##ShortTitle: Адметная лексіка
##LongTitle: Слоўнік адметнай лексікі
##FrontpageTitle: Адметная лексіка
##ExpandArticle: false
##Type: slo
##TitleNote: частка - А-Г
##HTMLDescription_BEGIN
<font class="n11" id="colBl3">Створана на падставе:</font><br>
<font class="n12"><b>Словаклад: слоўнік адметнай лексікі</b>. Менск: Выдавецкі дом «Звязда», 2013. ISBN 978-985-7059-47-8
<br>
</font>
<font class="n11">
Укладальнік: Алесь Каўрус
<br></font>
</font>                                      

<br><font class="n11_h18">          
У слоўніку даецца тлумачэнне больш як трох тысяч беларускіх слоў, даўніх і тых, што ўзніклі ў наш час, якія ўжываюцца ў мастацкіх і навуковых тэкстах, у мове сродкаў масавай інфармацыі. Слоўнік можа выкарыстоўвацца ў сярэдняй і вышэйшай школе, а таксама як даведнік для журналістаў, пісьменнікаў і рэдактараў.
<br><br><br>
</font>
##HTMLDescription_END

@<b>а</b> <i>злучн.</i> ... <i>Спалучальны, далучальны.</i> Ужываецца для злучэння і далучэння членаў сказа.
<br><i>Прыйдзе новы - а мудры - гісторык, А ён прыйдзе - ужо ён ідзе...</i> (Я.Купала) <i>На плошчу кліча плошча галосна а зубаста.</i> (А.Вярлюгін) <i>Дай</i> [святы анёле] <i>моцы сіле маёй Зняможанай а слабой.</i> (Р.Барадулін)

@<b>абавязанне</b> -я, <i>н.</i> Абавязацельства.
<br><i>На царскім двары гэта</i> [умовы звязу Літвы з Расеяй] <i>дрэнна ўспрынялі, паколькі не было ніякіх гарантый, што ліцьвіны захочуць потым выканаць свае абавязаньні.</i> (ARCHE. 2006. №6)

@<b>абагульняльны</b> -ая, ае. Які мае ўласцівасць абагульняць.
<br><i>Апавяданне напісана рукою майстра, які добра валодае іроніяй, тайнамі стварэння індывідуальных характараў значнай абагульняльнай сілы.</i> (М.Лобан)

@<b>абапёрты</b> -ая, -ае. Які абапёрся, абапіраецца.
<br><i>Толькі жывая практычная справа, памножаная на здабытыя ў навучальных установах тэарэтычныя веды, абапёртыя на адметнасць таленту, можа забяспечыць светлыя далягляды літаратурна-крытычнаму фронту.</i> (У.Юрэвіч) <i>На кій абапёрты, стары і абдзёрты, Ішоў падарожны адзін.</i> (Я.Купала)

@<b>абвалены</b> -ая, -ае. ... Які абваліўся.
<br><i>Гарэла абваленая столь.</i> (В.Адамчык)

@<b>абвостраны</b> -ая, -ае. Які абвастрыўся (зрабіўся больш напружаным).
<br><i>Асноўная тэма перагавораў - згладзіць рэзка абвостраныя адносіны паміж ЗША і краінамі Еўрапейскага эканамічнага супольніцтва.</i> (Звязда. 08.01.1971)

@<b>абгаворваны</b> -ая, -ае. Які абмяркоўваецца, абгаворваецца кім-н.
<br><i>Я думаю, што кожны з нас за плённейшыя вынікі святкавання - унёс ён саламонаўскае рашэнне для прадстаячых і абгаворваных пытанняў.</i> (Ц.Гартны)

@<b>абдалікатніць</b> -ню, -ніш, -ніць, <i>зак., што.</i> Зрабіць далікатнейшым, прыгажэйшым, больш мілагучным.
<br><i>Ярмаліцкія асталіся ў вёсцы, на хутары не пайшлі, прозвішча не абдалікатнілі</i>

@<b>абдоймы, абдымы, абоймы, абыймы</b> -аў, <b>абдым, вобдым, абнім, абніманне, абняцце</b> Абдымкі.
<br><i>У кожнага ёсць... дом бацькоў, Абдоймы жонкі раніцай замглёнай.</i> (У.Караткевіч) [Ядзя] <i>разняла рукі, як быццам бы хочучы супыніць цягнік або ўлавіць у гарачыя абдымы Пракопа.</i> (Ц.Гартны) <i>Зося маўчала, апусціўшы рукі, спачутна аддаўшыся ў яго абоймы.</i> (Я.Лёсік) <i>Гэтак ціха й чароўна-прыгожа ўсё у белых абыймах туманаў.</i> (Н.Арсеннева) <i>Гэтыя падзеі набіралі выразныя формы, напаўняліся багатым зместам бадзёрых настрояў і справодзілі яго дамоў у абдыме яскравай урачыстасці; У цесным вобдыме варожай сілы, яно</i> [Першае мая] <i>бліскае красою дыяменту.</i> (Ц.Гартны) <i>Міхал у моцным быў абніму Хваробы цяжкай і паганай.</i> (Я.Колас) <i>Абнімі ты мяне, маладая, Абніманнем гарачым, Абнімі..; Адсоўваецца</i> [Псіха] <i>назад і валіцца ў абняцце... Эроса.</i> (Я.Купала)

@<b>абеданне</b> -я, <i>н. Дзеянне паводле знач. дзеясл.</i> абедаць; абед.
<br><i>Старая пані і абедаць кінула, хоць якое там з гора і абеданне было!</i> (М.Гарэцкі)

@<b>абенаж</b> <i>прысл.</i> Абедзвюма нагамі (стаяць).
<br><i>Яго, да прыкладу, Мішкава шчасце - ён гэта пэўна ведае! - у тым, што цвёрда, абенаж стаіць на сваёй роднай зямлі.</i> (А.Масарэнка)

@<b>аб'еханы</b> -ая, -ае. Апушчаны, ссунуты ўніз.
<br><i>Толькі немая, з аб'еханаю на адно вуха хусткаю, ставіла чыгунныя цаганы.</i> (В.Адамчык)

@<b>абзелянелы</b> -ая, -ае. Які пакрыўся зеленню, пазелянеў.
<br><i>Яны спыніліся на мосце, пасталі напроці абзелянелых... слупоў.</i> (В.Адамчык)

@<b>абліваны</b> -ая, -ае. Які абліваўся, абліваецца чым-н.
<br><i>Злітае потам, слязьмі абліванае, Дзікае зелле прыносіш ты</i> [поле] <i>нам.</i> (Я.Купала)

@<b>абнашчыцца</b> -чуся, -чышся, -чыцца, <i>зак.</i> З'есці, выпіць чаго-н. пасля начы, нашча.
<br><i>Жаўранок абнашчыцца расінкай...</i> (Р.Барадулін)

@<b>абнім, абніманне</b> гл. <a href="абдоймы, абдымы, абоймы, абыймы">абдоймы</a>

@<b>абнямоглы</b> -ая, -ае. Знясілены, абняможаны.
<br><i>Сцепаніда сядзела на бервяне, абнямоглая, заплаканая, і думала: што рабіць?</i> (В.Быкаў)

@<b>абняслава</b> -ы, <i>ж.</i> Абняслаўленне.
<br><i>Шчымлівае, пакутніцкае пачуццё абняславы не ачнулася ў яе душы на гэты раз.</i> (В.Санько)

@<b>абнясмельваць</b> -ае, <i>незак., каго.</i> Пазбаўляць смеласці, рашучасці.
<br><i>Я асабіста моцна пакутаваў з-за свайго дылетанцтва ў вайсковай справе і ў справе партызанскай вайны асабліва. Некампэтэнтнасць спалучалася з адказнасцю ды абнясмельвала, я рабіўся падатлівым на розныя пярэчанні і сумненні скептыкаў...</i> (У.Калеснік)

@<b>абняцце</b> гл. <a href="абдоймы, абдымы, абоймы, абыймы">абдоймы</a>

@<b>абразанка, адразанка</b> -і, <i>ж.</i> Вінтоўка з пакарочаным, абрэзаным ствалом; абрэз.
<br><i>За мяне заступіўся Змітрок Бядуля: «Што вы нападаеце на маладога паэта? Ён здольны чалавек. Вось толькі ён няправільна ўжыў слова "абразанка"...» А на Бягомльшчыне так і гаварылі... Людзі гаварылі не «абрэз», а «абразанка».</i> (П.Панчанка) <i>А ўзімку</i> [паплаўнічы] <i>дзень спіць, а ноч з тою самаю адразанкаю ля будынкаў ходзіць. Вартаваў...</i> (Л.Калюга)

@<b>абралы</b> -ая, -ае. Які абраў што-н.
<br><i>Абралым «правильный угол сердца» (Хлебнікаў) ужо не разбіцца аб камяні нязвыклай мовы...</i> (Н.Мацяш)

@<b>аброў</b> -рову, <i>м.</i> Скала, уцёс.
<br><i>Дагэтуль У снах я з аброву лячу. Дагэтуль Мне чуецца чаўкат дзічыны.</i> (Р.Барадулін) <i>Начавала хмарка залатая На грудзях аброву-велікана.</i> (М.Лермантаў. Уцёс. Пераклад Р.Барадуліна)

@<b>абрыджванне</b> -я, <i>н. Дзеянне паводле знач. дзеясл.</i> абрыджваць.
<br><i>У маладыя гады я крыўдаваў на бясконцае абрыджванне крытыкі, не прымаў воклічаў «адстае».</i> (У.Калеснік)

@<b>абрыджваць</b> -аю, -аеш, -ае, <i>незак., каго.</i> Ганіць, лаяць.
<br><i>Дзействы праходзяць пад бубны ідэалагічнай містэрыі, прэсавая блазнота абрыджвае нефармалаў.</i> (У.Калеснік)

@<b>абрыджоны</b> -ая, -ае. Які абрыджваецца (сварыцца, канфліктуе) з кім-н.
<br><i>Не была б яна</i> [Тахвіля] <i>такая абрыджоная, не цярпела б звягі ад людзей.</i> (Л.Калюга)

@<b>абрынуты</b> -ая, -ае. Які абрынуўся, наваліўся.
<br><i>Цяпер хлопец нават здзівіўся, што на той час у яго не з'явілася ў галаве і кропелькі сумнення ў нечакана абрынутым на яго шчасці.</i> (А.Казлоў)

@<b>абсеймікавацца</b> -куюся, -куешся, -куецца, <i>зак.</i> Абмеркаваць і вырашыць.
<br><i>Яму</i> [настаўніку] <i>вучні абсеймікаваліся зрабіць так, каб і вялікага свята не парушыць, і не ўразіць вельмі старога; як толькі ён зойдзе ў клас, пра пінскія чарапахі гаворку распачаць. [...] ці праўда, што цераз чарапаху гармата колам пяройдзе і ёй нічога не зробіцца.</i> (Л.Калюга)

@<b>абслугоўчы</b> -ая, -ае. Прызначаны для абслугоўвання; абслуговы.
<br><i>Не забыты працэсам беларусізацыі ў нас таксама і вучэбна-дапаможны, навукова-абслугоўчы і гаспадарчы персанал.</i> (ЛіМ. 08.07.1994)

@<b>абсталюнак</b> -нку, <i>м.</i> Абсталяванне, абстаноўка.
<br><i>Узяў ён адмысловы для малагабарытных кватэр гарнітур. Купілі і іншы абсталюнак.</i> (Р.Сабаленка)

@<b>абток</b> -а, <i>м.</i> Востраў.
<br><i>Ніхто самахоць на гэты выкляты абток</i> [Салоўкі] <i>не едзе.</i> (Ф.Аляхновіч)

@<b>абуджэнец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто абуджае ў каго-н. нацыянальную свядомасць, годнасць.
<br><i>«Абуджэнец»</i> - назва артыкула В.Рагойшы, прысвечанага Сяргею Палуяну (Звязда. 26.04.1997)

@<b>абыходзіны</b> -інаў, -ін, <i>адз. няма.</i> Абыходжанне.
<br><i>Ды не стаяць жа было Рыгору перад рэзвай гаспадыняй, як перад статуяй, - і ён зламаў ніякавасць у абыходзінах з жанчынаю, ступіўшы рашучым крокам наперад.</i> (Ц.Гартны)

@<b>аб'ядноўчы</b> -ая, -ае. Які служыць аб'яднанню, вядзе да аб'яднання.
<br><i>Беларуская ідэя яшчэ не стала галоўнай аб'ядноўчай сілай.</i> (Н.Гілевіч)

@<b>абязбольвальны</b> -ая, -ае. Які прызначаны служыць для абязбольвання.
<br><i>Чалавек атрымліваў абязбольвальны ўкол і пакідаў кабінет.</i> (Звязда. 30.04.1996)

@<b>абязгрошаны</b> -ая, -ае. Які страціў грошы, апынуўся без грошай.
<br><i>Абязгрошаныя, але не засмучаныя, мы апынуліся невялікай кампаніяй у рэстаране «Беларусь».</i> (І.Шамякін)

@<b>абярог, абярэг</b> -а, <i>м.</i>
<br><b>1.</b> Амулет, талісман.
<br><i>Абярог аберагае чалавека ад усялякай нечысці.</i> (С.Суднік) <i>Абвостраны нарог Хапае за крысо. Нібыта абярог Аддаленых часоў.</i> (У.Мазго)
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Ахоўца, аберагальнік.
<br><i>Жанчына пазбаўлена права выбару: быць абярогам сям'і, нараджаць і выхоўваць дзяцей здаровымі і разумнымі або самарэалізоўвацца ў нейкай іншай дзейнасці.</i> (Беларусь. 1997. № 7) <i>І ўсё ж свет эмацыйнай інтуіцыі творцы</i> [паэта Алеся Разанава] <i>не зусім вызвалены ад сувязяў з рэальнай прадметнасцю, бо менавіта рэальныя рэчы-вобразы з'яўляюцца абярэгамі для такой інтуіцыі.</i> (Роднае слова. 2004. № 3)

@<b>абярэжніца</b> -ы, <i>ж.</i> Захавальніца.
<br><i>Зацятая абярэжніца родавых нахілаў, Зосіна маці многа пастаралася над тым, каб зрабіць з свае дачкі верную і непахісную сваю паслядоўку.</i> (Ц.Гартны)

@<b>агаломшаны</b> -ая, -ае.
<br><b>1.</b> <i>Дзеепрым. зал. пр. ад</i> агаломшыць.
<br><i>Янусь ажно перастаў жаваць, агаломшаны важкасцю мудраслоўя.</i> (П.Васючэнка)
<br><b>2.</b> <i>у знач. прым.</i> Збянтэжаны, разгублены.
<br><i>Невыпадкова прэзідэнт Кыргызстана пры абмене афіцыйнымі прамовамі меў агаломшаны выгляд.</i> (ЛіМ. 05.04.1996)

@<b>агаломшыць</b> -шу, -шыш, -шыць, <i>зак., каго.</i> Моцна ўразіць, ашаломіць.
<br>[Амерыканец] <i>нас агаломшыў, заявіўшы: «Вось вы наракаеце на камерцыйнае кіно. А я вам скажу, што без камерцыйнага кіно ніякага іншага ў вас не будзе...»</i> (ЛіМ. 31.10.1997)

@<b>аглуздзелы</b> -ая, -ае. Няўцямны, адурэлы.
<br><i>Нейкі час жыхары сядзелі, як замарожаныя, аглуздзелыя.</i> (Ц.Гартны)

@<b>агмень</b> -ю, <i>м.</i>
<br><b>1.</b> Вогнішча, агонь.
<br><i>І пакуль гарыць агмень - дотуль цёпла сэрцу. І не страшна ў судны дзень целу майму ўмерці.</i> (А.Сыс) <i>Умей на кут святы перахрысціцца. Чужое хаты прывітай агмень.</i> (У.Паўлаў)
<br><b>2.</b> Сімвал роднага дому, сям'і.
<br><i>Нараджэнню таго, што ствараецца намі, спрыяе наш нязводны хатні агмень - непагаснае цяпельца, якое мы пастаянна падтрымліваем, сілкуем цяплом уласных душ.</i> (ЛіМ. 02.01.1998)
<br><b>3.</b> Месца, цэнтр распаўсюджання чаго-н.; ачаг.
<br><i>Прайсціся сцяжынкамі жыцця і творчасці народнага песняра дапаможа кніжка «Святло Купалавага дому», выпушчаная Дзяржаўным літаратурным музеем Янкі Купалы, складальнікам яе з'яўляецца гаспадыня гэтага агменю беларускасці Жана Дапкюнас.</i> (ЛіМ. 17.04.1998)

@<b>агоньчык</b> -у, <i>м.</i> Агеньчык.
<br><i>На сінім тугім агоньчыку і праўда скоранька зашумеў і запыхкаў параю зялёны чайнік.</i> (В.Адамчык) <i>Ужо ім у вочы забліскалі рэдкія агоньчыкі з вокан хат.</i> (Ц.Гартны)

@<b>адбіты</b> -ая, -ае.
<br><b>1.</b> Які адбіўся, зрабіў уплыў, уздзеянне.
<br><i>Часы чорнае рэакцыі, балюча адбітыя на становішчы даволі моцнай раней Сілцоўскае арганізацыі, усё ж канчаткова не зліквідавалі сацыялістычнага руху...</i> (Ц.Гартны)
<br><b>2.</b> Які адбіўся, адлучыўся.
<br><i>Ідзе ён адзін без дарогі, адбіты ад стада баран...</i> (Я.Колас)

@<b>адбыты</b> -ая, -ае. Які адбыўся.
<br><i>Гэта злучэнне падзей толькі што адбытай у глухім лесе драмы... у момант выклікала ў ім думку, ці не глядзяць і за ім чые-небудзь ліхія вочы.</i> (Я.Колас) <i>Калі Смоліч з калегамі пасля ўдачы ў Кіеве і адбытага адразу па ёй кароткага дыпламатычнага ваяжу ў Берлін вяртаўся дамоў, на палітычным даляглядзе Беларусі і замаячыла яшчэ адна, новая пагроза.</i> (А.Ліс)

@<b>адважнік</b> -ая. <i>м.</i> Адважны чалавек.
<br><i>Пакуль ёсць адважнікі, будуць і баязліўцы, пакуль ёсць баязліўцы - будуць адважнікі.</i> (Н.Мацяш) <i>Варажбітна-напорная праца ў адважнікаў паспяхова завяршылася.</i> (В.Санько)

@<b>адведвальнік, адведнік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто адведвае, наведвае каго-н.
<br><i>Альберцінскі манастыр быў заўсёды абстаўлены шпігунамі... а нават некаторых адведвальнікаў паліцыя затрымлівала.</i> (Пагоня. 04.10.1996) <i>Увогуле трэба сказаць, наведвальнікі, адведнікі ішлі да яго бясконцай плынню.</i> (В.Казько)

