##ShortTitle: Вушаччына (Барадулін)
##LongTitle: Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна
##FrontpageTitle: Вушаччына (Барадулін)
##ExpandArticle: false
##Type: slo
##TitleNote: частка
##HTMLDescription_BEGIN
Створана на падставе:
Вушацкі словазбор Рыгора Барадуліна. Менск: Кнігазбор, 2014. ISBN 978-985-7089-28-4
Разьдзелы:
Слоўнік
Устойлівыя выразы
Параўнанні
Прыказкі й прымаўкі
Пад адной вокладкай нарэшце сабраныя неацэнныя скарбы беларускай мовы, якія, пачынаючы са школьных гадоў, бесперапынна занатоўваў за роднымі й землякамі народны паэт Беларусі, - асобныя словы, прымаўкі й пад'ялдычкі, зычэнні й грозьбы й шмат іншага.
##HTMLDescription_END
##Chapter: 1. Слоўнік
@абабраць — прыбраць, упрыгожыць.
Уся хата кілімамі (каберцамі) абабрана.
@абадвы, абыдва — двое мужчын.
Глядзелі абадвы рот разінуўшы.
@абалонь — кругляк, бярвяно без сарцавіны.
Доўга ляжала бярно, стрыжань выгніў, абалонь засталася.
@абалынка — хмурынка, аблачынка.
Набегла абалынка й сонейка схавала.
@абарэц — сетка лавіць рыбу.
Абарцом троху й налавілі шчупачкоў.
@абасваіцца — асвойтацца, абвыкнуцца.
Дзікаватая была котка, а цяпер абасваілася, аббылася.
@аббіты — дасведчаны, абчасаны жыццём.
Ты ж троху вопытны, аббіты малец.
@абвіднецца — развіднецца, днець.
Абвіднелася - тады й рушылі ў дарогу.
@абгаркі — абгарэлыя дошкі, бярвенцы.
Цягала з пагарышча абгаркі, хату лапіла, сенцы лапіла.
@абдаўжыцца — залезці ў даўгі.
Ён прыехаў, яна карміла, паіла яго, абдаўжылася.
@абдзёрак — кавалачак бульбіны, калі дзяруць на тарцы.
Бульбу на клёцкі драла - целая міса абдзёркаў.
@абдзіртус — той, на якім адзежа хутка рвецца, абадранец.
На абдзірстуса адзежы не напасешся.
@абдужыць — перамагчы, перасіліць.
І абдужыў яго тады ў тым спаборніцтве.
@аб'есці — наесціся ўволю, сагнаць смак.
Аб'елі шчупакоў, язі будуць наставаць, тады ўжо іх пад'ядзём.
@абечая, абячэўка — сценкі рэшата (сіта).
Лопнула абечая, і хоць праз пальцы прасейвай муку.
@абжыцца, ажыцца — завесці гаспадарку, угрунтавацца.
Абжыўся, хатку сабе паставіў там, на ўзгорку.
@абзыў — вясціна, водгук.
Ад яго й абзыву німа.
@абзыўкі — водгулле, водгалас, рэха.
Малая ўжо разумеіць, якія абзыўкі ад матацыкла.
@абірыш — апаследкі садавіны.
Адны абірышы засталіся, лепшыя яблыкі ўсе павыбіралі.
@абкаравіць — запэцкаць, вымазаць у нешта.
Пакуль з ямы вылез, увесь свой хворс абкаравіў.
@абклікаць — паклікаць, запрасіць.
Кажнага абышоў, абклікаў.
@абкрывавіцца — біцца да крыві.
Пеўні так абкрывавіліся, аж іх убакі водзіць.
@аблаў — аблава.
І так на яго аблаў быў.
@аблачок — аблачынка.
Аблачок наплыў, і сквар прапаў.
@абліваха — дождж са снегам; яшчэ — слізгата.
Такая абліваха, што кажух карыной зробіўся. Абліваха такая, што па дарозі каціцца можна, павалішся - галавы не збярэш.
@аблітня — блешня.
Аблітня - яна самаробная, раней не было купляных. Зробюць з драціны, абліюць волавам, і яна блішчыць, аблітаіць. Шчупака б'юць кукай, пасля аблітнёй аблітнююць рыбу.
@абнашчыцца — нашча з'есці, выпіць.
У хаці й абнашчыцца нечым. Песняй нашчыцца салавей.
@абненавідзець — зненавідзець.
Хто там жалеіць чужога рабёнка, наадварот - абненавідзіць.
@абніжацца — зніжацца, нізка ляцець.
Ляціць самалёт, абніжыцца й давай страчыць.
@аборы — вяровачкі падвязваць лапці, абвінаць анучы.
Лапці ды аборы - усе мае прыборы.
@абразанец — абразаны яўрэй.
І абразанчык торкаіць свой флянчык.
@абрамізіць — абразіць, прынізіць.
Абрамізіў на людзёх, каб сябе паказаць.
@абрамяніцца — аперазацца рамянямі.
Стаў камісарам, дык ад грудзей аж да сракі абрамяніўся.
@абрасець — адсырэць на расе.
Нясі дамоў сяннік, а то абрасеіць, атап'ецца.
@абратаваць — выратаваць, уратаваць.
Баранілі-баранілі, алі карову абратавалі.
@аброк, брок — папаска для каня, узятая ў дарогу.
Добры яздок помніць пра аброк. Вараному коніку броку аўса.
@абруд — абруч, вобад.
Абруд лопнуў, і клёпкі рассыпаліся. Сіта ўдарылася абрудом і падскочыла.
@абсадзіць — адолець, уходаць, сходаць.
Я чарак пяць абсадзіў.
@абсачаць — калі ў дрэва спыняецца прыліў соку.
Як станіць кара абсачаць, тады адхіні галінку й прышчапі яблыну.
@абсварыцца — перасварыцца.
Яна з усімі абсварылася й ні к кому ня ходзіць.
@абсемяняць — семяну садзіць.
Гарод яе абсемяняюць талакой, яна саўсім баба нямоглая.
@абсмакаваць — увайсці ў смак, раскаштаваць.
Як абсмакуешся, за вушы не адцягніш.
@абуванне — абутак.
Дажылася Малання - ні абування, ні адзявання.
@абхаіць — прыбраць, прыхарашыць.
Хата крапівой зарасла, хай бы хату абхаіў, абчысціў.
@абціскаць — ухутваць, шчытна ўкрываць.
Давай яго абціскаць, каб ня змёрз.
@абціхацца — сціхаць, сунімацца.
Толькі пачынаіць хвароба абціхацца, як новае насланнё.
@абцопкаць — абнасіцца, абшарпацца.
Абцопкаўся ўвесь, страшна глянуць. Абцопкаў штаны - цыцалі (махры) баўтаюцца.
@абчыхацца — прачыхацца, прасынацца.
Абчыхаюся назаўтра - нікога німа.
@абыдлець — азвярэць, знелюдзець.
Абыдлеў чалавек, звер зверам.
@абысціся — збіцца з дарогі, перайсці патрэбнае месца.
Ішла й абыйшлася, згубіла сваю дарогу.
@абыцца — звыкнуцца, абжыцца, зжыцца.
Спачатку дамоў хочацца, а пасля абудзішся.
@абэлка — адгаворка, спасылка на некага, ускладанне віны.
Хто б што ні зробіў, а на яго ўся абэлка.
@абязгрошыць — застацца без грошай, звесці грошы.
Абязгрошыла кума, кума ўжо даўно німа.
@аб'язджаць — расплывацца, рабіцца ацеслівым.
Каб клёцкі не аб'язджалі, вады далі.
@абязножыць — страціць моц у нагах.
Гладка абязножыла Латышыха, па хаці сунуцца цяжка.
@абязручыць — знясіліць рукі.
Гладка абязручыў, а такі шчырун быў.
@аб'ялдычыць — ашальмаваць.
Нізавошта чалавека аб'ялдычылі, з гразёй змяшалі.
@абялёдаваць — есці са смакам.
Так клёцкі абялёдаваіць, аж нос упрысядкі йдзець, аж за вушамі скрыпіць.
@абярнуцца — перакуліцца; яшчэ — зрабіцца.
Воз абярнуўся, і ўсе ў балоці. Быў-быў чалавекам і чортам абярнуўся. Смятана вадой абярнулася.
@абярэмца — ахапачак.
Хоць абярэмца прынясі, бо дроў у хаці ні паленца.
@абяссіліцца — выбіцца з сілы.
Як абяссілюся, дык ня трэба буду нікому.
@абясхлебіць — застацца без хлеба, звесці хлеб.
Памёр тата - абясхлебіла хата. Так гаспадарылі, што хлеб звялі.
@авад — шмат аваднёў.
На кароў у паўдзён авад напаў, і яны ў гіз.
@аванец — аванс.
Учора далі аванец, але такі малы.
@авохці — выклічнік.
Авохці мне, баюся, упусціш - ня зловіш, малы, як гумовы.
@авясец — дробны авёс (ласкава).
Во колькі малькоў, якраз як авясец. Сажнём, дачушка, авясец, тады к табе Бог сватоў прынясець.
@авячына — авечае мяса.
Лепі за любую прысмачыну воўк любіць авячыну.
@агадаць — здабыць, набыць, прыдбаць, агораць, расстарацца; яшчэ — наліць.
Сяк-так пінжак агадаў, падняў троху свае пархі. Ён сабе к зіме добры кажух агадаў. Я ей чарачку агадаю.
@агалам — агулам.
Вішні агалам прадала.
@агаспадарыцца — завесці гаспадарку, стаць гаспадаром.
Як нічога ня здарыцца, дык маладзён агаспадарыцца.
@аглабіць — прыняволіць, прымусіць.
Моцна ж яго аглабілі, парабкуіць на іх.
@адаробка — дзябёлая, гладкая.
І Хадорына адаробка носіцца як жаробка.
@адбубеніць — пабіць, адлупцаваць, уваліць.
Яму хлопцы так адбубенілі, ледзь ногі валачэць.
@адварот — агіда, непрыняцце.
У яе на такога кавалера адварот.
@адгладзіцца — паправіцца.
Было ўжо рэбры свяціліся, а цяпер, глядзі ты, адгладзілася.
@адгудзіць — адгаварыць, адбіць.
Ці я тваіх конікаў апудзіў, // Ці я тваю дзяўчыну адгудзіў?
@аддаць — палягчэць.
Таблетку выпіў, трошку аддало.
@аддух — перадых, адпачынак, супакой.
І галава аддуху патрабуіць.
@аджылы — сталага, пахілага веку.
Чалавек ён ужо аджылы, з маладымі ня ўгоніцца.
@аджыць — перажыць.
І першую жонку кінуў, ён іх пяць аджыў.
@ад'зябнуць — ззябнуць.
Цвяты й тыя ад'зяблі - халоднае лета сёлета.
@адказваць — завяшчаць.
Перад смерцю ўсё свайму першаму адказала.
@адкарапкацца — адчапіцца, адкараскацца.
Ад гора ніяк не адкарапкаішся.
@адкормнік — парсюк, пастаўлены на адкорм.
Адкормніку корму не набрацца.
@адкрасці — забраць назад потайна.
Міліцыянер забраў дудкі (як самагонку гналі), а малец узяў ды адкраў іх.
@адкрасціся — незаўважна адысці.
Памалу ад мяне адкраўся.
@адкрэвіць — адысці ад хваробы, паправіцца, паздаравець.
Можа, я троху адкрэўлю ў бальніцы.
@адмалі — змалку.
Ён яшчэ адмалі, як нарадзіўся, хваравіты.
@аднавуры — аднавокі.
Шашок аднавуры, ды бачыць, дзе куры. Сляпінда ты аднавурая!
@аднадумец — хто адной думкі з некім.
Мы з ёй такія аднадуміцы, што куды там!
@аднакавы — аднолькавы.
Боты драныя мае, // Дома лакавыя. // А ці ў дзевак, а ці ў баб - // Усе аднакавыя.
@аднаслоўны — чалавек слова, верны свайму слову.
Стахван чалавек аднаслоўны, сказаў - зробіць. А Ладысь неаднаслоўны, у яго сем пятніц на тыдні.
@аднаяй — мужчына з адным яечкам.
І гэны аднаяй просіць «дай!».
@адпасажыць — адпрэчыць, адціснуць.
Нявестка мяне ад печы адпасажыла, усё сама робіць.
@адпасціць — адкарміць, дагледзець.
Які конь гожы стаў, як яго адпасціў.
@адперыць, перыць — адлупцаваць, лупцаваць.
Ён яго добра адперыў. Перастань малога перыць.
@адпіцца — адсырэць, набрацца вільгаці, пусціць ваду.
Дровы ў хаці ў цяпле адпіліся, ня хочуць гарэць. За ноч лайно адпілося на дварэ, ня высахла.
@адпойсаваць — адлупцаваць.
За такое добра адпойсаваць варта, каб і дзясятаму заказаў. (Відаць, ад пояса.)
@адпоўніць — адсыпаць, адліць з поўнага.
Адпоўні бутэльку на пахмелак. Адпоўні бочку, а то круп з коптуркам.
@адпрог — калі адпрагаюць коней з дарогі.
Паедзем дамовачкі // З гэтае няволічкі. // Нам дома лепі будзіць, // Конікам адпрог будзіць.
@адпячы — крыху спячы.
Як на пасці на палцы бульбіну адпякуць, яна й смачная.
@адрадніцца — адчурацца, ачужацца радні, адрачыся.
Неяк вы ўжо адрадніліся, ні на парог нагой.
@адроддзе — паходжанне.
Маскалі - стараверы, а ён якога адроддзя?
@адрэчны — недарэчны.
Адстань ад мяне, адрэчная гэта гаворка.
@адрэчча — непамыснасць, недарэчнасць.
Адрэчча нейкая выйшла з добрага намеру.
@адстрапаліць — настроіць.
Адстрапалілі малога, ён і носу ня кажаць.
@адхлон — перадых, спакой.
Піцую-піцую, і хвілінкі адхлону ня маю.
@адхон — схіл, абрыў.
Пакацілася кола з адхону - ні шуму, ні звону.
@адхонаваты — абрывісты.
Бераг такі адхонаваты, аж страх.
@адцэбрыць — адагнаць, адпрэчыць.
Адцэбрылі яго ад цёплага мейсца.
(Даслоўна - прагнаць ад цэбра.)
@адчыхвосціць — даць прачуханца, вылаяць, прабраць.
Як адчыхвосцілі неслуха, дык шоўкавым стаў.
@адысці — прапасці, знікнуць.
Ужо снег адыйшоў.
@адыходзіны — адыход з гасцей, з дому.
На адыходзіны капытковую выпіць ня шкодзіць. Казу падаіла на адыходзіны.
@ад'язджаны — ад'езд, ад'ездзіны.
І Селівеіха на ад'язджаны прышла.
@ажавіны — ажына.
Смачныя ажавіны, толькі збіраць калюча.
@ажамеры — выціскі, асадкі, ападонне.
Можа, у цябе хоць якія ажамеры засталіся, галава кроіцца, дай выпіць.
@ажнуль — аж, ажно.
Ажнуль мне галоўка баліць: // Як жа мне дзетак жаніць?
@ажынаўка — гарэлка на ажыне.
Ажынаўку й без закусі піць смачна.
@ажыцца — прыжыцца, атайбавацца, звыкнуць.
Ажыўшыся тут, і выязджаць ня хочуць.
@акалець — сканаць.
Акалеў нябога, і на кут паклалі.
@акалле — холад, зябкасць; яшчэ — змерзлае цела.
Глядзела-глядзела яго на дварэ, аж мяне акалля ўзяло. Прыкрый сваё акалля, а то ссінеў як пуп курыны.
@аколіва — ваколіца.
Зялёнае аколіва ад птушыных песень глухне.
@акоцце — асцюкі.
На плечы снапы ўскініш - акоцце сыпіцца, дык у капелюшы зручна.
@акраўкі — абрэзкі тканіны, якія засталіся ад кроіва.
З гэтых акраўкаў нічога не пашыіш.
@аксціцца — апамятацца, прыйсці ў сябе.
Аксціся, што ты такое гаворыш?!
@аксыля — вокліч да цялят.
Аксыля, у хлеў, аксыля, цяляткі!
@акуратны — далікатны, уважлівы.
Ён такі акуратны - і сабаку на «вы» называіць.
@акушок — акунёк, акуньчык.
Акунь, той як дурань бярэць, акушок яшчэ дурнейшы.
@алеха — вольха.
Насек белай алехі, усё ж дровы будуць.
@амердзіцца — апрацівець, збрыдзець.
Амердзіўся ён мне, нідзе ад яго праходу німа. Амердзілася мне ўсё, куды ні глянь - свінні, а ня людзі.
@анадоень — надоечы.
Анадоень яшчэ бачыліся, і на табе - памерла.
@анелюбець — знелюбець.
Анілюбела мне гэта хата, ды ня ведаю, куды ўцячы.
@анінютанькі — нізавошта, ні ў якім разе.
Да работанькі анінютанькі, а да любатанькі, ах, мае матанькі.
@апагодзіцца — распагодзіцца.
Як апагодзіцца, дык гэтыя травы бяруць і ў ямы кладуць.
@ападанкі, ападонне — ападак на дне катла ці місы; яшчэ — апалая садавіна.
А яму асталося толькі ападанкі з'есці. Узвар увесь выпілі, адно ападонне асталося. Наліў ападоння й частуіць, пі сам. Цэлы мех ападанак назбіралі.
@ападоліцца — быць у жонкі пад слухом.
Быў малец як малец, ды ападоліўся.
@апантаны — утрапёны, нястрыманы, звар'яцелы.
Апантанаму й мора па калену, і хмары па барадзе.
@апаследкі — рэшткі, астаткі.
Апаследкі дошак ссунуў з машыны.
@апіра — апора.
Гэта мая апіра надзейная.
@аплэвуш — ацеслівы, непадцягнуты, няўзглядны.
На такога аплэвуша ніякая дзеўка не паглядзіць.
@аплятанік, пляцёнак — буталь, аплецены лазой.
Бражкі быў цэлы аплітанік, дык выпіў адзін. Пляцёнак бражкі на стол - гуляй да ночы, пакуль запацеюць вочы!
@аповалач — цямрэча, зацем, заслань.
Аповалач вочы завалакла, нічога не відаць, іду як сляпая.
@аполак — дошка з краю бервяна, гарбыль.
Тынянка абабіта аполкамі, і добра.
@апромеццю, промеццю — стрымгалоў, не зважаючы ні на кога.
Як угледзіць бацьку, апромеццю ляціць.
@апрыч — асобна.
Ад усіх апрыч сядзіць.
@апрычонкі, асабенкі — смачная ежа, якую трымаюць асобна для пестунка.
Ён толькі асабенкі есь, зласелы, здураны.
@апсік — прэч, уцякай (вокрык на ката).
Апсік, дуронік!
@апурхнуць — натапырыць пер'е, абвяць.
На такой золі куры апурхлі.
@апячы — спячы, запячы.
У печы апяку печанёўку.
@арфаваць — веяць, правейваць.
За дзень столькі мяхоў жыта наарфавалі.
@асада — драўляная акантоўка акна.
Асаду паставілі, засталося толькі рамы ўставіць і зашкліць.
@асва, асвіна — аса.
Проста асвой у вочы лезіць да яго, не адбіцца. Асвіна прыстала - не адмахацца ад яе.
@асвер — жардзіна ў студні, на якой трымаецца вядро (журавель).
Асвер задзёр шыю ўгару з вядром у зубах.
@асвойчыць — прыручыць, зрабіць свойскім.
Пакуль сабаку асвойчылі, усе пакусаныя хадзілі.
@асвяраць — падважваць.
Асвер бярно, а я моху падторкну.
@асвяціць — асвятліць, пасвяціць.
Запалю я свечачку, асвячу я сцежачку.
@асеціць — абсесці, атабуніць, апанаваць.
Яго ж не сямёра асеціла (не шмат дзяцей).
(Яўна ад сеткі.)
@асецішча — месца, дзе стаяла асець (восець).
На асецішчы буракі ўрадзілі.
@асівець — пасівець.
А як жа ты асівеў, а мой жа ты свой.
@асіта — сітнёг.
Асіты з берагу нажала на подсціль.
@аслонак — там, дзе сонца, прыслонак.
Кот сядзіць на аслонку й курню пяець.
@аслухаць — пачуць.
Тады аслухалі, што другая баба храпіць.
@аслядаваць — высачыць, знайсці па следзе.
Мы ўвялі слядочак // На сваткі дварочак. // Дзе мы яе аслядуем, // А там мы і заначуем.
@асмакавацца, абсмакавацца — адчуць смак у ежы.
Як асмакуешся, за вушы не адцягніш цябе.
@асобенна — асобна.
Яны й спяць, і ядуць асобенна.
@астатнік — апошні, хто адстае.
Ня будзь выдатнікам, ды ня будзь і астатнікам.
@астрашыцца — спалохацца, узяць у страх.
Ці я астрашылася так, ці што?
@астроў — востраў, астравок.
А пасярэдзіне Плінскага возіра астроў.
@аступіць — абступіць, акружыць.
А людзі іх аступілі кругом.
@асунуцца — занядужыць, заняпасці, астарэць.
А ты йдзі ў прыстарэлы дом, як асунішся.
@асцявільна — дзяржальна восцяў.
Закалоў шчуку восцю, як асцявільна не зламалася.
@асыпка — мука нізкага гатунку, ёй пасыпалі ахрап'е, мешанку.
Мех асыпкі ўдалося купіць, а ўсё ж парсюку нейкая закраса будзіць.
@аталпіць — апанаваць, перапоўніць, наваліцца.
Аталпілі ўсю вуліцу - не прайсці.
@атанець — схуднець.
Аментам атанела - так спаліла яе хвароба.
@атвадзець — зрабіцца вадзяністым.
Ежа, пакуль стаяла, гладка атвадзела.
@атлёт — хват, зух.
Такі атлёт, што хуем прапаліць лёд.
@атлум — ачмурэнне, аблуда.
Усе гэты выбары-выдуры - толькі атлум галавы.
@атнімка — анучка, якой атнімаюць, выцягваюць кацёл з печы.
Кашуля, як атнімка, чорная.
@атожылле — парасткі.
Ад яблыны атожылля пашло. Бульба ўся атожылля пусціла, трэба скарэй садзіць.
@атопак — стаптаны чаравік; яшчэ — пра недалужнага хлопца.
Якія атопкі ўссуніш на ногі, а ўсё ж ня босы. І ейны атопак нешта з сябе корчыць.
@атрусіцца — прывесці трусянят.
Яна, чараўніца, счаравала: труска атрусілася, а трусяняты памёрлі.
@атуросце — парасткі.
Маленькую яблыньку прынясла, пасадзіла, яна прыжыла, і столькі атуросця ў яе.
@ахапак — гурма.
Ідзем усім ахапкам дамоў.
@ахмурэць — ап'янець, ачмурэць.
Ня так захварэў, як ахмурэў.
@ахопак — бярэма, шмат.
Яны там ахопкамі грошы палучаюць на шахтах. Ладны ахопак і сабе прынёс. Пітух як даў у нагу, кроў ахопкам ліецца.
@ахосал — заляцанец, сюбар, хахаль.
І ў яе ўжо свой ахосал завёўся.
(З ідыш - кавалер, жанішок.)
@ахрап'е — ежа для свіней, ссечаная трава, бацвінне, дабаўляюць яшчэ бульбы, буракоў.
Рана ўстала, ахрап'я насекла.
@ахэлак — ахапак, ахопак.
Ладны ахэлак са стогу выскуб.
@аціхацца — суціхаць, сцішвацца.
Вея аціхнецца, можна будзіць у лес паехаць.
@ацялякаваць — марудзіць, не спяшацца.
Не спяшай, ды не ацялякавай. Зроб гэта не ацялякаваючы.
@ацяробкі, цяробкі — лушпіны ад бульбы, буракоў.
Ацяробак узялі на сушылцы, а ўсё ж парсюку прысмакі.
@ачалавечыцца, пачалавечыцца — ажаніцца, узяць жонку; яшчэ — зрабіцца чалавекам.
Бугаяваў-бугаяваў дый ачалавечыўся. Я думала - яна пачалавечыцца нарэшці.
@ачопісты — у каго шырокі азадак.
Такая ачопістая, што ў дзверы не пралезіць.
@ачужэць — адбіцца ад радні, забыцца на родных.
Ачужэла дачка, на бацькоў забылася.
@ашаколы — труха, точыва, пасеі, шашча.
Шашаль так паточыць, што адны ашаколы астаюцца.
@ашургаць — скончыцца, перастаць.
Дождж аціх, зараз ашургаіць.
@ашчыціць — шчыльна абабіць дошкамі, драніцамі.
Ашчыціла пуню, каб кот куранят не цягаў.
@бабнік — малы, што не хоча аставацца без бабулі.
А гэнаму бабніку трэба, каб баба карміла, паіла, спаць клала й калыханку пяяла.
@бабовішча — зямля, на якой раслі бабы.
Цвіцела макоўка на бабовішчы, // Спі, мая дурнішча, на саломішчы.
@бавіцца, забавіцца — затрымлівацца.
Схадзі, толькі доўга ня баўся. Дзе гэта наша мама бавіцца нешта. Як забавіцца ў гасцях, да начы дома німа.
@бавіць — забаўляць, глядзець малога; яшчэ — праводзіць час.
Ён дзіцё бавіў. Ня робіць, а час бавіць.
@баган — багун.
Баган добра ад клапоў хату ратуіць.
(Магчыма, ад багны.)
@багатырка — багатая, багацейка.
Равуць валы, равуць, // Багатырачку вязуць.
@бадэка — патарчака, нешта адрэчнае, няскладнае; яшчэ — няўмека, бязручка.
Прывалок з лесу нейкую бадэку, хочаць зробіць кій сабе. Кусок чалавека - бадэка, у яго ўсё з рук валіцца.
@баёк — удзельнік бойкі, задзіра; яшчэ — маленькі бой, драчка.
Свярбяць кулакі ў байка. Чым якая сварка, лепі маленькі баёк.
@байбас — пераростак, боўдзіла.
Такі байбас - і ў першы клас!
@балабок — пустабрэх, балбатун.
У балабока галава не баліць.
@балакі — аблокі, аблачыны.
Па небі ходзюць такія цяжкія балакі.
@баламут — чмут, галавадур.
Чмут-баламут, у чортавы лапці абут.
(Мама тлумачыла: не баламут, а беламут, бо белае муціць.)
@балацюгі — зарослыя балоты.
У балацюгах жывець страх.
@балмач — бесклапотнасць, бяздум'е, аблуда.
Так і пражыў цэлы век балмаччу.
@бандыкі, бэндзі — несці малога заплеччу.
Вазьмі сынка бандыкі - хай расцець вялікі.
@банкарт — байструк.
Банкарты гуляюць у карты, а бацькавы дзеці ламаюць клеці.
@барабаніць — брынкаць, іграць.
А на йскрыпку йграюць, // А на цымбалах барабаняць.
@барвічная — баравіковая, дзе растуць баравікі.
Гэта самая барвічная мясціна.
@барляцца — вадзіць лыжкай ў варыве, квэцацца, вэдзгацца.
Пабарляўся ў місі, а есці ня стаў. Не барляйся, а еш, што далі.
@барычное — насенне буракоў, морквы, капусты.
Пагодай паспелі барычное пасеіць.
@басоля — басэтля.
Цяпер бабі не да солі, як зайгралі ў басолі.
@басці — упарта казаць глупства.
Што ты бадзеш адно й тое як бык?
@баўдур, байдур — дурань, ёлуп.
З баўдурам гаварыць - толькі язык студзіць. Урадзіўся такі байдур, што сорам бярэць.
@бахар — каханак, хахаль.
У яе бахары невыводныя.
@бахмачы — гронкі, кутасы.
Хмель абвіўся каля алешыны, а з бахмачамі вецер дурэў.
@бацькоўшчына — родны кут, родныя мясціны, сядзіба.
