьмо, літаратурны твор: ананімны; няведамы (разм.); загадкавы, цёмны (перан.) @негасцінна; холадна (перан.) @недаверліва, крытычна, скептычна @недагарак, галавешка, абгарак, агарак, асмалак @недастача, нястача, недахоп, недабор; недахват, брак (разм.) @недахоп, хіба, брак, няспраўнасць, недаробка, дэфект / прыроджаны: ганьба; загана, вада, завада, агрэх, пахіба, пахібка (разм.); непаладкі (разм., мн.); сказа (абл.); грэх, прарэха, слабасць, слабінка, пляма, памарка, хвароба, балячка, вывіх, мінус (перан.) □ слабы бок, слабае месца, слабая мясціна, цёмны бок, ценявы бок, ахілесава пята @незачэпа, нядократка, ламака (разм.) @незвычайны, надзвычайны, нязвыклы, нязвычны, непрывычны, небывалы, нечуваны, нябачаны, неверагодны, неймаверны, невераемны, немагчымы, невыказны, невымоўны, выключны, дзіўны, ненармальны, ненатуральны, нечалавечы, фенаменальны, унікальны, сенсацыйны, экстравагантны; несусветны, не абы-які (разм.) @нездарма, недарэмна, нядарам, не без прычыны, не так сабе @некалькі, колькі; пара (разм.) @нельга, няможна, немагчыма, не трэба □ няма як, няма чаго, як без рук @нелюдзімы, дзікаваты, звераваты, ваўкаваты @немінучы, непазбыўны, неадваротны @ненавіснік, нядобразычлівец, ліхамыснік @ненаедны, пражорлівы; ненажэрны (разм.); жарлівы (абл.) @непагадзь, непагода, нягода; слата, хлюпота, хлюпа, хліпата, макрэдзь (разм.); зала (абл.) @непакоіцца, трывожыцца, турбавацца, хвалявацца, перажываць, бедаваць, нервавацца; баяцца, дрыжаць (перан.) @непасрэдны, лабавы (перан.) @непатрэбшчына, лішніца (разм.) @непраходны, непралазны @непрыкметна, незаўважна, няўзнакі; неўзаметку (разм.); нявідна, неўшманкі (абл.); няўлоўна @непрытомнасць, беспрытомнасць, забыццё; бяспамяцтва, бяспамяцце (разм.) @нерухома; нязрушна, незварушна (разм.) □ на месцы, на адным месцы, як укопаны @неспадзявана, неспадзеўна, неўспадзеўкі, неспадзеўку, нечакана, раптам, раптоўна, спатайка; спатайкоў, знячэўку, знянацку, нягадана (разм.) □ ні стуль ні ссюль, ні з таго ні з сяго, ні села ні пала, адкуль ні вазьміся, як гром з яснага неба, нібы з грому, як снег на галаву, як Піліп з канапель @неспакойна, трывожна @неспрактыкаваны, нявопытны; зялёны, жаўтароты, жаўтадзюбы (перан.) @неўзабаве, хутка, скора, зараз, блізка; вось-вось, во-во, раз-два, тут жа (разм.); сейміга (абл.) □ у хуткім часе, у недалёкім часе, не ў далёкім часе, блізкім часам, не сёння заўтра, не за гарой, на парозе, на носе, не агледзішся @неўраджай, недарод, няўрод @неўрадлівы, няплодны, бясплодны; бедны, пусты (перан.) @нехта, хтосьці, хтось @нецярплівасць, нястрыманасць; нясцерп (разм.) @нешчаслівец, няўдачнік, няўдатнік, бяздольнік, бядак, бедалага, бедалака, небарака, гаротнік; марнік (разм.) @нешчаслівы, няшчасны, бедны, горкі, горны, гаротны, абяздолены, беспраглядны, трагічны; бядачы, гарэтны, гаратлівы, гаравіты, гарацешны, бяздольны, знядолены, нядольны, беспатольны (разм.); чорны, несалодкі (перан.) @нітка / тоўстая прасмоленая: дратва @нішчымны, посны @нож / маленькі, кішанёвы складаны: сцізорык / з тоўстым клінком, які носяць у похве: фінка / складаны: складанчык (разм.) @ноздра; храпа (разм.) @нос; нюхаўка (разм.); табакерка (перан.) @нюхаць; ветрыць (разм.) □ ветрыць носам (разм.) @няважны, другарадны @нявольнік, раб, палоннік, заложнік @няволя, падняволле, прыгнёт, прыгнечанне, прыгнечанасць, уціск, ціск, прыгон, рабства, палон, кабала; ярмо, ланцуг, клетка, пятля (перан.); кайданы, путы, вярыгі (перан., мн.) @нягоднік, нікчэмнік, мярзотнік, вылюдак, вырадак, ліхадзей; недавярак, паршывец, паскуднік, паскуда, поскудзь, брыда, брыдота, паганец, падла, падлюга, падлюка, шэльма, гіцаль, акаянец, абармот, плюгавец, прахвост, гад, гадасць, нелюдзь, латрыга, дзяржыморда, сволач, свалата, злыдзень, жываглот, псяюха, псялыжнік, падкалоднік (разм.); зараза, цаца, злодзей, разбойнік, пачвара, халера, чорт, звер, сабака, сука, псіна, гніда, змей, скула, дэгенерат, азіят, езуіт (лаянк., перан.) □ лысы чорт, сукін сын @нядаўна, не так даўно; кагадзе (абл.) □ толькі што, толькі-толькі @нядаўні, свежы @няёмка, нязручна, несамавіта; ніякавата, ніякава (разм.) □ не па сабе @нязгода, пратэст @няма, не існуе □ чорт мае @нясцерпны, нязносны, невыносны, нястрымны, нестрывалы; страшны (перан.) @няўдача, зрыў; пшык (разм.); фіяска (кніжн.); правал, крах, пройгрыш, асечка (перан.) @няўмека, няўдака; партач (разм.); рамеснік (перан., зняваж.) @няўпэўнены, няпэўны; няцвёрды (перан.) @павага, пашана, гонар, чэсць, аўтарытэт, рэпутацыя; пашанота, пашаноўля (разм.) @паведаміць, перадаць, данесці, наказаць, аб'явіць, апавясціць, інфармаваць, апублікаваць, адрапартаваць / у пісьмовай форме: напісаць; пад казаць, падцюкнуць (разм.); раззваніць (перан.) □ давесці да ведама, даць ведаць, даць знаць, падаць знаць, увесці ў вушы, даць вестку, даць сігнал @павестка, позва @павець, паветка, паднавес @паводка, павадзь, разводдзе @павозка, воз, падвода, фурманка, калёсы, драбіны, параконка; дрында, калымага (разм.); калясніца (уст.) / для перавозкі людзей: каляска, пралётка, брычка, каламажка, двуколка, карэта, экіпаж, дыліжанс, кабрыялет, фаэтон, ландо, шарабан, рыдван, дрожкі; таратайка (разм.); лінейка (уст.) / для перавозкі грузаў: фургон, арба, мажара, кары, мары; фура (уст.) @павольна, паволі, спавольна, няскора, няспешна, непаспешліва, не спяшаючыся, няшпарка, нетаропка, памалу, ціха, паціху, цішком, марудна, ляніва; спакваля (разм.) □ абы-абы, ціхім ходам, нага за нагу, як не сваімі нагамі, як па смерць, на валах, абы дзень да вечара @павуцінне, павучынне (зб.), павуціна @павучаць, вучыць □ чытаць мараль, чытаць натацыю @павялічыць, пабольшыць, падвысіць, падбольшыць; падвоіць, патроіць (перан.) @паганяць, гнаць; нокаць, нукаць, панукаць, панукваць, турыць (разм.) @пагатоў, тым больш @пагражаць, гразіць; вісець, пахнуць (перан.) @падабацца, імпанаваць □ быць па душы, быць па сэрцы, быць да густу, быць па густу, быць пад густ @падабенства, падобнасць; паралель, паралелізм, асацыяцыя (перан.) @падазрэнне, падазронасць, западозранне; цень (перан.) @падаконнік; акно (перан.) @падарожжа, дарога, вандроўка, вандраванне, вандроўніцтва, паломніцтва, паездка, плаванне, рэйс @падарожнік, падарожны, вандроўнік, вандровец, вандроўца, турыст / падарожнічае па «святых» мясцінах: паломнік, пілігрым @падарожнічаць, вандраваць @падарунак, дарунак, дар, гасцінец; прэзент (разм. уст.); даніна, памяць (перан.) @падарыць, падараваць, даць на ўспамін; спрэзентаваць (разм. уст.) @падатак, пастаўка, пошліна; паборы (мн.) / не заплачаны своечасова: нядоімка; даніна, аброк, развёрстка (гіст.) @падаць, ападаць, спадаць, валіцца / у вялікай колькасці: валіць, сыпацца, асыпацца / пра нешта дробнае: церусіць, церушыць, церушыцца; ляцець, злятаць (перан.) @падбадзёрваць, бадзёрыць, натхняць; падвясельваць (разм.) □ падтрымліваць дух, падымаць дух, паддаваць ахвоты, паддаваць духу @падвойны, двайны, дубальтовы @падгаворваць, падмаўляць, падвучваць, падвучаць, зводзіць; падбухторваць, бухторыць, падбіваць, пад'юджваць, баламуціць (разм.); цкаваць, нацкоўваць, падаграваць (перан.) □ падліваць масла ў агонь, падсыпаць жару @паддацца, здацца, падацца, папусціцца, саступіць, пасці, капітуляваць; скарыцца (разм.); схіліцца, абламацца, спасаваць (перан.) □ скласці зброю, схіліць галаву, здаць пазіцыі @паддобрыцца, падладзіцца □ убіцца ў ласку @падзямелле, сутарэнне, лёх @падлетак; падшпарак, падшывалец, падшыванец (разм.) @падлога, паркет @падмурак, падмура, фундамент @паднос; таца (уст.) @паднябессе; паднеб'е (абл.) @паднявольны, нявольны, пад'ярэмны, ярэмны @падрабязнасць, дэталь, драбніца @падрыўнік, дыверсант @падхалім; падліза, падлізнік, угоднік (разм.); падпявала (перан., разм.) @пажаніцца; сысціся (перан.); пабрацца (разм.) @пажарышча, папялішча @пазбегнуць, устрымацца, ухіліцца, унікнуць; мінуць, абмінуць, абысці, адкруціцца, выкруціцца, адвязацца (перан.) @пазыка, крэдыт; пазычка (разм.) @паказвацца, дэманстравацца, экспанавацца @пакой, хата / у службовым памяшканні: кабінет / у бальніцы, доме адпачынку, санаторыі: палата / у манастыры: келля / бакавы: бакоўка, бакавіца (разм.) / у турме для аднаго вязня: адзіночка (разм.); святліца, свяцёлка (уст.) @пакуль, пакуль што, покуль, покі @пакупнік; купец, пакупец (разм.) @пакута, мука; крыж (перан.) @палавіна, палова @палац; хорам, харом (уст.) @палец / малы: мезенец; перст (уст.) @палёгка, уступка, паблажка, ільгота, прывілея; патачка, папуска, скідка (разм.) @паліва, апал @паліто / шырокае жаночае, звычайна футравае: манто; дэмісезон (разм.) @паліца, стэлаж @палонны; язык (разм. перан.) @палохаць, страшыць, пужаць, спуджваць, пагражаць, гразіць, гразіцца; пастрашаць, адстрашваць (разм.) □ наводзіць страх, наводзіць сполах, наводзіць жудасць, наводзіць жах, наводзіць паніку, наганяць страх, кідаць у жах, наганяць жах, паддаваць пуду, размахваць рукамі @паляванне; ловы (уст., мн.) @палявы, польны @паляпшаць, правіць, папраўляць, выпраўляць, удасканальваць, рацыяналізаваць; шліфаваць (перан.) @паляпшэнне, удасканаленне; адштукоўка (разм.); павышэнне, шліфоўка (перан.) @паляўнічы / ловіць звяроў ці птушак: звералоў, птушкалоў; паляўнік, лавец (разм.) @памагчы, падтрымаць; падмагчы, падсабіць, падсобіць, пасобіць (разм.) □ падаць руку, падаць руку дапамогі, пайсці насустрач, узяць на буксір @памер, размер, рост, маштаб, маштабнасць, габарыт / дыяметр рулі, ствала: калібр @памерці, сканаць, згінуць; загнуцца, зайсціся, акалець, апруцянець, спруцянець, выпруціцца, апрэгчыся, скапыціцца, здырдзіцца (разм.); легчы, злегчы, палегчы, дайсці, дацца (перан.); пасці, заснуць, спачыць, адысці (перан., выс.); здохнуць, падохнуць (перан., зняваж.) □ не стаць, расстацца са светам, пакінуць гэты свет, пайсці на той свет, падацца на той свет, прыняць смерць, аддаць жыццё, развітацца з жыццём, паплаціцца жыццём, заплаціць жыццём, разлучыцца з душой, аддаць богу душу, загавець душой, не ўказаць духу, спусціць дух, аддаць галаву, палажыць галаву, пакласці галаву, злажыць галаву, скласці галаву, налажыць галавой, навярнуць галавой, звярнуць галаву, скруціць галаву, зламаць галаву, страціць галаву, не знасіць галавы, не вынесці галавы, адказаць галавой, згарнуць рукі, сашчапіць рукі, налажыць на сябе рукі, выцягнуць ногі, працягнуць ногі, сысці на вечны спакой, сысці ў зямлю, легчы мёртвым, легчы ў зямлю, легчы ў зямлі, легчы ў труну, легчы ў дамавіну, легчы трупам, легчы касцьмі, палегчы касцьмі, пайсці ў магілу, узяць шлюб з зямлёй, сысці з зямлі, заручыцца з богам, даць дуба, паехаць да Абрама на піва @памешчык, абшарнік, пан @памідоры, таматы @памольшчык / у чарзе: завознік @памочнік, памагаты, падручны; памагач, памагатар, падсобнік (разм.) □ правая рука @памыліцца, ашукацца, прагадаць, пралічыцца; схібіць, укляпацца, здураваць (разм.); спаткнуцца, скапыціцца, пакаўзнуцца, збіцца (перан.) □ даць маху @памылковы, хібны @памятны, помны, незабыўны; неўміручы (перан.) @пападдзя, матушка (разм.) @папракаць, дакараць, упікаць, папікаць □ пароць у вочы @папрок, дакор; нараканне, упіка, упічышча (разм.) @папяроса, цыгарка; самакрутка (разм.); сусла (перан.) @парада, рада, павучанне, наказ, указанне, настаўленне, кансультацыя, інструкцыя; дарада (разм.); лекцыя, рэцэпт (перан.) @паражэнне, разгром @параўнальна, параўнаўча, адносна @парафія, прыход @парода, завод @партабак, партсігар, табакерка; партабачніца, табачніца (разм.) @партызан, народны мсцівец, лясны салдат @парушыць; зламаць, перайсці, пераступіць (перан.) @пасаг, прыданае @пасада, месца / не занятая: вакансія; чын (уст.); партфель (перан.) @пасажыр / без білета: безбілетнік, заяц (разм.) @пасварыцца; счапіцца (разм.) □ не паладзіць @пасведчанне, сведчанне, даведка / пра сканчэнне навучальнай установы, праходжанне службы: атэстат / пераважна пра нараджэнне: метрыка / сведчыць асобу: пашпарт / пра пэўныя паўнамоцтвы: мандат / на права займацца якой-небудзь дзейнасцю: патэнт / партыйнае, камсамольскае, прафсаюзнае: білет @пасвіць, пасціць @паскорыць, прыспешыць, прыспяшыць, падагнаць @паскупіцца, пашкадаваць @пасланец, пасыльны, ганец, нарачны, хадок, веставы; пасол (разм.) @паслуга, прыслуга @паслухмяны, слухмяны, паслужлівы, пакорлівы, пакорны, падатлівы, падаткі; пакладзісты (разм.); шаўковы (перан.) @паспець, прыспець, управіцца @пастава, выпраўка, поза @пастанова, рашэнне, указ, рэзалюцыя @паступова, мала-памалу @пастух / памочнік пастуха: падпасак / пасе коней: канапас / пасе коней на начлезе: начлежнік / пасе авечак: чабан / пасе свіней: свінапас; пастыр (абл.) @пасуда, посуд, начынне; пасудак, посудзь (разм.) @пасцель, полаг; ложа (кніжн. паэт.) @патрабаванне, дамаганне, настаянне, прэтэнзія; ультыматум (афіц.); вымога (разм.); рахунак (перан.) @патрыёт □ сын радзімы @патрэба, неабходнасць; надоба (разм.); дзірка (перан.) @патушыць, пагасіць, загасіць, задзьмуць / вадкасцю: заліць @паўзці / прыціскаючыся да зямлі: пластаваць (разм.) @пах, дух, духмень, духмянасць, арамат, водар @пахнуць, несці, цягнуць, тхнуць, патыхаць, духмяніцца, чадзіць / непрыемна: смярдзець / слаба: аддаваць; пахацець (разм.) □ біць у нос, даваць у нос @паход, марш @паходжанне; род, прырода, кроў (перан.) @пахучы, духмяны, душысты, араматны; пахкі, духавіты (разм.); водарны (абл.) @пацэліць, уцэліць, трапіць, папасці; угадзіць (разм.); накрыць (перан.) @пачынальнік, застрэльшчык, ініцыятар, піянер @паша, выпас, выган, поле @паштальён, лістаносец; паштавік (разм.) @пашчаслівіць, пашчасціць, пашанцаваць @паэт, вершапісец; пясняр, песнятворца (паэт.) @певень; пявун (абл.) @пекла, апраметная @пеніцца □ біць пенай @перавязаць, забінтаваць @пераймаць; малпаваць (разм.); капіраваць (перан.) @пераканаўча, доказна, важка, аўтарытэтна @перакладчык; перагаворшчык (разм.) @перапынак, перамежак, паўза, антракт; пераменка (разм.) @перасоўны, паходны @перастаць, пакінуць, кінуць @перахрысціць; перажагнаць (абл.) □ палажыць крыж @перашкаджаць, замінаць □ ставіць палкі ў колы, стаяць на дарозе, станавіцца ўпоперак дарогі, падстаўляць ножку, блытацца пад нагамі, круціцца пад нагамі, замінаць пад нагамі, звяздаць па руках і нагах @перашкода, замінка, завада; загародка, бар'ер, кардон, шлагбаум, рагаткі, затор, гара, тормаз (перан.) □ костка ў горле, скула пад бокам @персанаж, герой, вобраз @першынство □ першае месца @песня / урачыстая: гімн / абрадная веснавая: вяснянка / спяваюць, калышучы дзіця: калыханка @печ / пакаёвая: грубка / часовая жалезная: буржуйка (разм.) @пеша, пехатой, пешкі; пешаком, пехам, пешкам, пешадралам, пехадралам (разм.) □ сваёй парай @піла / вузкая ручная, невялікая: нажоўка @пісьменнік, літаратар, аўтар, мастак слова, майстар слова @пісьмо, ліст @піць; жлукціць (разм.); цягнуць, глушыць, куляць (перан.) @плакаць, рыдаць, прычытаць, прычытваць; галасіць, румзаць, хліпаць, хліпатаць, хлімкаць, усхліпваць, (разм.); крычаць, раўці, выць, скавытаць (перан.) □ заходзіцца плачам, заходзіцца ад плачу, ліць слёзы, аблівацца слязамі, залівацца слязамі, душыцца слязамі, душыцца ад слёз, душыцца плачам, разводзіць сырасць @плакса, піскун, румза, нюня (разм.) @плато, пласкагор'е @плаціна, грэбля, гаць; загата (абл.) @плашч, накідка, пыльнік, дажджавік @плошча; майдан, пляц (абл.) @плынь, цячэнне @плытагон, плытнік, сплаўшчык @плячысты, шыракаплечы, шырокі ў плячах @побач, поплеч, поруч @подлы; нізкі (перан.) @подпіс, аўтограф @подых, подзьмух, павеў @позірк, погляд; зірк (разм.) @поле, палетак; лан (абл.); ніва; гоні (паэт., мн.) @помнік, манумент / у выглядзе чатырохграннага слупа, звужанага кверху: абеліск @помніцца, памятацца □ аставацца ў памяці, трымацца ў памяці, жыць у памяці, не выходзіць з памяці, не выходзіць з галавы, сядзець у галаве, не сходзіць з думак, не сыходзіць з думак, стаяць у вачах @помслівы, мсцівы, злапомны; адплатны (перан.) @помста, адпомста, адплата, расплата □ судны час, судны дзень @порт, прыстань, гавань @порысты, наздраваты @постаць, фігура @посцілка, капа @пот / у каня: мыла (перан.) @потны, спацелы, успацелы, спатнелы, запацелы, мокры, узмакрэлы / пра каня: узмылены @потырч, потарч; стырчма, старчмака (разм.) @поўны, напоўнены, набіты, забіты □ як завязаць, аж трашчыць @поцек, рага @пояс, пас, пасак, папруга, дзяга, рэмень @прабачыць, выбачыць, дараваць, падараваць @права, паўнамоцтва, манаполія @праваднік, павадыр, гід, экскурсавод @правадніца / у самалёце: сцюардэса @правапіс, арфаграфія @правасуддзе, законнасць @праверка, паверка, проба, выпрабаванне, інспекцыя, экзамен, кантроль, рэвізія; хрышчэнне (перан.) @правінаваціцца, правініцца; праштрафіцца (разм.), саграшыць (перан.) @прагрэсіўны, перадавы @прагулка, праходка, шпацыр; пагулянка (разм.); праменад (уст.) @прадбачанне, прадказанне, прадгаданне, прароцтва, прагноз @прадмет, дысцыпліна @прадчуванне, інтуіцыя @пражыць, правесці, звекаваць; працягнуць, пракідацца (разм.) @празрысты, правідны, чысты @практыкавацца, трэніравацца @пралеска, падснежнік @прамахнуцца; прамазаць (разм.) @прамень, промень; каса, пук, пасма, пас, страла (перан.) @прамова, выступленне / рэлігійнага характару: пропаведзь, казань, казанне @прамоўца, аратар, красамоўца @прамысловасць, індустрыя @пранізаць, працяць, праняць, прашыць; прастроміць (разм.) @прапанова, думка, меркаванне, ідэя; прапазіцыя (уст.) @праполка, поліва @прарасці, узысці; абысці (разм.) @прарок, вястун, вяшчун; аракул (кніжн.) @прасаваць, гладзіць @прасвечвацца, прасвечваць, свіцецца @прасіць, прасіцца, выпрошваць, упрошваць, маліць, маліцца, вымольваць, умольваць, умаляць, кланяцца, хадайнічаць; кленчыць, клянчыць, шапкаваць (разм.); благаць (абл.) □ звяртацца з просьбай, кланяцца ў ногі, цалаваць рукі і ногі, абіваць парогі, біць чалом @праславіць, уславіць, увекавечыць, абяссмерціць, зрабіць вядомым @праследаванне, ганенне @прастойваць, стаяць; гуляць (разм.) @прасці; смактаць, сусліць (перан.) @прасціна, прасцірадла @праца, работа; мазоль, пот (перан.) @працверазіцца, працверазець; праспацца, выспацца (перан.) @провад, кабель, дрот @продкі, прашчуры, папярэднікі; бацькі, дзяды, прадзеды (перан.) @прыблізна, прыкладна, нешта, недзе, так, больш-менш, на вока, з, са @прыбядняцца, бедніцца @прывітацца, павітацца; паздароўкацца, парукацца (разм.) @прывітаць, прывеціць @прывыкнуць, звыкнуцца, звыкнуць, абвыкнуць, прызвычаіцца, асвоіцца, асвойтацца, агледзецца, зжыцца, прыжыцца, абжыцца, уцягнуцца, прылажыцца; атукацца, агойтацца, агоўтарыцца, абабіцца, паабіцца, атаўчыся, абцярпецца, ацярпецца, абцерціся, паабцерціся, прыцерціся, абырацца (разм.); абламацца, прыламацца, уламацца, абмяцца, акліматызавацца (перан.) @прывязаць, прыпяць @прыгавор, прысуд, суд; вырак (абл.) @прыгажуня, красуня; краля (разм.); чараўніца, царэўна (перан.) @прыгажэць, харашэць @прыгарад, прадмесце, прымесце, ускраіна @прыгодны, прыдатны, здатны @прыгожы, харошы, паглядны, ненаглядны, мілавідны, непаўторны, маляўнічы, чароўны, дзівосны, абаяльны, красны, сімпатычны; гожы, пекны (разм.); павабны, панадны, жывапісны, квяцісты, казачны, цудоўны, залаты, артыстычны (перан.) □ у красе @прыгон, паншчына @прыемна, добра, хораша, люба, міла, цудоўна; слаўна (разм.); соладка, салодка, смачна (перан.) @прыём; аўдыенцыя (кніжн.) @прызнавацца, адкрывацца, раскрывацца; спавядацца, распранацца (перан.) □ выварочваць душу @прызначыць, назначыць; паставіць, прыставіць (разм.) @прызыўнік; навабранец, рэкрут (уст.) @прыкідвацца, прытварацца, падрабляцца, рысавацца, сімуляваць; удаваць, разыгрываць (разм.); маскіравацца (перан.) □ рабіць выгляд, выдаваць сябе, выстаўляць сябе, удаваць з сябе, строіць з сябе, строіць блазна @прыкметна, істотна @прыкурыць; прыпаліць (разм.) @прылада; прыладдзе (зб.); прыбор (спец.); прыстасаванне, снасць, снасціна; начынне (зб.); інструмент, струмант; прычындалы (разм., мн.), прычындалле (разм., зб.) @прымушаць, вымушаць, змушаць, няволіць, прынявольваць, прынукаць, абавязваць; сілаваць, прысільваць (абл.); гнаць, прыганяць, прыціскаць, прыпіраць (перан.) □ цягнуць на вяроўцы, запрагаць у аглоблі, браць за горла @прынамсі □ самае меншае, па меншай меры @прынцыповы, ідэйны, бескампрамісны, непрымірымы @прыняцца, прыжыцца @прыпадак, прыступ @прыпек, загнет, загнетка @прыпеўка, частушка; дрындушка (разм.) @прыпол, падол @прыпынак, супынак @прысадзісты, прыземісты; камлюкаваты, каржакаваты @прыслуга, чэлядзь, дворня (зб.) @прысмактацца, упіцца @прыспешваць; падганяць (перан.) @прыстойна, далікатна, галантна, тактоўна, карэктна, цырымонна @прытомнасць, свядомасць @прытон, шалман @прытрымлівацца, трымацца, трымаць, пільнавацца @прытуліцца, прыхінуцца, прыхіліцца, прыперціся, прыгарнуцца, прыльнуць, прыціснуцца @прыхаджанін, парафіянін; паства (зб.) @прыхарашыцца; падчапурыцца, паднядзеліцца (разм.) @прыхваткам, урыўкамі @прыцэліцца, нацэліцца, сцэліцца, злажыцца, прылажыцца @прычаліць, прыстаць, прышвартавацца @прычэпка, прычапка, прычына @псярня, сабакарня @птушаня; піскляня (абл.) @птушка; пташка, птаха, птах (разм.) @пустазелле, зелле, трава; пустазёл (разм.) @пусты, парожні @пустыня, пустэльня, пустэль @пухліна, апухласць, ацёк @пчаляр, пасечнік; бортнік (уст.) @пырхаць, фыркаць, чмыхаць @пытанне,
1. пытанне, запытанне, роспыт, «чаму»
2. пытанне, праблема @пытаць, пытацца, распытваць, цікавіцца □ ставіць пытанне @пышна, раскошна, багата, шыкоўна, шыкозна, шыкарна □ з шыкам @п'яніца, алкаголік; п'янюга, п'янчуга, прапойца, піток, пітух, пітун, выпівака, жлукта, жлуктач, лайдак (разм.) □ рыцар бутэлькі @п'яніць, ап'яняць, хмяліць, шаламіць □ кружыць галаву @пяро; стыло (перан.) @пярына, пухавік @пярэсты, рабы, плямісты, кроплясты; перапялёсы, перапялясы (абл.) @пярэчыць, пратэставаць; агрызацца, аскірзацца (разм.); фыркаць (перан.) □ не згаджацца @пясок / буйны: жарства, жвір, гравій @пятля, зашмарга @пятляць, віцца, звівацца; віляць, віхляць, крывуляць (разм.) @пячора, грот, ніша @рабаваць, грабіць @рабіна, арабіна @работнік, працаўнік, супрацоўнік @рабро, рабрына; драбы (мн.); парэбрына (разм.); скаба (абл.) @рагач, гаршэчнік, вілачнік; вілкі (мн.) @рад, шэраг, шарэнга, строй, ланцуг; шар (абл.) @радаваць, весяліць, цешыць; саграваць (перан.) @радасны, жыццярадасны, вясёлы, уцешны; ясны, ружовы (перан.) @разам, сумесна, супольна, заадно, неразлучна, калектыўна; агулам, гурбой, талакой, хорам (разм.) / удваіх: □ на пару, у пары; рука ў руку, плячо ў плячо, плячом у плячо, плячо да пляча, плячо к плячу, за кампанію, у кампаніі @разбагацець, забагацець, пабагацець, узбагацець, абагаціцца; нажыцца, абжыцца, разжыцца, зажыцца, паднажыцца, азалаціцца, абрасці (разм.) □ набіць кішэні, пагрэць рукі, стаць на ногі, выбіцца ў людзі @разбіць, рассадзіць, патрушчыць @разбой, пагром @разбойнік, рабаўнік, грабежнік, пагромшчык, драпежнік, бандыт, марадзёр, пірат; бандзюк, граміла (разм.) @разбураць, бурыць, руйнаваць @развал, распад, разлад, дэзарганізацыя @разварысты, сопкі @разведка / зробленая камандзірам: рэкагнасцыроўка @развесціся, разысціся; разжаніцца (разм.) @развівацца, квітнець □ ісці ўгору @развіднецца, развіднець; вывіднець, разднець, уднець (разм.) @развіццё, рост; росквіт, расцвітанне (выс.); поступ, разгортванне, станаўленне, прагрэс (кніжн.) @развявацца, лунаць @разгалісты, разгаты, разлапісты, разложысты, разлогі, раскідзісты, развіслы, расахаты @радзіцца, раіцца, меркавацца, саймавацца, кансультавацца @раздарожжа, скрыжаванне, развіліна, развілак, развілка, ростань; перасек, разбежак (разм.) □ крыжавыя дарогі, крыжавыя пуціны @разлік; разрахунак (разм.) @размах, разгон, разбег, разбежнасць; узлёт, імпэт (перан.) @размоўца, суразмоўнік, субяседнік @размяжоўваць, падзяляць @разнастайнасць; багацце (перан.) @разумнік, разумны, мудрэц @разявака, разява, размазня, расцяпа, цюхцяй, целяпень, целяпей; цяцера, варона (перан., разм.) @рай; неба, эдэм (перан.) □ царства нябеснае @рамеснік, саматужнік @ранейшы, былы, мінулы, колішні, даўні, даўнейшы, тагачасны, стары; учарашні (перан.) @расклад, распарадак, графік, рэгламент @расліна; культура (спец.) @расліннасць, флора □ раслінны свет @расол / рыбны: лёк @распагоджвацца, выпагоджвацца, праясняцца @распаўсюджваць, шырыць, пашыраць, пускаць, распускаць, сеяць, разводзіць, разносіць, папулярызаваць, прапагандаваць @распуснік, блуднік, юрлівец, донжуан, лавелас; бабнік, хахаль, жарабец, бугай, кныр (разм., груб.