@<b>аддалены</b> -ая, -ае. Які аддаліўся.
<br>[Кіраўнік работ] <i>пайшоў услед аддаленай калоны палонных.</i> (Ц.Гартны)

@<b>адзінота</b> -ы, <b>адзінотка</b> -і, <i>м.</i> і <i>ж.</i>, <b>адзінотнік</b>, <b>адзіночнік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто (што) адзін, не ў гурце; адзіночка.
<br><i>Яны з Міхасём і пажаніліся ўжо сіротамі, адзінотамі.</i> (Ц.Гартны) <i>На душы было пакутна, і, мусіць, праз тое, тры бярозкі пры дарозе, першыя з логу, здаліся цяпер адзіноткамі, хоць і шумлівымі, як і раней, у маленстве.</i> (М.Гарэцкі) <i>Відавочна, што сёння імпрэзы «БК»</i> [«Беларускай капэлы»] - <i>гэта не голас адзінотніка ў пустэльні.</i> (С.Берасцень) <i>Адзіночнік ён</i> [Антон Сісюкевіч] <i>быў, адзін-адзінюткі, як жаба ў каляіне.</i> (Л.Вашко)

@<b>адзінотны</b> -ая, -ае. Адзінокі.
<br><i>У нейкай адзінотнай сушні яны прытуліліся адпачыць і паснулі на кастрыцы.</i> (К.Чорны) <i>Я проста папытала: «У вас столькі вучняў. Чаму вы такі адзінотны?»</i> (ЛіМ. 16.02.1998)

@<b>адзіночнік</b> гл. <a href="адзінота">адзінота</a>

@<b>адкрывальны</b> -ая, -ае. Праўдзівы, адкрыты, шчыры.
<br><i>Бацька натрапіў на творы Талстога і яму спадабался там адкрывальная публіцыстыка, ён прачытаў і запамятаў «Споведзь» і «Дык што нам рабіць?». Імпанавала яму бязлітасная праўдзівасць гэтых твораў.</i> (У.Калеснік)

@<b>адкрыўчы</b> -ая, -ае. Які служыць навуковаму пошуку, адкрыццю.
<br><i>Вы, як вопытны даследчык, які можа пахваліцца глыбокімі адкрыўчымі рэйдамі ў мінулае, пакідаеце па-за сваёй увагай... верагодных сведак.</i> (М.Танк)

@<b>адлежаны</b> -ая, -ае. Які адлежаўся.
<br><i>Усе са свежымі навінамі прыходзілі, адлежаныя творы прыносілі.</i> (М.Калачынскі)

@<b>адлускоўвацца</b> -аецца, <i>незак.</i> Адлушчвацца.
<br><i>Адлускоўвацца ржа пачала. І знямогу я адолеў.</i> (А.Вольскі)

@<b>адляцелы</b> -ая, -ае, <i>перан.</i> Які адляцеў (мінуў, адышоў).
<br><i>І ім</i> [маладым] <i>усе гулагі і рэйхстагі - як пошум лісця адляцелых дзён.</i> (М.Дукса)

@<b>адмаладзець</b> -ею, -ееш, -ее, <i>зак.</i> Стаць маладым.
<br><i>Адмаладзець душой</i> [кветка] <i>дапамажы. Пяшчотай аднавіць здранцвелых нерваў клеткі.</i> (Д.Бічэль)

@<b>адмоўнік</b> -а, <i>м.</i> Прызыўнік, які ўхіляецца ад вайсковай службы.
<br><i>Цяперашні прызыў у параўнанні з асеннім ідзе больш арганізавана. Відаць, запрацаваў закон аб воінскай службе (Мінская вобласць заўсёды была ў «лідэрах» па адмоўніках).</i> (Звязда. 07.07.1993)

@<b>адмыслоўца</b> -ы, <i>м.</i> Той, хто валодае выдатным майстэрствам.
<br><i>Свята «Маладзечна-98» будзе адметнае выступленнямі з нагоды юбілеяў класіка айчыннай літаратуры Пімена Панчанкі ды адмыслоўцы сучаснай беларускай песні Валерыя Іванова.</i> (ЛіМ. 06.03.1998)

@<b>адмыўны</b> -ая, -ае. Які можна адмыць, які адмываецца.
<br><i>І мазольныя, не адмыўныя ад зямлі пальцы тузнулі званок.</i> (Ц.Гартны)

@<b>аднаайчыннік</b> -а, <b>аднакраінец</b> -нца, <i>м.</i> Суайчыннік.
<br><i>«Аднаайчыннікам»</i> - назва верша А.Каско (Маладосць. 1997. № 4) <i>Няхай жыве новае і моцнае, як моцныя наша воля і наш дух. А гэтыя якасці дзівяць не толькі чужаземцаў, а і маіх аднакраінцаў.</i> (П.Глебка)

@<b>аднабрыгаднік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто служыць ці служыў у адной брыгадзе з кім-н.
<br><i>Антося здзівіла, што яго баявы аднабрыгаднік меў на галаве густы, як у хлапчука, «вожык».</i> (А.Жук)

@<b>аднавяковец</b> -коўца, <b>адначаснік</b> -а, <i>м.</i> Сучаснік.
<br><i>Так, ён</i> [лірычны герой] <i>рацыянальны, наколькі рацыянальны наш век і нашыя аднавякоўцы.</i> (А.Пісьмянкоў) <i>На схіле веку хочацца, што называецца, празаічна паглядзець на сябе самога, на адначаснікаў тваіх, жывых і вечных, паразважаць, памеркаваць.</i> (Р.Барадулін)

@<b>аднакамернік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто знаходзіцца з кім-н. у адной камеры.
<br><i>- Ты што, баця? - здзівіўся той. Абурана. Задзірыста. - Грэбуеш намі, аднакамернікамі?</i> (Г.Далідовіч)

@<b>аднакраінец</b> гл. <a href="аднаайчыннік">аднаайчыннік</a>

@<b>аднанож</b> <i>прысл.</i> На адной назе.
<br><i>Заставацца ў хаце было небяспечна, трэба было ратавацца, але аднанож я далёка ўцячы не мог.</i> (В.Быкаў)

@<b>аднапалатнік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто знаходзіцца з кім-н. у адной палаце.
<br><i>Палата была чалавек на дзесяць. Мае аднапалатнікі былі людзі розных прафесій і заняткаў.</i> (В.Хомчанка)

@<b>аднаспадны</b> -ая, -ае. Аднасхільны.
<br>[Гаспадар] <i>пабудаваў маленькі будыначак з аднаспаднай стрэшкай для патрэб усіх сваіх кватарантаў.</i> (В.Ластоўскі)

@<b>аднаўленец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто аднаўляе, узнаўляе што-н.
<br><i>Сярод аднаўленцаў кампартыйнай... ячэйкі пераважную большасць складаюць людзі «пенсійнага ўзросту».</i> (Звязда. 26.03.1993)

@<b>аднаўляны</b> -ая, -ае. Які аднаўляўся, аднаўляецца кім-н.
<br><i>Наганялі нуду даўно не аднаўляныя і спрадвеку не апыляныя сцены.</i> (В.Ластоўскі)

@<b>адначаснік</b> гл. <a href="аднавяковец">аднавяковец</a>

@<b>адніманы</b> -ая, -ае. Які аднімаўся, аднімаецца кім-н.
<br><i>Сцяміўшы гэта, Ляўчук апусціў увесь дзень не адніманы ад пляча прыклад свайго «дзегцяра» і дастаў з кішэні ўсохлы і абкрышаны кавалак хлеба.</i> (В.Быкаў)

@<b>адпачывальнік, адпачыншчык, адпачыннік, адпачнік</b> -а, <b>адпачыванец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто адпачывае; дачнік.
<br><i>Пачаўся заезд адпачывальнікаў у санаторый з розных раёнаў вобласці.</i> (Беларускае радыё. 07.10.1995) <i>Пакуль што адпачыншчыкі, ці, як іх тут завуць, - хворыя, не запаўняюць і палавіны яе</i> [будыніны] (Р.Сабаленка) <i>Увечары 26-га даведаліся выпадкова, што адпачыннікі з «Правды» ўтварылі свой камітэт па эвакуацыі.</i> (ЛіМ. 11.09.1992) <i>Усе турботы адпачніка зводзіліся да аднаго - яды, гульняў, знаёмстваў.</i> (В.Санько) <i>Дождж яму, адпачыванцу, якраз і не патрэбен...</i> (М.Гіль)

@<b>адрабляць</b> -яю, -яеш, -яе, <i>незак., што.</i> ... Выконваць (пра ўрокі).
<br><i>Ён стаў прыходзіць кожны дзень у чытальню інтэрната, каб разам са мною адрабляць урокі, г.зн. выконваць дамашнія заданні.</i> (У.Калеснік)

@<b>адразанка</b> гл. <a href="абразанка, адразанка">абразанка</a>

@<b>адрываны</b> -ая, -ае. Які адрываўся, адрываецца кім-н.
<br><i>...Больш тыдня, як каляндар не адрываны.</i> (Л.Калюга)

@<b>адставака</b> -і, <i>м.</i> і <i>ж.</i> Той, хто (што) адстае, адстаў; адсталы.
<br><i>Ужо наляцелі з-пад Масквы фашысцкія налётчыкі. І раптам нейкі чарнакрыжы адставака прагрукатаў над намі і скінуў паблізу бомбу, якую яму не далі скінуць у іншым месцы.</i> (П.Панчанка)

@<b>адчуваны</b> -ая, -ае. Які адчуваўся, адчуваецца кім-н.
<br><i>Тон, з якім Сёмка выказаў гэтыя словы, яго бадзёры выгляд і адчуваная Стэпаю шчырасць ды спагада да сябе злёгку разагналі насядаўшы на яе цяжар...</i> (Ц.Гартны)

@<b>адшліфоўчы</b> -ая, -ае. Які служыць шліфаванню, удасканаленню.
<br><i>Мова - вечна жывы, спеўны, вечна неспакойны, свежы і светлы акіян. Ні на момант не моўкне ён, не ўпыняе свае стваральнай, памнажальнай адшліфоўчай работы.</i> (М.Лужанін)

@<b>ад'язджанец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто ад'язджае.
<br><i>Пасля вайны ў заходняй Беларусі шмат хто імкнуўся паехаць у Польшчу. ... У бальшыне сваёй ад'язджанцы гэтыя былі палякамі касцельнымі.</i> (Р.Барадулін)

@<b>ажывелы</b> -ая, -ае. Які зрабіўся больш ажыўленым, узрушаным.
<br><i>Апошняй</i> [у вестыбюль] <i>ускочыла ажывелая Франя.</i> (В.Быкаў)

@<b>ажыўчы</b> -ая, -ае. Які аднаўляе сілы, ажыўляе.
<br><i>Рассыпайся</i> [сонца] <i>па сёлах, па нівах Брыльянцістай ажыўчай расой.</i> (Я.Купала)

@<b>азапасіцца</b> -пашуся, -пасішся, -пасіцца, <i>зак.</i> Запасціся.
<br><i>На седале нема залямантаваўсонны певень, загрымеў калодзежны журавель: якаясьці гультайка не азапасілася нанач вадою.</i> (В.Гардзей)

@<b>аздоба</b> -ы, <b>аздаб<u>а</u></b>, -<u>ы</u>, <i>ж.</i> ... Выгляд, аблічча; постаць.
<br><i>Гукае Міхась: «Баравік!» І сам прысядае на дол Ды вочкамі водзіць вакол. Аж зірк - між калюшак Другі капялюшак! І што за асоба! Краса і аздоба! Не чорны - хутчэй сіняваты. Дзябёлы, таўстаматы...</i> (Я.Колас) [Рэчка Валоўка] <i>плыве да бацькі-Нёмана адсюль</i> [ад Пабрэззя] <i>значна пацішэлай, як замужняя, што чакае дзіцятка, маладзіца - не менш прыгожая і вабная ў сваёй папаўнелай аздобе.</i> (Я.Лецка) <i>На Саладуху, во на каго падобны хлопец, што даў яму закурыць, - і голасам, і аздабой...</i> (В.Быкаў)

@<b>аздобны</b> -ая, -ае. ... Прыгожы.
<br><i>Невядомскіх пустадомку прыйшлося... жонка не такая аздобная, каб хто на яе паквапіў.</i> (Л.Калюга)

@<b>акруціцца</b> акручуся, акруцішся, акруціцца, <i>зак.</i> Павярнуцца, каб змяніць становішча або напрамак свайго руху; развярнуцца.
<br><i>Не згледзеў, калі паспелі акруціцца Махорка з Панком - яны пагналі коней назад у расцяроб, і ён, Боганчык, астаўся цяпер ззаду за ўсімі.</i> (І.Пташнікаў)

@<b>акрыяны</b> -ая, ае. Які акрыяў, акрыялы.
<br><i>Але ў пашчу бурлівую зноў рашуча штурхне іх</i> [крыгі] <i>крутое плячо акрыянага берага!..</i> (Н.Мацяш)

@<b>актуалізацыйны</b> -ая, -ае. Які служыць актуалізацыі.
<br><i>Актуалізацыйная функцыя гэтых сродкаў асабліва відавочная ў тых выпадках, калі вербальны кантэкст недастатковы для рэалізацыі камічнага (іранічнага) значэння.</i> (В.Рагаўцоў)

@<b>актыўнік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто выяўляе актыўнасць у дзейнасці якой-н. арганізацыі, суполкі; актывіст.
<br><i>Поруч з актыўнікамі «славянскіх сабораў» і таму падобных актывізуецца, як бачым, геаграфічна-беларускі элемент.</i> (ЛіМ. 21.10.1994)

@<b>акуцце</b> -я, <i>н., зб.</i> Тое, чым акаваны які-н. прадмет; акоўка.
<br><i>- А нешта на задняй восі з правага боку люстэрка не трымаецца: трэба анучу падкручваць, як едзеш дзе. І тут крыху акуцце папраў, - паказаў Антось, на двор да каламажкі вывеўшы каваля.</i> (Л.Калюга)

@<b>альтэрнатыўнік</b> -а, <i>м.</i> Прызыўнік, які на залік вайсковай службы выконвае іншыя абавязкі.
<br><i>У Мінску да нас час ад часу заходзяць нямецкія альтэрнатыўнікі - хлопцы, што, зноў жа саромячыся не так далёкай айчыны, адмовіліся браць у рукі зброю і тэрмін абавязковага вайскоўства палічылі за лепшае адрабіць санітарамі пры самацяжка хворых.</i> (У.Мехаў)

@<b>аналізаваны</b> -ая, -ае. Які аналізаваўся, аналізуецца кім-н.
<br><i>Аднак у аналізаваным вершы выкарыстаны прынцып пераважна рамантычнага адлюстравання рэчаіснасці.</i> (Роднае слова. 2002. № 6)

@<b>апавядальнасць</b> -і, <i>ж.</i>, <b>апавядальніцтва</b> -а, <i>н.</i> Тое, што і аповед (у 3 знач.).
<br><i>У Кузьма Чорнага празаік вучыўся многаму - непаўторнай інтанацыі апавядальнасці, філасафічнасці думкі, канкрэтнасці слова.</i> (А.Міхневіч, Я.Саламевіч) <i>Ёю</i> [вобразнасцю народна-гутарковай мовы] <i>расквечана сюжэтнае апавядальніцтва - добрыя дзве трэці антэксту паэмы.</i> (А.Лойка)

@<b>апавяданы</b> -ая, -ае. Які апавядаўся, апавядаецца кім-н.
<br><i>Апавяданае здарэнне на ўсіх наводзіць засмучэнне.</i> (Я.Колас)

@<b>апавядаўца</b> -ы, <i>м.</i> Той, хто апавядае, расказвае; апавядальнік.
<br><i>Ён паламаў сабе ногі, расквасіў нос і патыліцу... - Дзеля гэтага, - дадаваў апавядаўца, - загадалі абгарадзіць калодзезі па вёсках.</i> (Я.Лёсік)

@<b>апантаць</b> -ае, <i>зак., каго, што.</i> Захапіць, апанаваць, авалодаць.
<br><i>Міжволі апантала на момант уява, нібыта я стаю пад гэтым небам, стаю адзін на адзін.</i> (М.Ткачоў) <i>Той боль</i> [звера] <i>не ўспрымае прышэлец азартны - Удача стральца апантала, як хмель.</i> (Т.Мельчанка)

@<b>апачварны</b> -ая, -ае. Знявечаны.
<br><i>Не апачвараны пустой вачніцай твар яе быў ружовашчокі, малады, нібы крамяны летні яблык...</i> (В.Казько)

@<b>апіра</b> -ы, <b>апірка</b> -і, <i>ж.</i> Апірышча, апора.
<br><i>Будзь сам сабе апірай.</i> (Р.Барадулін) <i>Кладка я твая, І апірка. І цяпельца на гострых проймах...</i> (Н.Мацяш)

@<b>аповед</b> -у, <i>м.</i>
<br><b>1.</b> <i>Дзеянне паводле знач. дзеясл.</i> апавядаць (расказваць, паведамляць).
<br><i>Уражвалі свабода яго</i> [Максіма Танка] <i>душэўнага самапачуцця, арганізацыя мыслення, раскутасць аповеду, нешматслоўнасць, чуйнае стаўленне да памяці тых, хто адышоў.</i> (М.Мікуліч)
<br><b>2.</b> Тое, што апавядаецца; слоўнае паведамленне пра што-н.
<br><i>Я прыпамінаў начны аповед Франі, нашыя з ёю размовы.</i> (В.Быкаў)
<br><b>3.</b> Апавяданне пра дзеянні, учынкі, падзеі.
<br><i>Ва ўсім - у матэрыяле твораў, танальнасці аповеду, ладзе душы героя - пісьменнік не мог прыхаваць сваё «я».</i> (А.Пяткевіч)
<br><b>4.</b> Невялікі мастацкі апавядальны твор у прозе; апавяданне.
<br><i>Гэты аповед, ужо амаль завершаны, я даў пачытаць ягонаму герою, Хлябцэвічу.</i> (П.Васючэнка)

@<b>апяваны</b> -ая, -ае. Які апяваўся, апяваецца кім-н.
<br><i>Гэта быў жывы вобраз так даўно апяванай рознымі адраджэнскімі прарокамі і піітамі кансалідацыі.</i> (М.Танк)

@<b>аральніцтва</b> -ае, <i>н.</i> Старажытнае земляробства.
<br><i>Яны</i> [дрыгавічы] <i>парабілі прасекі ў лясных нерушах і сцежкі ў лугавой некашы, раскарчавалі палянкі і, паставіўшы свае хаты вакол выпаленых агнём лядаў, пачалі асвойваць аральніцтва, збіралі грыбы і ягады, палявалі на дзічыну.</i> (В.Гардзей)

@<b>арандаваны</b> -ая, -ае. Які арандаваўся, арандуецца кім-н.
<br><i>Хутарок быў пабудаваны нядаўна на арандаванай скарбовай зямлі.</i> (Я.Колас)