Гэта бацькоўшчына, я тут вырасла.
@бацяны — дзеці, сыны.
Прыхаджу дамоў, а маіх бацяноў німа.
@бачына — бок, бакавіна.
За бачыну дзеўку пашчыпаіш.
@бачэнак — маленькая бочка.
Сёлета ажно пяць бачэнкаў грыбоў насаліла.
@беганіна — бегатня, марныя клопаты.
Беганіны на цэлы дзень, а заробку на цень. Ад беганіны ногі адбіў, а толку ніякага.
@безздароўе — немач, хвароба.
Маладому ні стому, ні злому не было, а старога безздароўя спасцігла.
@белата — белізна.
Такой белатой аддаець лайно.
@беліна — бель (гатунак яблыкаў).
А яна беліна была, ад яблыкаў аж сукі трашчэлі.
@белле — святочная апратка.
Надзявайся, бабка, у белае белля, // Павязу я цябе з сабой на вяселля.
@белюга — белая гарэлка.
Дай якой белюгі пацягнуць, а то ад віна галава баліць.
@беркавец — дзесяць пудоў.
Спраўнай карові на зіму беркаўцаў пад дваццаць сена трэба, ня мені.
@біць — ісці напралом, уцэла.
Куды мы б'ём у хмызы, дарога ж збоку.
@благаваты — слабы, кепскаваты.
Конь благаваты, а трэба дзёран уздзіраць.
@благата — дрэнны, дрэнь.
Пашлі мы ў клуб, а там сабралася адна благата.
@блажыць — робіцца блага.
Блажыць яму нешта пасля пачастунку.
@блот — марнаванне.
Піцаваў, працаваў, а ўсё ў блот пашло, як чорт зблоціў.
@блоціць — марнаваць, псаваць.
Нечага козамі сена блоціць, яны й лыка з'ядуць. Толькі сукно зблоціў, а паліта не пашыў.
@блыт — блуд.
Рана дзеўка ў блыт пашла, зблыталася з шантрапой.
@блытаўка — баламутлівая, падкая на мужыкоў.
Зблытнуўся, сыйшоўся з нейкай блытаўкай.
@блэнда — валацуга, гулёна.
І гэна блэнда ўжо цягнецца.
@блэндзіць — псаваць, блоціць.
Ня блэндзі мурог такой касьбой.
@блядзець — бляднець.
Зялёненькі вінаград // Урадзіўся напагляд. // Як Рыгорка паглядзеў - // Вінаградзік паблядзеў.
@блядэра — прасталытка.
Надта ж заядлая блядэра, нічога ня скажаш.
@богамалельня — малельня, малітоўны дом.
Там была жыдоўская богамалельня.
@бой — бойка.
Ён пабіўся, дык за бой і адседзіў.
@боссю — басанож.
Нікіпаравы малыя й зімой боссю з хаты вылятаюць. Боссю пойдзем па расе.
@бось — басата, галадранцы.
Сабралася бось з усяго свету.
@боўтка — боўдзіла, бязмозглік.
І гэта боўтка тут пад нагамі блытаіцца.
@бражджэль — сухая палка, кій, калі кінуць - бражджыць; яшчэ — усё высушанае.
Ён ужо ўніз расцець, як бражджэль зробіўся. Бражджалёў напякла, німа чаго ўкусіць.
@брандзаваны — у бронзавай аздобе.
Конь маляваны, хамут брандзаваны, толькі ў сваты ехаць.
@братавіты — дужа блізкі сябра.
Ён мой сябра братавіты, як сабе, веру яму.
@брахлівы — фрывольны.
Ад ейных брахлівых песняў аж у пятках колка.
@брацца — адыходзіць.
Старыя па адным на той свет бяруцца.
@брацюлечка — ласкавае найменне брата.
Спраўляў брацюлечка пярсцёнкі ў горадзі.
@бруд — гной пры нарыве.
Скуліна прайшла, а стрыжэнь застаўся, бруд выйдзіць.
@бруёк, бруячок — рабацінне на вадзе.
Сягоння бруёк маленькі. Бруячок, як на ляшчу луска.
@брухмень — пузач, брухач, пузацень.
Такі брухмень - па зямлі пуза валачэцца.
@брыгаць — патрошку капаць, накрапаць.
Дождж брыгаў-брыгаў ды так і не сабраўся пайсці.
@брыдзіцца — гідзіцца, грэбаваць.
Я брыджуся такога кавалера, такога п'янюгі.
@брыдзь — брыда, брыдота.
Не падыходзь да гэтай брыдзі.
@брызентовікі — брызентавыя пашлапні, туфлі.
У брызентовіках добра ад даўгоў уцякаць.
@брызлае — закіслае малако.
Вячэрашняе малако брызлае, толькі бульбу праганяць.
(Брынза, думаецца, таго ж кораня.)
@брыка — спецыяльны воз для перавозкі сена, саломы, высокія бакі накрачаны жэрдкамі.
Звычайна ў брыку месціцца да двух беркаўцаў сена. За дажджом прывёз яшчэ брыку сена.
@брысік — укормлены, дагледжаны, гладкі.
Глядзі ты, які брысік вырас, - хоць на ім нажы йстры.
@брэд — спажыва, здобыч.
Каза сама на брэд ходзіць, а казляняткі на ваўчынай шкуры качаюцца й мамкі дажыдаюцца.
@бубён — бубен.
Дзеўка ў бубён біла, як малаціла.
@бугаяваць — халасцякаваць.
Пабугаяваў малец уволю, усё ня мог знайсці дзеўку па свайму калену (па сабе).
@бугіня — гатунак бульбы.
Дала мне бугіні на развод, пагляджу, што вырасціць.
@бугрынкі — пагоркі, бугаркі.
А тыя бугрынкі я ўсе зраўняў.
@букатка — печыва, булачка; яшчэ — узгорак.
Мама зранку букатак напякла. Патрапіш у лесе на букатачку - там ягад багата.
@букіш — цвялілка для барана.
Баранька, букіш!
@бушлаватая — разварыстая, сопкая.
Бушлаватая бульбіна ў руках рассыпаіцца.
@бушлаваць — трывожыць, непакоіць.
Не бушлуй ты ейную старасць, асцепяніся.
@быдлюк, быдлюга — хамаваты ці зладзеяваты.
Як стаў хадзіць у начальніках, дык такім быдлюком зробіўся. Гэты быдлюга так і пілнуіць, каб што сперці.
@былле — быльнік, дзікая трава.
Цыганскія хаты без сяней стаяць, гароды пазарасталі быллем да вокан.
@быць — быццам, нібыта.
Сню, быць мы з Іванам ідзём лугам, а луг увесь у званочках.
@бягельня — балота, прорва.
З гэтай бягельні век ня вылезіш.
@бягок — бягун, быстры.
Такі ўжо бягок, што ўсюдых дападзець, усюдых паспеіць.
@бядзіць — турбаваць, непакоіць.
Мне адно бядзіць, як гэта канцы з канцамі звесці.
@бяздолле — нешчаслівасць.
Закурыўся а дробненькі дожджык // Ды па чыстым полю. // Зажурыўся мой татулька // Па майму бяздоллю.
@бязлюднік — нелюдзімы.
Бязлюднік і свайго голасу ня любіць.
@бязручыца — няўмека.
Такая бязручыца - ні пашыць, ні памыць.
@бялюсь, белюсёк — бялюткі, выпешчаны, дагледжаны.
Сынок мой, белюсёк мой, хоць нагледжуся на цябе.
@бярно — бервяно.
Бярно ў бярно - аж звініць, усе бёрны здаровыя.
@бярэннік — хто бярэ.
Было б што даць, а бярэннікаў знойдзіцца.
@бяспецкаль — кепскі ўмец, няспрытны.
Бяспецкаль толькі псуець усё. Ці ж бяспецкаль можаць нешта людскае зробіць?
@бясштэннік — бедны, хто нават штаноў не мае.
Бясштэннікі ў калхоз ціснуліся, каб сраку прыкрыць.
@вабіць — прыманьваць, прыцягваць.
Ляснік быў, як на ваўкоў ішлі, ён выў ваўком, вабіў іх.
@вавіла — мужчына, муж.
Вавіла ёсь, дык і дзеці ёсь.
@ваган — тоўсты, пуцкалаваты малы.
Сядзіць ваган, як маленькі пан.
@вада — урок, урачэнне.
На мальца вада нейкая найшла, сохніць і сохніць.
@вададых — шустры, быстры, хваткі.
Ну й ён вададых які!
(Магчыма, іменне паганскага божышча.)
@вадзіцца — дазваляць сябе весці.
Казёл не даецца вадзіцца.
@вадзіць — уракаць, шкодзіць.
Хай табе ня вадзіць! (Не ўрачэ.) Хлеб у дарозі не завадзіць.
@вадзюга — вадзяністае варыва, без навару.
Густое не жыдкое, а вадзюга гэтая, што з яе толку.
@вайлакі — валёнкі.
Адлега, а ён без галошаў у вайлаках ідзець, мусіць, у яго ў галаве сто грам. Нага ў вайлаку - і мароз па баку!
@вайстрак — востры канец, вастрыё.
Якраз у нажы вайстрак зламаўся.
@вайстранка — болька.
Усё цела вайстранкі абсыпалі.
@валатоўка — курган, насып.
А за валатоўкамі Доўжыца, рэчка-бягушка. Валатоўка была ў Крошыні, Букатачкай звалася.
@валяка — гультайка.
Дзень паробіць, два не, такая валяка.
@валяны — павалены.
Тут лес валяны, бура была ўсхадзілася.
@валяўка — прасталытка, гулявая, даступніца.
З кім толькі ні валялася валяўка гэная, і яму загілела. І дачка ў яе валяка, валяшчая скурка.
@вандзэлак — хатуль, клунак.
Бабкі, хапайце свае вандзэлкі.
@ванцак — боль у жываце.
Ад ванцака зёлкі ў мяне ёсь добрыя.
@варанджацца — прыкідвацца, строіць з сябе.
А не варанджайся ты дужа, быццам у цябе розум па патыліцы цячэць.
@варацакі — ваніты.
У яго жывот хворы, даводзяць яго варацакі.
@варголы — даслоўна: голы вар.
«Я табе, сынок, сягоння варголы звару», - жартавала мама.
@вархопкі — пажыткі, манаткі.
Пахапалі свае вархопкі й хутчэй дадому.
@варыўня — будыніна, дзе гатуюць ежу.
Яна ў сваю варыўню ўсё цягніць.
@ватарга — гурма, зборня.
Гляджу, едзіць цэлая ватарга, канца не відаць.
@ваўкаедня, ваўкаўня — ваўчынае логава (логвішча, логаўе); яшчэ — няўтульная будыніна.
У ваўкаедні трох ваўчанят бачылі. У хаці, як у ваўкаедні, халодна. Хата пустая, як ваўкаўня.
@ваўкарэзіна — абразлівы зварот да каровы, каня.
Стой, ваўкарэзіна, каб на цябе ваўкі!
@ваўначоска — майстэрня, дзе чэшуць воўну.
Паўдня на ваўначосцы выстаяла, пакуль кузлак воўны счасала.
@вачапор — вісус, накольнік.
Вачапоры на шкоду скоры.
(Даслоўна - хто порыць вочы.)
@вашанок — маленькая вошынка.
Вашанок у галаве засвярбеў.
@веяць — гнаць, каціць.
Кляновая лісціначка, // Куды цябе вецер веіць: // Ці ў бор, ці ў даліну, // Ці ў шчырую баравіну?
@вельмаваць — прывячаць, частаваць.
Ой, дзед, ты мой дзед, // А я твая бабка. // Шануй мяне, вяльмуй мяне, // Каб я была гладка.
@верасянка — гліна, змешаная з верасам.
Гліну з дробна пасечаным верасам месяць і з гэтага робяць сцены абораў, хлявоў.
(На Ушаччыне бачыў у Двары Пліна.)
@вернікі — верныя ў каханні, у дружбе.
Наша дваіх зэкаў на самалёт правяла, такія яны вернікі - да першай падушкі.
@верхам — мець уладу над некім.
Зямля па ім верхам была. Жонка па ім верх паняла. Па ім верхам едуць, як на пастуху.
@верхнік — верхні камень у жорнах.
Ніяк не маглі верхнік узвалачы.
@ветрагон, ветрадуй — ветраны, не гаспадар свайго слова, лёгкі на абяцанкі, пустадомак.
Ветрагону веры німа, толькі абяцанкі-цацанкі. Разумны ня чуіць, што ветрадуй ветрадуіць. Такі ветрадуй, што божа ратуй!
@відошна — відавочна, яўна.
Тут жа відошна сасуды адкрыты. Відошна, што саўсім нядужая.
@вілатая — у два ствалы (як вілы).
А ў нас на дворышчы бяроза вілатая стаяла.
@вілачнік — куток каля печы ў парозе, дзе стаяць вілкі, чапёлы, гальні.
Пастаў у вілачнік свой кій. У цябе ў галаве, як у вілачніку, усё стоць стаіць.
@вірлун — у каго вочы навыкаце.
Маўчыць, вірлун, толькі вірламі варочаіць.
@вірлы, варлы — вочы.
Што ты свае вірлы паказеліў - ніхто цябе не баіцца.
@вірун — несутрымны, няўрымслівы.
Малы, як вірун, ні пастаіць, ні пасядзіць, кіпіць увесь.
(Магчыма, ад паганскага бога віроў.)
@віхліцца — круціцца, скакаць, лашчыцца.
Сабака віхліцца каля яго, есці хочаць.
(Ад віхляць хвастом.)
@віхтацца — хістацца.
Галіны віхтаюцца на ветры, як не паламаюцца. Нага я віхтанулася, я чуць не завалілася.
@віціна, выціна — розга, дубец.
Віціну выхвачу ды адхварашчу пасярод Вушачы.
@вішнеўнік — вішняк.
Вішнеўнічак выцыбаўся ўжо.
@вішшо — вецце касатай бярэзіны, якое звычайна ламаюць на венікі да Пятра.
Пойдзем вішша наламаім, венікаў навяжам.
(Магчыма, першапачаткова гучэла як віссё, бо вісела.)
@вобалачка — аблачынка.
Ты, як ціхая вобалачка, плывеш.
@возерка — азярцо.
І возірка такое кругленькае, як сажалка, яно топкае.
@возка — заезд.
Дзве возкі зробілі, дык троху сена прывязлі.
@волаць — танюткія, кшталту нітак, костачкі ў рыбнай мякаці.
Смашная рыбіна, алі волаці многа.
@вонка, вонкі — за дзвярыма, на двары.
Чаркі трэба, і дзе ён дзеўся вонка?
@ворах — страх.
Аж у мяне ворах па целу пашоў.
(Здаецца, што варушацца валосікі на целе.)
@восець — асець, гаспадарчая будыніна.
Восець пасадзіў на шасткі.
@вотачкая — гэткая маленькая.
Спешка (бульба) вотачкая, гэта ж большанькая, а ёсь саўсім маленічкая.
@вотліж — адлега.
Неяк на вотліж не пахожа.
@вотрыны — рэшткі ад прасеенай мукі.
Бывала, што ў пірог падмешвалі вотрыны.
@вохкала — хто вохкае, скардзіцца.
Гэта вохкала толькі кволіцца, а пабайнёй не заб'еш.
@вуда — віхлясты; яшчэ — сквапны, які ўсё вывуджвае сабе.
Што ты, як вуда, убакі ходзіш? Мікіта - добрая вуда, усё сабе грабець.
@вудыр — пухір.
Кіпенем ашпарыў руку, аж вудыр ускочыў.
@вужок — вужанятка.
Маленькі вужок-бліскучыя вушкі. Вужка нехта забіў, а вужыца адна асталася.
@вужэлкі, вужла'ё — неслухі, вачапоры.
Вужэлкі малыя так і пілнуюць, каб у шкоду залезці. Вужлаўё малое, галаву атлумілі.
@вулі — галубы; яшчэ — галубоў прызываюць: вулі-вулі.
Вуляцькі-вулі, ляціце сюды, дзяўбіце пшаніцу.
@вуллё — вулей, калода.
За вуллё кожнае падатак плаці.
@вурыць — біць.
Як увурыў яму, дык ён далоў з усіх капылоў.
@вусацень — вусач.
Вусацень гэны нічога ня робіць, толькі вусы падкручваіць.
@выбіцца — спрацавацца, стаміцца.
Выбіўся як шпак на гэтай рабоці.
@выбушнець, пабушнець — раздабрэць, наліцца сілай, вылюднець, памужнець.
Глядзі ты на яго, як выбушнеў. На вачах дзеўчынёшка пабушнела.
@выбыць — адбыць, пражыць сваё.
Яна ж і нагой не кратала, выбыла свае дні.
@вывараць — вывернутыя ветрам дрэвы.
Вывараць дарогу перагарадзіў.
@выгаліць — накасіць.
Што ўжо сена выгаліла, на ўсю зіму будзіць.
@выграб — збіранне, абіранне.
Летась кончык агуркоў пасадзіла, дык ім выграбу не было.
@выдурнівацца — прыкідвацца, дуракаваць.
Не выдурнівайся - бярыся за розум.
@вызалець — азябнуць, азалець.
Вызалела дзень і карасіны не дастала.
@вызверак — злы, звераваты.
Зяць у яе быў такі вызверак, дык яго забілі потым.
@вызнаваць — выведваць, разведваць.
Малога ў рыззё адзенуць, ідзець вызнаваць, дзе немцы адступаюць.
@выказаць — выдаць.
Цябе б рэзалі, і ты ж бы выказаў нас.
@выкамандаваць — выхітрыць, з нічога нешта зрабіць.
Так не так, а ўсё-ткі выкамандаваў сабе на кажух.
@выканаць — заходзіцца ад болю.
Руку яму адарвала, добра такі выканаіць.
@выкат — выраз у сукенцы.
Такі выкат, што сіські вывальваюцца.
@выкаціць — нарадзіць, прывесці.
Каза трох казлянят выкаціла.
@выладжвацца — збірацца, адыходзіць.
Выпраўляйцеся, выладжвайцеся, сваточкі.
@выладнець — папрыгажэць, паправіцца.
Так выладнеў на вачах, аж не пазнаць яго.
(Ладны - значыць пазорысты, паглядны.)
@вылівень, вылівак — яйка, знесенае без шкарлупкі; яшчэ — азызлы, адрузлы.
Калі куры ліюцца, ім таўкуць шкарлупінне ад яек. Вылівень ты гэткі.
@вылупак — франт, хварсун, моднік.
Гэны вылупак са скуры вылупліваецца, абы надзецца ня так, як усе.
@вылупіцца — прарэзацца, глянуць.
З раніцы цёпла было, сонца было вылупілася.
@вымагаць — прасіць цану за тавар.
Платы не вымагала, колькі давалі, прадавала.
@вымантачыць — выпрасіць, выцыганіць.
Ён усе грошы вымантачыў у маткі.
@вымаўчаць — змоўчыць, не зважаць.
Ён крычыць, я трываю, алі часам і ня вымаўчыш.
@вымышленне — прыдумванне, выдумлянне.
Ён ня можаць без вымышлення, усё вымышляіць і вымышляіць, абы ня так.
@вымякшыць — вырабіць, зрабіць мяккім.
Каб вымякшыла шкурку, дык ей добрая футрачка была б. Падушку вымякшыш, дык галаве лягчэй.
@вынас — плата пастуху.
Не ў нос яму такі вынас, ласейшага чаго хацеў.
@выпарак — неслух.
І гэтыя выпаркі-рабяты такія зладзеі.
@выпаўзень — скурка, якую скінуў вуж.
Вуж рубашку скінуў; вужы, яны ліняюць, а тады сыходзіць з іх выпаўзень.
@выпінацца — вытыркацца, вылучацца, сіліцца.
Кожны выпінаецца як можаць, каб якую капейчыну заробіць. Ён перад начальствам выпінаецца, каб заўважылі.
@выпладзіцца — вывесціся.
Сінічкі выпладзіліся, дзеці рукамі паролі, дык сініца адраклася.
@выпруджвацца — напінацца, выстаўляцца.
Выпруджваецца што сілы, каб яго заўважылі.
@выпукацца — надзьмуцца.
Як мячык, выпукаецца й коціцца на кароткіх ножках.
@вырабатываць — вырабляць.
Хата, дзе скуры партызаны вырабатавалі.
@вырабляць — зарабляць.
Хай служыць, хай вырабляіць сабе пенсію.
@вырай — купка, куст.
У Грамніцкім бары знайшлі цэлыя выраі грыбоў.
@выранджацца — вычварацца, капызіцца, строіць з сябе.
А не выранджайся дужа, знаім, адкуль ты, дружа. Выранджаўся-выранджаўся, пакуль ня ўсраўся.
@вырасці — стаць, вывучыцца.
Ейны мужык урач, і яна сама на ўрача вырасла.
@вырван — неслух, дуронік, вісус.
Вырваноў сваіх прышлюць на лета да дзеда.
@вырый — яміна, адкуль выбралі торф.
У вырыі вада злецілася, густая стаіць.
@высадкі — гародніна, захаваная да вясны.
І есці хапіла, і на высадкі асталося.
@высачынь, выш — вышыня, высакосць.
Высачынь такая - дух займаіць.
@выскрыпаць — выстудзіць.
Зачыні дзверы, а то ўсё цяпло выскрыпаіш.
@выспрытніца — налаўчыцца, набыць спрыт.
Выспрытніліся малыя абіраць вішні.
@выстар, выстарак — перастарэлы.
Выстар-выстар, а за маладымі ўпальваець. Адны выстаркі асталіся, маладыя паз'ехалі.
@высцяробы — высечаны й згруджаны алешнік.
У высцяробах маліннік пашоў.
@выталкаваць — прыйсці да пэўнай высновы.
Нагаварыліся, паталкавалі, а нічога не выталкавалі.
@вытачыцца — узысці, прарасці.
Вясной запахла, мята вытачылася.
@вытлуміць — запамятаваць, забыцца.
Мазгі вытлуміла табе, нічога ня помніш.
@вытніца — плакальшчыца.
Вытніца добра такі аплакала сваю суседку.
@вытушыць — патушыць, пагасіць.
Трэба газ вытушыць.
@выхаджаны — выгадаваны, падрослы.
Рабёнак яшчэ ня выхаджаны, малы.
@выхадзіцца — зведаць гора; яшчэ — ачуняць, акрыяць.
Ён у яе выхадзіцца, узнаіць, дзе аракі зімуюць. Цяпер пітух адзін выхадзіўся.
@выхарашыцца — прыбрацца, прычапурыцца.
Вымыішся, выхарашышся, дык і свет табе палюбеіць.
@выхартавацца — прагаладацца.
Як выхартываіцца за дзень, дык вечарам усё з'есь. Аж духі падхартала (падцягнула жывот). Ён увесь падхартаны (падцягнуты, станісты).
(Ад харта - паляўнічага сабакі.)
@выхвэндаць, захвэндаць — вынасіць вопратку, забрудзіць.
Выхвэндаў адзежыну, толькі сабаку ў будку.
@выцвіцець — хапіць гора, нажыцца.
Выцвіціць яна яшчэ за ім, гэта пакуль ён такі добранькі.
@выцерабіцца — падрасці, падужэць, вылюднець.
Глядзі ты, выцерабіўся малец, не пазнаць.
@выцерак — валяшчая.
Такі ўжо выцерак, усе цёрлі, а замуж запаўзла.
@выцыбацца — вырасці.
Выцыбаўся малец нявогледдзю.
(Цыблы - доўгія ногі.)
@выцюкнуць — забыцца, вылецець.
Мне й з галавы выцюкнула, што збіралася на кірмаш.
@вычапкацца — выбавіцца, выкараскацца.
Яна са сваёй хваробы ўсё-ткі вычапкалася.
@вычарнець — учарнець.
Селіван вычарнеў, худы стаў.
@вычварацца — капрызіцца, выкідваць конікаў.
Досіць вычварацца, пара за розум брацца.
@вычмураць — прыдумляць.
Не вычмурай, чаго не было.
@вычыхацца — выпарыцца, страціць градусы.
Заторкні чым бутэльку, а то гарэлка вычхаіцца й вадой зробіцца.
@вышчыгаліцца — прыбрацца, прыфранціцца.
Вышчыгаліўся, як на вяселле.
@вышывальны — для вышывання.
У мяне былі ніткі вышывальныя.
@выясніцца — праясніцца, пасвятлець.
Сонца выясніцца, а потым узноў хаваіцца.
@вязанка,
вязанка — звязка дроў, снапкоў.
Вязанку за плечы дый пашоў.
вязанка — вязаная адзежына, свэдар.
Вязанку на плечы ўсторкніш, дык і мароз адступіцца.
@вязгала — назола, звягло.
Змоўкні ты, вязгала!
@вязгаць — плявузгаць.
Вязгаіш несусвецця нейкае.
@вязістае — вязкае.
Вязістая дрэва - тапор ня хочаць браць, засядаіць у ім.
@вялічча — шмат, багата.
Невялікае вялічча ў яго, толькі багатага з сябе корчыць.
@вянок — рой.
Вянкі пчол на суках віснуць.
@вяркаць — плакаць, падаваць голас (звычайна пра дзіця).
Хто гэта там вяркаіць?
@вярзці — нагаворваць, плявузгаць.
Вярэць на яго абы-што, быццам ён ёй мяжу перадраў.
@вясельнік — госць на вяселлі.
А вясельнікі пілі-елі й усмак пабіліся.
@вясна — голад, бясхлебіца.
У іх летась такая вясна была, чуць выжылі. А сёлета вясны не было - да новіны дацягнулі.
@вятка — натоўп, юрма.
Так і ходзяць вяткай цэлымі днямі.
@вяхотка — звязаная з калючай травы, з вехця мачалка, каб шараваць посуд.
Вяхотку сшаравала, пакуль ададрала кацёл.
@вячніна — трывалае, моцнае.
Новы кажух - гэта ўжо будзіць вячніна.
@гадавік — жывёліна, якая гадуецца год.
Гэты парасяты не гадавікі.
@гадзіць — дагаджаць.
Яму гадзіш як благой скуле, а ён цябе ня бачыць.
@гадкі — брыдкі.
А то ёсь, як рапені, такія гадкія бабы, ідзець, а ў яе жывот на жываце, трыбух на трыбуху.
@гайдамаха — гуляка, раскідаха.
Ён такі не гайдамаха - не прап'ець.
@галабоні — буякі, дурніцы; яшчэ — п'яніцы.
Гэта ўжо галабоня надрузлая, адваленая, такая наспелая сядзіць. Галабоні - п'яніцы гузаватыя!
@галабурда — лухта, несусвеціца.
Ён нясець усякую галабурду як наняты.
@галавабой — слізгоцце.
Як падмерзніць - галавабой будзіць.
@галавар — кіпень, голы вар.
А на снядання галавар.
@галайстра — голь, галеча.
І ў Расіі такая галайстра.
@галамызы — бязвусы, з голым тварам.
І гэны галамызы жаніцца хочаць.
@галанож — у чаравіках на босую нагу.
Пахмяліцца дык галанож прыпёрся.
@галаруч — голымі рукамі.
Нёс ваду галаруч, рукавіцы забыўся.
@галасуха — плакса.
Я такая галасуха была малая.
@галата — голае месца, поле.
Стаяць недзі каровы на гэтай галаце, травы німа.
@галдуечыць — казаць, балбатаць незразумелае.
Збяруцца жыды: гылды-гылды, галдуечуць, пакуль языкі не запацеюць.
@галезаваць — цягацца.
Галезаваіць па дарозі, клопату болі ня маіць.
@галень — сшараваны венік, ад якога засталіся адны голыя дубцы.
Кінь ты гэты галень, ужо ўшчэнт сшараваўся.
@галець — жыць ў нішчымніцы, не мець чаго абуць, надзець.
Пагалела б, тады б знала, а то ей матка прэць і прэць.
@галіна — схільнасць, прызванне.