-праст.) □ кот марцовы @распуста, разбэшчанасць, разлажэнне, грэх; блуд (разм.) @расстанне, разлука, развітанне, адвітанне, адыход, ад'езд; ростань, розвіт, адыходак, адыходзіны (разм.) @раставаць, тапіцца; таяць (абл.) @растлумачыць, вытлумачыць, паясніць; разжаваць (разм.) □ раскрыць; вочы @расхістаць, раскалываць @расці, вырастаць, выростаць / бурна: буяць, шугаць; шалець, цягнуцца (перан.) @расцэнка, такса @расчараванне, расчараванасць, разувер'е @расчаравацца, разуверыцца, зняверыцца, страціць веру; апячыся (перан.) □ апусціць рукі @расшчодрыцца, раздобрыцца @ратавацца, выратоўвацца; вырабляцца (разм.) @рашуча, катэгарычна @рваць, разрываць, драць, пароць; шматаць, шматаваць, шкуматаць, калашмаціць (разм.) @родны, радзімы @рой, сям'я @роля, місія @рот; ляпа, зяпа, пашча (разм.) @роўны □ як шнур @роўнядзь, гладзь; раўніна (абл.) @рукапіс / старажытны: манускрыпт @руль, штурвал; абаранак (разм.); стырно (уст.) @руля, дула, ствол @рулявы, стырнавы, стырнік @рух, перамяшчэнне, прасоўванне, імчанне; хада, ход, поступ (выс., паэт.) @рухацца, ісці, падавацца, прабірацца, брацца, прасоўвацца, пасоўвацца, сунуцца, кіравацца, накіроўвацца / з вялікай хуткасцю: імчацца, мчацца, мчаць, шыбаваць, несціся; мкнуць, імкнуць, каціцца, перціся (разм.) / рэгулярна ў пэўным кірунку: курсіраваць □ падавацца ў ход, трымаць кірунак, трымаць курс @ручнік; уціральнік, выціральнік (абл.) / з доўгімі махрамі: скарач, трапкач @рушыць, пайсці, падацца, накіравацца, крануцца, скрануцца / павольна: пасунуцца / раптоўна: рвануць; узяць (разм.) @рыба / прынада: жывец @рыбак, рыбалоў / хто ловіць вудаю: вудзільшчык, вудар (абл.) @рыжы, руды, паджары; агністы (перан.) @рыса, лінія @рысаваць, маляваць @рыхтавацца, збірацца, выбірацца, гатавацца; ладзіцца, ладкавацца, строіцца, меціцца, шыкавацца, шыхавацца (разм.) @рычаг; вагар, вагавік (разм.) @рэверанс, прысяданне @рэзка, востра, крута, парывіста, рыўком @рэлігія, царква @рэпетыцыя; сыграўка (разм.) @рэпрадуктар, гучнагаварыцель, дынамік, рупар @рэўматызм; раматус (разм.) @рэха, водгук, водгулле, водгалас, водгаласак, адгалосак, адгалоссе, розгалас, адпеў, пошчак, рэзананс; водзыўкі, адгук (абл.) @рэч, штука, прадмет; штуковіна (разм.) @рэчаіснасць, ява, сапраўднасць, рэальнасць, штодзённасць, зямное, жыццё, быццё, быль, праўда □ аб'ектыўны свет, белы свет @рэчышча, ложа; ручво (разм.) @рэшата / з дробнаю сеткай: сіта, падсітак @сабака, пёс / вартавы: аўчарка / паляўнічы: ганчак, ваўкадаў; цюлік, барбос (разм.) / дваровы: дварняк (разм.) / з кароткім ці ўрэзаным хвастом: курта (разм.); ваўкарэз (абл.); цюця, цюцька (дзіц.) @сабрацца, назбірацца, скучыцца, стоўпіцца / пеша: сысціся, насыходзіцца, пасыходзіцца / бягом: збегчыся, панабегчы; скупчыцца, згрудзіцца (разм.); зграмадзіцца (абл.); збіцца, зляцецца (перан.) @садавіна; плады, фрукты (мн.) @садзіцца, сядаць, усаджвацца, рассаджвацца @садраць, здзерці @сажалка / выкапаная: копанка; капаніца, копань, садок, стаў, ставок (абл.) @сакавік; марац (абл.) @сакаўны, сакавіты, сочны @салдат, радавы, баец / у польскім войску: жаўнер @салодкі; мядовы (перан.) @салома / у снапах пасля ручнога абмалоту: акалот @самабытны, своеасаблівы, арыгінальны @самалёт, аэраплан, паветраны карабель, паветраны лайнер / лёгкі: авіетка / бамбардзіровачны: бамбардзіроўшчык, бамбавоз / для знішчэння варожай авіяцыі: знішчальнік / той, што пікіруе: пікіроўшчык / знішчальны: ястрабок (разм.) / варожы: сцярвятнік (перан., зняваж.) @самалюбства, самаўпэўненасць, гонар, пыха, эгаізм; фанабэрыя (разм.); апломб, амбіцыя (кніжн.) @самаробны, уласнай работы / пра тканіну: саматканы, даматканы; самадзялковы, самадзелкавы (абл.) @самаўпраўна, самапраўна, самавольна @самацёк, стыхійнасць @самацёкам, стыхійна (перан.) □ само па сабе, само сабою @сані / нізкія шырокія без спінкі: развалкі / са спінкаю: вазок @санлівасць, дрымота, млявасць @санцапёк, прыпёк; сонца (перан.) @сапернік, праціўнік @сапернічаць, спаборнічаць, змагацца, цягацца @сапраўдны, праўдзівы, бясспрэчны, непадробны, непадроблены, непрытворны, неабвержны, дакументальны; напраўдашні (абл.); чысты (перан.) @сапраўды; папраўдзе, напраўду, дапраўды (разм.); на справе, па сутнасці (кніжн.) @сапсаваць, сапсуць, папсаваць, пагоршыць; скепсціць, зглуміць, збузаваць (разм.) @сарамаціць, сароміць, сараміць, сарамяжыць @сарамлівы, сарамяжы, сарамяжлівы, сарамяжны, цнатлівы, канфузлівы, ціхманы (абл.); баязлівы, нясмелы, нерашучы (перан.) @саромецца, бянтэжыцца, канфузіцца; стыдацца (абл.); чырванець (перан.) □ свяціць вачамі @саслаць, выслаць, загнаць @састарэць, састарыцца; агрыбець (абл.); ссівець, пасівець (перан.) @сачыць, наглядаць, назіраць, цікаваць, выцікоўваць, пільнаваць, сцерагчы; паляваць (перан.) □ не спускаць вока, не спускаць вачэй, ісці назіркам, хадзіць па пятах @свабода, незалежнасць, самастойнасць, воля, вольнасць, вольніца, разгарненне; раздолле, разваротак (разм.); разгон (перан.) @сваволіць, свавольнічаць, гарэзаваць, блазнаваць; дурэць (разм.); бязуліць, байбусаваць (абл.) □ вытвараць штукі, выкідваць штукі, хадзіць на галаве, займацца дурыкамі @свавольнік, гарэза, гарэзнік, шыбенік, шыбельнік, распуснік, буян; дураслівец, дуронік, балаўнік, пракуда, бузун, жэўжык, вісус, няўрымста (разм.); рэспуст, накольнік, узрэз, аторва (абл.); разбойнік (перан.) @сварка, звадка, грызня; калатня, калатнеча, буркатня (разм.); нелады (разм., мн.); буча (абл.); баталія, перапалка (перан.) @сварыцца, лаяцца, спрачацца; калаціцца, гыркацца, цапацца (разм.); грызціся (перан.) □ разыгрываць сцэны @сваяк, свой, родны; радня (зб.); родзіч (разм.), радняк, крэўны (абл.) @сведка, відавочца, паняты / на дуэлі: секундант (уст.) @світанне, рассвітанне, досвітак, дасвецце, золак, зара, зараніца; світанак (разм.); дзянніца (паэт.) @світаць, рассвітаць, святлець, днець, віднець, развідняцца, развідняць, развідніваць, развіднівацца, зарэць-шарэць □ брацца на світанне, брацца на світанак, брацца на ранне, брацца на дзень, займацца на дзень, брацца на відно, займацца на свет, брацца на золак, займацца на золак @святло, асвятленне, агонь, бляск, яснасць, ясната; відната (разм.); ясь (паэт.) @святы, свяшчэнны, боскі @сельскагаспадарчы, зямельны, аграрны @сесці / выгодна, надоўга: усесціся, рассесціся @сёлета, сяголета, у гэтым годзе @Сёмуха, Тройца @сівы, пасівелы, ссівелы; белы, серабрысты, срабрысты (перан.) @сіла, моц, дужасць, магутнасць @сіні, блакітны, васільковы, валошкавы @сінь, сінява, просінь, блакіт, блакітнасць, лазурак @сіняк, падцёк, крывападцёк; ліхтар, фара (перан.) @сіплы, сіпаты, асіплы, хрыплы, хрыплівы, хрыпаты @скаварада, патэльня @скажаць; перакручваць (перан.) @сказ, выраз, фраза @скакаць; выбрыкваць, гоцаць, гацаць (разм.) @скала, уцёс / у вадзе: рыф @скардзіцца, жаліцца, бедаваць, плакаць, плакацца; журыцца, ныць, бурчаць, хныкаць (разм.) □ пускаць слязу @сквапны, квапны, хцівы, ласы, лакомы, падкі; ахвочы, панадлівы, памаўзлівы (разм.); няўтольны, ненаедны, ненажэрлівы (перан.) @сківіца; пашчэнка (абл.) @скідаць, скідваць, звальваць, змахваць, сыпаць, ссыпаць, страсаць, атрасаць, абіваць; зварочваць (разм.); раняць (абл.) @склад, сховішча, схова, база, пакгаўз / для збожжа: элеватар / для зброі: арсенал @складка, зборка, фалда, фальбона @склеп, пограб, падвал, яма; падмосце (абл.) @скрутак, сувой, рулон @скрынка / невялікая для дробных рэчаў: шкатулка / у стале, шафе: шуфляда @скрыпець, рыпець, рыпаць / раз-пораз: парыпваць; хрупацець (разм.) @скрэбці; драпаць, шкрабаць, шкрэбаць (разм.); драіць (спец.) @скубці, грызці, шчыпаць @скупец, хцівец; заціскайла (разм.); скупярдзяй, скупярдзей, скупяндзя, скарэда, скнара, сквапень, сквалыга, жмінда, жмот (разм. зняваж.); жыла, плюшкін (перан.) @слабавольны, бязвольны, бесхарактарны; бесхрыбетны (перан.) @слабасць, аслабеласць, нядужасць, бяссілле, бяссільнасць, знясіленасць, знясіленне, знямога, знемажэнне, знямогласць, зняможанасць, змога, нямога, зморанасць, недамаганне, кволасць, стома, стомленасць, стамленне, ператамленне, змора, здарожанасць, упадак сіл, заняпад сіл; немач, немагата (разм.); гніласць (перан.) @слабы, аслабелы, аслаблы, слабасільны, бяссільны, знясілены, абяссілены, без сіл, нядужы, зняможаны, нетрывалы, кволы, стомлены, стамлёны, нядошлы, змардаваны, надарваны, зацяганы, спрацаваны; нямоглы, знябыты, знямоглы, абняможаны, немачны, нетрывушчы, хілы, хірлявы, змораны, струджаны (разм.); знатужаны, нездаляшчы, квелы, вутлы (абл.); дохлы, здохлы, замылены, гнілы, абяскроўлены (перан.) □ ледзь жывы @след, знак, троп @следства, дазнанне, допыт @сліна; асца (абл.) @слуга, служка, прыслужнік, прыслуга, работнік, найміт, падручны / на сельскагаспадарчых работах: парабак, батрак; служака, службак, служэбнік, папіхач, паслугач, халуй (разм.); лёкай (уст.); васал (перан.) @слуп / у будынку, варотах ці агароджы: шула; паля (спец.) @сляпіць, асляпляць □ рэзаць вочы, засцілаць вочы @смала, смолка, жывіца @смачна, са смакам, у смак, апетытна □ не ад'ясіся @смеласць, адвага, мужнасць, храбрасць, харобрасць, бясстрашнасць, гераізм, геройства, рыцарства / у прыняцці рашэння: рашучасць, рызыка @смелы, адважны, асмялелы, мужны, храбры, харобры, бясстрашны, стойкі, баявы, бойкі, бравы, геройскі, гераічны / у прыняцці рашэння: рашучы, рызыкоўны, адчаянны, адчайны; доблесны (выс.) @смерць, гібель, пагібель, згуба, загуба, страта, скон, скананне, кананне, згіненне, звод; халэмус, каюк, капут (разм.); здыхата (разм. зняваж.); загібель, загін, гамон, кадук (абл.), упадкі (абл., мн.); магіла, канец, канцы, капец, капцы, плаха, пятля, труба (перан.) □ вечны сон, расстанне са светам @сметнік, звалка @смецце; адкіды (мн.) @смешны, смехатлівы, вясёлы, жартоўны, забаўны, пацешны; фацэтны (абл.); анекдатычны (кніжн.) @смоўж, слімак @смурод, тхліна @смутак, засмучэнне, невясёласць, сум, сумота, панурасць, паныласць, скруха, жаль, жальба, жалоба, маркота, марката, горыч, горнасць, туга, нуда, нудота, журба, журбота, журботнасць; тускнота (абл.); чарната, гарката, цень, хмара (перан.) @смяльчак, адважны, храбрэц, герой; смяляка, зух, хват, рызыкант (разм.) @снег / свежы: пароша @сок / з бярозы: бярозавік @сонны, санлівы, санлявы, заспаны, дрымотны; вялы (перан.) @сорамна, сорам, брыдка, непрыстойна @соска, пустышка @сохнуць, сушыцца, абсыхаць, высыхаць, засыхаць, падсыхаць, прасыхаць, смагнуць, смягнуць / ад ветру: ветраць, абветрывацца; пятрэць (разм.); млець, вянуць (перан.) @спагнаць, сыскаць; сарваць (разм.) @спадзявацца, чакаць, пакладацца, разлічваць, здавацца □ ускладваць надзею, пакладаць надзею, мець надзею, жыць надзеяй, насіць надзею, расціць надзею, не траціць надзеі, не кідаць надзеі, цешыць сябе ілюзіяй, жыць думкай, песціць думку, гадаваць думку, рабіць стаўку @спадчына / бацькоўская: бацькаўшчына; спадак (разм.); спадкі (разм., мн.) @спазніцца, апазніцца, запазніцца, затрымацца, забавіцца @спакуса; квапунак (абл.) @спаліць, спапяліць; спейкаць (абл.); спячы, высмаліць, выкаціць (перан.) □ пусціць агнём, пусціць дымам, пусціць з дымам @спалохацца, напалохацца, перапалохацца, спужацца, напужацца, перапужацца, спудзіцца, упудзіцца, збаяцца, жахнуцца, зжахнуцца; утрупець, утрупянець, здрэйфіць (разм.); астрашыцца, злякацца, струсіць (абл.); абамлець, умлець, знямець, анямець, аслупянець (перан.) □ знямець ад страху, акамянець ад страху, скамянець ад жаху, набрацца страху, хапіць страху @спасвіць, стравіць, патравіць @спаткнуцца, спатыкнуцца / пра каня: скапыціцца; аступіцца (разм.) @спатрэбіцца, згадзіцца, прыгадзіцца, прыдацца, здацца; прыспічыць (разм.); знадобіцца (абл.); пайсці (перан.) □ пайсці на карысць @спаўзці, з'ехаць, аб'ехаць, ссунуцца @спацець, успацець, упацець, упарыцца, абліцца потам; умакрэць, узмакрэць, упрэць (разм.) @спачатку, упачатку, напачатку, напачатак, перш, найперш, насамперш, раней, наперад, уперад, адразу, зразу; спярша (разм.); наўперад (абл.) □ перш-наперш, перш за ўсё, першым чынам, у першую чаргу, на першы час, на першым часе, на першы раз, першай справай, з першага погляду, з першага позірку, на першы погляд, перад гэтым, перад усім @спачуванне, спагада, спагадлівасць, спагаднасць, спогадзь, прыхільнасць, чуласць, літасць, шкадаванне, пашкадаванне, жаласць, патоля @спелы, даспелы, паспелы @спешка, паспех @спешны, паспешны, паспешлівы, прыспешаны, паскораны, неадкладны, ударны, рупны, тэрміновы, экстраны @спіна, хрыбет; горб (перан.) @спіс, спісак, пералік, пералічэнне, рэестр, каталог @спосаб, сродак, прыём, правіла, дарога, шлях, мера, метад, манера, сістэма; ход, ключ, адмычка, стыль, форма, манеўр (перан.) @споўніцца, мінуць; стукнуць (разм.) @справа □ з правай рукі, па правую руку, па правай руцэ @спрактыкаваны, напрактыкаваны, вопытны, дасведчаны, натрэніраваны; практыкоўны, бывалы, прабеглы, насабачаны (разм.); біты, набіты, абстраляны, страляны, стрэляны (перан.) @спрасонку, спрасоння □ са сну @спрачацца, палемізаваць, дыскутаваць, дыскусіраваць @спрытны, спраўны, увішны @спрыяльны, дабратворны @спрыяць □ быць на руку @спыніць, супыніць, прыпыніць, стрымаць, затрымаць, суняць, асадзіць @спяваць, пець, пяяць / ціха, сам сабе: напяваць / уторачы: падпяваць, падцягваць; весці (перан.) @спяшацца, спяшаць, паспяшаць, гарачыцца; завіхацца, увіхацца, варушыцца (разм.); завінацца (абл.) □ пароць гарачку @ссаць, смактаць @ссякаць, сцінаць @стагнаць, крахтаць, крактаць; войкаць, вохкаць, вохаць (разм.) @стагоддзе, век @сталічны; стольны (уст., паэт.) @стальмах, калеснік; карэтнік (уст.) @стальны, сталёвы @становішча, стан, абставіны (мн.), умовы (мн.), акалічнасці (мн.), сітуацыя; атмасфера (перан.) @станок; варштат (уст.) @станцыя [чыгуначная] / малая.: паўстанак @старанна, рупліва, рупна, дбала, шчыра, неаслабна, цягавіта, скрупулёзна; заложна (разм.); пільна (абл.); гарліва (уст.) □ не пакладаючы рук, закасаўшы рукавы, да сёмага поту, да трэцяга поту @старэць, старыцца, сівець @статак, чарада, гурт / коней: табун / авечак: атара / рыб ці птушак: касяк @стваральнік, творца, тварэц; каваль (перан.) @ствараць, тварыць, будаваць @ствол / ніжняя частка: камель @стог, сцірта, капа, тарпа, торп @стойла, станок @столькі; гэтулькі (разм.) @стос, стус, горка, сцірта, кіпа, штабель / картаў: калода; стопка (абл.) @стралок / трапны: снайпер; стралец (разм.) @страляніна, стральба, агонь / па цэлі: абстрэл / з двух бакоў: перастрэлка / з гармат: кананада; пальба (разм.) @страляць, біць / з аўтаматычнай зброі: страчыць / залпамі ці часта: паліць; смаліць, татакаць (разм.) □ весці агонь @страх, пострах, боязь, боязнасць, спалох, сполах, перапалох, пярэпалах, напалоханасць, жах, жуда, жудасць, жудзь, жуд / масавы: паніка; страхоцце, страхата, пуд, перапуд (разм.); пераляк (абл.) @страшны, грозны, пагрозлівы, жахлівы, жудасны, жудкі, злавесны; страхотны (разм.); жуткі (абл.); пачварны (перан.) @строгі, суровы, сур'ёзны / пра характар: круты / перан.) @стружка, габлёўка @стрэл, выстрал / з некалькіх стрэльбаў, гармат: залп @стрэльба, ружжо / з вінтавою нарэзкаю: вінтоўка / вінтоўка з пакарочанаю руляю: карабін / вінтоўка з абрэзаным канцом рулі: абрэз / паляўнічая з дзвюма рулямі: двухстволка, дубальтоўка; карабінка / зараджаецца аўтаматычна: самазарадка / з калібрам 7,6 мм: трохлінейка / паляўнічая, зараджаецца шротам: драбавік (разм.) / пістонная: пістаноўка / з прамалінейнаю нарэзкай: штуцэр / адназарадная вінтоўка: бярданка / цяжкая буйнога калібру: мушкет / крамянёвая: фузія (гіст.) @стужка, бант / заплеценая ў касу: каснік; жычка (абл.) @стукаць, стукацца, пастукваць, ляскаць, біць, біцца, цокаць; стукацець, стукатаць, грукаць, грукатаць, грукацець, тарахцець, ласкатаць, тукаць, тукатаць, тухкаць, тахкаць, цюкаць, бухаць, гопаць, гупаць, цупаць, лопаць, ляпаць, лескатаць, лапацець, лязгаць (разм.); барабаніць, бубніць, бубнець, малаціць (перан.) @ступень, узровень, стадыя, этап, фаза @сувязь, дачыненне, зносіны (мн.), кантакт @суд; трыбунал (вайск.) @сукенка, сукня, плацце / для верхавой язды: амазонка @сумесны, супольны, калектыўны @сумны, невясёлы, нярадасны, бязрадасны, сумотны, смутны, засмучаны, маркотны, замаркочаны, журботны, нудны, тужлівы, горасны, жалобны, жаласны, жаласлівы, няўцешны, панылы, пануры; хаўтурны (разм.); жалосны (абл.); чорны, цёмны, змрочны, хмурны, пахмурны, хмуры, пахмуры, спахмурнелы, схмурнелы, нахмураны, меланхалічны, мінорны (перан.) □ як хмара, як пад зямлёй, не ў гуморы @суп, булён, поліўка, зацірка / крупяны: крупнік / рыбны: юшка; варыва, баўтуха, сёрбанка, сёрбава (разм.) @супраціўляцца, адбівацца; агрызацца (перан.) @сустрэцца, стрэцца, спаткацца, напаткацца, убачыцца, пабачыцца, угледзецца, трапіцца; сутыкнуцца, наткнуцца (перан.) □ трапіць на вочы @суткі, дзень; пара (абл.) @сутнасць, існасць, справа, змест, сэнс, прырода, квінтэсенцыя; соль, цымус (разм.); дух, душа, корань, гвозд, загваздка, сярэдзіна (перан.) @сухі, насохлы, ссохлы, перасохлы, засмяглы @сучаснасць, сучассе; цяперашняе, сягоння, сёння (перан.) □ сённяшні дзень @схавацца; забіцца, зашыцца (разм.) @схіл, нахіл, спад, спуск, скат, адхон, схон, адкос / абрывісты: абрыў, строма, круча, круцізна, касагор @сховішча, схоў, сховань, схованка, схаванка, схоўка, схова, схоўня, сховы (мн.), спрат, укрыцце, прыкрыцце, засада, тайнік, патайнік, патаемнік, яўка; нара (перан.) @схуднець, зблажэць, паблажэць, змарнець, змізарнець, памізарнець, зачаўраць; асунуцца, падацца, з'ехаць, аб'ехаць (разм.); высахнуць (перан.) □ упасці ў целе, спасці з твару, звастрэць тварам @сцябло, сцябліна, бадыль, бадыліна, бадылле (зб.), бадыллё (зб.), быліна, цявіна, цыбур; цырбун, цырбунне (зб.), стрымбуль (абл.) @сцяна / лёгкая: перагародка, адгародка, пераборка @сыты, тлусты, укормлены, адкормлены, раскормлены; поўны, распаўнелы, паўнацелы, пухлы, гладкі, круглы (разм.) □ у целе, аж блішчыць @сябар, таварыш, друг, прыяцель, брат / па рабоце, прафесіі: калега; сябрук, дружбак, дружака, камрад (разм.); саюзнік, пабрацім (перан.) □ свой чалавек, наш чалавек @сядзіба, сяліба, селішча, паселішча, сельбішча, двор, забудова; котлішча (разм.); аселішча, пасада, гаспода (абл.) @сякера, тапор @сялянскі; мужычы (разм.) @сям'я, дом, фамілія; двор (перан.) @сярод, пасярод, паміж, між @сяўба, пасяўная @таварыства, саюз, аб'яднанне, карпарацыя @тады, у той час, у тыя часы, па тым часе, пад той час, на той час, той раз, таго дня @тайна, таемны, тайком, употай, употайкі, потай, потайкі, потайкам, патайком, патаемна, патайна, патаёма, употайку, стоена, ціха, цішком, скрыта, скрытна, крадком, украдкам, украдкай, падпольна, сакрэтна, нелегальна, канспірацыйна, канфідэнцыяльна; ціхачом, ціхом, украдкі, украдне, шыта-крыта, па-зладзейску (разм.); сціха, пакрыёма (абл.) □ пад сакрэтам, між намі, паміж намі, у душы, у думках, з вока на вока, за вочы, на вуха, ціхай сапай @талісман, амулет @танны, недарагі, даступны; капеечны, грашовы, сходны (разм.) @тануць, тапіцца □ ісці на дно @танцаваць, скакаць, кружыць / пра вальс: вальсаваць; гоцаць, выкаблучваць (разм.); гуляць (абл.) □ кружыцца ў танцы @танцоўшчыца, балерына @таптаць, дратаваць @таргавацца, таргаваць, прыцэньвацца; цанавацца (разм.) □ сыходзіцца ў цане @таямніца, тайна, таемнасць, сакрэт; тайніца (разм.); загадка, ноч, пацёмкі (перан.) @твар, аблічча, фізіяномія; морда, мардасіна, абразіна, храпа, хара, лыч, рыла, пыса, мурло, чмыс (разм. зняваж.); лік (уст.); маска, партрэт (перан.) @тканіна, матэрыял, матэрыя / ільняная: палатно, порт / канапляная: зрабніна (разм.) / фабрычнай вытворчасці: крамніна, крам (разм.); мануфактура (уст.) @тлумачыць, растлумачваць, паясняць; інтэрпрэтаваць (кніжн.); асвятляць, разжоўваць (перан.) @тлушч, тук / свіны: сала / авечы: лой / раслінны: алей / што ўтварыўся ў вадкай ядзе пры варцы: навар @толькі, выключна @торба, мяшэчак, кайстра, сума, катомка, хатуль / звычайна скураная: саква / цвёрдая, носяць за спінаю: ранец / паляўнічая на дзічыну: ягдташ @тоўсты; таўсты (абл.) □ у абхват, у некалькі абхватаў, як калода @трава, мурог / што вырасла ў тым жа годзе пасля скошанай: атава @трактар □ сталёвы конь, стальны конь, жалезны конь @трапляцца, сустракацца, пракідацца @трапна, метка, па-снайперску □ без промаху, не прамахнуўшыся, не ў брыво, а ў вока, у сук @трасянка, трушанка @трашчаць, патрэскваць, хрусцець, храбусцець, хрупаць, хрупасцець @трон, прастол @трубач, сурмач, гарніст, фанфарыст @труна / аздобленая, каменная ці драўляная: саркафаг; дамавіна, дамоўка (разм.) @трыпутнік, падарожнік @трыснёг; трыснік (абл.) @трэска, шчэпка; цёска (абл.) @туберкулёз / лёгкіх: сухоты @тузаць, торгаць, рваць, цягаць, тармасіць, тармашыць; шкуматаць (разм.) @туліцца, гарнуцца, прыпадаць, льнуць, ільнуць @турма; каталажка (разм.); астрог, крэпасць, вязніца, цямніца (уст.) @тут; гэтта (абл.) @тухнуць, патухаць, стухаць, затухаць, гаснуць, згасаць @тынк, атынкоўка @тыф / сыпны: сыпняк (разм.); тыфус (уст.) @тэлеграма / тэрміновая: маланка; дэпеша (уст.) @тэрмометр; градуснік (разм.) @уважліва, уважна, пільна, чуйна, таропка, нязводна, неадрыўна, не адрываючыся, унікліва; незмігутна, бачліва (абл.); напружана, сабрана, засяроджана (перан.) □ затаіўшы дыханне, стаіўшы дыханне, наставіўшы вушы, развесіўшы вушы, ва ўсе вушы, на ўсе вочы, у абодва вокі, разявіўшы рот @уводзіны, уступ @уволю, адволі, удосталь, дастаткова □ у дастатку, колькі хочаш, колькі ўлезе, па завязку, ад жывата, ад пуза @угаварыць, упрасіць; уламаць (разм.); умалёгаць (абл.) @угнявіць, угневаць, разгнявіць, раззлаваць, узлаваць; узарваць (перан.) □ увесці ў гнеў, вывесці з сябе, вывесці з цярплівасці @удар, штуршок / адрывісты пальцам: пстрычка; штурхан, штурханец, штурхель, таўхель, папіханка, выспятак, аплявуха, аплявушына, поўха, кухталь, грымак (разм.) @удаў, пітон @удача; спор; лафа (разм.) @удвая, удвайне, у два разы; удубальт (разм.) @удзельнік, саўдзельнік, супольнік, член, партнёр @удзірванець, утравець @ужываць □ пускаць у ход @узарваць, падарваць □ пусціць у паветра, падняць у паветра @узброены □ пры зброі @узбярэжжа, прыбярэжжа / ля мора: узмор'е @узгорак, пагорак, прыгорак, узгор'е, горка, гара, узвышша, узвышак, груд, грудок, курган / на Далёкім Усходзе: сопка; горб (перан.) @уздоўж, паўз; усцяж (абл.) @узлазіць, узбірацца, забірацца, узнімацца, уздымацца @узмацненне, абвастрэнне @узнагарода, прэмія, прыз @узнёсласць, пафас @узнікнуць, з'явіцца, паўстаць, нарадзіцца, радзіцца, зарадзіцца @узор, прыклад, мерка, лад, манер, мадэль, форма, норма, стандарт, тып; капыл, фасон, шаблон, штамп, трафарэт, схема, аршын, метр (перан.) @узрост, век; гады (мн.); леты (паэт., мн.) @узяцца / моцна: ухапіцца, учапіцца, уляпіцца @узяць, атрымаць, прыняць, забраць / прымусова: адняць, захапіць / прымусова на карысць дзяржавы: рэквізаваць; хапнуць, ухапіць, адхапіць, схапіць, цапнуць, уварваць, урваць, вырваць, запарваць, упарваць, заграбастаць, палатацца (разм.); прыгарнуць, садраць, здзерці, скубянуць, злупіць, заграбці, уграбці, грабянуць (перан.) □ прыбраць да рук, вырваць з рук, вырваць з горла, вырваць з зубоў @уладкаваць, уладзіць, прыладзіць; прыстроіць, устроіць, умасціць, прымасціць, умясціць (перан.) @уласны, свой @улічыць; узважыць (перан.) @улукаткі; укосікі (абл.) @улюбёнец, любімец @уменне, майстэрства; умельства (разм.); навука, спрыт, хватка (перан.) @умешвацца, мяшацца, уступаць; увязвацца, вязацца, утыкацца, лезці, сунуцца, уліпаць (разм.); уразацца, укліньвацца, тачыцца (перан.) □ утыкаць нос, ткнуць нос, торкаць нос, соваць нос, сунуць нос, пхаць нос, лезці з носам, сунуцца з носам @умяшчальны, пакоўны @уніз, дадолу, долу, долкі, далоў @упарадкаваць □ навесці парадак, прывесці да парадку @упарты, непаслухмяны, неслухмяны, капрызны; наравісты, натурысты, натурлівы, убоісты, зацінлівы (разм.) @упарціцца, супраціўляцца, працівіцца, упінацца, наравіцца; натурыцца, казырыцца, муліцца, капырсціцца (разм.); упірацца, брыкацца, гнуцца (перан.) □ станавіцца на дыбы, капыліць нос @упасці, апасці, выпасці, паваліцца, зваліцца, абваліцца, вываліцца, скінуцца / коцячыся: скаціцца; рынуць, рухнуць, бухнуць, бухнуцца, гопнуцца, гэпнуцца, гакнуцца, грукнуцца, бразнуцца, грымнуць, грымнуцца, грохнуцца, шлёпнуцца, ляпнуцца, пляснуцца, чмякнуцца, шухнуць (разм.); паляцець, зляцець (перан.) □ зляцець з ног, зарыць носам @уплыў, уздзеянне, уражанне; закваска (перан.) @упрыгожваць, аздабляць, убіраць, прыбіраць, прыхарошваць / малюнкамі: распісваць / асвятленнем: ілюмінаваць; харашыць, ухарашаць, красіць (абл.); аквечваць (паэт.) @упэўненасць, пэўнасць, вера, пераконанасць, перакананне @ураджайны, урадлівы, плённы, пладаносны, умалотны; хлебародны, хлебадайны (паэт.); плодны (перан.) @урачыста, велічна, святочна, па-святочнаму @усмешка; усмех, ухмылка (разм.) @успомніцца, прыпомніцца, успамянуцца, прыгадацца, згадацца; ажыць, уваскрэснуць (перан.) □ прыйсці на памяць, узбегчы на памяць, ажыць у памяці, паўстаць у памяці, прайсці ў памяці, усплысці ў памяці, усплысці на памяць, выплысці з памяці, усплысці на думку @уставаць, паднімацца / хутка: падхоплівацца, усхоплівацца @усталявацца, стаць, запанаваць, устаяцца □ стаць на абедзве нагі @уступіць, саступіць, уважыць @усходы (мн.), прорасць / азіміны: рунь @усюды, скрозь; паўсюды, паўсюль (разм.) □ дзе хочаш, на кожным кроку, што ні крок, куды ні глянь, дзе ні глянь, куды ні падайся, куды ні ступі, як кінуць вокам, як скінуць вокам, як акінуць вокам, ад краю да краю, тут і там @усялякі, усякі, розны, разнастайны, неаднастайны, неаднолькавы, неаднародны, няроўны; размаіты (абл.) @утапіцца, утануць, патануць, захлынуцца @утварыцца, сфарміравацца @утойваць, затойваць, прытойваць, таіць, хаваць, скрываць, маўчаць; пакрываць, прыкрываць (перан.) □ трымаць у сакрэце, трымаць язык за зубамі, хаваць у душы, замятаць сляды @ухвала, адабрэнне @уцячы, збегчы; улізнуць, шмыгануць, шмаргануць (разм.); змыцца, махнуць, матануць (перан.) □ пусціцца наўцёкі, падмазаць пяты, вільнуць у кусты, даць лататы, задаць лататы, даць стракача, задаць стракача, даць драла, задаць драла, даць драпака, задаць драпака, даць ходу, паказаць хвост @ушчыкнуць, ушчыпнуць @факел; светач (кніжн., перан.), паходня (уст.) @фарба / белая: бяліла @фарміраванне, станаўленне @фартух, пярэднік @фатаграфаваць, здымаць @фіга; хвіга, дуля, кукіш, шыш (разм.) @філосаф, мысліцель, мудрэц @фіранка, штора, занавеска @франт; фарсун, моднік (разм.) @франтавік; акопнік (разм.) @футарал, футляр, чахол @хабар, подкуп; падачка, прынос, падмазка, падгода, лапанка (разм.) @хада, хадзьба, ход, паходка, ступа, поступ @хадзіць, бадзяцца, блукаць, цягацца, сланяцца, сноўдацца, швэндацца @халадзец, квашаніна @халасцяк, нежанаты, бабыль; кавалер (уст.) @халодны, схаладнелы, марозны, марозлівы, стылы, настылы, зябкі, азяблы, свежы; адубелы, адубянелы, сіверны, сіверкі, сіберны (разм.); сцюдзёны, сцюжны, закляклы, знобкі (абл.); ледзяны, лядзяны, лядовы, ільдзяны, аледзянелы (перан.) @характар, натура, нораў, душа, псіхалогія @хацецца, жадацца, прагнуцца, памыкаць, нецярплівіцца, нецярпецца; карцець, рупіць, падмываць (разм.); свярбець (перан.) @хваліцца, афішыравацца; выхваляцца, пахваляцца (разм.); казыраць (перан.) @хвароба, хворасць, нездароўе; немач (разм.) @хварэць, недамагаць, ляжаць; качацца (перан.) □ ляжаць у пасцелі, не ўставаць з пасцелі, кволіцца здароўем @хвоя, хвойка, хваіна, сасна @хістацца, вагацца, гайдацца, гойдацца, пагойдвацца, ківацца, качацца, калыхацца, пакалыхвацца; калывацца, зыбацца, вахтацца (абл.) @хлопец, дзяцюк, юнак @хлюпаць, хлюпатаць, чвякаць, чмякаць @хмара, воблака; хмурына, хмурынка, аблачына, аблачынка (разм.) @холад, халадэча, халадзеча, зябкасць, свежасць, стыласць, стынь / моцны: мароз / з вільгаццю: золкасць; сцюжа, сцюдзёнасць (абл.) @холадна, зябка; сцюдзёна, знобка (абл.); дрогка (перан.) □ хоць сабак ганяй, хоць ваўкоў ганяй, як у лядоўні @хоп, хап, цап @хрысціцца; жагнацца (абл.) □ класці крыжы @худы, схуднелы, пахудзелы, хударлявы, марны, змарнелы, мізэрны, змізарнелы, кашчавы, касцісты, кастлявы, вастраносы, сухарэбры; благі, зблажэлы, сухі, сухарлявы, падсухі, выпетраны (разм.); востры (перан.) □ скура і косці @хуліганіць, грубіяніць; буяніць, бузаваць, бушаваць (разм.) @хутаць, захінаць @хутка, скора, шпарка, быстра, спешна, паспешна, паспешліва, спехам, спяшаючыся, торапка, таропка, тарапліва, жвава, мігам, уміг, імкліва, імпэтна, імгненна, вокамгненна, увачавідкі, ураз, умомант, бегла, маланкава, кулём, стрымгалоў, наўскач, бягом, бегма, лёцьма, улёт; наскора, духам (разм.); шыбка, моцна, борзда, борздка, хапатліва, хапліва, упохапкі, хапаючыся, вобмельгам, вомегам, вобцас, кумільгом, кумільгна, наўскапыта, учвалам, угрунь, сугрунём (абл.); ліхаманкава, шалёна, ашалела, птушкай, каменем, куляй, стралой, ветрам, віхрам, агнём, перуном, маланкай, безаглядна (перан.) □ у хуткім тэмпе, на скорую руку, спешным парадкам, наспех, у той жа час, у адзін момант, як адзін момант, у хвіліну, за адну хвіліну, у мінуту, у імгненне, у адно імгненне, у імгненне вока, у міг вока, у два мігі, у вачах, на вачах, як бачыш, як відзіш, як на дражджах, не па днях, а па гадзінах, на ўвесь дух, ва ўвесь дух, у адзін дух, адным духам, што ёсць духу, адным дыхам, колькі сілы, што сілы, на ўсю сілу, як дуж, як мага, на ўсе жылы, адным махам, у абгонкі, на хаду, на ўвесь ход, на поўны ход, на ўвесь скач, на адной назе, ва ўсе ногі, з усіх ног, з усіх чатырох ног, не чуючы ног, у два скокі, ва ўсе лапаткі, на злом галавы, на злом шыі, з усіх капытоў, без аглядкі, як на пажар, высалапіўшы язык, як куля, як корак з бутэлькі, як птушка, на крылах, на крыллях, як маланка, як страла, як вецер, як віхор, на ляту, раз-раз, раз-два @цалавацца; лізацца (разм., неадабр.) / з нагоды Вялікадня: хрыстосавацца @цалік, цаліна @цаляць, нацэльваць, нацэльвацца, прыцэльвацца, меціць, лучыць □ наводзіць на цэль @цаніць, даражыць, ставіць @цацка, забаўка @цвёрды, зацвярдзелы, скамянелы, укамянелы @цвік, гвозд / прыбіваць падкову: вухналь @цвіль, плесня / на вадкасці: бросня @цвісці, квітнець, красаваць, красавацца @цвярдзець, камянець, тужэць @цемра, цемната, цямнота, цемень, цем, цемрадзь, цьма, морак, змрок, змрочнасць; поцемкі, прыцемкі, суцемкі (мн.); цемрыва, цемрань, цемрыня, цямрыца, цямрэча (разм.); мрок, памрока, сутонне, суценне, сутонь (абл.); чарната (перан.) @цень, засень @цеплыня, цяпло, цяплынь, цеплата, жар, гарачыня, спёка, спякота, духата, прыпар; дух (разм.); сквар (абл.) @цераз, праз, скрозь @церніца, мялка; мяліца (абл.) @церці, націраць, муляць, шараваць @цесны, вузкі @цеста, рошчына, рашчына @цёмна, змрочна; чорна (перан.) □ хоць вока выкалі @цётка / дзядзькава жонка: дзядзіна @цікавіць, зацікаўліваць, абыходзіць, абходзіць, займаць, інтрыгаваць □ прыцягваць увагу, быць у галаве @цікаўны, цікавы, дапытлівы @ціск, націск, напор @ціснуць, сціскаць, націскаць, паціскаць, прыціскаць, гнесці, шчаміць, навальвацца, напіраць (разм.); рэзаць, прасаваць (перан.) @цішыня, ціша, ціш, спакой, супакой, спакойлівасць, бязгучнасць; ціхата, сціхота, сцішанасць, сцішак (разм.); глухата, глуш, глухмень, глушыня, зняменне, аняменне, знямеласць, немасць, немата, нямота, сон, дрымота, дрэма, маўклівасць, бязмоўе (перан.) @цнатлівасць, цнота @цывільны, грамадзянскі; штацкі, вольны (уст.) @цьмяны, бляклы, матавы; падслепаваты (перан.) @цэнтр, асяродак; сэрца (перан.) @цягнік, поезд, састаў / спецыяльнага прызначэння: эшалон / скоры: экспрэс / без грузу: паражняк / таварны: таварняк (разм.) / на электрацязе: электрычка (разм.); машына (уст.) @цяжар, цяжкасць, вага, груз, паклажа / нясуць на сабе: ноша @цяжарная; тоўстая, чараватая (разм.) @цяжкі, нялёгкі, важкі, грузны, масіўны; пудовы (перан.) □ як падняць @цяжэць □ прыбываць у вазе @цяпер, зараз; сягоння, сёння (перан.) □ у сучасны момант, у наш час, гэтым разам, у гэты раз, на гэты раз @цярпець, пакутаваць, трываць, зносіць, пераносіць, зазнаваць, вытрымліваць, трымацца @цярплівы, цягавіты @цясляр, цесля @цячы, сцякаць, працякаць, выцякаць, плысці, сплываць, каціцца, бурліць, бруіцца, бруіць, цурчаць, журчаць / у вялікай колькасці: ліцца, ліць / імкліва: біць, біцца, струменіцца, струменіць, свістаць, фантаніраваць / павольна: сачыцца, прасочвацца, цадзіцца, тачыцца; дзюрчаць, цурыцца (разм.); бегчы, збягаць (перан.) @чай; гарбата (уст.) @чалавечы, людскі @чамусьці, чамусь, чагось, нешта, штосьці @чапяла; ёмка, ёмачнік (абл.) @чараўнік, чарадзей, чарадзейнік, вядзьмак, вядзьмар, шаман; маг, чарнакніжнік (кніжн. уст.) @чарга,
1. чарга / пасвіць жывёлу: радоўка (абл.)
2. чарга; хвост (разм.) @чарка, кілішак, стопка @чарніла; атрамант (уст.) @час, часіна, пара / з абмежаваннем: тэрмін / прамежак часу, які паўтараецца: перыяд / найбольш зручны для чаго-небудзь: сезон / працяглы прамежак: эпоха, эра, дзень @часам, часамі, падчас, парой, момантамі, нячаста, рэдка, зрэдку, выпадкам, сяды-тады, калі-нікалі; зрэдчас, зрэдзь (абл.) □ час ад часу, мала калі, іншы раз, іншым разам, другі раз, іншы дзень, гады ў рады @часаць, прычэсваць, расчэсваць @часова, сезонна, пакуль □ на час, да пары, да пары да часу @часопіс / неперыядычны: альманах @частаваць, прымаць; фундаваць, трактаваць (разм.) □ ставіць чарку @частка, часць, доля, доза / састаўная: кампанент, элемент, секцыя / звычайна яда: порцыя / укладзеных у якое-небудзь таварыства сродкаў: пай; часціна (разм.) / частка аплаты: рата (уст.); канец, звяно (перан.) @часць, падраздзяленне / невялікая: каманда □ баявая адзінка @чорт, д'ябал, нячысты, сатана, шатан, шайтан, дэман, люцыпар; нячысцік (разм.); □ нячыстая сіла, злая сіла @чужынец, чужаземец, іншаземец, чужаніца, чужак, прышэлец, прышлец, прыблуда, прыблуднік @чутка, чуйна @чухаць, драпаць @чуцца, гучаць, разлягацца, раздавацца / з рэхам: аддавацца; зычэць (разм.); ісці, бегчы, несціся, разносіцца, даносіцца, даходзіць, далятаць (перан.) @чыгунка, чыгуначная магістраль, сталёвая магістраль; жалезка (разм.) @чым, чымся, як @чырвань, багра, ірдзень; чырваната (разм.); агонь, кармін (перан.) @чысты; крыштальны, белы (перан.) @чэрствы, счарсцвелы @шабля / менш выгнутая: шашка / простая і доўгая, з шырокім лязом: палаш (уст.) @шалупінне (зб.); шалупіны, лушпайкі, лупіны (мн.) @шамацець, шуршэць, шасцець, шастаць, шалясцець @шаптацца, шушукацца @шар; куля (уст.) @шарпак; шарон (абл.) @шаўковы; ядвабны (уст.) @шафа / незгаральная: сейф @шафёр, вадзіцель @шво, строчка @шкадлівы, унадлівы; збродлівы (разм.) @шлем; шалом (уст.) @шматгалосы; стогалосы, стозыкі, стозычны, стоязыкі (разм.) @шпалеры, абоі @шпуля, шпулька, цэўка @шрам, рассечына, рубец, пісага, пісяг, драпіна @штаны / шырокія, засоўваюцца ў боты: шаравары / вузкія да кален, шырокія ўверсе: галіфэ; порткі (разм.) / вузкія: дудачкі (разм.); нагавіцы (абл.) @штодзённа, штодзень, штодня □ кожны дзень, кожнага дня, дзень у дзень, з дня на дзень, дзень пры дні, дзень ада дня @штрыфель, кляпа, лацкан @штрэйкбрэхер, стачкалом @штык, штых; багнет (абл.) @шугаць, шыбаць @шуканне, пошук, пошукі / органамі ўлады: росшук, вобыск @шум, пошум; шолам, гамана (разм.); галас (абл.); гоман (іран.) @шумавінне, гіена; шум, шума (разм.) @шчабятаць, свергатаць, ціўкаць, цілікаць, ціліўкаць, цвыркаць, спяваць; пяяць (разм.) @шчаслівец, удачнік @шчаслівы, шчасны, ашчасліўлены, памысны; светлы, бязвоблачны (перан.) @шчасце, доля, дабро, добрае, памыснасць, фартуна @шчыліна, паз, рэз, проразь, расколіна, трэшчына; шпара (абл.); зазор (спец.) @шчыльна, ушчыльную, шчытна, усутыч, упрытык, упрыцірку, наглуха, герметычна; шчыгульна (абл.) @шчыпаць; шчыкаць (разм.) @шчыра, душэўна, задушэўна, сардэчна, чыстасардэчна, адкрыта, начыстату, начыстую, напрамкі □ па шчырасці, ад душы, з душой, усёй душой, як на духу, ад сэрца, усім сэрцам, у вочы, без утойвання, палажыўшы руку на сэрца @шыба; балонка (абл.) @шына, пакрышка @шынкар, карчмар (уст.) @шыццё, шытво @шэрсць, поўсць, пільсць / цвёрдая: шчацінне, шчаціна / авечая: воўна / цвёрдая: шчэць (разм.) / авечая: руно (кніжн. паэт.) @шэры, шызы, сівы, папялісты, мышасты, буры / з бляскам: сталёвы (перан.) @шэсце, дэманстрацыя, маніфестацыя, працэсія @эгаіст, сябелюб; самалюб, самалюбец, шкурнік (разм.) @электрычнасць, ток; электрыка (разм.) @эпілепсія; падучка (разм.) @юбілей, гадавіна / чалавека: імяніны; угодкі (уст.) □ дзень нараджэння @яда, ежа, харч, харчаванне, страва, спажыва, спажытак, прадукты, правізія / жывёле: корм, фураж, аброк / вытанчаная: далікатэс, ласунак, прысмакі / спяшаючыся або перад асноўнаю ядою: закуска, закусь / не посная: скорам / недаедзеная: аб'едкі, недаедкі, агрызкі / садавіна ці салодкае ў канцы абеда: дэсерт; наедак, прахарчунак, спожыць, жыўнасць (разм.) / посная: нішчымніца (разм.) / недаедзеная: недаежа (разм.); патрава (абл.) / жывёле: пошар (абл.); хлеб, пажыва, пажытак, падмацаванне, падмацунак (перан.); правіянт (уст.) @ядловец; яловец, ялавец, пад'яловец (абл.) @ядок / аматар вытанчанай яды: гурман / у чужой сям'і: нахлебнік, сталаўнік / аматар вытанчанай яды: ласун @яечня, яешня @яйцо, яйка / пад квахтухаю: поклад / няплоднае: баўтун / маленькае курынае: зносак @якраз, менавіта, акурат (разм.) □ у самы раз @яма, дол, упадзіна, западзіна, паглыбленне / ад выбуху бомбы, снарада: варонка / пад будаўніцтва: катлаван, кар'ер / дзе капалі гліну: глінішча @яслі, жолаб, кармушка @ясны, светлы, яркі, зыркі, відны, бясхмарны, бязвоблачны; прамяністы, праменны, асляпляльны, слепкі, сляпучы, сонечны, месячны (перан.) @яўны, ясны