@<b>арганізоўны</b> -ая, -ае. Які выконвае ролю арганізатара.
<br><i>Няма пярэчанняў супраць таго, што члены партыі дзейнічалі як арганізоўчая і накіроўчая сіла.</i> (Полымя. 1975. № 5) <i>Кампазіцыйна арганізоўчым цэнтрам апавядальнай гісторыі з'яўляецца вобраз апавядальніка.</i> (Роднае слова. 1999. № 11)

@<b>аруплены</b> -ая, -ае. Ахоплены руплівасцю, клопатам.
<br><i>Перспектывізм як адмысловая тэорыя пазнання аруплены высвятленнем... умоў магчымасці існавання прыватных назіральнікаў.</i> (ARCHE. 2006. № 3)

@<b>асвойтаны</b> -ая, -ае. Які асвойтаўся, асвоіўся.
<br><i>Асвойтаныя з паўзмрокам вочы заўважалі каштанавыя валасы.</i> (М.Лынькоў)

@<b>асноведзь</b> -і, <i>ж.</i> Фон.
<br><i>Увесь гэты холад, пыху і суровасць</i> [сабора] <i>адно мякчыць: залочана асноведзь.</i> (В.Ластоўскі) <i>На асноведзі беларускіх вершаў «Лебедзі чорнай» выдае на экзатычную паэма «Пэрсыдзкая легенда».</i> (Роднае слова. 1993. № *) ... <i>Увесь лозунг на асноведзі навакольных аблезлых будынкаў успрымаўся непаважна і досыць двухсэнсоўна.</i> (У.Арлоў)

@<b>асобнік</b> -а, <i>м.</i> Экзэмпляр.
<br><i>Старшыня клуба «Спадчына» падараваў 150 асобнікаў кнігі-альбома «Любіць Радзіму - шанаваць родную мову».</i> (Наша слова. 18.02.1998)

@<b>астабрыднуць</b> -не, <i>зак.</i> Моцна апрыкраць.
<br><i>Ён</i> [Мікалай Кулеша] <i>наводзіць толькі сум. Здавалася, яму вельмі цяжка жыць, усё астабрыдла.</i> (А.Карпюк) <i>Як гэта ўжо, кажучы па-караткевічаўску, астабрыдла!..</i> (Я.Брыль)

@<b>астуда</b> -ы, <i>ж., перан.</i> Непрыязнасць, холад у адносінах.
<br><i>Спадзяюся, што астуды ў хату, у сям'ю тваю пісьмо гэта не прынясе.</i> (Ф.Янкоўскі)

@<b>астуджаны</b> -ая, -ае. Які астудзіўся (стаў халодны або халаднейшы).
<br><i>Ціхая зорная ноч абдала іх астуджаным, але нячыстым гарадскім паветрам.</i> (Ц.Гартны)

@<b>астудны</b> -ая, -ае. Які студзіць, халодзіць; сцюдзёны, халодны.
<br><i>На ветры астудным гайдаючы вочап, Стары журавель - закадычны сябрук - Паведаць скрыпуча сягоння мне хоча, што помніць дагэтуль цяпло тваіх</i> [маці] <i>рукі.</i> (М.Мятліцкі) <i>Здавалася, між намі толькі мы - Дзве палавінкі сонечнага мая, Нібы няма астуднае зімы, Якая так сняжыста абдымае.</i> (М.Шабовіч)

@<b>асунуты</b> -ая, -ае. Які асунуўся, асеў.
<br><i>Веснавою парою - перад ворывам - спальвалі стажкі саломы. Асунутыя, распоўзлыя...</i> (В.Рагаўцоў)

@<b>асфальтаванка, асфальтка, асфальтоўка</b> -і, <i>ж.</i> Асфальтаваная дарога.
<br><i>Ад асфальтаванкі да Кірыліч кіоаметры два ці тры па лесе.</i> (Р.Сабаленка) <i>Пасля Плешчаніц стужка шашы нырае ў самыя лясныя нетры, і стромкія сосны жоўтай медзяной сцяной сціскаюць асфальтку, якая то віляе з пагорка на пагорак, то доўга ўецца між баравых цяснін.</i> (В.Быкаў) [Хаціна] <i>стаяла сярод поля адна, якраз на скрыжаванні лапаціцкай палявіцы і радзімецкай асфальтоўкі.</i> (В.Карамазаў)

@<b>асцюдзянець</b> -ею, -ееш, -ее, <i>зак., перан.</i> Астыць, стаць сцюдзёным, халодным.
<br><i>Аж нарэшці, калі ён</i> [дзядуля], <i>мусіць, сам асцюдзянеў у патрэбнай прапорцыі, нарадзіўся хлопец.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>асцярожнік</b> -а, <i>м.</i> Пра чалавека, які дзейнічае з аглядкай, з асцярогай.
<br>[Нядаўні прамоўца:] <i>Што? Каб выступаць і нешта сказаць, то спярша начальнікаву біяграфію трэба вывучыць? Тады ўжо, асцярожнікі мудрушчыя, будзе правільненька?</i> (Ф.Янкоўскі)

@<b>асяніна</b> -ы, <i>ж.</i>
<br><b>1.</b> Плата гуртавому пастуху, якая збіралася ўвосень.
<br><i>Заўжды ў асенні час, Нібыта князь даніну, Збіраў пастух у нас Калісьці асяніну. ...Хто палатна сувой Даваў, хто трохі жыта.</i> (А.Зарыцкі)
<br><b>2.</b> <i>перан.</i> Падсумоўванне кім-н. сваіх працоўных (творчых) набыткаў пад старасць.
<br><i>Ужо на сенажаць Маю густы лёг іней. Час надыходзіць дбаць І мне аб асяніне. За век свой я не шмат Напасвіў песень надта...</i> (А.Зарэцкі)

@<b>Асяніны</b> -нінаў, -нін, <i>адз. няма.</i> Дзень памінання продкаў, восеньскія Дзяды.
<br><i>Асяніны - старадаўняя, язычніцкага паходжання, урачыстасць, сведчанне не столькі прымхлівасці, колькі высокай маральнасці земляробаў з іх сталым ушанаваннем памяці сваіх папярэднікаў.</i> (А.Ліс)

@<b>асянчук</b> асенчука, <i>м.</i> Восеньскае парася, цяля, ягня.
<br><i>Дзед Сцяпан павёз на продаж падгладжанага асенчука, укінуўшы яго на салому ў задок воза.</i> (В.Гардзей)

@<b>асяродзішча</b> -а, <i>н.</i> Асяроддзе.
<br><i>У час банкету ніхто ім не цікавіўся, ніхто да яго не зварачаўся, ніхто не гутарыў з ім. Попутчік быў як ізаляваны ад усяго асяродзішча.</i> (Ф.Аляхновіч)

@<b>атакоўны</b> -ая, -ае. Які мае характар наступу, атакі.
<br><i>- Сёння ты дасі мне на піва, - выдыхнуў напорыста, атакоўна. - Бачыш, у мяне сямейнае свята. ...Ды тон яго з атакоўнага памяняўся на горкі.</i> (У.Мехаў)

@<b>атрадавец</b> -даўца, <i>м.</i> Асоба, якая ўваходзіць у склад атрада.
<br><i>Дзядзінцам маршыравалі на працу, змяшаўшыся ў адну грамадку, рабочыя атрады і палонныя. ...Атрадаўцы неслі жалезнякі, пілы, сякеры.</i> (Ц.Гартны) <i>Алік з гонарам, на хаду, пры ўсіх атрадаўцах працягнуў мне дарунак.</i> (Ф.Янкоўскі)

@<b>аўтарка</b> -і, <i>ж. Жан. да</i> аўтар.
<br><i>«У лемантары змешчана каля 180 рысункаў» - як зазначае ў сваіх заўвагах да лемантара аўтарка.</i> (Я.Колас) <i>Аўтарка лёгка стварае эканамічнага чалавека і яго эканамічным досведам спрабуе аргументаваць культурную сітуацыю...</i> (ARCHE. 2006. № 3)

@<b>афіцыйнік</b> -а, <i>м.</i> Афіцыйная асоба.
<br><i>І на кожным кроку й радыёгуку афіцыйнікі перад назовам Беларусь абавязкова коцяць гэтакі паравозік - рэспубліка.</i> (Р.Барадулін)

@<b>афішка</b> -і, <i>ж.</i> Лістоўка, улётка.
<br><i>Дзе там хто казаў, што ў Алесі афішкі нейкія чуў? Пачытаць трэба. Хадзем, няхай пачытае...</i> (Я.Скрыган) [Сцяпан:] <i>Дык гэта ты, каханенькая, родненькая, за яго</i> [Адольфа] <i>захацела замуж уцякаць, як даведалася, што гэнага гада</i> [Якіма], <i>гэнае плюгаўства за афішкі арыштавалі?!</i> (Я.Купала)

@<b>ахвотны</b> -ага, <i>у знач. наз.</i> Той, хто хоча, жадае атрымаць што-н., узяць удзел у чым-н.; ахвотнік.
<br><i>Ахвотныя звяртайцеся, калі ласка, на адрас</i> [склада] (Наша Ніва. 1991. № 1) <i>У Гродне зноў адкамандзіравалі ахвотных - вярнуўся адзін, і без піва.</i> (А.Федарэнка)

@<b>ахвяроўца</b> -ы, <b>ахвярнік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто дае што-н. як дарунак каму-н.
<br><i>Шчыра дзякуем усім ахвяроўцам!</i> (Роднае слова. 1994. № 7-8) <i>Кіраўніцтва ТБМ шчыра дзякуе ўсім ахвярнікам роднай мовы і запэўнівае, што вашыя грошы паслужаць Беларусі.</i> (Наша слова. 01.01.1998)

@<b>ахоўца</b> -ы, <i>м.</i> Той, хто беражэ, шануе каго-н., што-н.; ахоўнік.
<br><i>Святы анёле, Заступніку Боскае волі, Ахоўца мае зямное няволі, І ў цішы, і ў гамане Не адыходзь ад мяне, Адвядзі ад душы мае стому...</i> (Р.Барадулін)

@<b>ачмуральны</b> -ая, -ае. Які ачмурае, задурманьвае, затлумляе.
<br><i>Ніяк не магу знайсці архімедаўскага пункта апоры, каб выбрацца з блытаніны розных процілеглых поглядаў, ачмуральнай галаслівасці, засцянковай мегаламаніі</i>

@<b>ачнуты</b> -ая, -ае. Які ачнуўся, абудзіўся.
<br><i>На імёны, на музыку - мода, - Не пазнаць мне тутэйшых мясцін. Да ачнутага духу народа Нам з табой яшчэ доўга ісці.</i> (Я.Янішчыц)

@<b>ачольваць</b> -аю, -аеш, -ае, <i>незак.</i> Узначальваць.
<br><i>У найноўшай гісторыі хапае прыкладаў, калі святары ачольвалі вызвольныя рухі.</i> (Наша Ніва. 11.05.1998) <i>Уладзімір Гінько ачольвае зусім маладых... ансамбль старадаўняй беларускай музыкі «Легенда».</i> (ЛіМ. 18.05.2007)

@<b>бавіцца</b> -віцца, <i>незак.</i> Адбывацца, весціся (пра гутарку).
<br><i>У кожнай купцы бавілася свая гамонка.</i> (І.Мележ)

@<b>багадаць</b> -і, <i>ж.</i> Боская ласка, дар божы.
<br><i>Позірк неба сіні Нам у душы шле багадаць.</i> (Р.Барадулін)

@<b>багажня</b> -і, <i>ж.</i> Камера захоўвання.
<br><i>Натоўп пасажыраў рассыпаўся ў розных кірунках - да аўтобуса, у памяшканне вакзала, на стаянку таксі, у багажню.</i> (В.Быкаў)

@<b>багасл<u>а</u>віць</b> -сл<u>а</u>ўлю, -сл<u>а</u>віш, -сл<u>а</u>віць, <i>незак.</i> Бласлаўляць.
<br>[Псіха:] <i>А ясным бачу яго</i> [Бога] <i>у ясным квецці, Як багаславіць і старцоў і дзеці.</i> (Я.Купала)

@<b>багаслаўленне, багаславенне</b> -я, <i>н.</i> Блаславенне.
<br><i>І рукі злучывалі</i> [дзівы] <i>нам навекі. Багаслаўленне далі нам сваёй.</i> (Я.Купала) <i>Князі ж і баяры ўсе... узрадаваліся і, атрымаўшы багаславенне епіскапа, пакланіліся Еўфрасінні.</i> (Кніга жыцій і хаджэнняў. Мн., 1994)

@<b>багаслаўлёны</b> -ая, -ае. Бласлаўлёны.
<br>[Псіха:] <i>Багаслаўлёны, пакорны хто й ціхі, Багаслаўлёны...</i> (Я.Купала)

@<b>багаслужба</b> -ы, <i>ж.</i> Богаслужэнне, набажэнства.
<br><i>У простай, даходлівай форме выкладзена неабходная інфармацыя з галіны літургічнага жыцця Царквы: пра малітвы, святарства, багаслужбы, абрады, пасты, святы, асноўныя абавязкі праваслаўнага хрысціянства.</i> (ЛіМ. 28.02.1998)

@<b>багаўслаўны</b> -ая, -ае. Прызначаны ўслаўляць, славіць Бога.
<br><i>Прасвятлі</i> [Госпадзе Трыадзіны] <i>вочы духу майго ў чысціні, Вусны мае адчыні Кожнаму Багаўслаўнаму гуку.</i> (Р.Барадулін)

@<b>багацюшчы, багацюткі</b> -ая, -ае. Вельмі, надзвычай багаты.
<br>[Бібліятэкары] <i>азнаёмілі з багацюшчымі фондамі бібліятэкі, з яе рэдкімі кнігамі.</i> (А.Грачанікаў, У.Караткевіч) <i>Пішуць - Навагрудчына, а ў Якуба Коласа, а ў Янкі Брыля, як і там, на іх роднай, на іх прыгожай, багацюшчай на ўсё зямлі, - Нав<u>а</u>градчына.</i> (Ф.Янкоўскі) <i>І са смугі</i> [часу] <i>выплывае-вымалёўваецца багацюткая зместам панарама.</i> (У.Мехаў)

@<b>багно</b> -а, <i>н.</i> Багна.
<br><i>Цяпер нават здаволена багно: Гніль сотні год збіраючы, яно Смуроднай жыжкаю узгадавала Цвятоў расістых чыстую красу.</i> (М.Багдановіч) <i>Вашага бога не ведаю з раем рабоў і гаротных, Пекла не баюся, бо ўсё гэта ваша багно.</i> (У.Караткевіч)

@<b>бадзяжнік</b> -а, <i>м.</i> Бадзяга.
<br><i>Стаіць сабе срыпач і грае на ўласным беразе - нямнога для бадзяжнікаў аглухлых - іншасвету: у мушлі музыкі.</i> (Н.Мацяш)

@<b>бажавольны</b> -ая, -ае. Дурнаваты, блізкі да вар'яцтва; юродзівы.
<br><i>Калі паэта ягоная паэзія ўзносіць занадта высока, яму нічога не застаецца, як гаварыць з самім сабой. Такіх у народзе называюць бажавольнымі, божымі людзьмі.</i> (ЛіМ. 12.07.1996)

@<b>бажышча</b> -а, <i>н.</i> Ідал, кумір.
<br><i>Ствараюць з золата бажышчы, Ідуць адны к ім на паклон, Другіх шамочаць бед ігрышчы...</i> (Я.Купала)

@<b>баіць</b> -баю, баіш, баіць, <i>незак.</i> Баяць.
<br><i>Адышлі на той свет казачнікі... Здаецца, не засталося каму слухаць і баіць штосьці.</i> (В.Казько)

@<b>балачынка</b> гл. <a href="болка, болачка, балачынка">болка</a>

@<b>бальшак</b> -а, <i>м.</i> Старэйшы сын; бальшун.
<br><i>Толькі ў гэтым шусць! - адчыніліся дзверы, і на парозе паказаўся Апанас з жонкай і бальшаком сваім.</i> (В.Ластоўскі)

@<b>бальшыня</b> -і, <b>бальшына</b> -ы, <i>ж.</i> Большасць.
<br><i>Дня не міне, каб пошта... не прыносіла чарговы чытацкі крык душы: што зрабілася з «найважнейшым для нас мастацтвам» кіно? Але бальшыня пытанняў, абурэнняў ды пратэстаў прыпадае якраз на долю пракату фільмаў.</i> (ЛіМ. 26.06.1993) <i>«Жыхароў... зналі шмат?» - «Ды, бадай, бальшыню».</i> (Н.Гілевіч) <i>Самы кавалерысты, самы шляхетны ў нашым у бальшыне сваёй сяляніста саматужным Саюзе пісьменнікаў быў, вядома ж, ён</i> [Язэп Семяжон] (Р.Барадулін)

@<b>бамбардаваць</b> -дую, -дуеш, -дуе, <i>незак.</i> Бамбардзіраваць.
<br><i>Японцы бамбардуюць Цындао, у якім немцы яшчэ трымаюцца чвэрць года вайны.</i> (Я.Купала) <i>Каспар Бекеш бамбардаваў Верхні замак, але ядры адно прабівалі сцены, не разбураючы іх.</i> (У.Арлоў)

@<b>бамбоўка</b> -і, <i>ж. Дзеянне паводле знач. дзеясл.</i> бамбіць (атакаваць з паветра, скідаючы бомбы).
<br><i>Дзіўна, што сярод руінаў ацалелі цэрквы... Цэрквы выстаялі нават пасля дывановых бамбовак - і тут, і ўсюды.</i> (Б.Кіт, В.Быкаў)

@<b>баналізацыя</b> -і, <i>ж.</i> Звядзенне да шаблоннага, збітага, банальнага.
<br><i>Не стрэнеш у яго</i> [Міхася Васілька] <i>вершах з абодвух давераснёўскіх зборнікаў баналізацыі тэм, але і лішняга мудравання таксама.</i> (М.Мікуліч)

@<b>баранька</b> -і, <i>м.</i> Вырабленая аўчынка баранчыка; баранок.
<br><i>Забіты ляжаў, падагнуўшы ногі і адкінуўшы руку ў замшавай з бнлым баранькам рукавіцы.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>барацьбінскі</b> -ая, -ае. Звязаны, з адлюстраваннем барацьбы, змагння (пра кнігі).
<br><i>У бібліятэцы, аднак, толькі «праграмнае», толькі «барацьбінскае».</i> (ЛіМ. 13.02.1998)

@<b>барацьбяны</b> -ая, -ае. Ваяўнічы, мужны, адважны.
<br>[Ігар] <i>скаваў розум сілай сваёй і навастрыў сваё мужнасцю сэрца; напоўніўся духу барацьбянага і павёў сваё войска адважнае на землі Палавецкія за Рускія землі.</i> (Я.Купала) <i>Ах, якія яны ва ўласных вачах барацьбяныя... Якія архісмелыя, бескампрамісныя, гатовыя кінуцца грудзьмі на амбразуру!.</i> (ЛіМ. 09.12.1994)