Яго сыны пайшлі па сваей галіне: адзін лекар, а другі начальнік.
@галіцца — квапіцца.
На чужое ня галься, згубіш сваё. Пагаліўся на багацця й узяў пабойню.
@галута — безлістоўе, бясснежжа.
Уся восінь галутай стаіць - ні лісту, ні свісту. Зіма сёлетняя галутай адстаіваіцца, гола будзіць у засеках. Вясна чарнатой стаіць, галутай.
@галы — прагны, ахвочы да нечага.
Пітух на ежу гал, гатоў усё з'есці. На дзевак галы, як кот на сала.
@галяк — голае месца, дзе вытаптана й спасчана трава.
Казу на галяку навязала, дык яна й сквярэцца.
@гамнуць — схапіць, узяць.
Знахопу як гамніць, аж я знячывеліла.
@гамолка — акраец, луста, скібка.
Добрую гамолку адваліў, сабе не пашкадаваў.
@гамонак — гамана, гамонка.
П'яны прыдзіць, тады гамонку будзіць.
@гандлёўшчык — гандляр.
Цяпер усе хітрыя ў гандлёўшчыкі пашлі, дурных німа.
@ганьбаваць — грэбаваць.
Анічым не ганьбуе, абы кішэню напхаць.
@гара — гарышча.
Усцягнулі сена на гару, паспелі.
@гарадзішча — плот, загароджа.
Ой, вырасла лебяда // Вышэй гарадзішча...
@гарды — горды, каго заела гардыня.
Ён чалавек гарды, абы з кім чарку ня возьміць.
@гарлач, гладыш — гладкі, паліваны збан.
У гарлачу добра захоўваць крупы.
@гарнушак — невялікі збанок, болей нагадвае конаўку.
Выпі, выпі, мая душачка, з поўненькага гарнушачка! (Мама любіла прыгаворваць.)
@гарчавая — гаркаватая.
Капусту рана ссеклі, дык яна й гарчавая.
@гарчак — горкі яблык, напой, пах.
Адных гарчакоў натры. Гарчаку хлібнуў, аж вочы на лоб палезлі. Перац рассыпала, дык смурод на ўсю кухню - гарчак пашоў такі.
@гарэлішча — пажарышча.
На гарэлішчы пра агонь не гаворуць.
@гарэць — цвісці.
Агуркі ўжо гараць, самы цвет.
@гасціна — застолле, бяседа, госці.
У добрай гасціні душа спачываіць.
@гасціцца — гасцяваць.
І жылі мы душа ў душу, гасціліся-радніліся.
@гату — вокрык адпуджвання.
Мы на ваўка: гату, гату, а ён хамыль-хамыль і пашоў.
@гаўкала — брахлівы сабака.
Ён жа такі гаўкала, ляпа не сцішаіцца.
@гаціць — працаваць.
Ён гаціць на іх увесь век.
@гбанікі — палазы ў санках, якія гнуць у адрозненне ад капанікаў.
Трэба ўмець выбраць лясіну на гбанікі, каб не сукаватая была.
@гбацца — гнуцца.
Нага ня гбаецца, неяк хадзіць.
@гваздкі — гваздзікі.
Ужо й гваздкі прабіліся, неўзабаве загарацца.
@геройка — смелая.
Ты такой геройкай ня будзь.
@гешэфт — справа, інтарэс.
Усё гешэфты нейкія водзіць з ім.
(Ад ідыш - здзелка.)
@гібель — шмат, процьма.
Сёлета ягад гібель.
@гілець, загілець — гарэць; яшчэ — дужа захацець.
Загілеў малец жаніцца, і слухаць нікога ня хочаць.
(Адсюль, відаць, і гіль, і карова чырвонае масці - Гілёня.)
@гладка — зусім, ушчэнт.
Гладка забылася, чаго прышла сюды. Гладка збяднеў.
@гладкі — укормлены, дагледжаны, спраўны.
Ад таго казак і гладак, што пад'еў і набак. Яна баба гладкая, спраўная.
@гламызда — нязграбны, неахайны.
Такая ўжо гламызда, аж глядзець страшна.
@глінабітка — хаціна з жэрдзя й гліны.
У глінабітцы зіму перажылі.
@глінянік — гліняны гаршчок.
У гліняніку крупы лепі ўпрэюць.
@глотнічаць — гарланіць, ірваць глотку.
Нячым глотнічаць, лепш справай займіся.
@глушні — вушы (грэбліва).
Што табе - глушні пазаклала, што ня чуіш?
@глыжы, глыжэўе, груд — засохлыя, зацвярдзелыя камякі зямлі.
Дождж як пашоў, глыжы пабіў, бульба ўзялася, пашла ў рост. Хто палку возьміць, а гэтыя дык грудам.
@глык — глыток.
Піцця таго ўсяго на два глыкі.
@глюганосы — глюгаты.
І прыляцеў глюганосы крук.
@глюма — глюкаты; яшчэ — няветлы.
Глюма такая страшная сядзіць, слова ня скажа.
@гнётка — тоўстая кішка.
Такую грузь падымаў, аж гнётка вылезла.
@гніліна — хваравіты, слабы на здароўе, западлівы.
Такая ўжо гніліна, вецер дыхнець - валіцца.
@гнуцікі — санкі з гнутымі капыламі.
Гнуцікі такія лёгкія на бягу.
@гняваш, гнявы (мн. лік) — гняўлівы, сварлівы, злапомны.
У гневаша не на мейсцы душа. Гнявы ня ставяць хлявы.
@гнянуць — ударыць, грымнуць.
Як гняну, дык доўга помніць будзіш.
@гой — адчайны чалавек, разак.
Такі гой - нікому не саступіць.
@гойкаць — гукаць, крычаць, клікаць.
Гойкала-гойкала, каб хто дзе. Вы тут грыбы сабірайце, мяне не чапайце, ня гойкайце.
@голлю — галяком.
На дварэ зіма, а рабёнак голлю бегаіць.
@гоміна — шум, вэрхал, гам; яшчэ — чутка, прачутка.
Гоміна на ўсю хату, нічога не разбярэш. Далёка пра яго гоміна пашла.
@гоншчыкі — хто гоніць плыты.
Зімой на рум звозюць лес. А вясной, як лёд сходзіць, з пакоту з гары пускаюць лясіны, а іх па рацэ гоншчыкі гонюць.
@гоп — гукаперайманне.
На адным чаравіку заднік ёсь, а на другім німа, ідзець - адзін гоп, другі шлёп.
@грабёлка — грабянец, часадла.
А пара-пара грабёлачкі шукаці, // А пара-пара русую коску часаці.
@грабіна — труна, дамавіна.
Якую грабіну зробілі б, дык і з нечага.
@гравінь — гравій.
Дарогу гравіням усыпалі.
@граміла — вялікі, здаравіла, моцны; яшчэ — няскладны.
Грамілу гэтага толькі ў аглоблі запрагаць. Гэны граміла паверніцца, дык і перакуліць лёгка.
@грокат — грукат.
Ён без нагі, паваліцца - будзіць грокату.
@гругніць — бубніць, мармытаць.
Нешта гругніць, а я пра сваё думаю.
@груда — змерзлая глеба, без снегу.
Па грудзі йсці - як на злом галавы.
@грудам — гуртам, юрмой.
За ёй кавалеры грудам валяць.
@грузалкі — кавалачкі.
Гарбуз разварыўся, толькі грузалачкі дзе-нідзе пападаюцца.
@грузь — цяжар.
Такую грузь валок, во здаравіла.
@грыбёт — хрыбет.
А пітух заядлы такі - курыцы выдраў увесь грыбёт.
@грывісты — з грываю.
Конік у нас быў грывісты, спраўны, ляціць, а грыва віх-віх, як мурог пад ветрам.
@грыжанка — бручка.
Грыжанка маладая смачная, хрупаіш і хрупаіш.
@грымотнік — зёлка.
На лузе расцець грымотнік, рыхтык дзятлінка. Як гром грыміць, збіраюць, пасля свенцяць і кураць хату.
@гудзець — калі свіння кнура хоча.
Свіння гудзіць, да кнораза трэба весці.
@гукаць — гутарыць, талкаваць.
Хоць пагукала з добрым чалавекам.
@гулы — водгулле, рэха.
Хата пустая - аж гулы йдуць. Пярун як ударыць - гулы далёка йдуць.
@гумовікі — гумовыя боты.
У гумовіках і ў балота, і з балота - і нага сухая.
@гумонны — ганарысты, фанабэрысты.
Гумонны - куды там, нікога, апрыч сябе, і відам ня відзіць.
@гурунцавацца — хвалявацца, халяраваць, кіпяціцца.
Не гурунцуйся гэтак, усё ўладзіцца, пагурак (жывот) згладзіцца.
@гусіца — гусь.
Як гусіца тая ходзіць, валюх-валюх.
@густыш, гусцё, гусцёж, гусцяк, гусцяёк — густое ў варыве.
Увесь густыш з капусты выцягаў, а жыжку пакінуў. Ты яму гусцяйку чарэпай.
@гутаталка — гушкалка.
Малы на гутаталцы й начаваць гатовы.
@гутатаць — гушкаць.
Пагутатай малога, каб ня роў.
@гэтазны — гэткі вялікі.
Во гэтазны гарбуз пуза сабе адлежаў, не падняць.
@дабрапсуй — хто дабро псуе.
Купіла б мужыку пінжак, ды гэны дабрапсуй яго ўсё роўна зблоціць.
@дабрацца — пачаць, падрыхтавацца.
Ой, дзеўка, глядзі, дабяруся я да цябе!
@дабрына — збажына.
Сёлета дабрына надзіва ўрадзіла.
@дабура — дыбарам.
Вецер пер'е ў вераб'я дабура становіць.
@дадушы — далібог.
Дадушы, ня помню, як гэта ўсё было, а маніць ня ўмею.
@дажаўта — падрудзіць, давесці да жоўтага колеру.
Бульбу неяк было дажаўта паджарыць.
@даладон — упарты балбатун.
Ад гэнага даладона галава забаліць, суціху яму німа.
@далбак — дурань.
Гультаю й далбаку ўсе клапоту пабаку.
@далізоўка — прышчэпка.
З лесу дзічку прыняслі, далізоўку зробілі, прыдалізавалі, цяпер яблычкі садовыя смачныя.
@даліктун, даліктуха — пяшчотнік, спешчаны.
Такі ўжо даліктун - не дыхні на яго.
@далуках — на зямлі, падлозе, доле.
Восы выядуць ігрушы, толькі шалупкі ляжаць далуках. Рабёнак далуках ходзіць.
@далячэй — далей.
Віцебск ад нас далячэй, чым Лепля.
@данава — чыста адмыць, адчысціць.
Рачным пяском кацёл данава адшаравала.
@дапавалу — перабраць меру, паваліцца.
Як пойдзіць да той сіўкі, дык яна напоіць яго дапавалу.
@дапакатунку — да ўпаду.
Напіўся дапакатунку й крычыць ратунку.
@дапэўна — пэўна, дакладна.
Дапэўна ведаю - яны вяселля згуляюць.
@дарагоўля, даражыння — дарагавізна.
Сёлета такая дарагоўля, нічога недакупіцца. Страх ісці на базар, даражыння такая!
@дардоха — здаровая, дзябёлая.
Дардоха дзеўка - і ў кола і ў мяла.
@дармаватая — ладная (бульба, свіння), нічога сабе.
Сёлета, дзякаваць богу, бульба ўрадзілася дармаватая.
@дармавей — танней, дзешавей.
Яму дармавей былі работнікі.
@дармавізна — дармовае, дадзенае, падоранае, набытае без платы.
Хочуць усе дармавізны, дзе ўдасца, а дзе й не.
@дарыцца — дзяліцца.
Мы ўсім дорымся з ей.
@дасачыць — дагледзець, дапілнаваць.
А ўсё-ткі дасачыў, куды злодзя падаўся.
@дасвятком — досвіткам, на світанку.
Трэба паспець на аўтобус дасвятком. Дасвятком дамоў прышоў.
@даспанаваць — дакладваць, казаць, паведамляць.
Яна яму ўсё даспануіць.
@дасуха — ссушыць.
Скваркі дасуха зжарыла.
@дасэні — узоры.
Настольнік тканы, увесь у дасэнях.
@даўгалытая — даўгалыгая, цыбатая, даўгацыбая.
І Сцяпан, і жонка яго даўгалытая.
@даўгіла — высокі, цыбаты.
К ей даўгіла прыбіўся, на ім хоць сабак вешай.
@даўжом, даўжо — даўгія дровы.
Не парэзалі на кароткія, так даўжом і клалі.
@дахаладна — астудзіць, выстудзіць.
Дахаладна астудзіў самагонку, пілася, аж душа смяялася.
@дашчанік — будынінка, збітая з дошак, паветка, абабітая дошкамі.
Па дашчаніку вецір гуляіць, як па вуліцы. Сена склалі ў дашчанік, дождж не дастаніць.
@дашчурка, достачка — дошчачка.
З дашчурак збіў шпакоўню, як вясна прышла.
@даясна — нагрэць да чырвані, да белаты.
Нагрэў даясна, тады каваць пачаў.
@двайнюкі — двайняты.
Двайнюкоў ёй салдат ўлупіў.
@дваяніцца — дваіцца.
Яму ўжо ў вачах дваяніцца.
@двойні — вілы на два зубы.
Двойнямі добра гной накладаваць, а сена лепі тройнямі.
@двух'які — двух гатункаў.
Абаранкі двух'якія ў краме.
@джагнуцца — стукнуцца, урэзацца.
Джагнуўся ілбом у бярэзіну - аж іскры з вачэй.
@джвых — імгненна.
Я крыкнула, а воўк джвых - і знік у гушчарах.
@джгнуць — лупянуць дубцом, крапівой, розгай.
Як джгнеш дубцом па срацы, дык будзіць старацца.
@дзелізна — агрэх.
Што баразна, дык дзелізна.
@дзеўчынёшка — дзяўчо, падлетак.
Ужо дзеўчынёшка, а ўсё яшчэ ў лялькі гуляіць. І Стахванава дзеўчынёшка ўжо выладнела.
@дзеўчыцца — калі дзяўчо хоча пачуваць сябе дзеўчынаю, пераймаць дарослыя манеры.
Ня вырасла да стала, а ўжо дзеўчыцца пачала.
@дзецяроб — у каго багата дзяцей.
Руплівага дзецяроба баіцца хвароба.
@дзівіць, дзіваваць — здзіўляцца.
Хто на яе дзівіць будзіць, на страхоцце такое?
@дзіклівы — дзікаваты, нелюдзімы.
Малец дзіклівы, усіх дзічыцца, як у лесі вырас.
@дзічка — бародаўка.
А наша баба ўмеіць дзічкі зводзіць.
@дзічына — здзічэлы выпас, луг.
Выпасу німа - адна дзічына, калхоз усё абсеяў лубінам, луг заліло.
@дзюгнуць — выпіць, глынуць.
Добра дзюгнуў, чуць сябе нясець.
@дзюк — дзёўб.
Знайшоў пітух ягадзіну, дзюк - і курам аддаў.
@дзялёнка — папаска.
Узяў дзялёнку сала ў дарогу.
@дзяло — клопат, справа.
Вот маё дзяло якое.
@дзяннецца — світаць, днець.
Ужо дзяннецца стала, а яго ўсё німа.
@дзяннік — двор, мясціна ў атачэнні хаты й гаспадарчых прыбудоў.
З хлеву выйдзіш, і дзяннік загароджаны паміж хлевам і хатай, бываіць крыты.
@дзярноўе — дзёран.
Каб знаў, абклаў бы магілку дзярноўем.
@дзяўчур — як бы паддзяўчына.
Усё малая-малая, аж, глядзі ты, дзяўчур які.
@длінноцце — цягамоціна.
Ад яго длінноцця аж моташна зробілася.
@днішка, дэнца — кавалак гладка абструганай дошкі, на якой крышаць сала, цыбулю; яшчэ — донца.
Што ты на стале крышыш, вазьмі днішка. У даёнцы дэнца замяніў.
@довеч — давеку.
Касцюм у яго быў довіч як новы.
@дойкі — цыцкі ў каровы, казы.
Яна ў мяне аказіла двойню, дойкі па кружцы, яна ў мяне аддоіцца.
@дойніца — дойная карова.
У Грышчыхі добрая дойніца, малака ўсім хватаіць.
@досвіцце — досвітак.
Ад досвіцця каня шукаю.
@досуг — дападлівы паўсюль.
Куды ні павярніся, досуг гэны тут як тут.
(Чуецца - дасягаць.)
@дохля — худы, лядашчы, галодны.
Гэта дохлі такія ходзюць каля столу (каты).
@драбнасюр — дробязны, скупаваты.
Ён і над запалкай трасецца, драбнасюр, адным словам.
@драбняк — малыя дзеці.
У Бурачыхі самы драбняк астаўся, а большыя павырасталі.
@драбязлівіцца — раскідвацца па дробязях.
Чаго ты драбязлівішся, лепш бы справу робіў.
@драміла, драмлюга — сонны, снулы.
Я такі драміла, што ўсе мяне абганяюць.
@драпачыць — танчыць.
А ён польку драпачыць, аж гараць падэшвы.
@другацца — грукацца.
Лягла, толькі ўспалася - другаіцца ў вакно.
@друза — друз.
Адна друза ляжыць, каб што цэлага.
@друка — нязграбная, нягеглая.
Такая друка, дзе паверніцца, там і ўпердніцца.
@друкі — азярод, пярэплат.
На друках снапы высахнуць.
@дрыгба — топкая зыбістая мясціна, усё узбаўтанае.
Узбіўся пацёмначы ў дрыгбу, як толькі ногі выцягнуў. Квашаніна не застываіць і дрыжыць, як дрыгба.
@дрыгі — ногі.
Ляжыць, задраўшы дрыгі.
@дрыжака — дрыжыкі, зябікі.
Змёрз на лядзень, без суціху дрыжака б'ець.
@дрыль — рыдлёўка.
Дрыль кругом жалезам абсаджана, а сама лапата дзеравянная, ёй добра й біцца й мірыцца.
@дрэнчыцца — капрызіцца.
Дамінічка не выспалася, вот яна й дрэнчыцца.
@дубіць — біць, лупцаваць.
Жонцы кішкі выпусціў, ён яе й дубіў!
@дубкі — на дыбы.
Конь стаў дубкі, як воз не абвярнуў.
@дуброва — выган.
А ўжо каровы на дуброві.
@дуддзё, дудкі — дубцы, галлё, быллё.
З быльніку венік звяжу, дык дуддзё каза паесь, а красную лазу ня любіць.
@дуды — клопат, справы.
Усе дуды набок, трэба збірацца.
@дукрыць, здукрыць — кеміць, петрыць; скеміць, прыдумаць.
Гэта яна дык добра дукрыць, як мужыка пад'юшыць. Глядзелі яны, глядзелі, тады нешта здукрылі.
@дукса — нязграбны чалавек, няўмека.
У дуксы рукі - крукі, ні да пугі, ні да навукі.
(Аднакарэннае з латышскім duksă — ашалелы.)
@дунай — проста рэчка, асабліва ў народных песнях; яшчэ — сімвал прыгажосці й здароўя, чыстая, быстрая, як рака.
Шлець мяне маладу ў дунай па ваду. Дунай-дзеўка, вачэй не адарвеш.
@дуплё — гняздо.
Там галуб дуплё сабе зробіў.
@дуралоб — дурны, дуроны.
Ня малец, а дуралоба кусок!
@дуркеша — дурнічка (спачувальна).
Хто ездзіць, хто плывець, а наша дуркеша чэшаць пеша.
@дуронік — гарэза, распушчаны.
Такі дуроны, такі дуронік, нікога ня слухаіць, робіць што хочаць.
@дурэць — гарэзіць, сваволіць.
Досыць дурэць, пакуль розгай не атрымаў.
@дух — цяпло.
Дым не пашоў у комін, даўно не топлена, і ў хаці дымны дух.
@душнік — засланка, люшка, якая зачыняе дымаход у печы.
Адчыніш душнік - дым пойдзіць.
@душны — душэўны, спагадлівы.
Чалавек ён душны, людское гора ведаіць.
@дыня — пахвіна, пах.
Стахван як падарваўся, грузячы мяхі, дык з дыняў кіла вылазіць. Пахі дынямі завуцца.
@дэрба, дэбра, дэрбіна, дрэба — хударэбрына; яшчэ — няўвішная.
Такая дэрбіна, аж рэбры бражджаць. А мая во якая дэрба, ні да чога.
@егімора, гімора — пачвара; яшчэ — непрыгожая жанчына.
Спі, неслух, а то егімора прыдзіць. Анця - гімора чыстая, а глядзі ты, якога хлопца забратала.
@еданіна — ежа, едзіва.
Еданіны было - хоць пуза расперажы.
@еджанае — тое, што ўжо елі, спытвалі.
Смятана ў слоіку няеджаная, запраўляй халаднік.
@езданіна — язда, паездзіны.
Лепі дрэнная езданіна, нячым добрая хаданіна.
@еменка — бульба на спажытак.
Еменка на емя, а семенка на семя.
@ендза — хто енчыць.
Ад гэтай ендзы й сам заплачаш.
@енкат — енк.
Каго ўжо там б'юць, што енкат такі стаіць?
@есціся — зацята брахаць, звадзіцца.
Усю ноч сабакі еліся, не давалі спаць.
@ешчы — добры на ежу.
Парасёнак папаўся ешчы, нейкая скварка к зіме будзіць.
@ёкат — екатанне.
Хваціла ёкату, пакуль яго ўгаманілі.
@ёлкае — гаркаватае.
Леташняя сала ўжо ёлкае, ялчыць на языку.
@ёўня — халодная гаспадарчая будыніна.
У хаці, як у ёўні.
@жабурынне — жабіна ікра.
У жаб нораст пачаўся, жабурыння поўная сажалка.
@жаласнік — той, хто спачувае, жалее.
Жаласніца знайшлася, хочаць заплакаць, ды ня ўмеіць.
@жаркота — гарачыня.
Надаела нашай гаспадыньцы жаркота-пякота.
@жарнуць — ударыць з усёй моцы.
Мой убытак, твой прыбытак, дай раз жарнуць паміж лытак.
@жарсцвяк — пясок, жарства.
Нічога не расло - адзін жарсцвяк на гародзі.
@жаўжаняткі — малыя жвавыя дзеткі.
Для маткі роўныя ўсе жаўжаняткі.
@жаўцяк — жоўць; яшчэ — пясок.
Жаўцяк у рыбы выцек. Капалі яму - адзін жаўцяк.
@жахоцце — жах, жудасць.
Такога жахоцця нагаварыў, валасы дыбам сталі.
@жванікі — пажванае едзіва, якім, бывае, кормяць малога, яшчэ бяззубага.
Сама еш жванікі свае, а мне ня торкай.
@жмурнуць — міргнуць, зірнуць прыжмурана.
Нічога не сказала, толькі вачмі жмурнула.
@жмут — жменя, пук сена, травы; яшчэ — скупы чалавек, скнара.
Хоць жмуток сена ды ўкініш у яслі. Такі ўжо жмут, такі жмудзяк, што зімой лёду не пазычыць.
@жогаль — быстры, шустры.
Куды б ні пашоў, а жогаль жох - тут як тут.
(Магчыма, адзін з адменнікаў божышча агню.)
@жор — жыраванне; яшчэ — апетыт.
Якраз рыба на жор пашла. Як нападзе жор, дык сабаку б, здаецца, зжор.
@жудзель — парасё.
Жудзель як заваліўся ў лужыну, дык і вылазіць ня хочаць.
@жур — аўсяны кісель.
Як кісель ды кісель дык і жур густы. // А каб тому кісялю чырвоныя боты...
@журбіна — чужына.
Паехаў казак на журбіну...
@журыла — дакучнік, ныцік.
Мяне жонка не зажурыць, я сам добры журыла.
@жывасіллю — праз сілу.
Жывасіллю ўпёрлі мне гэткае дабро.
@жываціна — жывёла, птаства.
У гаспадарцы павінна быць жываціна.
@жывіна — жывое.
Ката прынесла ад суседкі, усё ж жывіна ў хаці нейкая.
@жыгалка — быстрая, порсткая; яшчэ — жарсная.
Малая такая жыгалка, як маланка. Так і жыгаіць жыгалка, каб за якога мальца зачапіцца.
@жыгун — спрытны ў заляцаннях, юрлівы.
Такі жыгун у смаляной кабылкі выпрасіць і мёрзлай сучцы ўцісніць.
@жыдавешачка — яўрэечка.
Такая ж ладная жыдавешачка - дачушка ў Сімкіна! (Колькі цеплыні!)
@жыдзель, жыдзеллё — рэдкая страва.
Зварыць жыдзель такі, хоць сёрбай, хоць пі, хоць галаву мый.
@жыллё — жылы.
Ей атняло ногі й жыллё падцягнула.
@жымаласны — падцягнуты, зграбны, паджары.
А нашто лішняе мяса, мужыкі такія жымаласныя, крэпкія.
@забагацець — зрабіцца багатым.
І забагацеў Мікіта, аж страшна.
@забарсаць — зашнураваць.
Чаравік разбарсаўся - развязаліся шнуркі.
@забарсні — халяўкі.
Халяўкі, якія забарсаваліся, і зваліся забарснямі. Снег ужо ў забарсні (глыбокі). Па забарсні снег (не дужа глыбокі).
@забаяцца — спалохацца.
А я забаялася, што не застану іх.
@заблажыць, зблажыць — зашкодзіць.
Табе не заблажыць схадзіць да лекара. Вып'еш паўшлянкі, і яна цябе зблажыць.
@забледыш — бледны, зніцелы.
Забледыша й вецер убакі водзіць.
@заблуд — аблуда, атлум.
Гарэлка заводзіць у заблуд іх.
@забражыцца — закіснуць, пачаць брадзіць.
Ягады ўжо забражыліся, доўга ляжалі ў слоіку. Пі яблычны сок, пакуль не забражыўся.
@забратаць — абкруціць.
Забратаў карову за рогі й павёў.
(Відаць, ад аброці.)
@забрусець — зрабіцца цвярдым, як брус (пра вымя); яшчэ — пра твар (з адценнем агіды).
У Гілёні віма забрусела. У гэнага начальніка й морда забрусела.
@забутэліцца — запіць.
Забутэліцца так можна, што ад гарэлкі памрэш.
@забыць — адбыць.
Паспела сваю радоўку забыць.
@забягалаўцы — хто забягае выпіць на хаду.
Забягалаўцы п'юць з чарак дый з карэлых яшчэ.
@забяліць, засівіць, прысівіць — трошкі забяліць булён, суп малаком.
Троху суп забяліла, а ўсё ж ня посны. Малака - толькі засівіць капусту. Хоць трошкі прысівіш булён, усё ж смачней.
@завадзісты — пышны, багаты.
Бярэзіна завадзістая пад вакном, аж на душы спакой.
@заваліцца — сканаць, памерці.
Не дачакаюцца, каб я завалілася.
@завінацца — шчыра ўвіхацца.
Яна так завінулася каля печы, што бліны самі на стол скакалі.
@завітушкі — маладыя качаны капусты.
У мяне засталіся толькі завітушкі.
@завод — развядзенне, гадоўля.
Купіла дзвюх курачак, а ўсё завод быў. Авечкі свайго заводу, воўна ў іх густая.
@заводлівая — купленая ці пакінутая на завод.
Гэта заводлівая карова.
@завозер'е — мясціна за возерам.
У завозер'і чарніц гібель.
@завознік — той, хто стаіць на млыне ў чарзе (у завозе).
І завознікі пакалелі, і коні перастаяліся.
@завугліцца — абгарэць.
Плашка завуглілася, цяпер ей і веку ня будзіць.
@завядолец, завадатай — завадатар.
А гэтаму завядольцу абы ўсіх узбунтаваць. А ты, завадатай, пасядзі за хатай!
@завязак, завязка — завязь.
Агуркі ад першага завязку памочаныя, яны размякчэць маглі.