@<b>басяк<u>а</u></b>, <i>прысл</i>. Басанож.
<br><i>Ніколі ж, вядома, і не падумалася б, што нізенькая, басаногая (толькі растане снег, а яна першаю, як напаказ, басяка ідзе ў мястэчка) і непрыкметная з выгляду Хрыста мае аднакае імя з грэцкаю багіняю ўдзячнасці.</i> (В.Адамчык)

@<b>бацькавіна</b> -ы, <i>ж.</i> Бацькаўшчына.
<br>[Алаіза:] <i>Усё прабачаю. Любыя слабасці людскія. Акрамя аднае - здрады Бацькавіне.</i> (В.Коўтун)

@<b>бачаны</b> -ая, -ае. ... Які бачаць, назіраюць.
<br><i>Менавіта з гэтым, дэмакратычна бачаным народам духоўна кансалідуецца сам пісьменнік-першадрукар.</i> (А.Каўка)

@<b>бачына</b> -ы, <i>ж.</i> Старонка кнігі, часопіса.
<br><i>Мне даводзілася неаднойчы выступаць у абарону праўдзівай, сапраўднай гісторыі Беларусі - і з трыбуны пленума Саюза пісьменнікаў, і на бачынах перыядычнага друку.</i> (Полымя. 1993. № 2) <i>На іхніх</i> [польскіх часопісаў] <i>бачынах вы знойдзеце багата беларускіх аўтараў.</i> (ЛіМ. 20.02.1998)

@<b>безбрылёўка</b> -і, <i>ж.</i> Бесказырка.
<br><i>На рынку каля Брандэнбургскае брамы набор тавару, як і год таму: ордэны, піянерскія значкі, генеральскія шынялі, флоцкія безбрылёўкі...</i> (У.Арлоў)

@<b>безвач</b> <i>прысл.</i> Усляпую.
<br><i>«От жа гніда!» - стаіў у сабе злую думку Чубар і з гэтай думкай, нібыта безвач, ступіў нягнуткімі нагамі раз і другі па карчаватай прасецы, сілячыся здагадацца, куды ісці далей.</i> (І.Чыгрынаў)

@<b>безгарантны</b> -ая, -ае. Які не дае гарантыі на што-н.
<br><i>Рынак нас ставіць у абставіны безгарантныя пры свабодзе творчасці.</i> (А.Лойка)

@<b>беларускасць</b> -і, <i>ж.</i> Сукупнасць характэрных прыкмет беларускага.
<br><i>Вам кажу! не нясіце яе, як крыж. У выжыллі сагнутых плеч Не меўшы Хрыстовых сілаў, Беларускасць нясіце, як крылы, Беларускасць нясіце, як меч.</i> (З.Цехановіч)

@<b>беларушчына</b> -ы, <i>ж.</i> Спрадвечная мова, культура, звычаі, традыцыі беларусаў.
<br><i>«Ворагам Беларушчыны»</i> - назва вершы Янкі Купалы, адрасаванага праціўнікам беларускай мовы, польскім і рускім шавіністам. <i>Тыя</i> [людзі], <i>што жадалі далучыцца да Беларушчыны і жыць беларускім жыццём, за мінулыя дзесяць гадоў свой выбар зрабілі.</i> (Наша слова. 18.02.1998)

@<b>беласць, белыня</b> -і, <i>ж.</i> Белізна.
<br><i>Беласць - колер цнатлівае чысціні.</i> (Г.Багданава) <i>Марозна гады звіняць над вухам пасмаю белай, не гэтак ад сонца звінела хлапечых віхроў белыня.</i> (А.Русецкі)

@<b>берасцеец</b> -сцейца, <i>м.</i> Жыхар Берасця (Брэста).
<br><i>І вось - рынак: ён ускалыхнуў берасцейцаў і паклікаў на шумныя сходкі.</i> (Звязда. 07.07.1994) <i>Цяпер чакаем віцяблян і берасцейцаў.</i> (ЛіМ. 23.02.1996)

@<b>берасцейскі</b> -ая, -ае. Які мае дачыненне да Берасця (Брэста).
<br><i>Сапраўдныя ж людзі ў цывільным прыбылі на машынах з менскімі, гарадзенскімі й берасцейскімі нумарамі.</i> (У.Арлоў) <i>На падыходзе яшчэ некалькі кніг. У тым ліку і зборнік сучаснай берасцейскай паэзіі.</i> (ЛіМ. 06.03.1998)

@<b>бізнесовец</b> -соўца, <i>м.</i> Той, хто займаецца бізнесам; бізнесмен.
<br><i>Менавіта ён, маскоўскі бізнесовец родам з Гомеля, спрыяў з'яўленню першага прыватнага тэатра ў Беларусі.</i> (ЛіМ. 23.02.1996)

@<b>бізнесовы</b> -ая, -ае. Які мае дачыненне да бізнесу.
<br><i>Апошнім часам нямецкамоўны Цюрых стаў найбуйнейшым фінансавым і бізнесовым цэнтрам краіны.</i> (Навіны. 13.03.1998)

@<b>бітлівы</b> -ая, -ае. Які мае схільнасць да боек, любіць біцца.
<br><i>Марудна цягнуўся вечар, хоць троху і было баўнага занятку ў тым, што супакойвалі крыклівых і бітлівых Казю і Мечыка, рыхтавалі вячэру...</i> (М.Гарэцкі)

@<b>бітма</b> <i>прысл.</i> Бітком.
<br><i>Клумлівая куламеса людзей - там усе нацыі і клясы - бітма набіла перон.</i> (М.Гарэцкі) <i>Мне зразумела, чаму і на Мальера, і на Купалу - бітма набітая зала. Людзям, як і артыстам, хочацца радасці.</i> (ЛіМ. 17.09.1993)

@<b>благальны</b> -ая, -ае. Які выказвае, выражае просьбу.
<br><i>На тварыку ў Костуся з'явілася благальная ўмешка.</i> (М.Лужанін) <i>І другія асобы былі дзіўныя. Патрапаныя ці занадта гладкія твары, прагныя вочы, вочы замучаныя, вочы благальныя, вочы з «вар'яцінкай».</i> (У.Караткевіч)

@<b>благі</b> -ая, -ое. ...
<br><b>1.</b> Які прычыняе, тоіць у сабе зло; злы, ліхі.
<br><i>Чарговы раз спрацавала старая, як свет, казачка пра добрага «цара» і «благіх» баяр.</i> (ЛіМ. 18.11.1994) <i>А тыя, сынок, благія ворагі, што іх раней бацька Гаравік... разбіў, дык яны за гэтым час пакрапчэлі.</i> (Полымя. 1996. № 4)
<br><b>2.</b> <i>у знач. наз.</i> <b>благое</b> -ога, <i>н.</i> Ліха, зло.
<br><i>Свой нарыс Суліма пачынае з тэмы, якая прайшла праз тысячагоддзі. Гэта тэма дабра і зла (ці добрага, харошага - і благога, ліхога).</i> (ЛіМ. 18.12.1992) <i>У адным і тым жа жыццёвым пласце таіліся з'явы супярэчлівыя - добрае і благое, высокае, прыгожае і нізкае, агіднае...</i> (І.Навуменка) <i>А можа на гэтым і свет заснаваны? - Святкуе благое, Балюе ліхое. Баляць мае раны.</i> (У.Паўлаў)

@<b>бліскавічна</b> <i>прысл.</i> Маланкава.
<br><i>Атрад даволі такі дакучаў урадавым войскам, нападаў на гарнізоны ў белы дзень, нечакана, а калі сілы былі няроўныя, то бліскавічна знікаў, падбіраючы сваіх забітых і параненых.</i> (В.Шалкевіч)

@<b>блудадзейны</b> -ая, -ае. Які займаецца блудам, распустай.
<br><i>Плылі з блудадзейнага Рыма З заразай маралі вазы.</i> (Р.Барадулін)

@<b>блудлівец</b> -іўца, <b>блуканец</b> -нца, <i>м.</i> Блукальнік.
<br><i>А без Айчыны хто мы ў свеце? Хто мы? Навошта мы без голасу, імя? Куды вяртацца ў радасці і стоме? Ці прыме нам блудліўцамі зямля?</i> (А.Хатэнка) <i>Надзея - Цёплая завея Развідніць шлях блуканца Горкі І так да дрыжыкаў сагрэе...</i> (Р.Барадулін) <i>Надыдзе блуканец-ліпень Знячэўна і асцярожна.</i> (В.Куртаніч)

@<b>богаадданец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто верыць у Бога; адданы Богу.
<br><i>І богаадданец, і ёгаадданец, і паганец натхняюцца ім</i> [агнём] <i>на геніяльныя дасягненні.</i> (А.Разанаў)

@<b>богамаленец</b> -нца, <b>богамаленнік</b> -а, <i>м.</i> Багамол.
<br><i>А ў касцёлах, бажніцах - трывожны звон, у званіцы навалена вузлоў спалоханых уцекачоў, там багамаленцы і сівы дзядок - кунігас; Калі стары богамаленнік троху сціхае, тады байчэй цікае ціхі гадзіннік на сцяне...</i> (М.Гарэцкі)

@<b>богаслужбовы</b> -ая, -ае. Богаслужэбны.
<br><i>Сход прыняў пастанову-заклік да ўсіх перакладчыкаў: актывізаваць супрацоўніцтва са структурамі, якія непасрэдна займаюцца распрацоўкай беларускай тэрміналогіі для богаслужэбнай і багаслоўскай сфер.</i> (ЛіМ. 10.11.1995)

@<b>божышча</b> -а, <i>н.</i>
<br><b>1.</b> Тое, што і боства.
<br><i>Паганцы спавядалі, што ў нетрах зямлі жыве Зніч, святое божышча, а яшчэ ніжэй - божышча, што паліць з астанкаў памёршых вечны агонь, які падагравае на зямлі жывыя парасткі.</i> (Звязда. 09.12.1995)
<br><b>2.</b> Тое, што і бажышча.
<br><i>І ў божышча узвёўшы гільятыну, На край савецкі</i> [гітлеры і герынгі] <i>точаць шаблі і штыхі.</i> (Я.Купала)

@<b>бойны</b> -ая, -ае. Біты (пра дарогу).
<br><i>Толькі трактам або бойным гасцінцам праносіўся гэты пан са сваімі пазджанамі.</i> (У.Дубоўка)

@<b>болесна</b> <i>прысл. да</i> болесны.
<br><i>Бацька раптам болесна скрывіўся, ледзьне заплакаў.</i> (І.Мележ)

@<b>болець</b> -ее, <i>незак.</i> Большаць.
<br><i>З кожным годам у нас более і более добрых школьных памяшканняў.</i> (Звязда. 20.13.1968)

@<b>болка, болачка, балачынка</b> -і, <i>ж</i>. Хмарка, воблачка.
<br><i>Часам сівыя, мутныя, дымныя болкі разбягаліся ў бакі, згруджываліся па краёх у аграмадныя, чорныя, з белаватымі прасветамі аблокі..;</i> [Па небе] <i>усё збягаліся і збягаліся белаватыя болачкі і збіраліся ў адзін цёмны груд;</i> [Месік] <i>ізноў хаваўся за невялічкія хмаркі-балачынкі.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>борацца</b> -аюся, -аешся, -аецца, <i>незак.</i> Дужацца, змагацца.
<br><i>Адтуль, крыху прыгорбіўшыся - бораецца з парывамі ветру - марудна пасоўваецца ў мой бок высокая постаць.</i> (А.Асіпенка) <i>Мы з ім любілі борацца і жартаваць. н мяне навучыў касіць.</i> (Звязда. 04.06.1990)

@<b>боства</b> -а, <i>н.</i> Тое, што і Бог.
<br><i>Гіпотэза аб Купалу як язычніцкім бостве жыла яшчэ і ў 80-я гады.</i> (А.Ліс) <i>Крытычны раздзел лютаўскага нумара прапануе даследаванне Яніны Курсытэ «Боствы і дрэвы ў латышскім фальклоры».</i> (Полымя. 1996. № 10)

@<b>бразготкі</b> -ая, -ае, <i>перан.</i> Бразгучы.
<br><i>Калі гаварыць наогул, то хай ужо й негалосна, але па-ранейшаму, «па традыцыі», bon ton у паэзіі ў нас задаюць бразготкія метафары-бірулькі.</i> (ЛіМ. 24.10.1997)

@<b>бракус</b> -а, <i>м.</i> Той, хто мае які-н. брак, загану.
<br><i>- Ну, сватай, - у тон жарту адказвае Алеся.</i> [Ігнат:] <i>От гэта ўжо цяжэй: Амелька - старават, я - бракус. Прыйдзецца табе пачакаць, пакуль вырасце які падшыванец.</i> (Я.Скрыган) <i>З дапрызыўным бракусом, тонкім, як гліста, Напрахам ніхто не хацеў ісці ў танец.</i> (І.Канановіч)

@<b>бранка, браначка</b> -і, <i>ж.</i> Палонніца.
<br><i>Ружава кветка на цёмна-буйных валасах белай пані схіснулася, як бранка ў няволі, каторая, выплакаўшы ўсе слёзы, села пад цёмным борам і чакае прыходу нязнанай долі...</i> (В.Ластоўскі) <i>Беларусь мая! Краіна-браначка! Ўстань, свабодны шлях сабе шукай.</i> (М.Багдановіч) <i>Яшчэ разгорнем краіну-бранку - як лекар кнігі старыя.</i> (Д.Бічэль)

@<b>братаннік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто братаецца, пабратаўся.
<br><i>Пачалося братанне з немцамі. І Пракоп бачыў братанне з наглядальнага пункту, Артылерыя страляла па братанніках.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>братоўка</b> -і, <i>ж.</i> Братавая.
<br><i>Брат загінуў даўно. За другога братоўка Выйшла замуж.</i> (Е.Лось)

@<b>бронекамізэлька</b> -і, <i>ж.</i> Куленепрабівальная камізэлька.
<br><i>Другі, да каго ён пастукаў у тую ноч, спаў на ўласнай пасцелі, але ён не пусціў яго й на парог, сказаў, што сам сядзіць, бы на іголках, - чакае гасцей у бронекамізэльках.</i> (В.Быкаў)

@<b>брохнуць</b> -ну, -неш, -не, <i>зак.</i> Плюхнуць, плюхнуцца.
<br><i>Рыба брохнула, Як вясло. У жыцці не бачыў такой.</i> (У.Караткевіч)

@<b>брудзь</b> -і, <i>ж.</i> Бруд.
<br><i>Проста чуецца нейкі цяжар на сэрцы, нейкі грэх, во як часам скрыўдзіш каго, чуеш брудзь нейкую на целе, нібы то мыўся дужа даўно...</i> (М.Гарэцкі) <i>Здавалася, і грошы меў - было за што ў абновах хадзіць, і ў лазні штосуботы мыўся, а з брудзі не мог выбрацца.</i> (А.Разанаў)

@<b>бруйвіна</b> -ы, <i>ж.</i> Бруя.
<br><i>Людзі, конадні, гады Уцякаюць наўсягды, Быццам бруйвіны вады.</i> (А.Разанаў)

@<b>брыдзіць</b> -джу, -дзіш, -дзіць, <i>незак.</i> Лаяцца на каго-н. брыдкімі, непрыстойнымі словамі.
<br><i>Яна стаяла з трыма мужчынамі і аднаго з іх брыдзіла так, што не запішаш.</i> (Я.Брыль)

@<b>брыдлівасць</b> -і, <i>ж.</i> Агіда.
<br><i>Усе гэтыя гісторыі не могуць не выклікаць пачуцця брыдлівасці.</i> (Чырвоная змена. 10.10.1971)

@<b>брыж</b> -а, <i>м.</i> Край чаго-н.; акраек.
<br><i>Часам глухі гул, як далёкі гром, далятаў сюды, лыжачка звінела аб брыж у шклянцы.</i> (М.Гарэцкі) <i>Войкнуў, моцна ўдарыўшыся аб брыж старой кроквіны.</i> (М.Вышынскі)

@<b>брысаць</b> -ае, <i>незак.</i> Пырскаць.
<br><i>Калі вярнуся дамоў, неспадзявана ўзняўся пранізлівы вецер, пачаў брысаць дождж.</i> (М.Танк)

@<b>брыскотлівы</b> -ая, -ае. Золкі, халодны.
<br><i>Пастушкі, схаваўшыся сярод курганоў ад сырога брыскотлівага ветру, разграбалі апалае лісце.</i> (В.Гардзей)

@<b>брэдзь</b> -і, <i>ж.</i> Цвет залы, вербалозу.
<br><i>Як толькі прыйдзе май вясёлы ў вёску І жаўрукамі пачне звінець, І загарыцца вясеннім воскам На лозах нарачанскіх брэдзь, - Тады з гарбатай і дымнай печы Памалу злазіць стары Ігнат; Пачынаюць</i> [ледзяшы] <i>смяяца, звінець. Будзіць на вербалозе брэдзь.</i> (М.Танк)

@<b>бубённы</b> -ая, -ае. Які мае дачыненне да бубна.
<br><i>У сонечныя дні праходзяць за горад атрады спартсменаў і піянераў, напаўняючы суседнія кварталы бубённым гулам.</i> (К.Чорны)

@<b>будзённе</b> -я, <i>н.</i> Будзёншчына.
<br><i>Уночы ж, адкінуўшы прэч гэты свет, Злыя абдоймы будзёння, І чыстай лугою я свой кладу след, Дзе не бывае сутоння...</i> (З.Бабровец)

@<b>будзіч</b> -а, <i>м.</i> Той, што (хто) будзіць.
<br><i>Быць будзічам Краю латгальскага</i> [звон] <i>прывык.</i> (ЛіМ. 17.04.1998)

@<b>бунтавацца</b> -туюся, -туешся, -туецца, <i>незак.</i> Збівацца, памыляцца гаворачы.
<br>[Іванька:] <i>...з Іпецкай зямлі... (Не ўмеючы гаворыць за ім і бунтуецца.)</i> (М.Гарэцкі)

@<b>бунтаўнік</b> -а, <i>м.</i> Бунтаўшчык.
<br>[Цётка] <i>не рве натуральныя - бытавыя, сямейныя - сувязі рэвалюцыянера, «бунтаўніка».</i> (Полымя. 1969. № 11) <i>Лічбаў нам не назвалі, мы гэта зрабілі самі. І адразу трапілі ў крамольнікі і бунтаўнікі.</i> (Д.Бугаёў)

@<b>бунтаўнічы</b> -ая, -ае. Бунтарскі.
<br><i>З думкаю - наперад! З думкай бунтаўнічай...</i> (Я.Купала)

@<b>бунтоўны</b> -ая, -ае. ... Які бушуе, кіпіць.
<br><i>Стаіш і глядзіш на бунтоўныя воды, І сэрца лялеецца ў сцішнай жальбе, Ўсё слухаеш нема, Як стогнуць нягодай Ды як бы ўсё клічуць цябе...</i> (Я.Купала) <i>Адлюстраваліся ў прырдзе ўсе нашы рыскі і шнары - нібы бунтоўнае разводдзе, нібы дрымотныя віры.</i> (А.Разанаў)