@загавеніць — добра зачарэпнуць.
Сабе мёду дык загавеніў, аж лыжка трэснула, а мне - рука задрыжэла.
@загаіць — вылечыць, адратаваць.
Кот сам сябе загаіў, знайшоў траву.
@загібець — сканаць, дайсці, загнуцца.
Ад такой працы я зусім загібею.
@загон — запас, затай на чорны дзень.
Пенсію палучаіць, дый загону многа тысяч ёсь.
@заграшылася — з'явіліся, завяліся грошы.
Як у яго заграшылася, адразу па гарэлку пабег.
@загруднік — хвартух.
Які ў цябе загруднік модны, з гузікамі.
@загудзець — заспяваць.
Тады я загудзела гэту песню.
@задабурыцца, задубарыцца — заўпарціцца, устаць дыбам.
Задабурыўся, хоць ты кол яму на галаве чашы. Конь задубарыўся ні з тога ні з сёга.
@задаўнець — тое, што пачалося даўно.
У яе хвароба задаўнела, і лечыць цяжка.
@задзірака — задзіра, яршысты.
Нарваліся задзірака на неўступаку.
@задрыга — нягеглы.
Гэтага задрыгу й дзіця адолеіць.
@задушша, удушша — астма.
Душыць яго задушша даўно. Саўсім задушыла яго ўдушша гэна.
@задылдаваты — заносісты, пыхлівы.
Ня столькі багаты, колькі задылдаваты.
@зажыць — справіць, набыць.
Сусед Піліп сабе веласіпед зажыў, насабіраў грошы.
@зазвярэць — азвярэць, узлець, улюцець.
Так зазвярэў - не гавары да трох. Ён зазвярэў - на людзей не глядзіць.
@займішча — распачаты, прамечаны кавалак жніва, касьбы.
Заняў займішча - куды там, ці справіцца толькі.
@закалец — вязкі слой у бохане.
Хлеб з закальцам спёкся. Закалец у палец.
@заканурак — куток, закутак.
Схавацца заканурак знойдзіш. Мышка ў заканурак, а кот за ёй.
@закіпцюрыць — ухапіць, сцапаць.
Сабе дык лепшае закіпцюрыў.
@заклямчыць — зачыніць.
Пабегла Хадосся на кірмаш і хату не заклямчыла.
@закокаць — падаць голас (пра пеўня).
Як пятух закокаіць, куры бягом.
@закотам — закочваючы.
Цяжкое бярвенне на машыну закотам грузілі.
@закрапацца — заблытацца.
Ідзі дапамажы, каза закрапалася.
@закраса — скароміна, прыправа да стравы.
Смачны суп наварыла - з закрасаю.
@закрутаць — дужа, крута захацець, загарэцца.
Бач ты, закрутала дзеўка замуж.
@закукярэчыцца — задраць нос, закапызіцца.
Закукярэчыўся так, што сваіх не прызнаець і чужых ня знаіць.
@закурносіцца — заганарыцца, задраць нос.
З'ездзіў малец у горад і закурносіўся.
@залетаваць — застацца на лета.
Скасі траву, каб не залетавала. Трэба рассаду высадзіць, а то залетаваіць.
@залівень — заліўны дождж, залева.
Залівень як запражэцца, дык свет белы заліць гатоў.
@залобак — франтон.
Забілі залобак - і на гарэ зацішна стала. У залобку ластаўка гняздзечка зляпіла.
@залужэнне — нізкая мясціна за лугам, лугавіна.
Ішла нізам, залужэннем, далей ад людскога вока.
@залысіць — задзерці кару на дрэве.
І які цябе чорт пад руку штурхнуў, каб ты лес залысіў.
@замкі — мачавы пузыр.
У малога крэпкія замкі, ні разу яшчэ рыбы не налавіў (не абмачыўся, не ўсюкаўся).
@замужніца — замужняя жанчына.
Сярод нашых дзяўчат я першая замужніцай стала.
@замураваць — пакрыцца лёдам, шэранню (пра шыбы).
Вокны замуравала, нічога не відаць. Вокны, як мядзведзі, замуравала за ноч.
@замухраваты — ценькі, нягеглы.
Доўга ў больніцы адлежаў, такі замухраваты стаў.
@замясціць — замяніць.
Ты паглядзі, колькі ты замясціла мяса пітухамі.
@занездаравець — занядужыць, падупасці, набрацца хваробы.
Сынок мой, нешта занездаравела я. Трэба бульбу пацерабіць ад растоў, можа, яна занездаравела.
@занятка — занятак, нейкая справа.
Дровы паціху ў граду складаю, а ўсё ж нейкая занятка ёсь.
@западлівы — хваравіты, часта западае (хварэе).
Малы западлівы, з хваробы не вылазіць.
@запал — запар, адзін за адным.
Думаіш, што тры дні запал свята будзіць.
@запальчывы, запыльчывы — успыхлівы, хутка загараецца.
Мужык у Анюты такі запальчывы, чуць што - халера яго забіраіць. Запыльчывы, алі ня помслівы, караць ня будзіць.
@запіўнікі — якія запіваюць маладую.
Прыехалі запіўнікі здалёк.
@заплюснуць — заплюшчыць.
Яшчэ адзін хліб - і заплюснуў вочы.
@запоіны — сватанне, калі запіваюць маладую.
Паедзім у запоіны, пакуль не перадумалі.
@запуткі, запутнікі — абходныя сцежкі, прасёлкі.
З балота сухапуць ня йдзіці, запуткамі, а йдзіце бальшаком.
@запятак — абцас.
Насы дзяржацца, а запяткі шлём-шлём.
@зардзіцца — пачырванець, нарываць.
Скула ўжо зардзілася, хутка прарвець.
@зародыш — зародак, зачатак.
У мокрага семя німа зародыша, а ў сухім, як чарвячок.
@зарунявець — зазелянець, зарунець.
Пацяплела, дык і трава зарунявіла, усё павесялела.
@засеўрыць — заплеснявець.
Каўбасы бераглі, дык яны й засеўрылі.
@заскупіцца — скнарыцца.
Заскупіўся мужык ды на здыхляціну пагаліўся.
@заспець — застаць.
Як на тое ліха, не заспеў начальніка.
@засунуць — зачыніць на засоў.
Я сені засунула, праз вакно вылізла й дзверы зашчапіла.
@засуха — суш, спёка без дажджу.
Па дзве бульбіны пад калівам - засуха.
@затаміцца — замарыцца, прыстаць.
Пакуль сюды прышла, затамілася.
@затаргаваць — купіць, утаргаваць.
Казу затаргавала, козная.
@затаўка — сала ці здор, якім запраўляюць (затаўкаюць) страву, закраса.
Гэта добра, што затаўка маіцца. Ня голы ж булён, а затаўканы.
@затаўчына — таўкач.
Не па катлу затаўчына. (Кажуць, калі мужык з добрым струмантам, а жонка нягеглая, слабая.)
@заткала — заторчына, якой затыкалі комін; яшчэ — неахайны чалавек.
Ягоную шапку ўжо можна пусціць на заткала. Ходзіць як заткала, мурзаты, чорны.
@затохнуцца — задыхнуцца.
Рыба ў возіры затохлася. Прывёз прадаваць тохлую рыбу, рыбак без кручка ў галаве.
@затравець — парасці травой.
Гарод астаўся няпаханы, затравеў увесь.
@затула — вялікі фартух, каб затуліцца (звычайна ў рыбакоў скураныя).
Яшчэ ў яго рыбацкая затула новая.
@затхля — задуха, безвятроўе, бязветрыца.
Такая жара, такая затхля стаіць, дыхаць німа чым.
@заўдавець — стацца ўдаўцом.
І Піліп заўдавеў рана.
@заўстрэць — завязнуць, засесці.
У рэчцы танкі заўстрэлі - танкісты сталі матам лаіцца.
@захвэндаць — забрудніць, занасіць да чарнаты.
Што ні надзеніць, усё захвэндаіць, такая ўжо хвэнда.
@захінуцца — зашпіліцца; яшчэ — схавацца ў ціхае месца.
Захініся, а то вецер такі, аментам прахопіць. Выпіла, закусіла, // Сама сябе пахваліла. // Захінулася ў куток, // Па тры чарачкі ў раток.
@захмурэць — захмарыцца.
Нешта рана захмурэла.
@заходнік — сетка лавіць рыбу, таптуха.
Адзін заходзіць, а другі заходнік дзяржыць, рыбі й німа куды дзявацца.
@захцяначкі — прышчыкі на твары ў падлеткаў.
Ускочылі захцяначкі - думай пра наначкі.
@зацепла — да халадоў.
Добра, што яблыкі зацепла знялі.
@заціснуць — забасці, прыціснуць.
Тут аднаго чалавека на Ліпаўцы бык забоў, ён яго глядзеў, а ён яго заціснуў.
@зацягнуцца — мець доўг.
У мяне былі зацягнуўшыся грошы, дык я ўжо адразу аддала.
@зачась — сверб.
Па ўсім целі такая зачась, хоць ты са скуры выскачы.
@зашаціцца — схавацца.
Зашаціўся адзін агурок у бураках, такі ладны.
(Затаіцца пад шатамі.)
@зашытае — гарачае варыва, якое заплыло, пакрылася тлушчам.
Поліўка, яна зашытая, дык ты дуй.
@збагдарыць — збыць, прагуляць, прадаць за бесцань, згубіць, збаёдаць.
Ён усё, што бацька нажыў, скора збагдарыў.
@збегчы — угнацца, бегчы разам, дагнаць.
Дужа мама збяжыць за намі.
@збівіны — стаптаная, зблочаная збажына.
Ня жыта, а збівіны адны засталіся.
@збрагнуць — забрадзіць, укіснуць.
Незакупаранае варэнне аментам збрагніць.
@збузаваць — здратаваць.
Кошка навяла чатыры кацянёнкі - усё сена збузавалі; яны толькі на свет пусціліся, сляпыя й мокрыя яшчэ.
@збыццё — збыт.
Німа збыцця такому тавару, са збытам адно гора.
@збычыцца — насупіцца.
Чаго ты збычыўся, ты ж дачку замуж аддаеш.
@звадыяш — ашуканец, той, хто зводзіць з правільнай дарогі.
Звадыяш і чорта звядзець, і сябе абвядзець.
@зважыць — уступіць, прамаўчаць.
Пачнець дудзіць на маму, а яна прамаўчыць, зважыць, і ўсё добра.
@званне — мянушка.
З некага знялі званне, а к яму прылажылі, і стаў Мэгуш.
@звекаваць — доўга жыць на адным месцы.
Я ўжо звекавала тут і то ня ўсё помню.
@звесціся — занудзіцца; яшчэ — занядужыць.
Усё ж я багата, а то саўсім без курэй звялася. Столькі хварэіць, звёўся на сцень.
@звягло, звягун — той, хто звягае.
Сціхні, звягло, бо галава ад цябе трашчыць.
@звягунец — галасісты званок, звычайна пад дугою.
Гоняць коні ганцы й звіняць звягунцы, едзіць вяселля.
@звярыстая — звераватая.
Яна стала звярыстая баба, з ёй ня зладзіш.
@звярыца — злая асоба.
Ня матка, а звярыца нейкая, на роднага рабёнка кідаецца.
@звярыцца — люцець, злець, быць раз'юшаным.
Што ты звярысся, глядзі не ўсярыся.
@звяцца — зніцець, усохнуць.
Сёлета бульба так звялася - адны арэшкі.
@згайдамачыць — змарнаваць, згубіць, зглоціць.
Столькі грошай згайдамачыў, а толку ніякага.
@згалавець — здурнець, з'ехаць з глузду.
Што ты - згалавела, такое робіць? Саўсім згалавеў, вярзець здубавецця.
@зганяць — сканчацца.
А гэта было - ужо зіму зганяла.
@згараны — звараны абы з чаго.
Згарана з нечага - людзі ня свінні, усё з'ядуць.
@згірдзіцца — сканаць, акалець, счэзнуць.
Скрыпеў-скрыпеў і згірдзіўся.
@зглабсціць — прыбраць да рук.
І ня жыў, каб ня зглабсціць хоць што-небудзь.
@зглоціць — падзець некуды, закінуць, збаёдаць.
І калі толькі паспеў зглоціць набытак? Куды ўжо зглоціла мяшалку?
(Яўна - ад глытаць).
@згубля — страта.
Па гэтай згублі жыць будзіш.
@згыркаць — згубіць, недзе падзець, зглуміць.
Столькі дабра згыркаў і каб «дзякуй» сказаў. Згыркаў ужо недзе сцізорык.
@здабычлівы — хто ўмее здабыць, прыдбаць.
Яна здабычлівая курыца й у шумі (смецці) нешта сабе ў дзюбку знойдзіць.
@зданькі — прывіды.
Як сцямнелася, пачалі зданькі здавацца, у хаці даўно ніхто ня жыў.
@здзеіць — здзейсніць, зрабіць.
Благое здзеіць лёгка, ды выправіць цяжка.
@здзержыць — стрымацца.
На табе, учора дождж здзержаў, а сягоння як пачаў з паўдня, веялкай шумела-шумела ўсё.
@здобыч — пажытак.
І пашоў шэры воўк на здобыч.
@здубавецця — усё сабранае абы-як, абы-што сказанае.
Ён здубавецця вярзець, а мы слухаць павінны.
@здыхацца — аддыхацца.
Не магу здыхацца, юшкі столькі з'ела за ўсе дні.
@здыхля, здыхлік, здыхляціна — нягеглы, змарнелы.
Ня конь, а здыхля, такога хоць самога вязі.
@з'ежнае — ядомае, што можна есці.
Там з'ежнага нічога німа.
@зжыцца — збяднець.
Зжыўся - сабаку німа чым выгнаць.
@зжыць — перажыць.
Быў чалавек з Атрошкава, чатыры жонкі зжыў.
@ззаўха — з-за вуха, з размаху, наўзмаш.
Як грымнуў ззаўха, дык ён брык вобземлю.
@злажыць — зваліць віну на іншага.
Усё на гэту бабу злажыла, а сама сухая вышла, сама асталася чыста.
@зласаваць — раздурыць прысмакамі.
Ужо так яго зласавалі, нічога ня есь.
@зласець, разласець — прывыкнуць да прысмакаў.
Зласеў на куплёным, што свайго й есці ня хочаць. І кот зласеў, ужо абы-чаго ня есь.
@зласкаваць — спесціць, раздурыць.
Малога зласкавалі, а цяпер самі ня рады.
@злеціць, злеціцца — трошкі падагрэць, крыху сагрэцца, адстаяцца.
Злець ваду, хай хоць летняя будзіць. Абы троху вада злецілася.
@змазгаваць — прыдумаць, прыдбаць.
Можа, паўлітру змазгуім?
@змікіціць — прыдумаць, арганізаваць, вымергаваць.
На трох паўлітэрку змікіцілі - і на душы цяплей стала.
@змір — згода.
Ніколі ў іх зміру ў хаці й не было.
@змуста — той, хто прымушае, змушае да пэўнай працы.
Стары - змуста, ды без яго ў двары пуста.
@змяісты — хітры, затоены.
Яна такая змяістая, жах.
@змякчыцца — адысці, падабрэць, палагаднець.
Праўда, ён тут змякчыўся.
@знакомасць — знаёмства, сяброўства.
Ён па знакомасці ўсіх дзяцей прыстроіў.
@зналопу — знянацку, з налёту.
Чорт усё зналопу робіць, каб чалавек апомніцца не паспеў.
@знатка, знак — прыкметна, відно, памеціна.
Па двары знатка, якая гаспадыня. Індыкі дзе стануць ў гародзі, там і знак.
@знахопу — з наскоку, нечакана.
Хочаць усё ўхапіць знахопу, нецярплівы.
@зніцець — змарнець, звяць, пабялець.
У бульбы каліўе зніцела ад такой пякоты.
(Бадай, ад нікнуць ці ад ніткі.)
@знові, знава — адразу, спачатку.
Каб я знові зробіў, лепі было б. Яна знава такая няспраўная, мясакрутка гэтая.
@знячывелі — з перапуду, з нечаканкі.
Знячывелі аж заікацца стаў.
@зорніць — ганарыцца, задзіраць нос.
Ён галаву зорніў адвеку.
@зрабяціцца — здзяцініцца.
Зрабяціўся Пятрок, у жмуркі з малым гуляіць.
@зразвагі — не спяшаючыся.
Ідзець сабе паволі, зразвагі.
@зробіцца — дамовіцца, уладзіць, пагадзіцца, сысціся.
Ты не чапайся, я сама неяк зроблюся. Ён успомніў даўняе, ён сваё - яна сваё, так яны й зробіліся.
@зродасць — радня, сваякі.
У яе ж нейкая зродасць ёсь.
@зрудзіць — зжаўціць, падпаліць.
Ужо гладзіла нешта праз маю анучку ды зрудзіла.
@зручны — умелы, рукаты.
Такі ўжо зручны зяць папаўся, за што ні возьміцца, зробіць.
@зубашчэр — весялун, баламут, прасмішнік.
У забашчэра са смеху вячэра.
@зубрыць — навучаць, нацкоўваць.
Яна яму зубрыць, кажаць гэтак і гэтак.
@зухнуць — павесці сябе як зух, шыкануць.
Яго хлебам не кармі, а дай зухнуць.
@зцёмным — па начы, абначэла.
Зцёмным прыехалі, дарога была далёкая.
@зыгарадзь — загароджа.
Зыгарадзь коні паламалі, німа парадку скрозь.
@зык, зыкаваць, зазыкаваць — гіз, калі на кароў нападаюць авадні ці сляпні.
Як паўдзён, дык зык кароў па полю ганяіць. Сонца сагрэіць, дык і каровы зазыкуюць.
@зылда — няўваротлівы, несхямяны.
Кавалеры ў яе усе нейкія - то зылда, то дылда.
@зыск — вышук.
Ноччу каня звялі, дык міліцыя зыск ушчала.
@зялёнкі, зеленчакі, зеляннё — няспелая садавіна.
Чарэшні каля плоту - адны зялёнкі. Зеляння, гэтых ападышаў, калі хто прынясець.
@зяло — зерне, каменчыкі ці пясок у ежу курам; вотрына.
Малады трыпутнік, пакуль зяло ня даў, можна варыць разам з крапівой маладой.
@зяпа, зяпло — рот (грэбліва).
Заткні сваю зяпу, а то варон наляціць.
@зяпаць — крычаць, груба казаць.
Ды не зяпай ты, расчыніў зяпу, як хлеў, зяпло чортава.
@зятняя — зяцева.
Браў ён зятняй жонкі дачку.
@ігрушшо — купка ігрушынаў.
Ігрушшо стаіць даўнае, панскае.
@ізгарода — плот, загароджа, зыгарадзь.
Гарод каля самай яго ізгароды.
@ікранка — рыба пад час нерасту.
Цяпер у возіры адна ікранка, нораст жа.
@іл — крухмал.
Колькі там бульбін сабрала, а ілу поўная міса.
@імасць, мосць — вашасць, шаноўнасць.
«Ваша імасць, просім за стол», - кажуць шаноўнаму госцю.
@іменне, менне — імя, мяно.
Алена Канстанцінаўна - гэта ж менне якое! Нядоля-нядоля, няшчасце маё, // Ня любіць свякроўка йменніка майго.
@імшонік — імшоны хлеў.
У імшоніку Лысоні, як у мядзвежжу вушку.
@імянны — сярэдні палец, альбо даўгі.
На імянны палец пярсцёнак усадзіў і хварсіць.
@іскаверціцца — адхварэць, сканаць.
Як ні верціцца, усё адно іскаверціцца.
@іскацца — шукаць вошы ў галаве.
Ты б хоць паіскаўся, а то не галава, а вашэўня.
@ісподкі — вязаныя рукавіцы. Іх некалі надзявалі на голую руку, а паверх рукавіцы з кажушыны (толькі з кажушыны называліся рукавіцамі).
І ў ісподках рукі пакалелі.
@ісподнікі — падштанікі.
Матузы ад ісподнікаў па зямлі цягнуцца, кавалер стаптаны.
@ісподняе — ніжняя бялізна.
Ісподняе данашаваіцца, на новае напрашаваіцца.
@істопка — гаспадарчая будыніна, зімой паляць (топяць), летам халодная.
У яго істопка ёсь, дык і бульба й капуста ня мёрзніць.
@істрыць — рабіць вострым.
Я ім косы йстру, як затупяцца, каб войстрымі былі.
@кавалерыцца — калі хлапчаня пачынае заляцацца.
Рана яшчэ табе кавалерыцца, малако на губах не абсохла.
@кавалёк, казялок — конік.
Ад кавалькоў уся пожня зялёная.
@кавёлы — ногі (пагардліва); яшчэ — мыліцы.
Прымі свае кавёлы, рассеўся. На кавёлах, як верабей, скачаць.
@кавялюга, кавяла; кавялюгаць — крывы, кульгавы, недалужны; кульгаць.
Во, ужо кавялюгае сюды кавялюга гэны.
@кажалуп — хто скуру здзірае з жывёлін на бойнях.
А на гарэ кажалуп жывець, Касцюком завуць.
@кажанець — слаба расці, паршывець (пра малога).
У Плікаціхі малец гладка скажанеў, кажан кажанком.
@казлякі — вочкі ў бульбе.
Чышчу бульбу з казлякамі - на лепшае часу німа.
@казляччы — казліны.
Былі два кумпячкі казляччы, і ўсіх прыпасаў.
@казярэка — упірлівы, кажа ўпоперак.
Як упрэцца казярэка - не згаворышся, ня ўпросіш. Навошта мне казярэка ў хаці?
@каламесніца — сумятня.
Цэлы дзень сумесніца-каламесніца з хаты не пускаіць.
@калапніна — клопат, намаганне, завіханне.
Калапніны многа каля яго, а толку мала.
@калахвосціць — трэсці, калашмаціць.
Будзіць-будзіць яго, калахвосціць, а ён сабе спіць.
@калдунаватая — злямцаваная, збітая.
На сабаку поўсць калдунаватая.
@калека, калечка — мянтуз.
Іван злавіў два язі й калечку.
@калелікі — дрыжыкі, зябікі.
Ужо калелікі бяруць на такім марозі.
@калёскі — каляска, вазоўнічак.
Двое калёсак вады прывязла.
@каліва, каліўе — куст, націнне бульбы.
Бульбу прапалола, аграблямі выграбла, усё ж калівіна якая будзіць. Сухое каліўе - паспела спешка (гатунак бульбы).
@калмак — кузлак.
Хоць калмак сена дай карові.
@калоддзе — калоды.
Дровы - адно калоддзя, тапор і той прыстаў.
@калом — невядома куды, праз зямлю.
Як калом праваліўся серп, ніяк не знайду.
@калюччо, калюк — калючае кустоўе.
Такое калюччо - не прадрацца. Калюк пры калюку, дзе ні ступіш - наколішся.
@Калядоўка — Каляды.
Яшчэ ў Калядоўку дровы прывезіныя ляжаць.
@каменка — мураванка, цагляная будыніна.
Ён у каменцы робіць.
@камлюк — моцны, пасадзісты, прысадзісты, таўставаты, каржакаваты (як камель).
А Стахван ладны камлюк. Ня дужа разбяжыцца камлюкаваты, яму пакруціцца цяжка.
@канада — назола.
Сядзіць на душы, як канада тая.
@канаць — прасіць, дамагацца.
Канаіць купіць яму абнову.
@канашэсць — жэрдачка, на якой сядзяць куры.
Нанач пасаджу курэй на канашэсць.
@кантар — кантаваны бязмен.
Кантаром зручней важыць.
@канчур — акурак; яшчэ — канец баразны.
Панабраў канчуроў каля крамы дый абкурыўся. Так араў, што канчураў болі, чым барознаў.
@канькаць — прасіць, ныць.
Канькала канькаіць, а некала некаіць. Каня (птушка) просіць піць - канькае.
@канюгайла — здаровы конь ці чалавек, здаравіла.
Такі канюгайла, што на ім толькі валуны вазіць.
@каняўё — коні (зборнае).
Каняўё бяжыць, аж зямля дрыжыць.
@капа,
капа — накідка, акрывала на ложак, набіраная кшталту сурвэты.
Закінь ложак новай капай.
капа — шэсцьдзесят (снапоў, яек).
Цэлую капу яек сабрала да святаў.
@капанікі — сані, капылы ў якіх з выкапанага кораня.
У капаніках на капылы йдзець дуб.
@капіздуленька — трошачкі, як паспытаць.
Капіздуленьку выпіў, а ты крычыш, што напіўся.
@капызіцца — задавацца, пышыцца.
Прышлі дзеўкі на базар, сталі капызіцца.
@капэрус — канец, капцы.
Капэрус, нічога не ўдаецца зробіць.
@каравай — горб.
І каравай ззаду на плячах.
@каравіна — зарэзаная карова.
«Дзяку, дзяку, каб ты мені вякаў, палавіна каравіны й скура табе», - шаптаў селянін, які ўкраў карову, на судзе дзяку, які выступаў сведкай.
@каравятніца — тоўстая; яшчэ — няўклюда.
А гэна каравятніца ў дзверы не ўлезіць, так раз'елася. Узялася гэная каравятніца ткаць, лепш бы не чапала.
@карапунька — караценькі, маленечкі.
Малец недалужны быў, такі карапунька.
@каратэлька — гатунак морквы.
Ляху каратэлькі пасадзіла, яе добра ў капусту крышыць.
@караўка — каравая, брудная, каляная ад гразі анучка.
Здымі гэтую караўку - пасцялі чысты настольнік.
@карбунец — карбункул, скула.
Каб на цябе карбунец сеў!
@карміна — корм.
Карміны гэтай можна было нанасіць на ўсю зіму.
@карнавухі — з кароткімі вушамі.
У карнавухага сабакі дарогу пытацца.
@карнаты — без хваста.
Сабака ты карнаты.
@каровіна — ялавічына.
Тут давалі нейкую каровіну, а там адны рэбры.
@каруза — прыставала, надаеднік.
Як прычэпіцца да каго каруза, не адстаніць. Такая каруза як смала прыстаніць - не адчапіцца.
@кархавінне — жабіна нераставанне, жабурынне.
Поўная сажалка кархавіння.
@карчанець — зябнуць, слаба гнуцца (пра рукі).
У проламцы лайно палашчу, рукі карчанеюць, нічога не ўзяць імі.
@карыкатурыцца — вычварацца.
Што ты карыкатурышся, ты й так не красунчык.
@карына — кавалак кары.
З моцнай карыны можна й падэшвы зробіць.
@карэлая — брудная.
Карэлую сарочку надзеў і хварсіць. Ідзі чыста, не йдзі карэла, ненавіджу мужыкоў, якія карэлыя ходзюць.
@карэлікі — брудная вопратка.
Абрыдла мне ягоныя карэлікі мыць, вечна п'яны, у лужынах качаецца, як парсюк.
@карэннік — кошык з каранёў.
У карэнніку добра бульбу насіць - трывалы.
@касавільна — кассё.
Так улёг касіць, аж касавільна трашчыць.
@касмаўка — невялічкі ахапачак.
Касмаўку сена пад паху - і дахаты.
@касурыцца — хмурыцца, хмарыцца.
Дождж, можа, і будзіць, з раніцы касурылася.
@касцёр — града дроў.
Складзі дровы ў касцёр, хай ня мокнуць.
@катанка — скручаная скароміна.
Дала яму катанку здору на закрасу.
@катлянець — спаць з перапою (наліўшыся, як кацёл).
Прыпаўзець дамоў і ўсю ноч катлянеіць.
@катовы мудкі — зёлка кашачыя лапкі.
Калі ў сцяну ўторкнуць катовы мудкі, яны ўсю зіму стаяць. Усе травы зніцелі, выпетралі, адны катовы мудкі рудзеюць пухната.
@каціхі — катахі, кацёлкі.
Па вуліцы конскія каціхі валяюцца, не прайсці.
@кашлюн — хто дужа кашляе.
Малы кашлюн усю ноч спаць не даваў.
@квасіны — ападонне ад квасу.
Як быў квас, тады не было вас, а як засталіся квасіны, і вас чэрці пананасілі.
@квачак — маленькі пэндзлік.
Квачакам добра сценку бяліць.
@кволіцца — шкадаваць сябе, песціцца.
Німа чаго кволіцца, трэба робіць.
@квякат — прыглушаны гук ад удараў.
Б'юцца - аж квякат ідзець.
@квякнуць — ударыць вобзем.
Як квякнуў задзіраку, з таго й дух вон.
@кезік — мурлыканне, курня.
Кот зацягнуў свой кезік.
@кешкацца — валаводзіцца, таптацца.
Кешкаецца-каламешкаецца, ніяк з хаты ня выбірацца.
@ківок — п'яны.
Ківок ківаіцца на вуліцы цэлы дзень.
@кілун — кнор.
Свіння на кілуноў паднялася.
@кілуніна — сала з нявыкладзенага (нявылегчанага) парсюка.
Як закусіш кілунінай, аж салаўі на душы пяюць. Кілунінай закусіць - і пяршак як квасок здасца.
@кірмашовікі — пярэднія зубы.
Кірмашовыя зубы - пярэжнія, а далі - кутнікі. У мяне яшчэ кірмашовікі свае, не казённыя.
(Тыя, відаць, якія можна паказаць на кірмашы, на людзях, пасміхаючыся.)
@кірпачка — кірпатая.
Такая кірпачка ладненькая, такая ўслужлівая, матка не нарадаваіцца з яе.
(Ад кірпатага й прозвішча Кірпіч, Кірпічонак.)
@кісляць, кісляццё — кісляціна.
Не ўзвар, а кісляць адна.
@кісялёўка — абгабляваная карчавешка, якая звычайна стаіць у парозе.
Дажыліся, у хаці каб кісялёўка, гола. Нос як кісялёўка, а яшчэ задзіраіць яго.
@кіт; кітаваць — замазка для шыб; замазваць.
Пайду ў краму купіць кіт, каб шыбы закітаваць.
@кіў — порух пальцам з грозьбай.
Добры чалавек пабаіцца ківа, а благі не пабаіцца й кія, калі не паможаць кіў, не паможаць і кій.
@кічаўка — купіна на балоце; яшчэ — нос.
Чорт ногі паламаіць на гэтых кічаўках. Нос як кічаўка.
@кішкаць — праганяць, турыць, пэндзіць.
Адусюль яго кішкалі-кішкалі, нідзе не прыстаў.
@кладзі — кладкі, лагі (бёрны, на якія кладуць падлогу).
Пярэйдзім рэчку ціраз кладзі. Кладзі трывалыя, падлога як звон.
@клецішча — месца, дзе стаяла клець.
Усё клецішча дзядоўнікам парасло.
@клёк — розум, цямкасць, моц.
У яго ёсь клёк у галаве. Пыхі многа, а клёку мала. Так ён схварэўся, што ніяк ня можаць клёку ўзяць.
@клымаць, клыбаць — ледзь ісці.
Клымаіць- клымаіць і на чарку паспеіць, клыма гэты. Клыбае памаленьку старая.
@клычыць — дапякаць, журыць.
У цёмным лесе сава кугічыць, // А ў чыстым полі муж жонку клычыць: // Ты, жонка мая, людзям падмана...
@клышні — ногі.
Як малая захварэла, дык матка клышні свае падняла, да ўрача пабегла.
@клюкатаць — кіпець.
Вар аж клюкочаць.
@кляваць — ледзьве жыць, ліпець, знямоглець.
Дзед ужо чуць кляваіць, на паповы сані збіраецца.
@кляты — праклёны, кляцьбёны.
Ужо кляла яго мёртвымі клятамі. (Праклінала на смерць.)
@кляўшыць — біць, лупцаваць.
Адвёў у цёмны кут і кляўшыць малога, а той маўчыць.
@кнігі — лёгкія ў жывёлы.
Па такой пыльнай пашы пасуць, што ў Гілёні ўсе кнігі пяском забіла.
@кнораз — кнур.
Яшчэ малы, а ўжо як кнораз бегаіць.
@колам — аблогай, нечапана.
Увесь гарод колам ляжыць, німа каму робіць.
@комшыць — камячыць.
Скомшыў газеціну й у «шпакоўню» пабег.
@конік — доўгая лава пад кут, ад стала да парога.
Пра памерлага кажуць: на коніку ляжыць.
@корнік — хто вядзе плыты, сплаў.
Ганкі (плыты) ў Рыгу ганяў, корнікам быў.
@корх — мера на шырыню далані.
Давай змерым кій кархамі. Уручча ў Мікіты два кархі й два пальцы.
@кохлік — коклюш.
Кохлік яго забіў, алі-ткі выжыў, галадуха яму яшчэ болі на вушы пала.
@крадзецтва — крадзёж, пакража, рабаванне.
У крадзецтва кінулася твая дачка.
@крайней — неабходней, пільней.
Давай, каму крайней трэба.
@крапаць — начыняць кілбасы, пхаць пальцам у кішку праз пярсцёнак, спецыяльную як бы лейку, альбо праз мясакрутку.
Троху кілбас накрапала, малы быў падсвінак. Кола крапанай кілбасы суседцы аднясла.
@крапосць — моц.
Дзеры й ломам білі, алі яны не паддаліся, - ты падумай, гэткая крапосць.
@красняк — здаровы, ружовашчокі.
Яшчэ такі красняк, а ўсё кволіцца.
@красулля — прыгажуня.
Прыехала гэная красулля й усіх хлопцаў звяла.
@кратавінне — нарытыя кратамі купкі зямлі.
Увесь гарод у кратавінні, як завёўся крот.
@кратацца — рухацца.
Як бы цяжка ні было, трэба кратацца, каб жыць.
@крок — шырынка.
Зашпілі крок, а то пітуха свайго згубіш, вылеціць.
@кроклы — кроквы; яшчэ — тыповы, прыродны, характэрны.
Глядзіш, к зіме ў сваю хату ўвойдзім, ужо й кроклы паклалі. Кроклы ўжо парашацілі, засталося драніцамі пакрыць - і страха гатова. Сімкін - кроклы жыд, з усіх вылучаіцца.
@круглёвіна — кружляк, круглы кавалак.
Дзве круглёвіны здору таплёнага дала яму.
@кругловіна — яма, калдобіна.
Дажджы прашлі, і ўсю дарогу кругловіны пабілі.
@кружнік — скручанае ў круг.
Цэлы кружнік дроту валяецца.
@круканосы — гарбаносы; нос, як у крука.
У Праксэды сын круканосы, а мужык з кірпатым носам.
@крупяная — з круп.
Кашы крупяной наварыла, укруціла ў фуфайку, каб ня стыла.
@крутадушнік — няшчыры, двурушны, крывадушны.
Німа яму веры, крутадушніку, вечна душой круціць.
@крутарог — з крутымі (гнутымі) рагамі (казёл); яшчэ — мужчынскі струмант.
Ёсь у мяне крутарог, што шавеліць паміж ног.
@крутуха — порсткая жанчына; яшчэ — полька-крутуха.
Яніна такая крутуха, на месцы ня ўседзіць ні хвіліны. Так уляглі ў польку-крутуху, - духі вон!
@круцікі — розная жамяра ў вадзе.
Даланёй балацінку працісніш, здзюмухнеш круцікаў і п'еш.
@круціцца — пускацца ў блыт.
Мужык з'ехаў, дык яна круціцца як сучка.
@кручок — маленькі начальнік, службіст.
Сын ейны нейкім кручком уторкнуўся ў Вушачы.
@крушаны — рассыпісты, скаромны.
Пірог гэткі крушаны - не адламіць, увесь рассыпаіцца.
@крушыць — веяць зерне на сіце.
Цэлы дзень зерне крушылі й у бачэнкі ссыпалі.
@крывінда — пра кульгавага (грэбліва).
Крывінда гэна хоць куды дападзець.
@крыж, крыжавіна — паясніца.
Боль уваліць у крыж, ні сагнуцца, ні разагнуцца. Крыжавіна як агнём гарыць.
@крыжніца — крыга, ільдзіна.
Ай, як крыжніцы пашлі, аж усе палі паламалі.
@крышан — скрылёк.
Хаця крышан яблыка з'еш.
@крэў — вывернутае дрэва, пень дагары карэннем.
Дзярэцца як жаба на крэў.
@кубатурка, кубатурніца, кубатка — курыца з інкубатара.
Курка-кубатурка, ей пітух усе косці памяжджуліў.
@кубачкі — грыбы.
З дожджу пусціліся, і тут жа занос сураежкаў, кубачкаў.
@кубіч — невялікі кубельчык.
Ссып пшанічку ў кубіч, яе мала асталося.
@кугугутанька — ласкавае найменне зайца.
А мой ты заінька, а мой ты кугугутанька. (Малога мяне так кволіла мама.)
@кудлычыць — касмаціць, кудлаціць.
Вецер кудлычыць пітухоў хвост.
@кука — драўляная даўбежка, пабаешка, якой разбіваюць глыжы ці лёд.
Зімой, калі пад ільдом стаіць шчупак, б'юць кукай, глушаць, прабіваюць лёд, а пасля восцямі дастаюць рыбіну. Шчупак спіну к сонцу, яго кукай бух, тапаром прасякуць і скарэй на лёд. Некалі свякроў смяялася з маёй маладой мамы, калі яна сказала: «Іван рыбы накукаваў».
@кукулка — зязюля; яшчэ — мала, на звод.
Месяц пройдзіць і кукулку не пачуіць. Грошы на кукулку толькі.
@кулаччо, кулачча — кулакі (зборнае).
А ў ейных братоў кулаччо па пуду.
@кулеўе — кулі саломы.
Кулеўем страху накрылі.
@кулічкі — драўляныя гвазды, каб вешаць сёдлы.
Каб былі для конікаў стайнічкі, // Для ўздзечак палічкі, // Для сёдлаў кулічкі.
@кулогаць — праць, мыць збольшага.
Ты лайно троху пакулогай, і ладна.
@кулоскацца — пялёхацца.
Кулоскаіцца малы ў начоўках, як у той сажалцы.
@купа — торф.
Як купа ўзгарыцца, рады не дасі да восеньскіх дажджоў.
@купала — агонь, пажар.
Яны яму купалу зробілі - хата згарэла.
@купіла — грошы.
Купіць бы купіла, ды мала купіла маю.
@купіна — яміна, з якой выбралі купу (торф).
Усё балота ў купінах, і цвярозы ня пройдзіць, праваліцца.
@купчасціцца — разрастацца кронай.
Крушыннік купчасціцца, аж цень зялёны.
@куравод — пра пеўня й пра маладога хлопца, ласага на дзяўчат, пра завадзілу.
І куравод гэты ўжо дзевак прывёў.
@куракі — вушкі ў лапцях, куды ўдзявалі аборы (вяровачкі), каб забарсаць лапці.
Ідзеш балацявінай, курак за курак чапляецца. Лапці лыковыя, і куракі тарчаць.
@курая — гермафрадыт.
Андрэй так і астарэў, ня жэнячыся, відаць, ён курая.
@курган — дзялянка, участак.
Быў курган лесу, дык яго зрэзалі.
@курдупэпачка — маленькая асоба, як кнопачка.
Курдупэпачка такая, а яшчэ звысоку глядзіць.
@куросадзь — курасадня, месца, дзе куры садзяцца нанач.
Куры ўжо на куросадзі, а дурны пітух іх па двары шукаіць-гукаіць.
@курта — бясхвостая сучка, караткахвостая; яшчэ — верціхвостка.
Была ў суседа сучачка - курта, алі такая ласкавая. З гурту выбіраюць курту.
@куртач — конь без хваста.
У Піліпа быў конь куртач, алі такі порсткі.
@кусанік — надкусаны, недакусаны хлеб, пірог.
Мне чужых кусанікаў ня трэба.
@кусман — вялікаваты кавалак.
Гарэлкі кварту ды сала кусман - і я сабе пан.
@кутнік — крайні зуб; яшчэ — кватарант.
Толькі кутнікі яшчэ засталіся, а так у році вецер гуляіць. Яна кутнікаў набрала, на гэтым і жывець.
@кышнуць — прагнаць, папэндзіць.
Як кышну - дык разлятуцца, хто куды паспеіць. Як кышну, дык духу-паху твайго ня будзіць тут!
@лабазда — лухта, несусвецце.
Такую лабазду нясець, аж вушы вянуць.
@лабак — здаравіла, цвердалобы, нахабны.
Прыхадзілі лабакі п'яныя й дзяўчына кудланаватая.
@лабуза, лабазаватае — дуддзё, быльнік.
Каза дужа ня будзіць лабузу есці, ей ласейшага дай. Сена лабазаватае, карова ня дужа есь.
@лабяк — голая мясціна.
На лабяку німа дзе стаіцца й ваўку.
@лавэр — развал, бязладдзе, беспарадкаўшчына.
У хаці такі лавэр, што босы чорт ногі паламаіць.
@ладзішча — відовішча.
А на Купалле такое ладзішча зробілі - уся моладзь сыйшлася.
@лайба — няспрытная, нехлямяжая.
Сядзіць, лайба, ад гарэлкі, як бервяно, набракла.
@лайно — адзенне.
Трэба мець лепшае лайно ў людзі.
@лактаць — хлябтаць.
Кот дарваўся да малака, так і локчаць.
@ламаніна — ламата, ломка.
Галава баліць, і ламаніна ўва ўсім целе.
@ламлівая — няроўная, у грудзе.
Дарога дужа ламлівая, мароз прыціснуў раптоўна.
@ламок — скрылёк, лустачка.
Хлеба ламок ды масла камок - нам і надойдзіць.
@ламы, лам'ё — паламаныя дрэўцы, хлуд, сучча, дуддзё.
Воўк хамыль-хамыль у ламы, толькі трэскат пашоў. Каза, яна выбіраіць лам'ё якое з сена.
@лапандзей — балбатун, пустамол.
Як лапандзею язык не забаліць.
@лапун — блін, спечаны нахапку.
Нейкі лапун спяку, дый ладна.
@ласае — смачнае, прысмакі.
Што было ласае, са стала прыбралі.
@ласікі, лахарцікі — ласункі, прысмачча.
Малы гоніцца за ласікамі, яму толькі лахарцікі ў галаве.
@ласкуха — ласкавая, якая любіць лашчыцца.
Такая ласкуха, хоць прыкладай да вуха.
@ласоха — ласая да прысмакаў.
Яна ў цябе ласоха, зласела гладка.
@латацца — мець выгоду.
Добра яна латаіцца каля свайго начальніка.
@латока, латавінка — нізіна, нізовіна.
У латоцы дасюль вада стаіць.
@лахаўка — балбатуха, пляткарка.
Бегаіць як лахаўка ды лахаіць языком скрозь.
@лахаць — плявузгаць, брахаць, казаць несусвецце; яшчэ — бегаць, насіцца.
Язык не на прывязі, дык і лахаіць ім абы-што. Пакуль усю вуліцу не аблахаіць, не супакоіцца.
@лахмонне — рыззё, лахманы.
Дымам смярдзіць ейная лахмоння.
@лаціна — жардзінка.
Лацінай ды па хрыбціне.
@лацно — лацьвей.
Лацно табе, у цябе ж такі мужык, ён з-пад сучкі яйцы ўкрадзіць.
@лашчавінка — ямінка, упадзінка.
А ў лашчавінцы баравік сядзіць.
@легцавік — легкавы аўтамабіль.
К ей цяпер без хвігі не да носу, зяць на легцавіку прыкаціў.
@лежня — ляжанне.
У яго ад лежні бакі паапухалі, лежань гэткі.
@лесаўцы — жыхары лясістай мясціны.
Лесаўцы ў лесі жывуць, як у цёплай хаці.
@лесюгі — густыя лясы.
У гэных лесюгах і чорт заблудзіць.
@леташняя — мінулагодняя.
На леташнюю вясну цыбуля згніла.
@летка — летняя пшаніца.
Ладны-ткі лапік леткі пасеялі, паглядзім, ці ўродзіць.
@лёк — расол з-пад селядцоў.
Хто есь бульбу з лёкам, той будзіць з клёкам.
@лёстачкі — салодкія словы, кампліменты.
Так і падпускаіць лёстачкі дзеўцы.
@лісіцы — лісічкі (грыбы).
Я за свае лісіцы нап'юся. Там соснік, а лісіцы па сосніку, па імху.
@лістаноска — паштарка.
Адна лістаноска прывяла яе к нам.
@літоўка — каса; яшчэ — пуня.
Цэлую лугавіну літоўкай за раніцу абсадзіў. Пуня-літоўка: дах на стаўбах. Толькі стаўбы й страха, а страха, як у пуні. Чатыры стаўбы, крэпкія такія.
@ліцвяк — літовец (летувіс).
Ліцвяку ўсё па баку. Нешта ў нас ліцвякоў не любілі.
@лішніца, лішэнь, лішак — збытак, лішняе.
Навошта мне лішніцу браць, бяру колькі паложана. Вярнуў сваё яшчэ з лішнём. І кійком аддзякаваў з лішаком.
@логаўе — логава, лагво.
А там воўча логаўя.
@луга — шчолак, настоены на попеле, якім ільга праць лайно; бывае, мыюць валасы.
Даўней лугі зробіш, каўнер вымыіш. Памый валасы лугой, перхаці ня будзіць.
@лузгаць — папякаць, дакараць.
Колькі можна лузгаць адным і тым жа?
@лунуць — кануць, прапасці, знікнуць.
Як пад ваду лунуў, нідзе ні водзыву.
@лупацень — надуцька, лупаты.
Развесіў лупы (губы) свае, лупацень, і сядзіць.
@лушчонікі — лясныя арэхі.
Лушчонікі рудыя ўжо, самі ў торбу просяцца.
@лызь-мызь — есці на хапку, паспытаць.
Лызь-мызь, і пабег, не каб сесці ды пад'есці.
@лыліца, лыла — недарэка, недаробак.
Лыліца й пад дажджом запыліцца. Здаровы лыла вырас. Лыла таўстамордая стаіць на ганку.
@лындаць — сланяцца без справы.
Лындаіць- лындаіць дзень пры дні, лынды б'ець.
@лысяк — лысы.
Гэны лысяк аж блішчыць, хоць ты на лысіні нажы йстры.
@любавізна — сала з прораззю (бэкон), любовае мяса, проразь у сале.
Любавейшага сала адрэж, самай любавізны. Адна любавізна папалася.
@любосць — каханне, мілосць.
У іх любосць даўно, толькі тоюцца.
@людскае — пагляднае, гожае, добрае.
Каб што людскае калі далі, дык не - усё нялюдскае. Такі нялюдскі малец - паглядзець гідка.
@люшка — засланка ў дымаходзе.
Рана люшку заклалі, ад чаду ў хаці сіня.
(Магчыма, ад нямецкага Luft — паветра.)
@лягчыць, вылегчыць — кастрыраваць.
Учора быка злягчылі, цяпер сумны лягчанец.
@лядаік — моташна.
Еш з хлебам, каб лядаік не быў. Улідаіў мне гэны кавалер, глядзець не магу.
@ляжня — доўгае ляжанне, гультаяватасць.
Ляжня знясіліць і каня.
@лянько — гультай, лянотнік.
Толку з лянька, як з казла малака.
@ляпа — рот (зняважліва).
А ты сваей ляпай ня дужа ляпай, памаўчы, гаўна ў рот набраўшы.
@ляпітар — ляпіла, няўмека.
Так печку клаў ляпітар нейкі, што дым ідзець не ўгару, а ўніз.
@лясачка — кіёк, кульбачка; яшчэ — пачак.
Выразаў сабе лясачку з ляшчыны - лёгкая й уручная. Тупаіць сабе з лясачкай, куды яму бегчы. Купіла лясачку масла, надаела паснаццё.
@лясачкі — кропачкі, рысачкі.
На ей хусцінка шаўковая ўся ў лясачкі-ясачкі.
@лясоўкі — лясныя яблыкі.
Як не было ў садах, лясовак з лесу прынясеш на сушку.
@лятней — ахалодней.
Летам горача ў сінтэтыцы, а ў ільняным лятней.
@лятун — няўседа, рухавы.
Малы сюд-туд, лятун такі.
@ляха — градка.
Увесь дзень лехі палола. Качан капусты на лясе, // Верабеічка у страсе.
@мазгаваць — думаць, кеміць.
Абмазгуй усё добра, а потым рашайся. Перш чым даваць, трэба было мазгаваць.
@мазгаўня — галава.
У яго мазгаўня яшчэ добра варыць.
@мазолькі — мазгі.
Пакруці трошку сваімі мазолькамі й дадумаішся, на чым свіння хвост носіць.
@мазьніца — пасудзінка, у якой трымаюць мазь, каб змазваць колы.
Такая праўда, што сучка дзёгаць з'ела й на галаву мазьніцу ўздзела. Хахол-мазьніца, давай дражніцца.
@мазюка — чарвяк; яшчэ — так у малога называюць стручок.
Накапаў мазюкоў, на іх добра рыба бярэцца. Схавай сваю мазюку, а то варона схопіць.
@майнейшы — імяніты, шляхетны.
Яго пані майнейшая, // Яна за ўсіх ладнейшая.
@макрата — мокрае, намоклае.
Перадзенуся, макрату сваю скіну.
@малебенка — каплічка.
На магільніку й малебенка невялічкая ёсь.
@малёхценькая — малюсенькая.
Такая малёхценькая зорачка ў небе смяецца.
@маліцца — прыкідвацца дзіцем.
Німа чаго маліцца, калі з-за пазухі валіцца.
@малочнік — малачай.
Салатопку ўсю ўзвярнулі, дзе кусты якія былі, а малочнік-трава парасла па калена.
@маміца — матка (орган).
Я табе выверну маміцу навыварат! (Муж жонцы грозіцца.)
@маніцца — абяцаць, дакляраваць.
Наелася буракоў, напілася квасу, // Манілася хлопцу даць - недабрала часу.
@маразявы — зябкі, золкі.
Вецер нейкі маразявы, няўтульна на дварэ.
@маркацінне — каціныя выдзяленні пад час марцавання.
Маркаціннем ўсё прасмярдзела.
@мармыль — пануры, незадаволены, бурклівы.
Сядзіць адзін у хаці, мармыль мармылём.
@мароз — назвы: сівярун, лютун, скварун, прагун.
@маршчакі — зморшчыны.
Пад вачмі маршчакі, як барозны, а яна ўсё маладзіцца.
@масіяш — дападлівы.
Ад масіяша нідзе праходу німа ні ўдзень ні ўначы.
@маскаль — старавер; рускі.
У нас маскалёў не было, яны асобна жылі. Маскалі людзі адчайныя - на хаду бок праб'юць.
@матавіла — той, хто матляецца; яшчэ — мужчынская снасць.
Добра, што майго матавілы не было. Баба дзеда хараніла // І па дзеду плакала: // - А дзе ж тое матавіла, // Што па пузу мякала?
@матамэнды — абшарпанасць адзежыны.
Так спадніца абтрапалася, адны матамэнды баўтаюцца.
@матаркі — матузкі, завязкі, вяровачкі.
Як не сваімі рукамі мех завязаў, матаркі цягнуцца.
@матрамоззе — лахманы, старызна.
Матрамоззя поўна, а людскага лайна й німа.
@матыляцца — ківацца, хістацца.
Не матыляйся, а то звалісся.
@махала — веер ці галінка адганяць камароў, мух.
Такая ўжо смала, што ад яго й махалам не адмахаішся.
@мацак — моцнае яйка, якім б'юць іншыя яйкі на Вялікдзень. Калі выбіраюць - зубяць (аб зубы стукаюць); звычайна за яго слаба бярэцца фарба.
З добрым мацаком я ўсе яйкі пераб'ю.
@мацамэнды — прычандалле, рознае начынне.
Забірай свае мацамэнды ды йдзі з Богам.
@мачлівая — дажджлівая.
Восень такая мачлівая, неяк бульбу выбраць.
@мачонікі — грыбы, якія соляць (мочаць).
Мачонікаў прынёс, а сушонікаў не было. Мачонікі, яны рудзенькія. Сёлета мачонікаў, хоць касой касі, зарадзіла.
@машарнікі — грыбы.
Ужо машарнічкі пайшлі па імхах.
@менка — абмен, мена.
Згубілі мы й апошнія грошы з-за гэтай менкі.
@мерзлякі — усё мёрзлае.
Коні галадаюць у калгасі; корм - прынясуць мерзлякоў якіх.
@метлянік — дзяржанне ў мятле.
Такі гаспадар, што й метлянік ў мятлу не ўставіць.
@мірымы — можна цярпець.
Ейныя дзеці яшчэ мірымыя.
@місулька — місачка.
Ты ў тую місульку вылій поліўку.
@мітацца, мітуніць — кідацца з кута ў кут, мітусіцца.
Ня мітайся ты перад вачмі як мітуніца.
@мітрэга — здарэнне, нечаканасць.
Тут у нас мітрэга зробілася.
@мітульга, мітуніца — машка.
З-за мітульгі свету не відаць.
@мітусіць — трывожыць.
Дарма людзей мітусіць ня буду, сама неяк спраўлюся са сваей бядой.
@млён — ручка (кіёк) у жорнах, якой круцяць камень.
Добры млён - ня скруціцца ён.
@мора — шмат, багата.
Работы мора, а робіць некаму.
@мужавей — мужчына ў сіле, гаспадар.
Так мальчуган, а ажэніцца, мужавеім будзіць. Мой яшчэ мужавей малы, алі ўжо ўпірлівы.
@мулянка — грошы, загорнутыя ў анучку.
Мулянку не згубі, прыхавай ляпей.
@мураванка, мур — будыніна з цэглы.
Мураванка ягоная ад усіх выдзяляецца. Мур стаіць - печ гэта.
@мурлата — азызласць.
У яго з-за мурлаты й вачэй не відаць.
@мурлаты — абчасаныя бёрны на версе ізруба, на якія ставяць кроквы.
Мурлаты трэба пакласці трывалыя, каб кроквам было добра.
@мутыліць — мучыць, заезджваць.
Каня мутыліць кажны дзень.
@мыр-мыр — мыркаць, цадзіць праз зубы.
Насадзіць цыганят поўны сані й едзіць, мыр-мыр, ні слова ня скажаць.
@мырк-мырк — мармытанне, размова паўсловамі.
Тады яны мырк-мырк і пашлі ў хату.
@мядніца — вялікая міса.
Вазьмі мядніцу, абяры агрэст.
@мязджуліць, змязджуліць, размяджуліць — таўчы, патаўчы, пакрышыць.
У мажджэрцы (ступцы) змязджуліў часнык. На магільніку соснік вырас, каб гахнула сасна, дык усё б размяжджуліла.
@мяздра — мякаць.
Яблычны сок з мяздрой налілі ў слоікі.
@мякануць — ударыць, уперыць.
Як мякануў у плечы, дык аж мне дух зацяло.
@мякаш — сярэдзіна ў бохану, мякота.
Я мякаш выразала. Кажны к сабе мякашом, а к чужому коркай.
@мякіннік — праснак з мякіны.
Даўней мякіннік возьміш, і то добра.
@мякоць — мякаць.
Мяса прынесла маладзіца - адна мякоць.
@мякуха — далікатная трава.
Пашла нажала мякухі, пасекла свінням. Мякуха дужа мяккая, зялёненькая, калі дробненькая (тлумачыла мама).
@мялга — драбяза, малеча.
Акуні й тыя мялга такая.
@мяліна — вялае, маларухомае.
У яго рука жывая, а ёсь такая: возьміш яе, а яна як мяліна.
@мяліца — прылада мяць лён; яшчэ — нязграбнае, няўклюднае.
Над мяліцай як настоішся, дык спіна колам зробіцца. Расступіся, зямля-маці, // Выйшла мяліца гуляці!