@<b>буслоўка</b> -і, <i>ж.</i> Буслянка.
<br><i>Цесна ў буслоўцы.</i> (Настаўніцкая газета. 18.09.1976)

@<b>буцвежа</b> -ы, <i>ж.</i> Буцвенне, збуцвенне.
<br><i>Гэтак прыгатаваны корст</i> [труна] <i>мог соткі гадоў ляжаць у зямлі, не паддаючыся буцвежы.</i> (В.Ластоўскі) [Антон Сісюкевіч] <i>усіх любіў сваёю магільнаю любоўю, і калі хто-колечы высыхаў ці агортваўся буцвежаю, гэты нізенькі рыпучы мужычонак плакаў так горка...</i> (Л.Вашко)

@<b>бывач</b> -а, <i>м.</i> Той, хто бывае дзе-н.; наведвальнік.
<br><i>Ў кавярні водзіць рэй і лад, Бывач яе заўсёдны, шчыры, Сатыры піша там на ўсіх...</i> (Я.Купала)

@<b>быдлець</b> -ею, -ееш, -ее, <i>незак.</i> Губляць чалавечую сутнасць, ператварацца ў жывёліну, быдла.
<br><i>Ерась, вялікая маці ўсіх народаў вялікіх, Выратуй сына свайго, што не будзе быдлець спакваля...</i> (У.Караткевіч)

@<b>быдліна</b> -ы, <i>ж.</i> Жывёліна.
<br><i>Надышлі гады жыццёвага амбарасу і бясконца дурнога клопату - і знішчылі творчую радасць, растапталі дыямант у пабітым шкле, з паэта зрабілі быдліну.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>быдлятка</b> -а, <i>н.</i>, <i>ласк.</i> Асобіна буйной рагатай жывёлы.
<br><i>Забаранілі нам карміць жывёлу. Цэлы тыдзень чуваць было рыканне скаціны. Быдляткі шалелі ад голаду, грызлі яслі, церліся аб сцены і здыхалі.</i> (ЛіМ. 26.08.1994)

@<b>быдта, бытта</b> <i>злучн.</i> Быццам.
<br><i>Абудзіла яе, прашмыгнуўшы ў міг вока каля самага берага, сіння блішчастая пташка з кароткім, быдта выскубленым, хвастом.</i> (В.Адамчык) <i>Дзяцей бытта хто падмяніў.</i> (А.Разанаў)

@<b>быліца</b> -ы, <i>ж.</i> Быль.
<br><i>Успомніў быліцу ці выдумку майго сябра скульптара.</i> (Я.Скрыган)

@<b>былы</b> -ая, -ое. Які быў, мінуў.
<br><i>У даўно былыя даты - нават следу не пазнаць.</i> (А.Разанаў)

@<b>быццёвы</b> -ая, -ае. Які мае адносіны да быцця.
<br><i>Беларушчына стамілася існаваць адно ў слове. Стагоддзе толькі вербальнага статусу культуры, відаць, вычарпала нейкі быццёвы ліміт, скарыстала ўсе дадзеныя натуральныя правы на існаванне.</i> (ЛіМ. 20.01.1995)

@<b>бязвартасны</b> -ая, -ае. Які не мае вартасці, кошту.
<br><i>Бязвартаснымі паперамі - рублямі - закідалі Беларусь і скардзяцца: усё даражэе.</i> (ЛіМ. 30.07.1993)

@<b>бязверац</b> -рца, <i>м.</i> Той, хто не верыць у Бога.
<br><i>Нязрушны, непрабойны, сказана ўжо, бязверац, які не трымае ў памяці ніводнай малітвы, я бясслоўна... малюся.</i> (У.Мехаў)

@<b>бязвыйсцевы</b> -ая, -ае. Які не мае выйсця.
<br><i>Ды на бязвыйсцевай дарозе у неспагаднай старане у вокны радасць не зірне...</i> (А.Салавей)

@<b>бязгодзіца</b> -ы, <i>ж.</i> Непагадзь, непагода.
<br><i>Надвор'е хмарнае. Часта курыцца дожджык. А яны не заўважаюць прыкрай бязгодзіцы.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>бязладак</b> -дку, <i>м.</i>, <b>бязладзіца</b> -ы, <i>ж.</i> Бязладдзе.
<br><i>Бязладак ля хацін.</i> (ЛіМ. 08.10.1971) <i>Бязладзіца, непарадкі агарнулі круом, як чорнаю хмараю.</i> (Я.Лёсік)

@<b>бязмежжа</b> -а, <i>н.</i> Становішча, калі парушаюцца ўсе прававыя і маральныя нормы.
<br><i>Падобныя «разборкі» паміж дзвюма галінамі выканаўчай улады не садзейнічаюць прэстыжу апошняй і ствараюць самае сапраўднае бязмежжа.</i> (Звязда. 24.07.1993)

@<b>вабкі</b> -ая, -ае. Які вабіць, прыцягвае.
<br><i>Такім чынам яны спадзяваліся трапіць са сваімі таварамі ў багатую, вабкую Індыю.</i> (Я.Лёсік)

@<b>вабнота</b> -ы, <i>ж.</i> Прывабнасць.
<br><i>Ты цярпліва даводзіш ёй</i> [прыгожай маладзіцы] <i>што брудны асфальт - не самае зручнае месца дэманстраваць бясспрэчныя вабноты.</i> (У.Арлоў)

@<b>вадзенькі</b> -ая, -ае. Рэдзенькі.
<br><i>Кан'юнктуршчык ад паэзіі піша нечым вадзенькім, пафарбаваным пад тон крыві.</i> (А.Вярцінскі)

@<b>важыва</b> -а, <i>н.</i> Тое, што важаць, узважваюць.
<br><i>Так і нябёсы важаць дзень асверамі, А важыва яму да небакраю.</i> (Р.Барадулін)

@<b>вазок</b> -зка, <b>возік</b> -а, <i>м.</i> ... Каляска.
<br><i>Скверык амаль апусцеў. «Паехалі» дамоў маладыя бабулі і маці з унукамі і дзецьмі ў вазках.</i> (Б.Пятровіч) <i>Аж тут проста мне быццам на падмогу каля дарогі пакінуты дзіцячы возік бокам ляжыць...</i> (К.Акула)

@<b>валачай</b> -я, <i>м.</i> Валацуга.
<br><i>- І куды, валачай, нанач сабраўся? - іншым разам баба Марка запыніць уцекача ў варотцах.</i> (В.Гардзей)

@<b>валіза</b> -ы, <b>валізка</b> -і, <i>ж.</i> Чамадан.
<br><i>Людзі Піначэта з асаблівым задавальненнем раскрывалі дыпламатычныя валізы, у якіх дастаўляліся цэлафанавыя пакецікі з белым парашком.</i> (Чырвоная змена. 04.03.1975) <i>Калі пасажыры, спяшаючыся, бягуць да свайго вагона, сумкі, валізкі, торбы ўчаперваюцца ім у рукі і ўпарта іх цягнуць назад.</i> (А.Разанаў)

@<b>вандроўца</b> -ы, <i>м.</i> Вандроўнік.
<br><i>Уваходжу, вандроўца, ў хаты: ціша, змоўклыя галасы.</i> (А.Разанаў)

@<b>вапёр</b> -пра, <i>м.</i> Парсюк.
<br><i>Певень дзюбаў, што раскідаў вапёр, і ўжо без клопату сакатаў і кокаў.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>вара</b> -ы, <i>ж.</i> Варыва.
<br>[Сцяпан Аліфер:] <i>Гэта ў цябе, галетніца, пахвастаць нямашака чаго, бо нішчымную вару і тую з чарапкоў ясі.</i> (В.Гардзей)

@<b>варажнеча</b> -ы, <i>ж.</i> Варагаванне, варожасць.
<br><i>Іх</i> [беларускіх прадстаўнікоў] <i>варажнеча не спрыяла беларускай справе.</i> (ЛіМ. 03.12.1993)

@<b>варажнечы</b> -ая, ае. Які знаходзіцца ў стане варожасці з кім-н.
<br><i>Інтэлігенцыя ў спрадвечным выбары паміж ісцінай і разлікам падзялілася на два варажнечыя лагеры.</i> (В.Быкаў)

@<b>варажыцца</b> -жуся, -жышся, -жыцца, <i>незак.</i> Апасацца, баяцца.
<br><i>Варажылася Хрысця толькі аднаго, каб не патрапіць на верасаўскіх ці ведравіцкіх баб.</i> (В.Адамчык)

@<b>варатак</b> -тку, <i>м.</i> Вар, кіпень.
<br><i>А распараныя ў варатку - яны</i> [венікі] <i>зусім не колкія.</i> (У.Дубоўка)

@<b>варкі</b> -ая, -ае.
<br><b>1.</b> Прызначаны для варкі стравы (пра печ); варысты.
<br><i>І сам будуе, як хоча, і ў такім доме адна варкая печ чаго варта, і ацяпленне дома простае - прапаліў у печ раз і суткі грэйся.</i> (І.Дуброўскі)
<br><b>2.</b> Які добры варыць.
<br><i>Старая ў гэтым час пачала даставаць з новай, але добра варкай печы цяжкія чорныя саганы.</i> (Г.Далідовіч)

@<b>варыўня</b> -і, <i>ж.</i> ... Кухня.
<br><i>Сяржук сям'і не меў, жыў у інтэрнаце, і таму некалі ледзь не штовечар заседжваўся Стах з ім на варыўні ў размовах да паўночы.</i> (Б.Пятровіч)

вар'ятня</b> -і, <i>ж.</i> Вар'яцкі дом.
<br><i>Тады дзядзьку Грышу забіралі на месяц за дзвіну, дзе ў колішніх мурох братоў-бернардынаў месцілася вар'ятня.</i> (У.Арлоў) <i>Жылі мы за закратаванымі вокнамі ў будынку колішняй вар'ятні.</i> (ЛіМ. 05.12.1997)

@<b>вашаваць</b> -шую, -шуеш, -шуе, <i>незак.</i> Цяжка працаваць (<i>параўн. рас.</i> вкалывать).
<br><i>І</i> [Вольф] <i>усё вашуе тым шуфлем, як лычам, усё валочыць, як не надарвецца, усё спяшаецца.</i> (Я.Брыль)

@<b>ваявіта</b> <i>прысл.</i> Ваяўніча, па-ваяцку.
<br><i>Тут і цяпер ваявіта даводзіцца, што хлусня - гэта чыстая праўда...</i> (Н.Мацяш)

@<b>ваяр</b> -а, <i>м.</i> Воін.
<br><i>Колькі б разоў ні рвалася павуціна, столькі разоў павук яе аднаўляе, даючы прыклад і павучанне ўсім ваярам, усім працаўнікам.</i> (А.Разанаў)

@<b>веда</b> -ы, <i>ж.</i> Веды, веданне.
<br><i>І ўжо тады ў яго паспела раптам веда, што рабіць яму трэба.</i> (К.Чорны) <i>Ч.Мілаш піша: «Выкажу ерэтычную думку: там, дзе ёсць поўная веда, паэзія ўжо непатрэбна...</i> (М.Танк) <i>Я ведаю, што дрэвам паміраць, Згараючы ў агні, наканавана... Я гэту «веду» выдумкай заву...</i> (В.Зуёнак)

@<b>ведзены, вядзёны, воджаны</b> -ая, -ае. Які прыводзіцца ў рух чым-н.; такі, якога хто-, што-н. вядзе, водзіць.
<br><i>Троху падкапілі</i> [грошай] <i>і малацілку набылі, ведзеную маторам.</i> (ЛіМ. 01.07.1992) <i>Вядзёны пражэктарамі, да яго ішоў міністр з даволі таўставатым канвертам у руках.</i> (В.Казько) <i>Спакоем воджаны век здрадным, Сную, і нейкі са мной шорах.</i> (Я.Купала)

@<b>вежка</b> -і, <i>ж. Памянш. да</i> вежа; невялікая вежа.
<br><i>А аднойчы</i> [агітатар] <i>вазіў у музей, у старажытны, з вежкамі, будынак на гары.</i> (А.Фомчанка)

@<b>вельбаваць</b> -вяльбую, -вяльбуеш, вяльбуе, <i>незак., каго.</i> Вельмі шанаваць.
<br><i>- І за што ўжо яна так вяльбуе яго? Здаецца ж, такога нязгрэбы як ён, свет не бачыў... Вупыр!</i> (А.Масарэнка)

@<b>верапамяркоўнасць</b> -і, <i>ж.</i> Верацярпімасць.
<br><i>Толькі ў 1905 г. з'явіўся ўказ аб узмацненні пачаткаў верапамяркоўнасці.</i> (ЛіМ. 14.01.1994)

@<b>вернік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто верыць у існаванне Бога.
<br><i>Кінематаграфісты недвухсэнсава выказаліся за перадачу храма вернікам.</i> (Звязда. 16.09.1990) <i>Мінскі Чырвоны касцёл у гады вайны зноў быў адкрыты для вернікаў.</i> (М.Танк)

@<b>верніца</b> -ы, <i>ж. Жан. да</i> вернік.
<br><i>Калі паслухаць старую верніцу, то сейбіт добрага насення ёсць сын чалавечы...</i> (В.Гардзей)

@<b>вершавы</b> -ая, -ае. <i>Прым. да</i> верш.
<br><i>У сучасных вершах хочацца бачыць больш псіхалагізму, інтэлектуальнасці. І, вядома ж, майстэрства... больш шырокага выкарыстання ўласна вершавых магчымасцей.</i> (ЛіМ. 26.01.1973)

@<b>вершнік, верхнік</b> -а, <i>м.</i> Коннік.
<br><i>Зазвінелі балабончыкамі хамуты. Сядалі вершнікі, гаркалі сабакі.</i> (М.Гарэцкі) <i>На чырвоным тле - срэбраны вершнік на белым кані.</i> (ЛіМ. 22.11.1991) <i>Балотная расліннасць - трыснёг, чарот - па сваёй гушчыні й вышыні нагадвае маньчжурскі гаалян, дзе можа схавацца верхнік разам з канём.</i> (Ю.Віцьбіч)

@<b>вескаўня</b> -і, <i>ж.</i> Дзеравеншчына.
<br><i>Гэты горад быў свой і ніякі. Ведаў праўду і бачыў хлусню. Шантрапу падкупілі «палякі», пазбіралі сваю вескаўню.</i> (Д.Бічэль)

@<b>веставаць</b> -вястуе, <i>незак., што.</i> Азначаць, сведчыць.
<br><i>Некаторыя выданні апошніх гадоў, у прыватнасці Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, вястуюць пэўны пралом у зацяжной навукова-інфармацыйнай блакадзе.</i> (ЛіМ. 24.04.1998)

@<b>весткаваць</b> -вясткую, -вясткуеш, -вясткуе, <i>незак., што</i> і <i>без дап.</i> Вешчаваць.
<br><i>Купалаўскі прарок з аднайменнага верша вясткуе і прапаведуе «як шалёны».</i> (А.Разанаў)

@<b>вечаваць</b> -вячую, -вячуеш, -вячуе, <i>незак.</i> Удзельнічаць у вечы.
<br><i>Можа, з нязнанае нам летапіснае хронікі чэрпаў Скарына весткі пра мінулае свайго горада, пра тое, як узнімалі продкі горад на Дзвіне, як вечавалі палачане ці бараніліся ад захопнікаў.</i> (А.Каўка)

@<b>вечароўнік</b> -а, <i>м.</i> Удзельнік вечаровых сустрэч, гутарак.
<br><i>Шмат што закранутае Бёлем пры тым у яго вечараванні дубултаўскіх суразмоўнікаў яна</i> [Караліна Франчэскаўна] <i>разумела лепш, чым хто іншы з вечароўнікаў.</i> (Крыніца. 1997. № 8)

@<b>вечарушкі</b> -шак, <i>адз. няма.</i> Вечарынка.
<br>[Фруза:] <i>Трэба сказаць брату, каб запрасіў яго на вечарушкі. Ён пяе ладна, а што ж «Юрачку» скача - каб ты ведала...</i> (М.Гарэцкі)

@<b>вечарынец</b> -нца, <i>м.</i> Удзельнік урачыстай вечарыны.
<br><i>Міла выслухалі вечарынцы экраннага паэта (быў паказаны фрагмент з дакументальнага фільма «Максім Танк»).</i> (Народная воля. 27.11.1997)

@<b>вешчаўніца</b> -ы, <i>ж.</i> Вяшчунка.
<br><i>У народзе чорная жаўна Вешчаўніцай лічыцца здаўна.</i> (В.Дзеравяшка)

@<b>вёсначка</b> гл. <a href="вясенька, вясёнка, вёсначка">вясенька</a>

@<b>відаль</b> -і, <i>ж.</i> Тое, што адкрываецца перад вачамі, перспектыва; від.
<br><i>Відаль была адна і тая самая за ўсю дарогу, звычайная, але прыгожая відаль: імглявае балотнае надвор'е, грудкі маркотнага алешніку з бакоў праезду...</i> (М.Гарэцкі) <i>Ехаў як быццам і не шпарка, перад вачыма рухалася прыгожая, як намаляваная, зялёная відаль, якую не псавалі светла-шэрыя прастакутнікі блізкага горада.</i> (П.Васючэнка)

@<b>відачын</b> -а, <b>відачынец</b> -нца, <i>м.</i>
<br>Акцёр (<i>параўн. рас.</i> лицедей). <i>Нічому не навучыцца побач і разам з такім сур'ёзным артыстам мог толькі бяздарны і лянівы відачын.</i> (Б.Бур'ян) <i>На Беларусі столькі цудоўных самабытных відачынцаў.</i> (ЛіМ. 04.04.2003)

@<b>відачынства</b> -а, <i>н.</i> Тэатральная гульня, прадстаўленне (<i>параўн. рас.</i> лицедейство).
<br><i>Талент акцёрскага відачынства - напэўна, ён і пакінуў у памяці свае яркія адмеціны, прымусіўшы прыняць адыход Юрыя Авяр'янава як асабістую страту? Не ведаю.</i> (ЛіМ. 26.01.1996)

@<b>віжаваты</b> -ая, -ае. Які мае схільнасць віжаваць.
<br><i>Віжаваты Д'ябэлак, Жоржык Б., знайшоў для мяне капітальнае суцяшэнне: - Ох, махні рукой на яго грозьбы.</i> (У.Калеснік)

@<b>віншаванка</b> -і, <i>ж.</i> Вершаванае віншаванне.
<br><i>«Віншаванка»</i> - назва віншавальнага верша Р.Барадуліна, адрасаванага вядомай артыстцы (ЛіМ. 02.01.1998)