@мяншак — меншы сын.
Сынок, яе мяншак, падрос за лета.
@мярзлячча — мёрзлае.
Зіма, каровы мярзлячча ядуць, мерзлякі ўсякія.
@мярлог — бярлог; яшчэ — пра раскіданую пасцель.
Лёг мядзведзь у мярлог ды лапу смокчаць. Прыбяры свой мярлог - тут блохі ногі паламаюць.
@мярлы, мярліна — нягеглы, затарможаны; яшчэ — нешта недаваранае, недапечанае.
Як народзіцца мярліна, дык хоць ты яму маланкамі ў пяткі бі. Сягоння, як на тое, і бульба мярлая, і бліны мярлыя.
@мярнік — мерная пасудзіна.
Мерніком зручна малако мерыць.
@мясёж — бойка, звада.
Усе ў бойку кінуліся, і такі мясёж пачаўся!
(Ад мясіць - біць; тут і мяса.)
@мясцерыцца — прымервацца, ладзіць месца.
Глядзі ты, і ён ужо тут мясцерыцца.
@мясюга — цяжкое мяса, многа мяса.
Мясюгі такія - не падняць.
@мяцельнік — хто робіць мётлы.
Учора мяцельнік мётлы прадаваў, і я купіла свежую.
@наблізкую — наўпрасткі.
Наблізкую тут не прайсці, балота топкае.
@набрыдзь — прыхадні, навалач.
Уся набрыдзь да нас цягніцца.
@набірная, набярная — заразная хвароба (якой набіраюцца ад іншага).
Грып хвароба набірная. Кароста, яна набярная хвароба, шанавацца трэба.
@наведаме — як і належыць, само сабой зразумела.
Ей сорак гадоў ужо наведамі.
@навея — завея, завіруха.
Ад навеі ўсё ваколле бялеіць.
@навідку — навідавоку.
Сяджу навідку, а кавалеры гужам-гужам, ды міма-міма.
@навіць — нават.
Тут навіць сляпому відаць, што толку ня будзіць.
@навяліцца — наваліцца.
На яго як навяліліся ўсе, адбіцца ня мог ніяк.
@навярнуцца — прыйсці, сустрэцца.
Якраз і Багдановічыха навярнулася.
@навярсціся — патрапіць знянацку, папасціся.
І адкуль ён навёрся? І не навярайся мне на вочы!
@нагаўрыць, натаўрыць — наваліць, нагрузіць.
На стале ўсяго нагаўрана - толькі еш.
@нагбом — піць з усяго вядра, каўша.
Пілі гора й нагбом і каўшом.
@нагладкую — цалкам, поўнасцю.
Нагладкую разлічылася з зяцям.
@нагліца — мор, раптоўная хвароба, эпідэмія.
Во якая нагліца навалілася, людзі як мухі мруць.
@наглянуць — прыгледзіць.
Калі не прыду, ты тут наглянеш за малым?
@нагога — пыхлівы, задавасты, надзьмуты.
Сядзіць нагога, ня бачыць нікога.
@нагруднік — бюстгальтар.
У дзеўчынёшкі ўжо сісёнкі адскочылі, у нагруднічак просяцца.
@надаражацца — модзіцца; яшчэ — цвяліцца.
Як надаражаецца - уся вуліца на яе глядзіць. Прывык толькі ўсім надаражацца, неслух.
@надаядлы — надакучлівы.
Надаядлы горай за нахабу.
@надвор'е — дзядзінец, двор.
Хоць жа па надвор'іку пахаджу, хоць жа на сваю мамульку пагляджу.
@надзетка — адзежа, апратка.
Бабы стаялі, і ў вусіх адзін фасон надзеткі.
@надуцце — злосць, узлаванне, насуплівасць.
Надуццем сваім усю справу сапсавала.
@надуцька — крыўдлівы, капрыза.
Надуцька крыўдлівы, як малое дзіця.
@наеда — насычэнне, сытасць.
Вялікая наеда - жывату вярэда.
@наезджыя — нетутэйшыя, прыхадні.
Наезджыя, чужыя тут, а сваіх німа.
@наёмшчык — памагаты (сацыяльны работнік).
Мне ня трэба наёмшчык, хто хлеб носіць, я ж з сынам жыву.
@найдун — найдзёныш.
Ён жа ім няродны сын, з вайны найдун.
@найсціся — прыстаць у прымакі; яшчэ — нарадзіць.
І найшоўся к ей дзед, крывы Віннік. У яе ўжо дзяўчынка найшлася без яго.
@накамшыць, накомшыць — напячы многа.
Накамшыла бліноў на ўсіх едуноў.
@накерпаць — наперабіраць бульбы, нагрэсці.
Трошку накерпала бульбы на вячэру.
@налецце, налета — наступны год.
Будзем жыць сёлета, а да налецця ці дажывём. Вып'ем тут, пакуль мы тут, а налета Бог ведаіць, дзе мы будзім.
@налечыць — паправіць здароўе.
Ездзіла ў Віцебск, дык там троху налечылі.
@налле — няпрошаныя, нахабныя.
І адкуль толькі налля нанясло?
@налюбкі — на выбар, што падабаецца (што люба).
Бяры налюбкі з усяго каша.
@налюдзіцца — набрацца добрых манераў, абчасацца каля людзей; яшчэ — прычапурыцца.
Па свеці паездзіў, дык і налюдзіўся. Быў растрахайла, а цяпер, глядзі ты, як налюдзіўся.
@намерыць — намерыцца, наважыцца.
Куды намерыла, туды й ідзець.
@нападоймішча — як падняць.
Малы нападоймішча, дужы вырасціць.
@нападрост — навырост, з запасам.
Малым трэба ўсё шыць нападрост, скора ўсё робіцца кароткая.
@напаспытак — проба ежы, пітва, каштаванне.
Узяў кавалачак сыру напаспытак, каб рассмакаваць, ці спадабаіцца. Вазьмі хоць напаспытак, а там асмакуешся.
@напатканец — сустрэчны.
Ішла полем, і напатканцу таму дарогу паказала.
@наперакось — коса, няроўна.
Дзверыну павесілі наперакось, дык яна й не зачыняецца.
@наперасцігі — абгонкі, перагонкі.
І пашлі наперасцігі - хто каго.
@напіндурыцца — апрануцца, прыбрацца вычварна, крыкліва.
Любіць напіндурыцца, каб усе на яе глядзелі ды зайздросцілі.
@напірыцца — адказаць, уставіць слова, адгаварыцца.
І напірыцца ня дась, сам гаворыць, сам слухаіць.
@напірыць — падбухторыць.
Як напірыць яго, дык ён на ўсіх кідаецца.
@напіта — насцеж.
У хаце каб душа, дзверы напіта.
@напіцерыцца — набрацца рускіх словаў, старацца гаварыць па-руску (пра таго, хто ў Піцеры пабываў).
Напіцерыўся ў горадзі й ламаіць язык, свайго забываецца.
@напіціць — падахвоціць.
Напіцілі яго хлопцы, ён і згадзіўся.
@напіцярыцца — прыбрацца, сабрацца (ад Піцера).
Напіцярылася ўжо на гулі, скура на ей гарыць.
@напіцярыць — падбухторыць, падгаварыць (ад Піцера).
Напіцярылі яго, ён і даў волю кулакам.
@напляўдурыць — нагаварыць абы-чаго, нахлусіць, затлуміць галаву.
Напляўдурыла, напляла мех з торбачкай, толькі яе й бачылі.
@напоўніцу — на ўвесь рот есці, скубсці.
Сваё есь як не сваімі зубамі, а чужое - напоўніцу. Выгнала карову раней - напоўніцу скубець атаву.
@напрасоў — па цаліку, уцэла.
Напрасоў пойдзіш па веснавым снезі - будзіш правалівацца.
@напраўду — сапраўды.
А Стахван і напраўду сабраўся з'ехаць адсюль.
@напуціць — наставіць; яшчэ — нацкаваць.
Хоць ты яго напуць, а то нікога ня слухаіцца. Сабаку напуцяць, дык свайго можаць узяць.
@напушчонік — хто напускаецца, чапляецца.
Што ты да мяне, напушчонік, чэпішся?
@напытаць — даведацца.
Хадзіла ў сяло напытаць, можа, дзе хату прадаюць.
@наразуміць — навучыць, падказаць.
Нехта наразуміў яе напісаць.
@нараснік — кустоўе, зараснік.
Усё зарасло гэтым нараснікам - не прайсці.
@нараток — сплеценая з вялікімі вочкамі торба, куды клалі каню сена (аброк).
На чужы раток не накінеш нараток.
@нарва — няпрошаны чалавек, нахабнік.
Нарвецца нейкая нарва - і кукуй.
@нарок — нараканне, дакаранне.
Хоць бы нарок які быў, усё малако прынялі.
@нарошч — паўтор, заход, раз.
Як Салівея хавалі, хаўтуры ігралі ў два нарошчы.
@нарэдчас — зрэдку.
Нарэдчас дык і добра троху выпіць, думкі перамяніць. Хоць нарэдчас згадзіцца ягоная помач.
@насатка — насоўка.
Хоць насаткай вытрыся.
@наследаваць — наслядзіць, пакінуць сляды.
Толькі падлогу памыла, а ён раз - і наследаваў.
@насоў — апранаха, халат.
У мяне насавоў балесь ведаіць колькі.
@насоўма — нахабна, жывасіллю.
Ніхто яго ня просіць, а ён сам насоўма лезіць.
@наспарыць — урадзіць.
І ягадаў і грыбоў наспарыла гэтым годам, дзякаваць Божаньку.
@настоліць — пакласці столь.
Столь настолілі, падлогу паклаў - хата гатова.
@насупа — сярдзіты чалавек.
Такі стаў насупа, што забыўся, калі ўсміхаўся.
@насушнае — слабое, струхлелае.
Страха саламяная, ён яе расхінець і ўлезіць, усё такоя насушная было.
@насыціць — накарміць, здаволіць.
Усіх насыціла, дык за працу.
@наські — тутэйшы, свой.
Ён чалавек наські, яму можна давяраць. Гэта нейкі ня наські - чужы, наезджы.
@насявацца — самасеіцца.
Крапіва насяваецца, тады гарод глушыць.
@наталкавацца — пагутарыць.
Нагаварыліся, наталкаваліся, а нічога ня выталкавалі.
@натаптаны — у слядах, наследжаны.
Глядзь, аж снег натаптаны, нехта быў ноччу.
@наткнуцца — сустрэцца, адведаць.
Хай бы ты ка мне, сваціца, наткнулася.
@натрывожыць — расхваляваць, растрывожыць.
Толькі маю душу натрывожыў.
@наўгадзь — наўздагад.
Наўгадзь узяла парасёнка з каша. Гаворыць абы-што наўзгаць.
@наўгрунь — бягом.
Бяжыць у Вушачу бягом-бягом, наўгрунь. Як пабег наўгрунь, дык я яго й недаждала.
@наўзмаш — з размаху.
Як ляснуў кулаком наўзмаш, аж стол падскочыў.
@наўра — навалач, нежаданыя, нечаканыя находжыя.
Як ехаць трэба збірацца, дык прысуніцца якая наўра - ня выгнаць.
@наўскапыта — наўскач, з усіх ног.
Коні нясуцца наўскапыта, даганяюць уцекачоў.
@наўскасік — наўскасяк.
Пашла цераз луг наўскасік.
@наўсцяж — бегчы адзін за адным.
Як пабеглі наўсцяж, дык і канца не відаць.
@націнаць — напіраць, настойваць.
На мяне бацька націнаў, каб я на вёсцы застаўся.
@націшка — употайкі, крадком.
Тады яны націшка міржкамі (на мігі) згаварыліся.
@нацяжку — цяжарная, якая хутка народзіць.
Калі там што было, а яна ўжо нацяжку.
@начарадзіцца — начапурыцца, прыбрацца.
Як начарадзіцца, дык не пазнаіш, куды тая старась дзяецца.
@начніцы — бяссонне.
Начніцы сягоння на ўсіх напалі, ніхто ні на волас не заснуў.
@нашармачка — надурніцу, дарма.
Усё жыццё так і пражыў нашармачка, нідзе не натужыўся, акрамя як за вуглом, перабраўшы лішняга.
@нашушэрыцца — наставіць поўсць.
Кот са страху ўвесь нашушэрыўся.
@нашчачком — нашча.
Нашчачком да споведзі ходзяць.
@небыльніца — небыліца.
У небыльніцы й бык можаць ацяліцца.
@невірутны — невыносны.
Гад невірутны, яшчэ насміхаіцца.
@невыводнае — бесперапыннае.
У іх п'янкі невыводныя, адно толькі й ўмеюць, што жлукціць.
@недалужны, недалуга — няспрытны, цельпукаваты.
Недалужны трапіўся ей мужык, з ім толькі мух лавіць.
@недамаўлянкі — намёкі.
Што ты ў недамаўлянкі гуляіш - кажы як ёсь.
@недамоглы — слабы, хворы.
Дзед саўсім недамоглы зробіўся.
@недапека — дуракаваты.
Сын у іх ціхі, паслухмяны, алі трохі недапека.
@недаробак — няспрытны, ні да чога не здатны, недапечаны.
Во ўжо недаробак - усё з рук валіцца.
@недаткнёнка — недачэпа, недатыка.
Буду недаткнёнкаю са сваей даёнкаю.
@некальства — адсутнасць часу, клопат.
З-за гэтага некальства й з хаты не выйдзіш.
@некарысны — незайздросны, непаглядны.
Бульба такая некарысненькая ўрадзіла.
@немач — адваротнае помачы.
Такая помач горш немачы.
@непамыслы, непамысловы — недарэчны, няпутны.
Як жыццё непамыслае, дык нічому ня рад.
@непераліўкі, неўпераліўкі — непрыемнасць, бязвыйсце, бяда.
Як якія непераліўкі - ён у кусты. Кот на мышыну напаў, ей неўпераліўкі.
@непрыхільная — няўважлівая.
Дужа непрыхільная нявестка папалася.
@непрыяціцца — нервавацца, хвалявацца.
З унукамі толку мала, брат непрыяціцца.
@неразлійвада — дужа цесная дружба, прыяцельства.
Ён з ім неразлійвада, адзін без аднога нікуды - ні ў хлеў, ні за хлеў.
@несамадраненькі — нягеглы.
Мужык у яе несамадраненькі, і з канём не саўладаіць.
@несклямяжны — няскладны, нязграбны.
Хоць несклямяжны, ды сам сабе важны.
@неслух — непаслухмяны.
Неслуху хоць вуха выварачавай, не паслухаіцца.
@неўваротны — непаваротлівы, марудлівы.
Рыба станіць сытая, неўваротная.
@неўда — плакса, румза, нюня.
Як уродзіцца неўда, дык да сівой барады румзаіць.
@неўзабаўны — хто неўзабаве з'явіцца.
Неўзабаўны госць - тут і ёсь!
@неўзнаку — няцяжка, незаўважна, непрыкметна.
Неўзнаку ей сынка пракарміць.
@неўспадзеўкі — неспадзявана.
У нас у дарозі неўспадзеўкі брыка паламалася.
@неўступака — упірысты.
Ён і задзірака, ён і неўступака, гора з ім.
@нехуютанькі — нічога.
Ніхуютанькі ня будзіць з гэтага рая.
@нецель — карова, якая не цялілася; яшчэ — пра маладзіцу.
І ў гэтай нецелі нешта прыкмецілі.
@нецярпёха — нецярплівая.
Прыбегла нецярпёха, дай ёй усё й адразу.
@ніжыня — супрацьлеглае вышыні.
Зробіў мне зэдлічак пад ногі вось такенечкай ніжыні.
@нізь — нізіна, нізкае месца.
Там самая нізь, што ні пасей - вымакніць.
@нікаць — дападаць, шныпарыць.
Так і нікае па кутках, каб дзе што вынюхаць.
@ніўё — жніўё, лугавіна.
Яно па ніўю жатае, там не касілі.
@нішцяк — нішто сабе, добра.
І ў бедных гасцях жывату нішцяк. А ён нішцяк хату паставіў.
@ніякі — кепскі, шкодны.
Малец ейны такі ўжо ніякі, толькі шкоды й пілнуецца.
@новіна — ежа новага ўраджаю.
Сягоння на вячэру новіна. Новая новіна на старое бруха.
@нораст — нераст.
Рыба на нораст ідзець.
(Так і хочацца патлумачыць - на рост.)
@норат — нерат.
Норат трэба ўмець паставіць, каб рыба ў яго пашла.
@носкае — моцнае (пра вопратку).
Носкае носіва, надоўга хваціць.
@нотны — манерны.
Яна паненка нотная - без хвігі не да носа.
@нудзіцца — сумаваць.
Парасё, адсаджанае ад свінні, нудзіцца.
@нура — нара, яміна.
Мышына ў нуру, і кату нассяру. Лісіца шусь у нуру - і хвастом накрылася.
(Ныркі недзе блізка, а таксама ўнурыцца, унурыць галаву, пануры, заканурак.)
@нэдны — замораны, саслаблы, занудлівы.
Ня столькі бедны, колькі нэдны.
(Відаць, ад нэндзы.)
@нюшок — узятая ў тры пальцы мука, соль, крупы, шчопаць.
Солі адзін нюшок, і досіць.
@нявогледдзю — хутка, не азіраючыся.
Ваўчыца як ляснула зубамі, той ходу, ляцеў нявогліддзю.
@нявывалака — лежабока, гультаяваты, размазняваты.
Нявывалака на хаду спіць, у яго ў році вецер начуіць.
@нядбаліца — гультай, хто не дбае.
А п'яніца-нядбаліца красу маю выпіў.
@нямтур — нямы, нямко.
Маўчыць нямтур, толькі вачмі лыпаіць.
@нямудраны — несамавіты, няхітры.
Нямудранымі сеткамі рыбу лавілі.
@няпошлы, недапошлы — недалужны, слабы, ніякаваты, непаваротлівы, нязграбны, нехлямяжы.
У гаспадарцы заўсёды працы завал, а мужык у яе няпошлы. Такі недапошленькі малец, ажно шкада яго.
@няпутны, непутны — бесталковы, які адбіўся ад рук.
Не дай Бог няпутных дзяцей.
@нясенне — калі курыца гатовая знесці яйка.
А такая была дзікая, а то нікога не баіцца курка, грабянёчак ужо красны - к нясенню збіраецца.
@нясноты, нясноцце — нешта надуманае, няпэўнае.
Сваімі дурнымі няснотамі ты мне галаву затлуміў.
@нястоцце — кволае, слабое, недарэчнае.
Усё нястоцце сабралася.
@няўсхолае — зерне, якое не ўзыходзіць.
Пшаніцу засеялі, алі ж зёрнеткі няўсхолыя.
@няхлюй — неахайны.
Такі няхлюй, быццам у хлеві рос.
@пабаешка, пабайня, пабойка — палка з вузляком на канцы.
А там пад алешкаю // Стаіць баба з пабаешкаю...
@пабасцяка — блудлівы, памаўза.
Ой, мамачка, я прапала, // Любіць мяне хто папала - // І рускія, і палякі, // І ўсякія пабасцякі.
@пабераззе — нешта нязграбнае.
У яго рукі, як пабераззя.
@пабрахушка — показка абразлівага ці фрывольнага характару.
Скажы хоць што добрае, знадакучылі мне твае пабрахушкі.
@павароніць — пацікавіцца, паназіраць.
Пашла паглядзець, за чым людзі стаяць, каля крамы павароніла.
@паверх, павершачку — вышэй, зверху.
Паверх іх ёсь большыя дзеці, яны вішні шчыпюць. Павершачку кілбасу адрэжу й ем.
@павечка — вейка, раснічка; яшчэ — накрыўка.
Загадай, з якога вока павечка зляцела? І ў скрыні, і ў труны таксама павечка.
@паветрыць — праветрыць.
А дзед бабу паважаў, // На папары навязаў: // А няхай баба паветраіць, // А можа ж, яна палепшаіць.
@паветрыя — паветра.
Зроб прадушыну, каб паветрыя праходзіла.
@павідну — пакуль светла, засветла.
Я свіней павідну накарміла.
@пагадзіць — пачакаць.
Хай сягоння яна пагадзіць троху, заўтра аддам.
@пагалець — пажыць у бядзе, пагаладаць.
Пагалела б, тады б знала, а то ей матка прэць і прэць.
@па гарла — па горла, досыць.
Мне тваёй ласкі па гарла хапіла.
@пагарышча — месца, дзе згарэла будыніна.
На пагарышчы вазьмі зямлі.
@паглядзіны — узгледзіны, сватанне.
Прыехалі сваты на паглядзіны.
@пагніль — падгнілыя ў вадзе ламачыны, палкі.
Адна пагніль ля возіра ляжыць.
@пагоднікі — дзеці, якія нараджаюцца штогод.
У Рыпіны аж трое пагоднічкаў, хватаіць клопату маладзіцы.
@пагонь — атожылле, памаладзь.
Вішніна пагонь дала.
@пагробкі — каласы з саломай пасля жніва, згрэбленыя на іржышчы.
Адных пагробкаў як ня воз набралі.
@пададэнне — самае дно.
Верніць усё з пададэння, нешта знайсці хочаць.
@паданак — міласціна.
З паданкаў раз'ясіся як шыла.
@падаўкія — дровы, якія паддаюцца сякеры.
Падаўкія дровы лёгка біць.
@падбародавіч — падбароддзе.
Так раз'еўся, аж тры падбародавіча вісяць.
@падбіцца — падкаціцца, паддобрыцца.
Заюрыла ей падбіцца пад мужыка чужога, каб адбіць, сучка гэткая.
@падбочніца — каханка, палюбоўніца.
Фроська ў начальніка падбочніцай была, мела чым зарабляць. Якая-ніякая, а падбочніца трэба - усё весялей.
@падбрушша — падчарэўе (у свінні).
На пабрушшы сала ў палец тоўсці.
@падвячорак — падмацунак перад вячэрай.
А Хадора падвячоркавала, // Назад ногі пазаторкавала. // А Рыпіна пазавідавала, // Назад ногі пазакідавала.
@падграбалы — хапугі, сквапнікі.
Усе гэты падграбалы, што хапалі жыдоўская (у час вайны).
@паддол — падпамосце.
Капусты бочку нашыткаваў і ў паддол паставіў.
@пад'ехаць — задобрыць, падмазаць, даць хабар.
Праўды ў судзе ня знойдзіш - тут пад'ехана.
@паджары — падцяты.
Спрытны, як вецер, як воўк, паджары.
@паджога — сухія трэсачкі, смалячкі на распал печы; яшчэ — хто падторкваецца недарэчы пад руку.
Наскіпаў лучынак на паджогу. Узяла скавараду ў рукі, а ён, паджога гэты, пад руку жох.
@паджыгала — жвавая, хуткая.
Паджыгала бегла жыг-жыг.
@падзапар — запар, засаб.
Сем начэй падзапар пілнаваў злодзю.
@падзённікі — падзённыя работнікі, падзёншчыкі.
У іх ўсё лета падзённікі робілі.
@падзюркаваціцца — падрацца, пабіцца дзюркамі.
Уся страха падзюркавацілася, перакрываць давядзецца.
@падкачаць — падгадаваць.
Каб Бог здароўя даў, троху б унучку падкачала.
@падкрадаць — патрошку, нясмела красці.
Дык я падкрадаваю сена карові.
@падлавудзіць — падпілнаваць, вычакаць зручны момант, нешта ўхапіць, украсці.
Ня жыў, каб не падлавудзіць што. Вось я яго й падлавудзіў на хлусні.
(Яўна ад вуды.)
@падлёткі — маладыя птушкі.
І падлёткі сабраліся ляцець у вырай.
@падляпішча, падляпак — ніжняя сківіца (звычайна, у парсюка).
Такое ў парсюка падляпішча, аж страшна, таз квашаніны можна наварыць. Пачашы свінні падляпак, хай супакоіцца.
@падмуроўка — падмурак, фундамент.
Падмуроўка трывала, а так хата даўно б у зямлю пашла.
@падмызнік — падхалім, дагоднік.
Язык у падмызніка лепі за рамізніка.
@паднадолак — падшыты падол.
Яна так абнасілася, што паднадолкам падлогу мяцець.
@падножнае — усё, што расце.
Певінь есь усё падножнае, як індык, непераборлівая жывацінка.
@паднябенне — скляпенне ў печы; яшчэ — нёба ў чалавека.
Агонь паднябенне ліжаць. Яблык такі горкі, аж паднябенне скрабець.
@падпуззе — падчарэўе.
Дзеўку ўзяў сабе з Загуззя, у яе чорнае падпуззя.
@падрабяззе — звычайна мужчынскі «струмант» так называюць.
Схавай сваё падрабяззя, людзі ж кругом.
@падсанкі — ніжняя сківіца; яшчэ — невялічкія сані.
Ад злосці аж падсанкі падцяў. Як цмыгнуў у падсанкі, дык ён - кулік вобземлю. Што на санях, што на падсанках, глядзіш, і перавязлі ўсю запасіну.
@падсеіваць — сеіцца, імжыць.
Дождж ідзець, дождж ідзець // І падсеіваіць. // Усякая шантрапа // Ўсё падсмеіваіць.
@падскрэбіш — перапечка з цеста, наскрабанага на дзяжы; яшчэ — апошняе дзіця ў старых бацькоў.
Хоць падскрэбіш спячы - душу адвесці. Вось табе й вось, у іх падскрэбіш знайшоўся.
@падсмеценне — калі б'юць масла, на дне асядае накшталт смятаны.
Гэта масла зробілася жоўтая, і падсмеціння німа.
@падсмішка — пакепліванне, кпіна, падколванне.
Падсмішку яму зробілі, гладка спанталычылі чалавека.
@падстолле — месца пад сталом.
Стол поўны, і падстолля поўнае.
@падструнаваты — стройны, паджары.
Ага, падструнаваты, што з-пад жывата ног не відаць.
@падсыкаваць — нацкоўваць, падбухторваць, падбіваць, пад'южваць.
Што ты яго падсыкаваіш, і так добрая цаца. Так і падсыкаваіць яго, як змяя, каб на мяне зверам глядзеў.
@падумка — задума, думка.
Навіць і ў падумцы не было нічога.
@падуросткі — падлеткі.
І падуросткі пачалі нарэшце за розум брацца.
@падхартаны — падцягнуты, стройны.
Падхартаны мужчына, ня тое што гэты цабэрак.
@падхвоснік — прыхвасцень, падхалім, падпявала.
Ніколі гаспадаром ня быў, так падхвоснікам усё жыццё й прабегаў. Падхвоснік усім дагодзіць, калі яму выгодзіць.
@падхвосніца — тое, што ў свінні пад хвастом.
Як сваю радню, у падхвосніцу пацалуй свінню.
@падхлебнік — падхалім, падліза, карыслівы.
Падхлебнік да любога падлашчыцца.
@падхмяліцца — выпіць для сугрэву, пахмяліцца.
Падхмяліцца трэба, дык і цёпла будзіць.
@падхухуліцца — прычапурыцца, прыбрацца.
Як падхухуліцца, дык хоць пад вянец вядзі.
@падх'юрыць — падкалоць.
Любіць падх'юрыць, каб чалавек з сябе выйшаў.
@падшпаркі — дзеці (з прасмішкай).
У яе ўжо свае падшпаркі пашлі.
@падштуканіць — нешта падладзіць, падстроіць.
Да працы рукі ў срацы, а падштуканіць штуку спец.
@падыспод — падніз.
Падыспод надзень нешта мякчэйшае, а паверх - калянейшае, і цёпла будзіць.
@пад'юшыць, пад'юхрыць — падбухторыць, нацкаваць, завесці.
Іх проста пад'юшылі, і яны робяць абы-што. Яго і пад'юхраваць ня трэба - сам на людзей кідаецца.
@пад'ярошваць — заводзіць, падаграваць, раскатурхваць.
Вы яго яшчэ пад'ярошавайце, а то саўсім абвяў.