@<b>віншоўка</b> -і, <i>ж.</i> Віншавальная паштоўка.
<br><i>Выкарыстоўваю на ўроках яшчэ адну маленькую, але крыштальна-чыстую крынічку - гэта віншоўку ад П.Панчанкі з нагоды жаночага свята 8 Сакавіка.</i> (ЛіМ. 02.01.1998)

@<b>віслашчокі</b> -ая, ае. З абвіслымі шчокамі.
<br><i>За зіму старшыня яшчэ больш папляшывеў, што, зрэшты, пасуе яму да сытага і віслашчокага твару...</i> (В.Гардзей)

@<b>вітальня</b> -і, <i>ж.</i> Пярэдні пакой.
<br><i>«Хрушчоўка» - яшчэ называлі яго</i> [барак] <i>за вузкую, не размінуцца, вітальню і маленькую куханьку.</i> (У.Рубанаў) <i>У вітальні (пярэдні пакой) тупалі дзеці Бадановічаў, сваякі.</i> (В.Санько) <i>Вітальня, кухня і суседні з імі пакой усцеленыя шкурай дзікоў.</i> (Звязда. 23.06.2009)

@<b>вітанне</b> -я, <i>н.</i> Зварот да каго-, чаго-н. пры сустрэчы; прывітанне.
<br><i>Тут я пачуў, як нехта ціхенька У сенях тупае ізноў. То мысль вярнулася. Вітанне!</i> (С.Дзяргай) <i>Вітанне газеце!</i> (Я.Купала)

@<b>вобдым</b> гл. <a href="абдоймы, абдымы, абоймы, абыймы">абдоймы</a>

@<b>вобуй</b> -ую, <i>м.</i> Абутак.
<br><i>Антон схаваў вобуй у пячуркі, укруціў агонь у лямпе і лёг на сяннік.</i> (М.Гарэцкі) <i>«Толькі сцежкай за мной, - Просіць нас праваднік, - Каб у вобуй у ваш Пыл з травы не пранік...»</i> (Н.Гілевіч)

@<b>вобшук</b> -у, <i>м.</i> Вобыск.
<br><i>У менскай кватэры Якуба Коласа быў праведзены вобшук, а сам гаспадар быў выкліканы ў ГПУ.</i> (Роднае слова. 1993. № 8)

@<b>вогнішча</b> -а, <i>н.</i> ... Сімвал роднага дому, сям'і; ачаг, агмень.
<br><i>З таго дня і пачалося тое калгаснае свята, якое можна было б назваць вяртаннем да сваіх мірных вогнішчаў.</i> (П.Пестрак)

@<b>воддальны</b> -ая, -ае. Аддалены.
<br><i>Страшэнна доўгі цягнік... расцягнуўся на троху воддальнай ад вакзалу калейцы.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>водмаладзь</b> -і, <i>ж.</i> Амаладжэнне.
<br><i>Упэўніцца самотны чалавек: сваё не возьме нават доўгі век, калі на водмаладзь пайшла кабета.</i> (Г.Тумас) <i>У водмаладзь, назад у вёсны Спяшаюся, як позні госць.</i> (В.Коўтун) <i>- Чалавек старэе, - язык у отмаладзь ідзе, - заўсміхаўся, душачыся словамі, Мікіта.</i> (А.Кудравец)

@<b>воджаны</b> гл. <a href="ведзены, вядзёны, воджаны">ведзены</a>

@<b>вольнанаймальны</b> -ая, -ае. Вольнанаёмны.
<br><i>Найперш патрэбен быў асобны, свой, гарадок для вольнанайманых.</i> (Я.Скрыган)

@<b>ворашна</b> <i>безас. у знач. вык.</i> Страшна, жудасна; вусцішна.
<br><i>Зноў колькі шрапнэлек расплылося белымі кудравымі клубочкамі. Мне зрабілася ворашна.</i> (М.Гарэцкі) <i>Прызнацца, навіна мяне не здзівіла так, каб ажно ворашна стала.</i> (У.Рубанаў)

@<b>восенны</b> -ая, -ае. Восеньскі.
<br><i>Архіп маўчаў, успамінаючы, як пражыў дома да восеннай пары.</i> (М.Гарэцкі) <i>Мокрая і прыціснутая восенным холадам, цяпер гэтая расліннасць усё яшчэ гусцілася і ўладна зелянелася.</i> (К.Чорны)

@<b>вугол</b> -гла, <i>м.</i> Вугал.
<br><i>Мусіць, паліцай-вартавы таксама прытаміўся тырчаць на дарозе і на золку захінуўся дзе за вугол хаты.</i> (В.Быкаў) <i>Рашылі рабіць</i> [школьны зруб] <i>на нямецкі манер, у гладкі вугол.</i> (Г.Далідовіч)

@<b>вудаль</b> -я, <i>м.</i> Вудзільшчык.
<br><i>А на беразе сядзіць рыбак з вудаю. Сядзіць гэты вудаль і глыбакадумна мак кажа...</i> (У.Арлоў)

@<b>вудаўё</b> -я, <i>н.</i> Вудзільна.
<br><i>У чаратах, здушыўшы хвілю спуду, Замёр рыбак, узнёсшы хвацка вуду, Трымаючы на вудаўі стракоз.</i> (М.Мятліцкі)

@<b>вусілы</b> -аў. Вялікія вусы.
<br><i>Маленькі, з чорным носікам, але з вялікімі і разлеглымі бурымі вусіламі фарсісты афіцэр страшэнна лае салдата нашае батарэі.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>вучэльня, вучыльня</b> -і, <i>ж.</i> Вучылішча.
<br><i>У той дзень курсанты дзвюх Мінскіх вышэйшых ваенных вучэльняў прымалі прысягу на вернасць Беларусі.</i> (ЛіМ. 10.19.1993) <i>Валачэнне ярма чужога ўладарства не прайшло для нас без ніякага знаку: яно ацямрыла і затрымала доўгія вякі наша культурнае і нацыянальнае развіццё, пакідаючы нам свае вучыльні і свае «языкі».</i> (Я.Купала)

@<b>выбеганы</b> -ая, -ае. Які нагуляўся бегаючы.
<br><i>Выбеганы за дзень, цяпер ён</i> [Ганчак] <i>не грэўся, а проста адпачываў, дрымотна пазіраючы праз шкліны вачэй на мігатлівыя жарынкі вогнішча.</i> (М.Ракіцкі)

@<b>выбітны</b> -ая, -ае. Выдатны.
<br><i>Вызначэнне «класны» - не з лексікону акадэмічных музыкантаў. Яны назвалі б той канцэрт выбітным, цудоўным, адметным.</i> (ЛіМ. 19.06.1998) <i>Ён выдатна разумеў... што калі пішаш выбітную рэч, то пісаць яе трэба адпаведна.</i> (Б.Пятровіч)

@<b>выбухоўка</b> -і, <i>ж.</i> Выбуховае рэчыва; узрыўчатка.
<br><i>Калі машына набурыць сотню свідравін, прыйдуць падрыўнікі, засыплюць іх выбухоўкай (пакуль выбухі робяць невялікія, тон на 20).</i> (Маладосць. 1975. № 6)

@<b>вывалены</b> -ая, -ае. Які вываліўся.
<br><i>У яго ад жарту зусім хаваюцца вочы і тырчыць дзіркаю вывалены зуб.</i> (Я.Скрыган)

@<b>выводжаны</b> -ая, -ае. Такі, якога выводзяць.
<br>[Старая:] <i>(валяючыся на зямлі, як падкошаная, услед выводжанаму Саму) Сына роднага забралі!</i> (Я.Купала)

@<b>вывучальнік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто вывучае каго-, што-н.
<br><i>- Ты на Каўказе быў? - запытаў вывучальнік, не ведаючы, як іначай пачаць сваё вывучэнне</i> [чалавечага тыпу] (К.Чорны)

@<b>вывучальны</b> -ая, -ае. Дапытлівы, уважлівы.
<br><i>Намеснік загадчыка аддзела ці загадчык сектара, па чарзе працінаючы кожнага вывучальным позіркам, нашпігаваў нас настаўленнямі, як за мяжой сябе трымаць.</i> (У.Мехаў)

@<b>выгараны</b> -ая, -ае. Які выгараў; выгаралы.
<br>[Асаднік Грабянка] <i>косым вокам змераў Міцю, але, звёўшы выгараныя бровы, маўчаў.</i> (В.Адамчык)

@<b>выгуляны</b> -ая, -ае. Які набраўся сілы, адкарміўся на волі.
<br><i>Адразу за канцавымі дварамі выгуляныя коні заварушыліся і самі пабеглі шпарка.</i> (І.Чыгрынаў)

@<b>выдаваны</b> -ая, -ае. Які выдаецца, выдаваўся кім-н.
<br><i>Выйшаў з друку новы, чацвёрты нумар гэтага бюлетэня</i> [«Форум»], <i>выдаванага групай даследавання і абароны правоў нацыянальных меншасцяў.</i> (Наша слова. 31.10.1996) <i>Машынапісны альманах, выдаваны ў сярэдзіне 70-х гадоў купкаю студэнтаў гістарычнага факультэта БДУ у бяздонныя сутарэнні ўсемагутнага ведамства не трапіў.</i> (У.Арлоў)

@<b>выдынгоўваць</b> -аю, -аеш, -ае, <i>незак.</i> Выдыгаць.
<br><i>Я, відаць, хутка адчуў, што ўсе дамашнія любілі мяне і стараліся дагаджаць, але чым больш яны мне наравілі і выдынгоўвалі перада мной, тым менш я цаніў іх старанні, рабіўся распешчаным прывярэдам.</i> (У.Калеснік)

@<b>вызвольны</b> -ая, -ае. Вызваленчы.
<br><i>Калізіі гэтай Марцінкевіч яшчэ не хоча ці не можа зразумець, яшчэ аўтара не патрапіла захапіць хваля вызвольнага ветру...</i> (Я.Купала)

@<b>вызнаўца</b> -ы, <i>м.</i> Той, хто вызнае якую-н. веру, вучэнне, погляды.
<br><i>Яшчэ і сёння розныя вызнаўцы Хрыста, Магамета... вядуць братазабойчыя войны.</i> (М.Танк) <i>Ведаем, у грамадстве заўсёды будуць прыхільнікі, вызнаўцы камуністычнай ідэі.</i> (ЛіМ. 02.08.1991)

@<b>выканаўца</b> -ы, <i>м.</i> і <i>ж.</i> ... Той, хто выконвае якія-н. абавязкі.
<br><i>Я часовы выканаўца абавязкаў старшыні партыі.</i> (Беларускае радыё. 17.01.1991) <i>Часовы выканаўца абавязкаў рэдактара Станіслаў Суднік.</i> (Наша слова. 15.11.1997)

@<b>вылежаны</b> -ая, -ае. Які вылежаўся.
<br><i>Мокрая ралля-зябліва - чорная-чорная, бы палатно, вываранае ў траве-мачанічніку і вылежанае ў рудзе-гразі.</i> (І.Пташнікаў) <i>Там, у халадку пад плотам, падымаліся прымораныя сном і вылежаныя за доўгі нядзельны дзень верасаўскія мужчыны.</i> (В.Адамчык)

@<b>вымаганы</b> -ая, -ае. Такі, якога вымагаюць, дабіваюцца.
<br><i>Адных імкнуцца прымусіць да падпісання вымаганых паказанняў біццём, другіх - толькі пужаннем.</i> (Полымя. 1991. № 1)

@<b>вымаўка</b> -і, <i>ж.</i> Ушчуванне, праборка.
<br><i>Апынуўшыся ў такой сітуацыі, даваў дзёру і я, бо калі б быў заўважаны, то пакаранне не абышлося б вымаўкай ці сарамоцінамі.</i> (У.Калеснік)

@<b>вымісты</b> -ая, -ае. З вялікім вымем.
<br>[Цёця Вера] <i>даіла сваю бакастую ды вымістую Кветку.</i> (Я.Брыль)

@<b>вымога</b> -і, <i>ж.</i> Патрабаванне.
<br><i>К.Каліноўскі ў адпаведнасці з вымогамі часу асноўную ўвагу звяртаў на рэвалюцыйную асвету і выхаванне народу ў духу нянавісці да самадзяржаўнага ладу.</i> (Полымя. 1969. № 2) <i>Прыйшла сталасць. Яна да многага абавязвае. Але Рыгору Барадуліну па сіле самыя строгія вымогі, самыя трудныя задачы.</i> (В.Бечык)

@<b>выпаданні</b> -яў. Тое, што падае, выпадае з атмасферы на зямлю.
<br><i>Чуваць, што радыёактыўныя выпаданні не мінулі і маю Мядзельшчыну.</i> (М.Танк)

@<b>выпадзены</b> -ая, -ае. Які выпаў адкуль-н.
<br>[У хвойніку] <i>ліпкаю павучынаю бэрсаўся рэдкі поцемак і ціцікала невядомая позняя птушачка ці мо выпадзенае з гнязда пташаня.</i> (В.Адамчык)

@<b>выпіты</b> -ая, -ае. Які выпіў спіртнога.
<br><i>Нехта ў фае натрапіцца знаёмы, убачыць, што я добры выпіты.</i> (Я.Скрыган)

@<b>выплатнік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто ўносіць плату за што-н.; плацельшчык.
<br><i>Уласныя домікі і кватэры з усімі іх самымі сучаснымі бэбахамі - павабная мара перад вачыма і сякера над каркам выплатніка.</i> (М.Лужанін)

@<b>выпрабоўны</b> -ая, -ае. Дапытлівы, выпрабавальны.
<br><i>Кожны пагляд - гэта выпрабоўнае мацанне...</i> (Ц.Гартны)

@<b>выправіны</b> -аў, <i>адз. няма.</i> Праводзіны.
<br>[Пятрок] <i>любіўся з Волечкаю Апанасаваю - і на выправінах яго ў армію Волечка сядзела побач.</i> (А.Жук)

@<b>выпуск<u>а</u>ны, выпушч<u>а</u>ны</b> -ая, -ае. Які выпускаецца, вырабляецца.
<br><i>Кніжная прадукцыя, выпусканая нашым выдавецтвам, мае такую нізкую якасць, што замоўчваць гэта ніяк нельга; Выпушчаная прадукцыя пачала каштаваць танней, з абароту вызваліліся значныя рэзервы сродкаў.</i> (Я.Колас)

@<b>выраканец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто выракся свайго роднага.
<br><i>І памяць кросны снуе, І лесуны барукаюцца. Шляхі разышліся яе. З бязроднымі выраканцамі.</i> (Р.Барадулін)

@<b>выратоўца</b> -ы, <i>м.</i> Ратавальнік.
<br><i>Пасля колькі дзён адно й гаварылі ўсе пра Клаўдзю і яе выратоўцу, казалі, што Міхалка «вылавіў» у Дняпры долю сваю.</i> (А.Масарэнка)

@<b>высакаварты</b> -ая, -ае. Які мае высокую вартасць.
<br><i>Акрамя гэтага, маю да друку пераклад з Франка ... паэмы «Майсей». Сама рэч высакавартая.</i> (У.Жылка)

@<b>высакалюбны, высакалюдскі</b> -ая, -ае. Высакародны.
<br><i>Ці не такімі ж высакалюбнымі намерамі кіраваўся неўміручы рыцар духу Дон Кіхот...</i> (А.Каўка) <i>Баяўся боскае кары за свой высакалюдскі ўчынак</i> [хаваў цімакоў - уцекачоў ад паншчыны] <i>цёмны дзядзька Тарас.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>высачаны</b> -ая, -ае. Які высачыўся, выступіў (пра смалу).
<br><i>Тут, за штабялямі дроў і жоўтых, што пахлі нагрэтаю высачанаю смалою, дошак, перабег</i> [Імполь] <i>іржавыя ... тупікі чыгуначнай станцыі.</i> (В.Адамчык)

@<b>выспаны</b> -ая, ае. Які выспаўся.
<br><i>Быў ранак, нарком выйшаў з другога пакоя, здавалася, яшчэ нават не выспаны.</i> (Я.Скрыган)

@<b>выстава</b> -ы, <i>ж.</i> Выстаўка.
<br><i>І спяшайцеся, выстава працуе ўсяго тыдзень.</i> (Звязда. 14.11.1990) <i>Не пабыць на выставе Скідзевіча, нават збіраючыся паміраць, ён не мог.</i> (Б.Пятровіч)

@<b>выст<u>а</u>ўны</b> -ая, -ае. Які мае дачыненне да выставы.
<br><i>Заходзьце ў новую выст<u>а</u>ўную залу.</i> (Беларускае радыё. 26.12.1994)

@<b>выстаялы</b> -ая, -ае. Які выстаяўся.
<br>[Бацька] <i>прывозіў з поля воз яшчэ не выстаялых травяністых снапоў ячменю.</i> (У.Калеснік)

@<b>выступ</b> -у, <i>м.</i> Выступленне.
<br><i>Тон яго выступу жорсткі, без звычайных еўрапейскіх умоўнасцяў.</i> (ЛіМ. 16.01.1998)

@<b>выступоўца</b> -ы, <b>выступовец</b> -поўца, <b>выступальнік, выступальшчык</b> -а, <b>выступанец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто выступае; прамоўца.
<br><i>Як і кожны спрактыкаваны выступоўца, я таксама выбіраў каго-небудзь у зале, каб мець падтрымку.</i> (І.Чыгрынаў) <i>Нейкі выступовец нават сказаў, што «бяда адна не ходзіць...»</i> (ЛіМ. 02.05.1997) <i>- Ну вот, так я сагласян з табой, - згадзіўся выступальнік.</i> (Я.Брыль) <i>Названыя выступальшчыкі, як іх ні ўпрошваў старшыня нарады, выходзіць на трыбуну катэгарычна адмовіліся.</i> (А.Карпюк) <i>Амаль усе выступанцы адзначаюць высокі мастацкі ўзровень твора.</i> (В.Жуковіч)

@<b>выступоўчы</b> -ая, ае. Які мае дачыненне да выступоўцаў, выступлення.
<br><i>Пару пісьменнікаў апроч «загнаных» у выступоўчую абойму знаходзіліся ў зале.</i> (Народная воля. 27.11.1997)

@<b>вытвор</b> -а, <i>м.</i> Утварэнне, вытворнае слова.
<br><i>У яе лексіконе вельмі часта ўжывалася слова «нацыяналізм» з усімі яго вытворамі.</i> (Л.Лыч) <i>Для вытвора з гэтай марфемай найбольш характэрнае значэнне прыкметы паводле актыўнага дзеяння.</i> (Роднае слова. 2000. № 3)

@<b>выхаваўца</b> -ы, <i>м.</i> і <i>ж.</i> Выхавальнік.
<br><i>На лета іду яшчэ працаваць начальніцай піянерскага лагера, а выхаваўцамі да сябе бяру сваіх настаўнікаў.</i> (А.Карпюк)

@<b>выціскацца</b> -аецца, <i>незак.</i> Выцясняцца.
<br><i>На жаль, нямала і тых, каму вельмі ж добра пачувалася ў час, калі беларуская мова выціскалася з паўсядзённага ўжытку, не выкладалася ў школах, тэхнікумах і ВНУ.</i> (ЛіМ. 26.08.1994) <i>Гэта</i> [беларуская] <i>культура пачала выціскацца польскім панаваннем.</i> (Я.Купала)

@<b>вышчыроўваць</b> -аю, аеш, -ае. З вялікім стараннем, шчыруючы, дасягаць вынікаў у якой-н. дзейнасці.
<br><i>Слова для яго</i> [А.Разанава] - <i>той зыходны матэрыял, з якога ён вышчыроўвае і дасканала зрыфмаваныя паэмы, і ...верлібравыя перастворы беларускай духоўнай літаратуры.</i> (Н.Мацяш)

@<b>выязджанец</b> -нца, <i>м.</i> Той, хто выязджае куды-н.
<br>[Астролаг:] <i>Да нас, да пацяплення, вясною, будуць ехаць цяперашнія выязджанцы і ўцекачы.</i> (В.Санько)

@<b>выяўлены</b> -ая, -ае. Які выявіў свае здольнасці, стаў вядомы.
<br><i>Найбольш нельга дараваць гэтага</i> [абыякавасці да мовы] <i>пісьменнікам выяўленым, бо невялікія моўныя неахайнасці ў іх творах... успрымаюцца літаратурнай моладдзю як канон, пашыраюцца ў новых творах і пагражаюць небяспекай стаць моўнай нормай.</i> (Я.Колас)

@<b>вядзёны</b> гл. <a href="ведзены, вядзёны, воджаны">ведзены</a>

@<b>вядоўца</b> -ы, <i>м.</i> і <i>ж.</i> Той, хто кіруе чым-н.; вядучы, вядучая.
<br><i>Камера «залятае» ў студыю, дзе вядоўцы раскладаюць стос прэсы на стале.</i> (Наша Ніва. 15.05.2008)

@<b>вядун</b> ведуна, <i>м.</i> Прарок, прадказальнік.
<br>[Няўзіра:] <i>Толькі ты, вядун прарочы, Штось ад нашых крыеш вочаў.</i> (Я.Купала) <i>У некаторых плямёнаў Гвінеі і цяпер, калі нараджаецца хлопчык, жанчыны па ... ім вядомых прыкметах вызначаюць яго схільнасць да таго, каб стаць ведуном.</i> (Звязда. 28.05.1991)

@<b>вязёнкі</b> -нак, <i>адз.</i>, <b>вязёнка</b> -і, <i>ж.</i> Вязаныя рукавіцы.
<br><i>Пісаць у вязёнках трудна.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>вязнеўка</b> -і, <i>ж.</i> <i>Жан. да</i> вязень.
<br><i>Патэлефанавала былая вязнеўка Сцяплагу Вера Сымонаўна Касмовіч.</i> (Беларускае радыё. 22.03.1996)

@<b>вязніца</b> -ы, <i>ж.</i> Месца зняволення.
<br><i>Паслухайце, людзі, я вам раскажу, За што я ў вязніцу папала.</i> (Н.Гілевіч)

@<b>вялікамоўны</b> -ая, -ае. Такі, дзе шмат гавораць.
<br><i>Уцякаю цяпер і з вялікамоўных сходаў, што звяліся да заплесненых і збросненых зваротаў.</i> (В.Адамчык)

@<b>вясенька, вясёнка, вёсначка</b> -і, <b>вясніца</b> -ы, <i>ж.</i> <i>Ласк. да</i> вясна.
<br><i>Хоць прыходзіла б вясенька Ды павеяла цяплом.</i> (Я.Колас) <i>Не хмарся, зіма, на вясеньку-нявесту, Крыўдуй не крыўдуй, а рыхтуй каравай.</i> (В.Гарановіч) <i>Спошчаныя людцы да споведзі хадзілі, паглядаючы дарожкамі, ці ўжо ёсць праталінкі, ці ўжо блізка вясёнка цяпленька..; Па чутках з фронту думалася людзям, што надоўга застылі дзве варожыя сцяны і, мусі, не парушацца да вёсначкі.</i> (М.Гарэцкі) <i>Хоць адзін раз залячу туды, дзе вясніца вякуе, туды, дзе сонца святкуе.</i> (Д.Бічэль)

@<b>вяскоўе</b> -коўя, <b>вяскоўства</b> -а, <i>н.</i> Вясковае жыццё.
<br><i>Хоць болей люляе калыска трамвая, Ды эаль па вяскоўі ніяк не міне.</i> (А.Камароўскі) <i>ацягнуўся, відаць, працэс развітання з родным вяскоўствам лірычнага героя...</i> (ЛіМ. 28.01.1977)

@<b>вясніца</b> гл. <a href="вясенька, вясёнка, вёсначка">вясенька</a>

@<b>вясноўскі</b> -ая, -ае. Вясновы.
<br><i>1. V. Вялікдзень. Свята - вясноўскае, прыгожае, добрае.</i> (М.Гарэцкі)
<br>Параўн. прыслоўе <b>па-вясноўску:</b> <i>Ранішняя электрычка. Вагон па-вясноўску расквечаны сонечнымі блікамі.</i> (Наша слова. 08.05.1996)

@<b>габляваць</b> -люю, -люеш, -люе, <i>незак., каго; перан.</i> ... Вымушаць каго-н. змяняць свае ўяўленні, прывычкі, густы.
<br><i>Так. Век суровы жорстка нас габлюе. Змяняе порстка звычкі, густ і смак. Так міла ўбачыць на экране, як Руку экзарху бальшавік цалуе...</i> (А.Звонак)

@<b>габрай, габрэй</b> -я, <i>м.</i> Яўрэй.
<br><i>Грыб усім падабаецца, ім не грэбуе ні славянін, ні габрай, ні селянін, ні бюргер.</i> (А.Разанаў) <i>Адзін габрэй</i> [жыве] <i>сярод беларусаў і палякаў.</i> (Навіны. 16.10.1998)

@<b>габрайскі, габрэйскі</b> -ая, -ае. Яўрэйскі.
<br><i>Вуліца Дамініканаў, Габрайская вуліца, Ганчарны завулак... Дзе тут затойваецца жыццё? Дзе тут затойваецца смерць?</i> (А.Разанаў) <i>Польскае слова, расейскае, габрэйскае... нібы нітачкі, што лёгка ўплятаюцца ў яркую незабыўную тканіну, з якое сшыта моўная адзежына твора, - помнік шматмоўнай местачковай Беларусі.</i> (Полымя. 1998. № 9)

@<b>гаваркі</b> -ая, -ое.
<br><b>1.</b> Які (што) гаворыць.
<br><i>Гаваркую механічную галаву, якая давала мудрыя парады «на всех употребительных языках», адправілі на сметнік.</i> (У.Арлоў) <i>«Гаваркія істоты» - гэта ўсе мы.</i> (ЛіМ. 09.02.1996) <i>Пасля вячэры гаворка паміж галоўным аграномам вобласці і аспірантам аграноміі ішла галоўным чынам пра глебазнаўства Беларусі. Гэтая невычэрпная тэма вяла гаваркіх аграномаў... да далёкіх вытокаў: зямных і водных, да гісторыі зямлі.</i> (П.Пестрак) [Людзі] <i>рабілі перакур. Дымілі і гаварылі... Тыя, хто не курыў, таксама падключыліся да гаваркіх курцоў, быццам глытнуць дымку, бо ахвочыя былі да размоў.</i> (П.Кавалёў)
<br><b>2.</b> Схільны да размоў, ахвочы пагаварыць.

@<b>гаварун</b> -а, <i>м.</i> ... Той, хто гаворыць.
<br><i>І тады ўвесь сход раптам загаварыў. ...Гаваруноў было многа, і гаваруны былі розныя.</i> (К.Чорны) <i>- О, гэта глыбока прадуманая лінія, даражэнькі Франц Адамавіч! - Гаварун лёг на спіну, заклаў рукі пад галаву...</i> (Г.Далідовіч)

@<b>гаварыльны</b> -ая, -ае. Які гаворыць (пра механізм).
<br><i>І раптам нібы псаваўся нейкі вінцік у гаварыльнай машыне.</i> (М.Лынькоў) <i>- Досыць табе, гаварыльная машына! - перабіў Алеся Костусь. - Як пачне, дык бесперапынку, як малатарня.</i> (М.Ваданосаў)

@<b>гавораны</b> -ая, -ае. ... Які гаворыцца, прамаўляецца.
<br><i>Чамусьці можна выпускаць на беларускай мове тоўстыя падручнікі па гісторыі (незалежна ад іх ідэалагічнага начыння), і разам з тым можна як перад уласнымі дзецьмі, так і перад гасцямі з-за мяжы праз гаворанае слова паказваць сваю другаснасць і неістотнасць.</i> (ЛіМ. 08.12.1995)

@<b>гаворкасць</b> -і, <i>ж.</i> Уласцівасць гаворкага.
<br><i>Ганна падкупала Петруся гаворкасцю, рэзвасцю.</i> (Ц.Гартны)

@<b>гаворкі</b> -ая, -ае. Тое, што і гаваркі (у 2 знач.).
<br><i>Гаворкая Тацяна без канца апавядала ёй цікавыя гісторыі.</i> (М.Зарэцкі)

@<b>гавыла</b> -ы, <i>ж.</i> Высакарослае сцяблістае пустазелле; быллё.
<br><i>Настане дзень баёў апошніх! Мы адступілі, каб было Дзе легчы ворагу на пожнях, Парослых сіняй гавылой.</i> (М.Танк)

@<b>гавэнда</b> -ы, <i>ж.</i> Гаворка, балачка.
<br>[Дзядзька] <i>не хоча траціць час на пустыя гавэнды.</i> (Г.Далідовіч) <i>Паслухаеш зварот трох Ганнаў да мацярок і сясцёр і, утуліўшы плечы, знікаеш з абрыдлай гавэнды.</i> (В.Адамчык)

@<b>гагакаць</b> -ае, <i>незак.</i> Гагаць, гагатаць (пра гусей).
<br><i>Гускі толькі гагакаюць, на кожны шолах, на кожны стук.</i> (У.Дубоўка)

@<b>гадства</b> -а, <i>н., зб.</i>Гадаўё, жабы, мышы.
<br><i>Алесі ўспомнілася тое, што некалі расказвала нябожчыца маці: як Бог пазбіраў усё гадства і даў у мяшку чалавеку, каб укінуў, утапіў у балоце.</i> (В.Адамчык)

@<b>гадыня</b> -і, <i>ж.</i> Гадзюка.
<br><i>Гадыні, разамлеўшы, ляжаць кружалкамі. Сіпла азавецца каторая з кустоўя...</i> (М.Вайцяшонак)

@<b>газетнік</b> -а, <i>м.</i> Прадавец газет.
<br><i>Па ўсіх вуліцах луналі сцягі, бегалі, як шалёныя, газетнікі...</i> (М.Гарэцкі)

@<b>галадоўшчык</b> -а, <i>м.</i> Той, хто галадуе.
<br><i>Двое сутак побач з галадоўшчыкамі пуставала крэсла з красамоўным надпісам: «Месца для любога кіраўніка горада» (ЛіМ. 22.12.1989)</i>

@<b>галаснік</b> -а, <i>м.</i> ... Вяшчальнік.
<br><i>Фальклор - нацыянальная і сацыяльная глеба, якая ўзняла нашых папярэднікаў і зрабіла іх галаснікамі народа.</i> (ЛіМ. 25.11.1969)

@<b>галасоўшчык</b> -а, <i>м.</i> Той, хто галасуе.
<br><i>«Галасоўшчыкі» даўно ўжо разышліся, у «клубе» было ціха.</i> (А.Федарэнка)

@<b>галгатня</b> -і, <i>ж.</i> Незразумелая мова, гутарка.
<br><i>Ды дзе тут іх</i> [сяброў] <i>знойдзеш Сярод мітусні Заморскіх турыстаў І іх галгатні.</i> (М.Танк)

@<b>галда</b> -ы, <i>ж.</i> Крык, гоман, галас.
<br><i>Паперлі полем русакоўцы, Бягуць да конец свержаноўцы, Гудуць, склікаюцца, віншуюць, Адны другіх ў галдзе не чуюць.</i> (Я.Колас)

@<b>галінне</b> -я, <i>н., зб.</i> Галіны дрэва.
<br><i>Па добрай волі з ціхім стогнам Галінне ломіцца само.</i> (В.Коўтун) <i>Галінне - магутней, ёмісцей, га-лі-на-сцей за галлё.</i> (С.Грахоўскі)

@<b>галоснасць</b> -і, <i>ж.</i> Публічнасць.
<br><i>Мы паклапаціліся, каб надаць спаборніцтву галоснасць.</i> (Чырвоная змена. 05.03.1975) <i>Не толькі чытачцы, нам самім</i> [рэдакцыі газеты] <i>больш падабаецца поўнагалосная галоснасць.</i> (Звязда. 15.09.1989)

@<b>галосны</b> -ая, -ае. Гучны, на ўвесь голас.
<br><i>У выніку дзейнасці беларускіх прадстаўнікоў на канферэнцыі ў Стакгольме і на Кангрэсе Нацый у Лазане ў маі і чэрвені 1916 г. народы Еўропы і ўсяго свету ўпершыню пачулі галосную заяву аб тым, што Беларусь жыве і жадае існаваць далей у якасці самастойнай дэмакратычнай дзяржавы побач з іншымі краінамі.</i> (ЛіМ. 08.11.1991)

@<b>ганьбенне</b> -я, <i>н. Дзеянне паводле дзеясл.</i> ганьбіць (зневажаць чыю-н. годнасць; асуджаць, няславіць).
<br><i>Панурыя, засмучаныя, устрывожаныя і абураныя такою несправядлівасцю кандыбаюць сяляне пад казацкім канвоем. Іх вядуць берагам Піны каля Высокага, каб усе бачылі ганьбенне іх і пакаранне.</i> (Я.Колас)

@<b>ганяны</b> -ая, -ае. Які ганяецца, гоніцца кім-, чым-н.; гнаны.
<br><i>Як бежанцы тыя, ганяны тугою, Да роднага краю</i> [гусі] <i>плывуць чарадою.</i> (Я.Купала)

@<b>гаравіты</b> -ая, -ае. Гаротны.
<br><i>Ад самага малалецтва жыццё яго было надзвычай цяжкім і гаравітым - суцэльная нішчымніца і галодніца, бесхацінства і страты, падазронасць і непрыхаваны здзек з боку старых і новых уладарных структур.</i> (М.Мікуліч)

@<b>гарадзенец</b> -нца, <i>м.</i> Жыхар Гародні (Гродна).
<br><i>Калі ідэя будзе прынята гарадзенцамі, помнік упрыгожыць плошчу перад Фарным касцёлам.</i> (ЛіМ. 20.13.1998)

@<b>гарапнік</b> -а, <i>м.</i> Кароткі раменны бізун; арапнік.
<br><i>Ён выехаў з Віленскае губерні. Не хацеў ехаць, але казакі выгналі гарапнікамі.</i> (Я.Скрыган)

@<b>гарота</b> -ы, <i>ж.</i> Бяда, гора, журба.
<br><i>Галоўнае, без чаго немагчыма ўявіць сабе паэта, гэта добрае, шырокае сэрца, адкрытае ўсім радасцям і гаротам, усяму дабру і злу свету.</i> (Полымя. 1964. № 9) <i>Што казаць пра майскае ранне, Калі ў росах салоўка б'е? Што скажу я табе, каханы?.. Падгінаюцца ногі мае. Што скажу са сваёй гаротай?</i> (У.Караткевіч)

@<b>гаручы</b> -ая, -ае. ... Які гарыць.
<br><i>Адламалася маленькая гаручая галінка, звалілася на зямлю.</i> (Я.Маўр) <i>Стаяў нейкі глухі вогненны гул і трэск гаручага дрэва.</i> (А.Жук)

@<b>гарэшнік</b> -у, <i>м.</i> Арэшнік.
<br><i>Перад чубком хвойніку ў лагчыне... сашчапіліся густымі разложыстымі вярхамі кусты старога гарэшніку.</i> (В.Адамчык)

@<b>гаспадыніць</b> -ню, -ніш, -ніць, <i>незак.</i> Рабіць традыцыйную работу жанчыны-гаспадыні.
<br><i>Сам ён</i> [стары чалавек] <i>і гаспадарыў дома і гаспадыніў, сам сабе крупнік варыў, сам сабе лапіў порткі.</i> (А.Кулакоўскі)

@<b>гасцёўня</b> -і, <i>ж.</i>
<br><b>1.</b> Пакой для прыёму гасцей; гасціная.
<br><i>Сяброў у яго шмат, а гасцёўня - цеснаватая.</i> (М.Лужанін)
<br><b>2.</b> Памяшканне, дзе праводзяцца сустрэчы, культурныя мерапрыемствы для аматараў літаратуры і мастацтва.
<br><i>У кожным мікрараёне горада адчыняюцца беларускія літаратурныя або літаратурна-музычныя гасцёўні.</i> (Беларуская мова і літаратура ў школе. 1991. № 4) <i>У гасцёўні Галубка.</i> (ЛіМ. 02.10.1998)

@<b>гасцільня</b> -і, <i>ж.</i> Гасцініца.
<br><i>Ноч... Гасцільня... Горад даўно апусцеў, У вежах пяць стагоддзяў, як згаслі агні, І вецер у вокны мяце, лісце Прамерзлае - аж звініць.</i> (У.Караткевіч)

@<b>гасціцца</b> -ы, <i>ж.</i> Госця.
<br><i>Ішла вясна ў наш край. Усяе гэтае гасціцы яшчэ не было, але на дварэ ўжо блішчэла; Не любіў Даніла ні абразікаў, ні карыкатур. Але змірыўся з гаспадынінаю гасціцаю</i> [абразом Мадонны] <i>у сваёй хаце.</i> (Л.Калюга)

@<b>гасцяваннік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто гасцюе, бывае дзе-н.
<br><i>Князь не хаваўся, што нялюб яму Абдзіраловіч, другі паўсёдны гасцяваннік макасееўскага дому.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>гатка</b> -і, <i>ж. Памянш. да</i> гаць; невялікая гаць.
<br><i>За Сяльцом дарога крута паварочвала на гатку з мосцікам цераз Целяшоў Дуб і зараз жа падымалася на горку ў лесе.</i> (Я.Колас)

@<b>гатовасць</b> -і, <i>ж.</i> Гатоўнасць.
<br><i>Апроч прыгажосці ў жанчыны была нейкая вельмі мілая мяккасць - у вачах, у голасе, светлых валасах, у манеры даверліва глядзець, у гатовасці вас зразумець і ісці насустрач.</i> (Я.Скрыган) <i>Якая гатовасць да ўсяго! Кажа: «Спадзяюся на дапамогу Божую».</i> (М.Сяднёў) <i>Пасля дадаць</i> [да мяснога булёну] <i>здробненыя канюшыну, шчаўе і варыць на слабым агні да гатовасці.</i> (Звязда. 16.07.1992)