@паездзіны — паязджанне.
А наш кумочак паездзінкі любіць, // А можа ж, нам ён гарэлачкі купіць.
@паёнік — цяля, адсаджанае ад каровы, якое пояць; яшчэ — п'яніца.
У пойла апускаецца рука, а цяляці даюць смактаць пальцы. Паёніка неяк падкачаць трэба. Паёнік гэны прывалокся апоўначы ледзь жывы.
@пажашкі — смяцінкі.
У чужым воку пажашок згледзіць, а ў сваім і бярно ня бачыць.
@пажыванне — здабыча, спажытак.
Пашоў на пажыванне, нешта ж знойдзіць.
@пажывіцца — падмацавацца, перакусіць.
Узяў скарынчку ды й пажывіўся.
@пажытак — здабыча, узятак.
Як ліпы цвітуць, тады пажытак самы ў пчол.
@пазавугалле — цёмныя куткі, завуголле.
Яго сон не бярэць, ён яшчэ будзіць хадзіць пазавугаллю.
@пазаддзе — адыходы, высейкі.
Не ячмень, а пазаддзе адно, гэта ж трэба так не ўрадзіць.
@пазасваравацца — дужа перасварыцца.
Так пазасвараваліся да паўсмерці, ваўкамі ходзюць.
@пазаўтраму — паслязаўтра.
Пазаўтраму й дамоў паедзім.
@пазнюр — позні, пазны.
Агуркі-пазнюры яшчэ зялёныя.
@пакато — кола.
Пакацілася пакато, не дагоніць ніхто.
@пакладзішча — месца, дзе нешта кладуць.
Пакладзішча хапае, толькі ў долі рука скупая.
@паклычацца — пускаць клыкі (парасткі).
Бульба ў ямі доўга растоў не пускала, алі ўжо паклычалася.
@пакраса — акраса.
Жонка - пакраса мая!
@пакруп'е — рэштка ад прасеяных круп.
Крупы з'елі, адно пакруп'я асталося.
@пакрэпнуць — азябнуць, зайсціся.
Увесь дзень на марозі - і рукі пакрэплі.
@пакулле — атрэпкі лёну й пянькі, якімі зазвычай заторкваюць шчыліны.
Да маразоў паспела пакуллем пазаторкаваць вокны.
@палавы — з мякінай, з палаўнёй.
З вайны былі рады й палавому хлебу.
@палазавінкі, палазняк — след ад палазоў, палазня.
Летам тор (торная дарога), а цяпер ішла па палазавінках, набок неяк сыйсці. Цяжка йсці па палазняку, а ўсё ж не ўцэла.
@паланачкі — начовачкі (часцей ліповыя) палоць (веяць, правейваць) крупы.
Мы ў паланачках палолі груцу.
@паласіна — паласа, адрэзак.
Дзе Трахім жыў, там гэта паласіна ў роў.
@палатавацца — пажывіцца.
Ён каля базы добра палатаваўся, пакуль ня сеў.
@палатунак — спажыва.
Лісіца чуіць палатунак.
@палегліца, легліца, палёгліца — палеглая трава.
Каб дзе травінка ўкосная, адна палегліца. Накасілі сена па легліцы.
@палер — ахвота, жарсць, пал.
Умеіць жа палеру нагнаць.
@паліўнік — ганчар, той, хто робіць паліву.
Кравец без штаноў, паліўнік без стаўбуноў (жбаноў).
@пальчыкі — невялікая рыба, драбяза.
Налавіў рыбы во такой - пальчыкі.
@палюк — дзяржанне ў касы.
Так улёг касіць, аж палюк лопнуў, давялося новы гнуць.
@палярыч — параліч, паралюш.
А яго палярыч у дугу скруціў.
@паляўцы — жыхары бязлеснай мясціны.
Паляўцы да лесаўцоў грэцца едуць (па дровы). У паляўцоў поле як толькі вокам скінуць, каб дрэўца дзе.
@паманіцца — паабяцаць.
Паманіўся сустрэць мяне з аўтобуса, ды як заўсягды падмануў.
@памаўза — хто без просу некуды лезе, нешта бярэ.
Памаўза скрозь улезіць, каб хоць што ўхапіць.
@памашнік — памочнік.
Слабы з яго памашнік, яшчэ малы.
@памёт — папар.
Купалка на памётах расцець.
@паможка — падмацунак, падмога.
А збірайся, мой брацітка, у дарожку, // А бяры злота-серабра ў паможку.
@панадка — звычка, завядзёнка, мода.
Паняў панадку - выпіваць піва кадку.
@панаравіцца — пакапызіцца, пакапрызіць.
Панаравілася, ды не ўзяла ў злось.
@панаравіць — пачакаць, пацярпець.
Панараві троху, неўзабаві паедзім.
@панурыцца — паваліцца, упасці.
Як стаяў, так і панурыўся носам у снег.
@папасавацца — разгуляцца, раскашавацца, пабаляваць.
Нядоўга яму папасавацца асталося.
@папасці — застаць, заспець.
Во каго хоць раз папала.
@паперва — спачатку.
Паперва буракі выраслі.
@папіка, папікішча — дакор, папрок, папіканне; яшчэ — з каго кпяць, над кім пакепліваюць.
Гэта яму вечна як папіка будзіць. Кожан раз адным і тым жа папіка. Ня малец, а піпікішча нейкае, недаробак.
@папінка — пэпінка (гатунак яблыкаў).
Пятрок Апёнак сваю папінку абабераць, пад Новы год вязець прадаць.
@паплячэць — раздацца ў плячах, памужнець.
Не так вырас малец, як паплячэў.
@папрашаваць — прасіць некалькі разоў.
Малая ўжо есці папрашаваіць.
@папушчэнства — патуранне, паблажлівасць.
Усё шаленства праз гэта папушчэнства.
@папялец — прысак.
Пакладзі бульбу ў папялец, няхай пячэцца.
@пара — час.
Во колькі пары - трэба курам даваць.
@паравы — каму прыйшла пара жаніцца.
Паравы хлопец, паглядны, а пары яму німа.
@парадкаваць — наводзіць парадак.
Цэлы дзень парадкавала хату, дык і прытамілася.
@парасаваць — рабіць беспарадак, гаспадарыць не ў сваім жытле.
Хата, як ляда, - папарасаваў злодзя.
@параснік — хмыз, порасць.
Усе лугі параснікам зараслі, недзе касе ўткнуцца.
@пароддзе, прыроддзе — род, радня, пакаленне; яшчэ — гатунак.
Не адно пароддзе людзей пахавалася на магільніку. Сёлета з калхоза другое пароддзя бульбы прывезлі.
@паролікі — бульба, якая перазімавала ў зямлі, бо яе не выбралі.
Бывала, з вайны паролікаў напорыш, абчысціш, адцісніш, нюшок мукі дадасі - і лапуноў напячэш, усё ж кішку абдурыш.
@пароўну — упоравень, да самага нізу.
Я кашу пароўну зямлі.
@пароцца — валтузіцца, капашыцца.
Кошка старая ляжыць, а маленькая кошачка порацца ў яе пад пузам.
@парушыцца — падарвацца.
На гэтай працы цяжкой парушыўся чалавек.
@паршні — абутак са скуры, у вайну рабілі з аўтапакрышак.
Якія-небудзь паршні ўсторкніш, а ўсё ж нага ня босая.
@пасвішча — выпас.
Атава адскочыла - самае пасвішча.
@пасівярэць — падсохнуць на сіверы.
Дошкі падсохнуць, пасівярэюць.
@пасіліцца — перакусіць, падмацавацца.
Узяў абараначак - пасіліўся, // Узяў я дудачку - павесяліўся.
@паскумаціць — зблоціць, змарнаваць.
Косіць так, што паскумаціць-паскумаціць - і на тым.
@паслюгоціць, пасулоціць — паслініць, папэцкаць.
Толькі паслугоціць, пасулоціць дый выплюніць.
@пасмехі — кпіны, прасмішкі.
Каб жа радзімку (парадзіху) ня бралі жаноцкія пасмехі, дзявоцкія пагляды.
@пасната, паснаццё — посная страва, без закрасы, без затаўчыны.
Сёлета парасёнка не дзяржалі, так паснаццём і давімся.
@пастаяльцы — хто спыняецца на пастой.
У яго штоноч пастаяльцы, і хата багатая, і падвор'я вялікае.
@пастаянка — пастой.
Перавозчыкі заўсёды ў нас на пастаянку спыняліся.
@пастка — пашча, рот.
На поўную пастку есь, аж хапаіць.
@пасухалле — сушняк, сухое ламачча.
З-за пасухалля ў лесі й чорт ногі зломіць.
@пасушань — выпаленая сонцам мясціна.
Куды ні глянь - пасушань, каб дзе травінка зялёная.
@пасушнік — пасохлае лісце.
Каровы пасушнік ядуць.
@пасцельнік — дошкі, што на дне ў брычцы пад сенам.
Пасцельнік новы, хоць два беркаўцы сена можна класці ў брыку.
@пасцельніца — палюбоўніца.
Завёў сабе новую пасцельніцу й гагалём ходзіць.
@пасяльнічы — хто любіць хадзіць на сяло, на паседзіны.
Казалі на мяне пасялушачка, // Я ж у свайго татулькі весялушачка.
@патарчака — галіна рагатая, карчавешка; яшчэ — стрэмка.
Глядзі пад ногі, а то на патарчаку нарвешся. Не заўважыў, як патарчаку пад пазногаць загнаў, цяпер насіся з рукой.
@патраўка — варыва, лёгкая ежа.
Ня суп, а панская патраўка. Качан капусты - добрая патраўка, // Верабеічка - тлустая запраўка.
@патруха — пацяруха, аб'еддзе.
Запрог у сані, патруху насыпаў у кашэль каню есці, конь стаіць, патруха стаіць.
@патрухнуць — патрусіць.
Пакладзі кілбасы радзей і солькай патрухні.
@патрушчэліць — патрушчыць.
Зваліўся дзед з печы й патрушчэліў місу на дробныя цурачкі.
@паўдзень — паўдзён.
А ў паўдзень ніхай прыдуць возьмуць паўлітра малака.
@паўднёвае, паўднёвешняе — малако, надоенае ў паўдзён, калі кароў на паўдзён у спёку з поля прыганяюць дамоў.
Дастань малако, яно ня кіслае, паўднёвішняе.
@паўколак — абчасаны кол, але не зачасаны; яшчэ — грубы, неахайны.
З такім паўколкам і ў лес ня страшна йсці. Гэта дзеўка прама нейкі паўколак.
@паўсцінне — поўсць.
Уся куртка ў паўсцінні, зноў кошку гладзіла.
@паўхір — пухір, пухліна.
Нацёр рукі старой пілой - паўхір ускочыў. Паўхір не пытаіцца, дзе яму ўскочыць.
@паўцагелак — палова цагліны.
Грубку з паўцагелкаў склалі, алі цэгла была старая, добрая.
@паўшабэлак — падлетак (кепліва).
Гэны паўшабэлак ўжо ў дзецюкі дзярэцца.
@пахаблюха — непрыстойная показка.
Ты мне гэткую пахаблюху пры дзецях не гавары.
@пахавацца — памерці.
Многа ўвосень старых пахаваліся, паўміралі.
@пахадзень — венік, якім мятуць на хаду.
Малец пахадлівы, як пахадзень.
@пахадзіцца — пакрыцца.
Дала за казла тры рублі, і каза мая пахадзілася.
@пахадушкі — клопат, хаданіна.
Чалавек у пахадушках, дык час неўзаметку праходзіць.
@пахаладацца — выйсці з душнага (з лазні, з танцаў) памяшкання на свежае паветра.
Выйдзі ў прылазнік пахаладацца.
@пахаплівы — жвавы, увішны.
Пахаплівы, як агонь, у яго скрозь гарыць.
@пахапунькі — успомненае ці раптам прыдуманае.
З яго пахапунькі сыпяцца, як з дзюравага меха.
@пахлябала — рэдкая страва.
Памачы хлеб у сала й дай кошцы, а то што ей тое пахлябала.
@пахнючы — пахучы.
Кроп такі пахнючы, на ўвесь гарод чуваць.
@паходнік — падарожнік, вандроўнік, хто ў паходы ходзіць.
Нейкія людзі хадзілі, можа, якія паходнікі.
@пацалуйнічак — хто любіць цалавацца.
Матчына радасць - сынок-пацалуйнічак.
@пацебнік — кустоўе алешніку, хмыз.
Пацебнік высячы, дык ладная дзялянка будзіць.
@пацішнець — супакоіцца, пасталець.
Пацішнеіць ніхай, тады й гаварыць будзім. Падрастуць - пацішнеюць вачапоры.
@пацьмяк — тоўсценькі, мяканькі.
Такі пацьмячок, аж па срачцы пашлёпаць хочацца.
@пачопка — вяроўчына з пятлёю, з дапамогаю якой калыхалі падвешаную пад столлю калыску-зыбку, звычайна нагой.
Матка начэй недаспала, з пачопкі нагі не вынімала.
@пачулець — набрацца моцы, падужэць.
Хай падрасцець, пачулеіць троху.
@пачэпка — аборынка, скураток, чым пуга прывязваецца да пугаўя.
Пачэпка гнілая была ўжо, і пуга згубілася, адно пугаўё асталося.
@пашлапень — нягеглы, недалужны.
Пашлапень зачапіўся за пень, пень стаіць, а пашлапень ляжыць.
@пашлыпацца — пахадзіць, пацялёпкацца.
Па вадзе пашлыпалася-пашлыпалася й захварэла.
@паяс — пояс, паясніца.
Вада па паяс, усё стаіць як мора, зарасло, сіня й сіня.
@пекліцца — мучацца; яшчэ — цяжка працаваць (як у пекле).
Як жа ён пекліцца са сваёй хваробай. Цэлы век пеклюся, свету белага ня віджу.
@пекліць — аддаваць набытае цяжкой працай.
Матка як вол робіць і на дачку ўсё пекліць.
@перабаразніць — перашкодзіць, перабіць думку, гаворку.
Пра што гэта я казала? - перабаразніў ты мне думку, сваіх тры грошы ўторкнуў.
@перабіра — пераборлівы, капрызны.
Гэнаму перабіру не дагодзіш.
@перабойка — перагародка ў хаце.
Усё чуваць, што робіцца за перабойкай, яна ж тоненькая, гэта ж не сцяна.
@перабойнае — з перабоямі.
У нас ужо й карасіна перабойная, у крамі хоць сабак ганяй.
@перавод — марная трата.
Толькі перавод грошай, а карысці ні на пазногаць.
@перавуззе — вузкая мясціна, грэбля.
Возіра ад возіра блізка, дарога абапал балота, толькі перавуззем і можна прайсці. У нас перавуззе гэта звалі Тумашовы штаны.
@перагаворшчык — перакладчык.
Перагаворшчыцай у немцаў была наша вушацкая дзяўчына.
@перадкаваць — пазабягаць перад кімсьці, лісліва гледзячы ў вочы.
Бачу, ідзе Трахім, а баба перад ім перадкуіць.
@перадойка — карова, якая не пахадзіла й таму не запускалася.
Наша Гілёня сёлета, відаць, перадойкай адходзіць.
@перажыргнуць — пераступіць цераз кагосьці.
Так цесненька ляжаць, што перажыргнуць неяк.
(Літоўскае zergti — пераступаць, перакручваць.)
@перажыткі — усё, што здараецца ў жыцці.
Трэба ж усе перажыткі перажыць.
@перакінуць — памяняць.
Жонак пяць перакінуў, і здароў.
@пераклады — жэрдкі, якія падтрымліваюць снапы ў гумне, каб не валіліся.
У мяне гумно вялікае, // Пярэплаты вісокія, // Пераклады шырокія.
@перакрыўляць — парадзіраваць, пераймаць.
Так ужо налаўчыўся перакрыўляць усіх, аж жываты надрывалі з яго.
@перакуска — падмацунак.
Каням перакуску далі, самі пад'елі.
@пералетак — маладая жывёліна, якая пералетавала (гадавалася летам).
Асталася на завод цялушка-пералетак.
@перапрос — перапросіны, перапрашэнне, выбачэнне.
Глядзіць, што перапросу ня будзіць, дык і маўчыць.
@перапуддзе — страх, перапалох.
І такое перапуддзе найшло на ўсіх, што не маглі апомніцца.
@перапялёсы — паласаты.
Ён у сваіх перапялёсых штанах усім відаць.
@пераруга — цвяленне, наруганне.
Пайду я каля лугу // Мальцам на пераругу. // Пайду я каля саду // Дзеўкам на перасаду. (Калі перасядае ў горле ад зайздрасці.)
@перасыпаць — перабіраць, замяняць падгнілыя вянцы ці асобныя бёрны будыніны.
І хату й трысцен перасыпалі, цяпер будынінка як званок.
@пер'е — парасткі ў цыбулі.
Цыбуля ў мяне пасаджана, цяпер пер'е з дожджу добрае вырасла.
@першына — першы раз, упершыню.
Ці мне першына адной спаць?
@пеўныя — поўныя яйкі.
Як пітух пайграіць на курыцы, яйкі тады пеўныя, найграныя ня будуць баўтунамі.
@пешака, пюхтам — пешкі, пехатой.
Туды й пешака зайсці можна. Ад падвод адстаў, дык усю ноч пюхтам пёр. Пюхтам джгалі ўсю дарогу, ног ня чулі.
@піздадзверка — маленькая рыбка, верхаводка.
Звялі нармальную рыбу, адна піздадзверка засталася, хутка рыб'ю матку вылавяць.
@піздарванка — дзеўчынёшка (абразліва).
І Курылава піздарванка там круціцца.
@пілатоўка — купіна, кратавінне.
На пілатоўках не разгонішся, а толькі ногі паламаіш.
@пілнавацца — трымацца некага.
Пілнуйся бацькоў - чалавекам будзіш, а прыстаніш да чужакоў, і сябе забудзіш.
@пільніца — тэрміновая праца, клопат.
Такая пільніца навалілася, што ні спаць, ні есці некалі.
@пільсць — поўсць у ката.
У Мірона такая гладкая пільсць, аж блішчыць на ім, толькі гладзь.
@піскля — плакса, румза.
У яе малая - такая піскля, рады не дасі.
@піскляняты — кураняты.
І піскляняты пішчаць, і гэта піскля сквярэцца, піск стаіць.
@пісюгі — падцёкі; яшчэ — шрамы.
Разбіў слоік - пісюгі й пацяклі. Уся спіна ў пісюгах - гэтак адпойсавалі пугай.
@піцаваць — шчыра працаваць.
Зямля не падушка: даў кулаком - яна й паднялася; на зямлі піцаваць нада. Піцаваў-піцаваў, а заробіў бочку мякіны.
@піцуга — шчыры працаўнік.
Такі піцуга быў, а на памятнік сабе не заробіў.
@плазма, плазмаком — упасці ніц.
Урэзаўся плазма, аж іскры ўваччу. Плазма кідаюць дровы.
@плаўздаць — поўзаць па-пластунску.
Плаўздаў па траве, і каленькі зялёныя.
@племянютанька — ласкавы зварот да пляменніка.
А племянютанька ты мой, чаго ж так рэдка бываіш?
@плоць — плоткі (зборнае).
Плоць з белай спіной стаіць у возіры.
(Польскае płoć — плотка.)
@пляніца — сіло.
З конскага воласу скручваюць як бы вяровачку. Каб волас не выслізваўся, мачаюць у попел. Потым робяць петлі, якія замацоўваюцца на дошчачцы. Кладзецца сала ці сыплюцца крупы для прынады.
@побер — засада на паляванні.
Усю ноч у поберы сядзелі й каб што ўпалявалі.
@повірак — кіёк, палка.
Удваіх на повірку папёрлі цэбар.
@погусць — густая страва, густыш.
Ці табе погусць наліць?
@под; падавы — тло ў печы; спечаны на подзе.
Хлеб пяклі на подзе. Падавы хлеб смачнейшы, сытнейшы.
@подручкі, уподручкі — узяўшыся пад руку.
Як узяліся подручкі, дык ішлі б невядома куды, ашалелыя ад любосці.
@подсціль — падсцілка карове ці каню.
Саломы на подсціль трэба настарацца.
@пожаг — кіёк, дубец з завостраным канцом (на агні абпаленым); яшчэ — увішны, гарачы кавалер.
Гатоў пожагам вочы выкалаць. Ён пожаг такі, увесь час каля дзяўчат круціцца.
@покаддзю — да ўпаду.
Мы покаддзю лажыліся са смеху ад ягоных жартаў.
@покат — водгалас, гук.
Аж разлягаліся покаты смеху.
@поклад, покладзь, падкладзень — яйка, якое пакідаецца ў гняздзе нясушцы, як бы на заахвочванне.
На поклад адно яйцо пакінула, а ўсе забрала. У гняздзе толькі падкладзень ляжыць, сягоння не няслася курыца.
@пол — палок, палаці.
Пол - ад печы да вакна, дзе спалі ўсе разам, а ўнізі - падполля, дзе бульбу хавалі.
@полка — пялёнка, пялюшка.
Полкі памыла - ідзі развесь у двары.
@полягка — палёгка.
Полягку зробілі паштарам - павесілі скрынкі на вуліцы.
@помак — намоклае палена; яшчэ — нехлямяжы.
Як пакладзеш помак у печ, дык з яго толькі дым, а цяпла німа. На балесь мне гэны помак у хаці?
@помства — помста.
Малых павыключалі з інстытута, можа, помства, а можа, і ленаваліся.
@поражня — паражняком.
Туды вязець, аж восі стогнуць, назад поражня едзіць.
@порах — прах, пыл.
Мышы ўжо салому на порах патачылі.
@порацца — поркацца, шамацець.
Баба порацца ў сваім закутку й нічога ня чуіць.
@посік — выразаны ў забітага парсюка хвост і адпаведна ўсё, што пад хвастом. Зімой перад запаленай печкай посікам змазвалі боты, папярэдне патрымаўшы посік перад агнём.
Боты гладка ссохліся, вазьмі посік ды добра памаж іх.
@поснае — беднае, нішчымнае.
Поснае віно, і закуска посная была.
@поўната — поўны месяц, поўня.
Поўната на неба выкацілася.
@пошар — корм карове.
Лепшанькага пошару сваей Букетцы расстаралася. Карова любіць ласейшы пошар.
@пояў — з'яўленне, прысутнасць, паказванне.
Мяне й появу не было там, а яны сваё - быў.
@прабедненька — беднавата.
Дзяцей багата, дык прабеднінька жылі.
@праварына — праход у плоце, у які йдзе жывіна (жывёла) з поля, адкуль выязджаюць.
Збегай закладзі праварыну, каб каровы ў шкоду не залезлі.
Перакладаў я неяк вершы ўкраінца Івана Драча. Там было: на ворині сидять тесть і зять. Слова ворина не было ні ў Грынчэнкі, ні ў сучасных слоўніках. Мой сусед-украінец патлумачыў, што гэта проста жардзіна ў плоце. Дзе Кіеўшчына, дзе Вушаччына, а словы пакумленыя. І ясней, адкуль праварына. Дарэчы, на Вушаччыне ёсць слова таго ж значэння - увароціна. Плот зробіў, увароціну зробіў заязджаць. А на Меншчыне праварына — стойла.
@правіна, правінка — віна, вінаватасць.
Якую ды якую правінку знайдзіць, абы прычапіцца.
@прагнуць — пілнаваць, цікаваць.
Кот прагнуў за куранятамі.
@прагон, прагонка — праход для выгану кароў.
Не стаі ў прагоне - каровы йдуць.
@прадрогацца — пратрэсціся, пракалаціцца.
Па брукаванцы прадрогаўся, як жывы астаўся.
@пражытак — пражыццё, выдаткі.
Што б яму мала было на пражытак гэтых грошы.
@прайдак — пранырлівы, кемлівы.
Прайдаку лацвей у любым баку. Прайдак не прападзець нідзе - ні на на зямлі, ні на вадзе.
@прайдачыла — прайдоха, пройда.
І сябра пасадзіць на шыла - такі прайдачыла!
@пралаяць — прысаромець.
Пінжак такі карэлый, пралай яго, што абы-як ходзіць.
@пралетаваць — прабыць лета й не сапсавацца.
Кілбасы жырам заліла - яны й пралетавалі.
@праскарджваць — упікаць, прасміхаць, пад'ялдыкваць.
Другіх праскарджваіць, а на сябе дыхнуць баіцца.
@прасміхаха — прасмішніца.
Прасміхаха й матку родную не пашкадуіць - прасмяець.
@пратарэка — жартаўнік, прасмешнік, пад'ялдыка.
Пратарэка ўсіх прасмяець, а сам і не ўсміхнецца.
@пратаць — выбіваць пранікам мокрую бялізну; яшчэ — біць, дубасіць.
Цэлы адвячорак пратала белле на кладцы, як праннік ня збіла. Яна на яго вярэць, а ён яе пратаіць.
@прахадзім — прайдзісвет, махляр, круцель.
Прахадзімы гэты ўсякія поўну Вушачу наехалі.
@працівак — прамежак паміж дзвюх сценаў у хляве.
У пуні сена кладуць на два канцы, а пасярод дзверы, - гэта й ёсць працівак. Два капцы сена налажыў у працівак.
@прачутка — погаласка, чутка, навіна.
Прачутка пашла па сяле, што Праксэдзін малец вярнуўся.
@праява — дзіва, нечаканасць.
У тваім хляве праява стала, // Праява стала, праявілася: // Усе каровачкі пацяліліся...
@проздзверы — выбягаць, уцякаць праз дзверы.
Ён проздзверы - і насып яму солі на хвост.
@пройма — прарэх.
Так падраў кашулю, што ў пройму й сабака пралезіць.
@проламка — палонка.
У проламцы лайно перапаласкала, а сцюдзёна, аж рукі зайшліся.
@промзлае — пракіслае, скіслае, закіслае.
Малако промзлае, ім гарачую капусту не забеліш - ссядзіцца.
@пропасць — прапажа; яшчэ — бяда, крах.
У мяне штодня пропасць - гладка хата агалела. Здарылася ў яго пропасць - скінулі з начальнікаў.
@прос — просьба, угавор.
Яна дуроная, просам нічога ня зробіш - калі крыкну, калі джгну. Шкада бабінага просу, трэба йсці.
@просты — няпутаны.
Папускаў конікаў простых у сад.
@протар — рагацень, пожаг.
Не прапарыся на протар, рот разявіўшы. На протары сала на агні пяклі.
@прохаладзь — халадок, ахалода.
Толькі к вечару павеяла прохаладдзю.
@пруг — слёзы руччом.
Сплакаўся з-за цацкі, аж слёзы пругам.
@прудзіцца — упарціцца, напінацца.
Вінаватая, а яшчэ й прудзіцца. Аж прудзіцца, каб сваё даказаць.
@прудзіць — у гарачым памяшканні (вашапрудні) пражыць (знішчаць) вошы, варам прудзіць прусакоў у шпарах (у шчылінах).
Цэлы дзень прусакоў прудзіў.
@прыбабунька — вясёлая прыгаворка.
Ён без прыбабунькі й кроку ня ступіць, і за стол ня сядзіць.
@прыбытак — дзіця, малое.
Жывуць ён і жонка, а ў жонкі прыбытак будзіць.
@прыбыцкія — розныя няпрошаныя госці й наведнікі.
Ад гэтых прыбыцкіх спасу німа, хоць дзверы забі.
@прыверціся — прыцягнуцца, прывалачыся.
Прывярэцца ўночы п'яны - і радуйся, жонка.
@прывіна — прычына, абэлка.
Любая прывінка знойдзіцца, абы адчапіцца.
@прыгавар — прысуд, вырак.
Прыгавар яму цяжкі далі - аж дзесяць гадоў турмы.
@прыгавор — прымаўка, прыслаўка.
У яго на кожны кіў свой прыгавор.
@прыгажавіты — прыгожы, паглядны.
Мужык ён прыгажавіты, не круці душой.