@<b>гатэль</b> -я, <i>м.</i> Атэль, гасцініца.
<br><i>І ўсё стаіць</i> [у Менску] <i>шыпшыннае наўкол - Гатэль, кавярні, крамы і бажніцы.</i> (Л.Дранько-Майсюк) <i>Трохі аддыхаўшыся ў гатэлі, я нарэшце заўважыў, што вокны нумару выходзілі на сярэднявечны замак Вялікай Літвы.</i> (Наша Ніва. 09.11.1998)

@<b>гатэльны</b> -ая, -ае. Які мае дачыненне да гатэля.
<br><i>Наваградак. Золь. Прысенне зімы. Рунь і дрэвы мараць аб цёплых снягах, О, якая самота гатэльнай турмы!</i> (У.Караткевіч)

@<b>гатэльчык</b> -а, <i>м. Памянш. да</i> гатэль; невялікі гатэль.
<br><i>Яны няўтомна шпацыравалі на вуліцы, хадзілі пад вокнамі... перапісвалі звесткі аб прыезджых у зэльвенскім гатэльчыку.</i> (У.Арлоў)

@<b>гаўбец</b> -бца, <i>м.</i> Балкон.
<br><i>Сільвія чытае маё, па сутнасці першае ў жыцці, сентыментальнае апавяданне пра пеўня на гарадскім гаўбцы.</i> (У.Арлоў)

@<b>гаўклівы</b> -ая, -ае. Які гаўкае, брэша.
<br><i>Пашкадаваўшы «поруганную Родину», Іван Іванавіч з прафесарскай асацыятыўнасцю заўважыў, што Уладзімір Вольфавіч адкрыў расейцам вочы на тое, што слон абложаны гаўклівымі моськамі, якія слану даўно надакучылі.</i> (ЛіМ. 31.12.1993)

@<b>гвалтоўца</b> -ы, <i>м.</i> Гвалтаўнік.
<br><i>Гэта ж добра, што акно расчыненае, дык улучыла птушкай выпырхнуць у гарод. Гвалтоўца - таксама праз акно, следам...</i> (ЛіМ. 11.04.2003)

@<b>гергатлівы</b> -ая, -ае. Незразумелы, з'яўлены праз чужую (нямецкую) мову.
<br><i>Каля нейкае вёсачкі</i> [польскія салдаты] <i>наткнуліся на скрыгатлівы абоз, і нехта, ашалелы ад радасці, кінуўся да цёмных нераспазнаных будаў, і адтуль неспадзявана пачуўся гергатлівы і першы раз чуты, неразборлівы для Літавара нямецкі крык і застракаталі... кулямёты.</i> (В.Адамчык)

@<b>гімназійны</b> -ая, -ае. Які мае дачыненне да гімназіі; гімназічны.
<br><i>Але трымаўся ён крыху воддаль. Можа, бянтэжыў, насцярожваў радыкалізм гімназійнай моладзі.</i> (А.Ліс)

@<b>гледзішча</b> -а, <i>н.</i> Пункт погляду (гледжання).
<br><i>Найбольш плённым з гледзішча экзістэнцыяланльнага досведу былі гады, звязаныя з сямейным інтэрнатам.</i> (У.Арлоў) <i>«Тыя, - заўважае Семяноўскі, - пачынаў Чэхаўскі фестываль, прымаліся іншага гледзішча: калі мы жывём тут, у Расіі, песімізм задужа вялікая раскоша для нас».</i> (ЛіМ. 29.05.1998)

@<b>глушаны</b> -ая, -ае. Які глушыцца, сцішваецца кім-, чым-н.
<br><i>На зале пачуўся, сілай глушаны, смех; прафесары таксама кусалі сабе вусны, каб не страціць павагі і не рассмяяца.</i> (Ядвігін Ш.)

@<b>глушыльнік</b> -а, <i>м.</i> Глушыцель.
<br><i>Гучнагаварыцелі не могуць «перашумець» некалькі дзесяткаў магутных матораў са знятымі глушыльнікамі.</i> (Чырвоная змена. 15.07.1975)

@<b>глушыльшчык</b> -а, <i>м.</i> Той, хто глушыць радыёперадачы.
<br><i>Як мільёны суайчыннікаў, мы рваліся да праўды аб Празе, - крамлёўскія глушыльшчыкі эфіру не хацелі, каб мы яе ведалі.</i> (У.Мехаў)

@<b>глушыня</b> -і, <b>глушчэча</b> -ы, <i>ж.</i> Глуш, глухамань.
<br>[У горадзе] <i>цяпер пуста... Дачы, дачы... І тут так, у гэтай глушыні, у гэтым «народзе», сярод гэтай «зямельнай сілы»...</i> (М.Гарэцкі) <i>Самае мядзведжае месца, глушыня.</i> (А.Масарэнка) <i>А тады спалохаўся</i> [салдат] <i>ад думкі, што можа атруціцца й сканаць тут, у гэтай лесавой глушчэчы.</i> (В.Быкаў)

@<b>глыза</b> -ы, <i>ж.</i> Ільдзіна, крыга.
<br><i>І праўда: рэчачка-крынічка, Хаця і мелка, невялічка, Але такую сілу мае, Што лёд угору падымае І ломіць глызу, як націну.</i> (Я.Колас)

@<b>глядацкі</b> -ая, -ае. <i>Прым. да</i> глядач.
<br><i>Вяршыня мастацкага алімпа. Вяршыня ўрадавага прызнання: дзве дзяржаўныя прэміі. Ганараванне народным артыстам. Шчырасць захаплення ў глядацкіх вачах: «Гарбук!»</i> (ЛіМ. 12.08.1994) <i>Фільм ужо сабраў зацікаўленую глядацкую аўдыторыю.</i> (Звязда. 23.04.1987)

@<b>глядзельня</b> -і, <i>ж.</i> Глядзельная зала.
<br><i>Напэўна, дзеці, што сядзелі ў глядзельні, успрынялі паказанае па-свойму.</i> (Наша слова. 06.03.1997)

@<b>глядзеннік</b> -а, <i>м.</i> Глядач.
<br><i>Калі вялікі груд глядзеннікаў раптам шухнуў у бок ад заядлых скакуноў, што быццам азялелі і не бачылі нікога і нічога каля сябе наўкола, яна мімаволі схапілася за яго руку, каб не заваліцца...</i> (М.Гарэцкі)

@<b>гнёткі</b> -ая, -ае. Цяжкі.
<br>[Вольга] <i>глуха выдыхнула, як быццам з плячэй скінула гнёткі мех.</i> (А.Казлоў)

@<b>гнюсата</b> -ы, <i>ж.</i> Пра кепскае, брыдкае; гідота.
<br>[Даніла:] <i>Гнюсаты ўсякае ў нас бывае яшчэ многа, от што. Лезе другі ў правіцелі, а самому хоць пальцам паказвай. Або мала напакасціў гэты чорт сляпы, што быў у нас за старшыню?.</i> (Я.Скрыган) <i>Хто ж была Валента? Мабыць, не хто, а што такое была Валента? Не гнюсата сярод людзей?</i> (Ф.Янкоўскі)

@<b>гняткі</b> -ая, -ое. Гнятлівы; цяжкі.
<br><i>Збеглі часу хвалі. Даўно боль гняткі, Глянеш, нагадалі Мамы ручнікі.</i> (М.Мятліцкі)

@<b>годны</b> -ая, -ае. ... Дастойны.
<br><i>Мы рабілі ўсё, што маглі, каб у нашу арганізацыю і ў літаратуру ішло папаўненне якаснае, годнае.</i> (І.Мележ) <i>Былі і такія, што пры іншых абставінах маглі б зрабіцца годнымі, а можа, і вялікімі сынамі грамадства.</i> (У.Караткевіч) <i>А выбар толькі такі: годная смерць або агідная здрада.</i> (В.Бечык)

@<b>гойнасць</b> -і, <i>ж.</i> Уласцівасць гойнага.
<br>[Захар Іванавіч] <i>тут жа даваў нырца ў ціхотна-сцюдзёную гойнасць возера, і белая галава плыўца вынырвала з вады, можа, метраў за пятнаццаць ад берага.</i> (А.Масарэнка)

@<b>гойны</b> -ая, -ае.
<br><b>1.</b> Гаючы.
<br><i>Весні дзень - гэта наша Воля. Гойны Вецер, што ў полі шуміць, - Ад Пагоні.</i> (В.Шніп) <i>Ён усё ж яшчэ быў хворы. Вільготна-цёплае, гойнае паветра грота суцешыла, і яго зноў агарнуў сон.</i> (А.Масарэнка)
<br><b>2.</b> Шчодры, багаты.
<br><i>Мне спадабалася зямля Суомі У шуме сосен, вадаспадаў громе, У нелінючай зеляніне гойнай, Якой яе ўпрыгожыў Вяйнямёйнен.</i> (М.Танк)

@<b>голаў</b> галавы, <i>ж.</i> Галава.
<br><i>А каб яны, гэтыя думкі, не лішне ўтамлялі голаў, ён адганяў іх ад сябе так: браў сякеру і ішоў калоць дровы.</i> (К.Чорны) <i>Дзесь між Прыпяццю, Дзвіной і Бугам, Дзе ад родных пахаў - голаў кругам...</i> (Н.Гілевіч)

@<b>горназдабыўны</b> -ая, -ое. Заняты здабычай карысных выкапняў; горназдабываючы.
<br><i>Болей за 95% прадукцыі горназдабыўной прамысловасці прыпадала на 3 замежныя кампаніі.</i> (БелСЭ, III, 279) <i>Праектаванне горназдабыўных прадпрыемстваў.</i> (Звязда. 23.06.1976)

@<b>Госпадзе</b> <i>клічная форма ад наз.</i> Гасподзь, Госпад, <i>м.</i>
<br><i>Даруй мне, Госпадзе, мой цяжкі грэх...</i> (Н.Мацяш) <i>Госпадзе, для чаго ж тады ўсё-ткі прыходзім?..</i> (Л.Галубовіч)

@<b>грабунак</b> -нку, <i>м.</i> Грабеж.
<br><i>Адусюль з Маскоўшчыны нясуцца жахлівыя звесткі, што скрозь ідуць грабункі, нішчэння грамадскага і прыватнага дабра...</i> (Я.Лёсік)

@<b>грабяльнішча</b> -а, <i>н.</i> Грабільна.
<br><i>Над ім стаіць гаспадар, і грабяльнішча са злою раз'юшанасцю стукнула па разамлелым, зняможаным прыспаным целе.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>градус</b> -а, <i>м.</i> Радок, баразна пасаджанай бульбы, гародніны.
<br><i>У Літавара пад нагамі спярша зашахкала незааранае ржышча... потым засцёбаў па каленях сухі картаплянік, і Літавар пачаў спатыкацца на высокіх градусах.</i> (В.Адамчык) <i>Стаўшы на калені, яна дагрэбла градус. Фэлька ўссыпаў кош бульбы ў воз.</i> (К.Чорны)

@<b>грайкі</b> -ая, -ае. Які мае ўласцівасць іграць (падаваць гукі, што нагадваюць гранне).
<br><i>Граць безупынна гатовы Зялёныя грайкія конікі.</i> (А.Вялюгін)

@<b>грамада</b> -ы, <i>ж.</i> ... Добраахвотнае аб'яднанне для супольнай дзейнасці; абшчына.
<br><i>На Віцебшчыне цыганская абшчына яшчэ называлася цыганскай грамадой.</i> (Звязда. 24.03.1994) <i>Пераслед узмацняецца на пачатку 70-х, калі Сабіла робіцца казаннікам адной з баптысцкіх грамадаў.</i> (Наша Ніва. 13.07.1998)

@<b>грамадаванне</b> -я, <i>н.</i> Кантактаванне, зносіны.
<br><i>Мне людзі патрэбны, іхнія гісторыі, аповеды, грамадаванне з імі.</i> (ЛіМ. 18.10.1996)

@<b>грамлівы</b> -ая, -ае. Вельмі моцны; грамавы.
<br><i>Гэй, дзівы над дзівы, мкне гоман грамлівы!</i> (Я.Купала)

@<b>грудок</b> -дка, <i>м.</i> Купка, грамадка.
<br><i>Ныраючы ў замётах, выйшаў з-за рогу</i> [хат] <i>грудок дзетак-вучанічкоў з торбачкамі цераз плячо, у якіх кніжкі.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>грумадка</b> -і, <i>ж.</i> Грамадка, чародка.
<br><i>Абыходзячы грумадкі вясёлых дзяўчат і хлопцаў, старэнькіх гаваркіх баб, што ціснуліся ў халадок пад высокія кляны і ліпы, Алеся ўчула нечы голас...</i> (В.Адамчык)

@<b>грунём</b> <i>прысл.</i> Бягом, угрунь.
<br><i>- Не здзекуйся, Моця! - толькі і мог я сказаць і грунём пабег з воласці.</i> (П.Броўка)

@<b>грыбазбір</b> -а, <i>м.</i> Той, хто збірае грыбы.
<br><i>Блукаюць грыбазбіры, Якоча рэхам лес.</i> (П.Панчанка) <i>Ні змагар, Ні вязень, Ні падпольшчык. А рыбак заядлы, грыбазбір.</i> (В.Макарэвіч)

@<b>грымоткі</b> -ая, -ае. Які стварае рэзкія гукі, моцны шум; грымлівы, грымучы.
<br><i>Самалёт слізгануў з неба да грымоткай растрывожанай зямлі.</i> (Чырвоная змена. 15.03.1975)

@<b>грэйнік</b> -а, <i>м.</i> Прылада для абагравання; абагравальнік.
<br><i>Гэткі хатні спакой, утульнасць, цішыня, прыемная цеплыня электрычнага квадратнага грэйніка ў камінку ды сяброўства хоць яшчэ й слаба знаёмых, але ўсё ж даволі прывабных жанчын - усё зрабіла на хлапца мілае ўражанне.</i> (К.Акула)

@<b>грэцкі</b> -ая, -ае. Які мае дачыненне да грэкаў, Грэцыі; грэчаскі.
<br><i>Тут неверагодная колькасць Слоў грэцкіх бытуе ў фальклоры.</i> (М.Танк) <i>Вывучалі кнігу Кінселя «Героі», дзе займальна расказвалася пра подзвігі персанажаў з грэцкай міфалогіі.</i> (У.Калеснік) <i>Біблія - слова, узятае з грэцкай мовы...</i> (А.Разанаў)

@<b>губеранскі</b> -ая, -ае. Губернскі.
<br><i>Пры Екацярыне II Мінск, як і ўся Беларусь, быў далучаны да Расіі. Мінск стаў губеранскім горадам...</i> (К.Чорны) <i>У 1837 годзе ў Вятцы адкрылася губеранская гандлёва-прамысловая выстаўка.</i> (ЛіМ. 07.02.1969)

@<b>гудлівы</b> -ая, -ае. Які гудзе; з гудам.
<br><i>Недзе - у белым полі, святочным і безыменным - стаяў сабе шэры, трохі гудлівы тэлеграфны слуп.</i> (Я.Брыль) <i>Раптам мае вушы схапілі стрыманы дзявочы смех і нізкі гудлівы працяжны голас мужчыны.</i> (А.Мрый)

@<b>гужаваць</b> -жую, -жуеш, -жуе, <i>незак.</i> Круціцца, увівацца каля каго-н.
<br><i>У Сяргея была старэйшая сястра, ужо нявеста... вакол якой гужавалі жаніхі.</i> (У.Рубанаў)

@<b>гулецкі</b> -ая, -ае. Прызначаны для гульні, гульцоў.
<br><i>Помнікі архітэктуры, нібы фішкі на гулецкім стале, вызначаюць не толькі каардынаты розных стыляў, але і іх кошт.</i> (наша Ніва. 23.02.1998)

@<b>гулёк</b> -лька, <i>м.</i> Гулец.
<br><i>І гулёк Міцька быў не заядлы, адно ў падкіднога дурня...</i> (В.Карамазаў)

@<b>гультайня</b> -і, <i>ж., зб.</i> Гультаі.
<br><i>Чым лепш падрыхтаваны шукальнік, тым менш будуць чапляцца да яго ідэалагічныя наглядчыкі, бо гэтая гультайня нічога, акрамя... ідэалагічных кантычак, не ведала.</i> (У.Калеснік)

@<b>гуляннік</b> -а, <i>м.</i> Той, хто гуляе, прагульваецца.
<br><i>«Трэба барджэй, барджэй выязджаць», - думаў Абдзіраловіч, седзячы ў сквэру і гледзячы на гуляннікаў.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>гуркатаць</b> -коча, <i>незак.</i> Гурчаць.
<br><i>А воддаль па каменні таксама гуркатала б і шумела вада ў шпаркай бягні ручайкоў няроўных...</i> (М.Гарэцкі)

@<b>гур<u>ы</u>на</b> -ы, <i>ж.</i> Гарус.
<br><i>Часам трохі схаваецца</i> [месік] <i>за правідную болачку, што тонкімі фарботамі расцягнецца па ім, як вышываны ўсякаю гурынаю паркалёвы набожнік над абразом у святым хатнім куце.</i> (М.Гарэцкі)

@<b>густэрка</b> -і, <i>ж.</i> Рыба сямейства карпавых; гусцяра.
<br><i>Зрэдку на кручок траплялі густэркі, але часцей плоткі.</i> (Звязда. 25.01.1973)

@<b>гусцеж</b> -у, <i>м.</i> Гушчар.
<br><i>Людзі ягады бяруць, а яны, значыць, зашыліся ў гусцеж...</i> (А.Масарэнка)

@<b>гусціня</b> -і, <i>ж.</i> Гушчыня.
<br><i>Беларусь заўсёды была густа заселенай. Гітлераўскія фашысты падышлі да пытання разрэджання беларускага насельніцтва самым радыкальным спосабам - агнём і зброяй.</i> (К.Акула)

@<b>гучальны, гучлівы</b> -ая, -ае. Які гучыць, можа гучаць.
<br><i>Музыканты-фалькларысты рыхтуюць матэрыял для гучальнай анталогіі беларускай народнай музыкі.</i> (Звязда. 27.10.1977) <i>Пчаліна, як тая струніна-гучлівая, пераляцела вуліцу і ў садзе згубілася...</i> (Я.Юхнавец)

@<b>гучнагаварыльнік</b> -а, <i>м.</i> Рэпрадуктар.
<br><i>Вянчае ўсё не зорка, а гучнагаварыльнік, ці, як кажуць у народзе, «мацюгальнік».</i> (С.Астраўцоў)

@<b>гэтта</b> <i>прысл.</i> Тут.
<br><i>Усяго пакрысе Знойдзеце вы гэтта, - Пры сасе, пры касе Сабрана за лета.</i> (Я.Купала) <i>- Гэтта можна! - здалёк крычаў і паказваў рукою. - Гэтта пясок!</i> (М.Лобан)