@прыгалаўка — палена, на якое кладуцца ў печы дровы.
Дровы кладуцца ў адну прыгалаўку й у дзве.
@прыглянуць — папілнаваць, пасачыць.
Прыглянь за маім таварам, а я адлучуся.
@прыдзяўбсціся — дабрацца, даехаць.
Я толькі-толькі прыдзяўбаўся, а ты ўжо тут як тут.
@прыдумнік — кемны, быстры на выдумкі.
Яны, бапцісты, прыдумнікі.
@прыклымаць — прыкульгаць.
І дзед прыклымаў на сход.
@прыкулікацца — прыцягнуцца, прывалачыся, прыкавыльгаць.
Яна ка мне прыкулікалася к вечару.
@прылажыць — прыбудаваць, прыладзьбаваць.
Трысцен новы прылажыў к хаці, дык адразу ўсім прасторна стала.
@прылежаны — праляжаны, прыціснуты, сцяты.
Падушкі, насыпкі прылежаныя - знізу прыляжаліся.
@прылепіш — лёгкая, нехуцаватая прыбудова.
Такая хата ў іх ёсь прылепленая, у прылепішу й жывуць.
@прылюдзіцца — прыбрацца святочна, у людзі.
Як прылюдзіцца, дык і на чалавека пахож.
@прымастачка — прымошчаная дошчачка да ганка ці да моста.
Каб прымастачка якая, неяк ступіць.
@прымясцерыцца — прымасціцца, уладкавацца.
А нясмелы госць прымясцерыўся на самым краёчку.
@прынізісты — нізкі, прыземісты, абніжаны, ніцы.
Прынізісты маліннік, а маліны сядзяць як таўкачы.
@прынука — прымус за сталом, каб пілі й елі.
Піці-есці было, а прынукі не было.
@прыпарадчыць — прыбраць, навесці парадак.
Троху ў хаці прыпарадчу, дый ладна.
@прыпарак — сугрэў, парнасць.
Німа такога прыпарку, каб дожджык, а то з тога боку, з холаду, сядзяць агуркі.
@прыпарніца — прыпар, гарачая пара.
Цяпер самая прыпарніца ў вусіх, на зіму стараюцца.
@прыпірышча — прыстанішча, прыстанак, свой кут.
У пагарэльца ні прыпірышча, ні прыстанішча.
@прырода — род, радня, крэўнікі.
Прырода мая ўся тут, і мяне тут закапаюць.
@прыродны — тутэйшы, чый род тут.
Кавалеўскія (з вёскі Кавалеўшчына) прыродныя ўсе паўміралі, а наезджыя жывуць, асталіся.
@прырубак — прыбудова да ізруба.
А кросны паставілі ў прырубку.
@прырыўкамі — рабіць нешта, улучыўшы якую хвіліну.
Прырыўкамі шыла, хацелася ж паспець сынку абнову зробіць.
@прысабачыцца — прыстаць.
Ды яшчэ прысабачыўся к гэтай валяўцы.
@прысватыш — хто сам навязваецца ў сябры, у кампанію.
Без прысватыша абыйдзімся.
@прысвятак — пярэдадзень свята, конадзень.
Ці гэта будзінь дзень, ці прысвятак?
@прыскрынак — шуфлядка ў скрыні, у стале.
Адразу пакладзі ключы ў прыскрынак, каб потым не шукаць скрозь.
@прыслізіць — зрабіць слізкім.
Дарогу разрылі, чуць троху прыслізіць - ня ўехаць.
@прыслонак — мясціна на сонечным баку.
На прыслонку клубнічыны згарэлі гладка.
(Мама тлумачыла: сонца прысланяецца, упіраецца.)
@прысляпіцца — прыстаць, прыбіцца.
Тады кошка кашыцца (каціцца) к Кухарэнчысі й прысляпілася.
@прысмалак — мясціна, дзе прыпякае (смаліць) сонц; яшчэ — праталіны на палазне.
Такі прысмалачак найдзіш, маліны такія спелыя - аж сінія. Сані па прысмалках ехаць ня хочуць.
@прысмакі, прысмачча, смакі — ласункі, лахарцікі.
Нейкія ж будуць смакі, якія будуць, такія й будуць. Во якога прысмачча насадзіла, з нічога вымадзіла.
@прысмаўкі — выбоіны, ямінкі.
Колы так скачуць па прысмаўках, што зубоў не сабярэш.
@прыстроіць — зрабіць дзіця.
Ён дзеўцы мальца прыстроіў.
@прытул — прыстанак, прытулак.
Пецькава жысь сыйшла на быка, німа яму прытулу, будзіць ён за паганую палку.
@прытыка — прымак.
У Маісы гэтай прытыка завёўся.
@прытыкацца — датыкацца.
К снягу ўсё роўна грэбнем пітух прытыкаўся.
@прытыкіш — выпадковы чалавек у нейкай справе, не свой у грамадзе; яшчэ — нясталы работнік.
Ён вечна як прытыкіш нейкі. А гэта што яшчэ за прытыкіш? Ня буду я ў прытыкішах хадзіць.
@прыхаяць — прыбраць, давесці да парадку.
Прыхай троху ў хаці дый сама прыхайся.
(Адсюль і неахайны.)
@прыхваткамі — урыўкамі.
Прыхваткамі сарочку шыла, алі паспела к святому Вялічку.
@прыхінацца — прытуляцца, абжывацца, атайбоўвацца; яшчэ — наведаць.
Век зжываіць чалавек, трэба ж некуды прыхінацца. Прыхінуцца ж трэба, чалавек жа ўсё-ткі памёр.
@прыхітрыцца — схітраваць, прымудрыцца.
Некаторыя прыхітрыліся самагонку гнаць з нічога, абы галаву адбірала.
@прычандалы, прычандалле — рознае начынне.
І без тваіх прычандалаў барахла поўна.
@прычына — бяда, няшчасце.
У калхозі прычына зробілася: слабая цялушка ў балота ўлезла й залілася.
@прышорхнуць — падмерзнуць.
Дарога троху прышорхла, адлега прапала.
@прыязджалы — прыезджы, хто бывае наездамі.
Чалавек ён прыязджалы, алі наша ўсё знаіць.
@пселы, псюк, псіца — састарэлы, сапселы.
Пселы псюк, а ўсё туды ж нясець свой сюк. Сама псіца, а думае, што маладая.
@псуй — няўмека, хто ўсё псуе.
А гэнаму псую абы псаваць, нічога ня ўмеіць.
@псуйства — марнаванне, псаванне.
Адно псуйства паперы, а не пісання.
@псюрыць, перапсюрыць — сцябаць, біць, выцяць.
Часцяком яго бацька псюрыў. Як перапсюрыў яго рамянём - шоўкавым стаў.
@пугурак — узгорак, пагорак.
На пугурак узбег, а з яго ўсё відаць далёка.
@пуд — упуд, спалох.
Усё ка мне вады ад пуду прасіць прыходзіла.
@пузень — чэрава, жывот.
І ў Пецькі ад піва пузень вырас.
@пукі — парасць у цыбулі.
Маладыя пукі аблупліваюць і ядуць, яны салодкія. Цыбуля пад марозам сядзела, дык яна ў пукі йдзець.
@пулятая — яркая, квяцістая (пра тканіну).
Хустка пулятая, сама багатая.
@пурхнуць — абвяць, шашэрыцца, шэжыцца.
Мае ж куры крычаць есці, папурхла іхнае крылліка ад жары.
@пусціцца — разрасціся.
Ад саду карэнне пусцілася.
@пухліць — біць, лупцаваць.
Нікіпар жонку штодня пухліць.
@пуц — пацук.
Пацука можна й пуц называць.
@пуцкалаваты — пухлашчокі.
І сынок пуцкалаваты - копія таты.
@пушачка — карабочак.
У пушачцы ўсё складзена - і ніткі, і йголкі. Хоць пушачку цукерак малому прывёз, адшкадаваў.
@пылькі — кураняты.
Пылькі мае, пылюткі, акыш куды, акыш у хлеў. Курэй, куранят клічуць: пы-лі-пы-лі, ціп-ціп-ціп!
@пырклівая, пыклівая — калуплівая.
Работа пырклівая - пер'е скубсці.
@пыхтарыць — лезці без просу, дападаць усюды.
Як бацькоў німа, дык дзеці пыхтараць па хаці.
@пыцкі — пыса.
Конь толькі пыцкі памачыў, а піць ня стаў.
@пышэць, пытэць — брадзіць, хадзіць.
Уцерпяць яны, калі там стаіць пышыць (пытыць) бражка.
@пэцкаль — няўмелы, нядбалы працаўнік.
Пасля пэцкаля ўсё пераробіць трэба.
@пяколак — чарэнь, гарачае месца на печы.
Баба сядзіць на пяколку й есь клёцку.
@пялёх — гукаперайманне.
Вада ў возіры пялёх-пялёх.
@пярхекала — хто кашляе сухім кашлем, перхае.
Стары пярхекала ў хаці, як барана якая.
@пяршачка — карова, якая першы раз цялілася.
Купіла пяршачку, мала яшчэ малака даець.
@пярэжні — пярэдні.
Сабака кульгаіць на пярэжнюю лапу.
@пярэка — хто ўсім пярэчыць.
Пярэку не перапярэкаіш, хоць ты яму кол на галаве чашы.
@пярэкруты — перакручаныя ніткі.
Калі калаўротам круцюць - пярэкруты, як ткуць - бугор.
@пярэць — гаварыць абы-што.
Пярэць на яе, што толькі ў галаву прыдзіць.
@пястачка — шчопаць, нюшок, панюшка нечага сыпкага, узятага пяццю пальцамі.
Усып яшчэ пястачку круп, а то суп рэдкі. Вазьмі пястачку мукі.
(Пясць - кісць рукі.)
@пясчанкі — грыбы, якія па пяску растуць.
Павінны пясчанкі пайсці, зялёнкі з зямлі пушчаюцца.
@пята — у касе.
Хай на пяту бярэць, а ня носам, тады лепі касіцца будзіць.
@пяток — пяць.
Пяток яечак ды яшчэ пяток, глядзіш, і дзесятак будзіць на Вялічка.
@пяцкеліцца — мучыцца, пакутваць, гараваць.
Мы б усё роўна пяцкеліліся з ім.
@пячурка — выемка, нішка, выямінка ў печы, у якой звычайна ляжаць запалкі, гарбузяняткі.
Нікому так не ўдалося, // Як нашаму Юрку: // Сам на печы, хуй на плечы, // Яйцы - у пячурку.
@пяшчонік — любімчык бацькоў, спешчаны ласкай і ўвагай.
А гэты пяшчонік каб да чаго, здурнілі змалі.
@рабаццё — рабацінне.
Рабаццё пабіла твар, як яечка птушынае.
@рабой — ежа, ядоміна.
А пры мне ёсць рабой, // Нап'ёмся гарэлачкі мы з табой.
@рагачом — паравернутае дагары нагамі.
І ў хаці ўсё рагачом.
@рагі, рагілі — падцёкі, струменьчыкі.
Вытрыся ты, па шчоках рагі цякуць. Абярнуў цэбар, рагілі так і пацяклі.
@рагяза — нязграбны, непаваротлівы.
Стаіць такой рагязой - ні абыйсці, ні аб'ехаць.
@радабодзь — рэдка, абы-як тканае, вязанае.
Не настольнік, а радабодзь нейкая.
@радак — рэдкая сетка.
Большую рыбу радаком ловюць.
@радзіцца — пра збажыну.
На хлябы ў нас ураджай радзіўся.
@разадрацца — разінуцца, расчыніцца.
У яе ляпа разадралася ніжняя, як у сабакі, са страху.
@разам — раптоўна.
Ну, разам кінула ўсё й паехала ў свет.
@разачка — боль, рэзі.
Каб яе разачка рэзала, як я ейную капусту чапала.
@разбасячыцца — распусціцца.
Так разбасячыўся на гэтай рабоці, што ад рук адбіўся.
@разбіць — расчыніць, развесці.
Узяла разбіла рашчыну, спякла блінок.
@разбыдрэць, разбыстрэць — распусціцца, зрабіцца неслухам.
Малы гладка разбыдрэў, спасу з ім німа. Аўгіннін малец так разбыстрэў, ілбом гузакі шукаіць.
@развалкі — сані.
На сені ў развалках і ў мароз цёпла.
@развілак — скрыжаванне дарог.
Ехалі разам, а на развілку развіталіся.
@развіцца — аслабнуць, анямець.
Рука так развілася, што не магу лыжку трымаць.
@разводжаная, разваднячка — разведзеная.
Гэта баба разводжаная, ён на разваднячцы жаніўся.
@развяцца — адысці (ад усохласці).
Дождж спорны прашоў, развялася гэта бульба, адыйшла.
@разгіндзяй — марнатравец.
Наш разгіндзяй збаёдаў усё, што мог.
@раздабухацца — расшчодрыцца, раздобрыцца, раскашэліццца.
Сват раздабухаўся - падарыў мне свой стары кажух, каб ня змерз.
@раздрузнуць — разбухнуць.
Суседка раздрузла, ходзіць як бочка.
@раз'еханая — пасмакаваная дзяўчына; яшчэ — асунутая.
Можа, дзяўчына была, калі к ей падкаціўся, а каб была такая раз'еханая, сказаў бы: на чорта ты мне. На полі асталася бабка троху накрытая, раз'еханая.
@разжагерыцца — расставіць ногі зашырока.
Разджагерылася, кусок курвы.
@разжыліцца — знясіліцца, развіцца.
Рука разжылілася - нічога не падняць.
@раззяпіць — шырока расчыніць.
Раззяпіў дзверы й не падумаіць зачыніць!
(Ад зяпы.)
@разласець — прывыкнуць, звыкнуць да ласага, да прысмакаў.
Як разласеіш, дык палысеіш.
@размазгатаць — разбіць дадрабна, размяжджуліць.
Усю дарогу трактар размазгатаў.
@разматруніцца — расслабіцца, абвяць, раскіснуць.
На людзях струніўся, а дома разматруніўся.
@разналадзіца — разброд, рознагалоссе, адсутнасць згоды.
І такая ў іх разналадзіца пашла, як хто калатоўку ўкінуў.
@разрадзіць — нарадзіць.
Рабёнка ціраз жывот дасталі, не разрадзіла сама.
@разумок — разумнік (з іроніяй).
Гэны разумок ад гарэлкі размок, а ўсё пыжыцца. А наш разумок цмок у замок, думаў, што яго чакаюць пагасціны.
@разюць — разявіць.
Разюў рот ад здзіву й закрыць забыўся.
@рандэлка — невялікая пасудзіна.
Рандэлку мыла наклала.
@ранейшае — ранняе, першае.
Пасею што ранейшая, хоць бацвіння будзіць.
@раньком — на досвітку, рана, рання.
Устанеш раньком, будзіш з райком (пчаляры кажуць). А тады рання бяру я ваду, а ка мне прыбягаіць дзеўка. Яна й рання напоіць, і вечар напоіць, і ў паўдзён дасць выпіць.
@расказіцца — акаціцца (пра коз, авечак).
Чорная каза не расказілася, тры казляняткі было.
@раскапусціцца — рассесціся дужа шырока, заняць задужа месца.
Раскапусціцца на ўсю лаву, а мне стаі.
@раскасціць — разбіць, размяжджуліць.
Гасціў- гасціў, а пасля ўсё раскасціў.
@раскладка — распал печы.
На раскладку два клады сухіх дроў наклала.
@раскратацца — расхадзіцца, прыйсці ў сябе.
Хаджу-хаджу й неяк раскратаюся памалу.
@раскусціцца — пайсці багата ў рост.
Бэз перад вакном раскусціўся - нічога з хаты не відаць.
@распасці — разгадаваць.
Распас пуза - рамяня ўжо не хапае.
@распрарэшыцца — данасіцца да дзюрак, да прарэхаў.
І верхняе, і ісподняе распрарэшылася, насіць нечага.
@распушчонік — спешчаны, распушчаны, неслух.
Нікога не баіцца, нікога й слухаць ня хочаць распушчонік.
@распялёхаць — расплюхаць.
Прышоў вясёлы ды распялёхаў цабэрак, усю падлогу заліў.
@рассяканка — шустрая дзяўчынка (кпліва).
У яго адны дзеўкі-рассяканкі, сыноў німа.
@растапэха — няўмека, распусцёха.
У растапэхі рукі не з тога месца растуць.
@растаргаваць — раскупіць, разабраць.
Дзевак усіх растаргуюць, і ты з носам застанешся.
@растрахайла — неакуратны, неахайны, абы-як апрануты; яшчэ — несабраны.
Ходзіць па хаці гэтакім растрахайлам, аж мне гідка. У растрахайлы німа парадку ні ў галаве, ні ў хаці.
@расты — парасткі, карэньчыкі.
Цыбуля расты пусціць і сапшыкаіцца, яна цераз тры дні зялёная пусціць.
@расфасоніцца — прыбрацца, прыфранціцца.
Расфасоніўся малец ды на дзевак паглядаіць.
@расхохліцца — распусціць валасы, нашушэрыцца.
Як расхохліцца, дык не пазнаць.
@расцяроха — непрыбраны, непрылюджаны.
Так расцярохай і ходзіць, глядзець нялоўка.
@расчвяліць — парэзаць глыбока, расшастаць.
Руку нажом да кас ці расчвяліў.
@расчынаць — пачынаць.
Калі расчаў робіць, дык і роб.
@расшабуняцца — раскатурхацца, расхадзіцца, прыйсці ў сябе.
Ракам-бокам, а як расшабуняішся, дык і на хваробы забудзішся. Саўсім з ног валілася, а патроху расшабунялася, і нічога.
@расшастаць — прагуляць, пусціць прахам набыць.
Расшастаў усю бацькаву маёмасць і голым задам свеціць.
@расшышкаць — патраціць, пусціць на вецер, прагуляць, прашыкаваць.
Было трошачку грашышкаў, і тыя дзеўкам расшышкаў.
@раўнізь, раўнязь — роўная мясціна, раўніна.
Вырваліся на раўнізь - усё далёка відаць. Такая раўнядзь - хоць на Вялічка яйкі качай.
@раўчына — невялічкі роў, абровак.
Пабег раўчынай за руёй ваўчынай.
@рахунак — выгода, карысць.
А ці будзіць рахунак - купляць бульбу на базары?
@родзілка — мякіна й зярняты.
Змалаціў усю й скрыжаваў (абмёў усюдых калоссе), асталася мякіна й жыта - родзілка.
@родня — радня, сваякі.
Казала - устроілі к родні мальца гадаваць.
@розна — насцеж, наросхліст, у розныя бакі.
Вокны парасчыняны, дзверы розна. Мой міленькі прыехаў позна, // Параскідаў падушачкі розна.
@ростанькі — сцяжыны на перакрыжаванні.
На ростаньках мы й рассталіся.
@росця — расткі.
Бульба ўжо росця пусціла - пара садзіць, а вясной і ня пахніць.
@рохля — неахайная, апушчаная, абыякавая, лянівая.
Сядзіць такой рохляй, каб куды парупілася.
@рубель — жардзіна (пераважна бярозавая), увязнік, якім зверху ўціскаюць (увязваюць) сена ў брыцы.
Так стараліся ўціснуць сена, як рубель ня лопнуў.
@рубец — шво.
Такі лівень - рубца сухога не было.
@рубшчык — хто рубіць хату.
І рубшчыкам трэба наліць, каб ізруб быў звонкі, як той кубак.
@рудка — рудая, рыжая.
Унучка ў бацьку свайго рудкаю ўрадзілася - агнём гарыць.
@рукаты — майстра на ўсе рукі.
Ён малец рукаты, у яго ўсё ў руках гарыць. Ён цясляр рукаты.
@рукаятка — маток напрадзенай воўны.
Ай, цюк дык і цюк, // Лепі дзеўка, чым дзяцюк. // Дзеўка хату падмяцець, // Рукаятку напрадзець.
@рунія — рунь.
Рунія кажухом узялася, зерняты ўсхолыя былі.
@рупіць — хвалюе, не дае спакою.
Рупіць мне запасці дроў на зіму.
@рупніца — прыпар, клопат, праца, якую трэба зрабіць хутчэй.
На яго рупніца напала, яму й белага дня мала. Як рупніца нападзець, дык і валун ідзець.
@рухацца — кратацца.
І ня кратайся, і ня рухайся.
@рухаць — рохкаць.
Свіння сама пра сябе рухаіць.
@ручасцік — гарлач (стаўбун) з ручкай, горла перацятае.
«Ці ёсць гарлачы?» - «Не, толькі ручасцікі».
@ручна — з рук у рукі.
Аддай яму доўг ручна.
@ручнік, ручніца — малы, які не злазіць з рук.
А малец дык саўсім ручнік, з рук ня злазіць, ды й дзеўчынёшка ручніца.
@ручыць — шанцаваць, добра пладзіцца.
Мне не ручылі свінні. Хто на жыдоўцы жэніцца, таму свінні ручаць.
@рушацца, рухацца — кранацца з месца, наважыцца йсці, ехаць.
Дзе не ждуць, і рушацца нечага. Сядзі ты ў сваей хатцы й не рухайся, і там табе не мяды будуць.
@руя — гайня, чарада.
Руя ваўчыная спакою ня маіць.
@рыдзел — лапата.
Дзеравянная лапата, а з бакоў жалеза, як панчоха, надзета. Добры ў мяне быў рыдзел, дык і на яго пагаліўся.
@рыззінка — рызман, зношаная апратка.
Дайце мне якую рыззінку, закрыю я сваю разіньку.
@рында — апушчаны, няхлюісты.
Рыззё якое ўсторкніць, ходзіць рындай такой.
@рыск — бадзёрасць, жвавасць.
У нашага старога рыску на двух хопіць.
(У «Слове пра паход Ігаравы»: «Всеслав... в ночь влъкомъ рыскаше...»)
@рыў — рывок, рэзкі рух.
Сабака ўточыць нос у ваду, калі цеснінька - рыў назад.
@рыхлы — жвавы, бадзёры, быстры.
Ён яшчэ дзед рыхлы. Яшчэ рыхла ходзіць, не саўсім старась сціснула.
(Па-чэшску ryhly — хуткі. Хуткі цягнік - ryhlik).
@рэзгіны — прылада для пераносу сена. Дзве крыліны - як бы рыбалоўныя сеткі, змацаваныя ўнізе, лёгка раздымаюццаій абхопліваюць сена; яшчэ — раскідаха, разінька.
Наклаў рэзгіны як панесці, рад быў, што пазычылі сена. Усе залёткі, як залёткі, // А мая, як рэзгіны. // Ўсе гуляюць, весяляцца, // А ў мае ўсё хрэсьбіны.
@сабакарня — хата, у якой няма ладу.
Ня хата, а сабакарня нейкая, усе грызуцца, гаўкаюць адзін на аднаго.
@сагнуцца — сканаць.
Тады й ён сагнуўся пад вясну.
@сагурасціць — зладзіць, агораць.
Сагурасціў нейкую хатку й жывець сабе кум-каралюм.
@садраць — шмат узяць за тавар.
Садраў з мяне за каня неяк не па-суседску.
@сажонка — пасаджаныя дрэвы.
Каля дарогі сажонка з ёлачак цямнеіцца.
@сакавік — бярозавы сок.
Сакавік - малаку памашнік, ды пасля сакавіка хочацца малака.
@сакатуха, шчабятуха — ласкавы эпітэт да гарэлкі.
Ай, чарачка-сакатуха, // Ня йдзі міма, а йдзі ў бруха. // З кілішэчка цячэць, // Каля сэрца пячэць.
@саладзіны — солад; яшчэ — залагоджванне.
Я свайму мужыку саладзін падкіну.
@салатопка — будыніна, дзе тапілі тлушч са здохлай жывёлы.
Майго старога хоць на салатопку вядзі, дык толку мала будзіць, худы, як шчука.
@самаволам — без дазволу.
Самаволам скасіў дзялянку, і яму штраф далі.
@самаволь — сам сабой.
Усе вучні строем пашлі, а наш аболтус самаволь ходзіць.
@самадумка — непаслухмяная, свавольная.
Унучка - самадумка гэная, з ей не скамандаваішся, свавольніца гэткая.
@самадум'ю — ні з кім не раіўшыся, на свой розум.
Самадум'ю ўсё робіць, як мяне й німа.
@самалюбімы — самалюбівы, прагны да славы.
Такі ўжо самалюбімы, баіцца на свой цень наступіць. Ён такі самалюбімы, што сам з сябе пылінкі здзьмухваіць. (Мама заўсёды казала так; у гэтым варыянце больш сэнсу.)
@сарачня — сорак, саракоўка.
Яму ўжо ўся сарачня пад сраку, а ўсё яшчэ маліцца.
@сасіць — карміць малое грудзьмі.
Рабёнку хоць бы з арэх малака дала, гэта ж грудное, матчына, як сосіць дык і сосіць.
@сасмылець — спаліцца ад спёкі, згарэць.
Усё сасмылела, ярына збялела, пасохла.
@сасмычыцца — пахудзець, звесціся, схудаць, стаць падобным на смык.
Арына сёлета гладка сасмычылася.
@саціца — напой на сотавым мёдзе, рэдкі (вадкі) мёд.
Мой дзядок п'ець мядок, // А я ля яго саціцу.
@сачок — жакет.
Такі лёгкі сачок - у ім і ў госці, і ў скокі добра. Цэлае лета на пасту ганяла, а на сачок - спіну прыкрыць - не заробіла.
@сачыўка — сачавіца.
Сачывачка ў капах стаіць, верабеічка ў страсе сядзіць.
@сашчаўгнуцца — саслізнуцца, злузацца.
Шчупак сашчаўгнуўся са столу й плясь на падлогу.
@сваейшы — раднейшы, больш родны.
Яна ўсё-ткі сваейшая, да яе й душа мая хінецца.
@сваё — тутэйшае, прыроднае.
Гэта рыба свайго возіра.
@светач — кшталту падсвечніка на ножцы й лучыну ўторквалі; яшчэ — сведка, відавочнік.
Светач свеціць ня дужа, алі ўсё ж пацёмкі святлейшыя з ім. Ты што - светачам у нагах стаяў, як яны дзіця робілі?
@свечка — плямка тлушчу ў варыве.
У супе каб свечка, крупіна за крупіной ганяецца з дубіной.
@свойсклівы — ручны, хатні.
Свойсклівыя гусі ў вырай не лятуць.
@святочыць — прыбіраць да свята.
Глядзі, як да Вялічка хату святочыць.
@седзіва — сядзенне.
Ад такога седзіва азадкі каменнымі зробяцца.
@седня — доўгае сядзенне ў гасцях, на зборнях.
Ад седні дурной галава стогам.
@селядоўка — бочка пад селядцы; яшчэ — тоўсты, азызлы.
Ужо набралася, селядоўка, ісці цяжка.
@семнастоўка — дзяўчынка сямнаццаці гадоў.
І семнастоўцы замуж загарэлася.
@семяна — насенне, семя.
Гэту бульбу на семяну пакіну. Схаджу якой семяны купіць у краму. Садзяць цыбулю саўсім маленькую ад семяны.
@семяннік — гурок (гарбуз), пакінуты да замаразкаў, каб з яго семя ўзяць.
Адны семяннікі, як быкі, у лясе бакі адлежваюць.
@семярня — сем (як пяцярня).
Сягоння нажала сем семярэнь і тры кучкі.
@сеніна — сухая травіна.
Каза з'есь тры сініны й кініць.
@серан — шарон, шарпак.
У серан ногі праваліваюцца, цяжка йсці. Снег зсеранеў - карыной зробіўся.
@сечыва — збітае з дошак карыта, у якім секачом сякуць ахрап'е.
Насяку ў сечыві якога капусніку, каб хоць як ад парсюка адчапіцца.
@сёлетнік, сёлетнічак, сегалетак — прыплод гэтага (сяго) года.
І пітух і бык сёлетнік. Цялушку-сігалетку на племя пусціла, а бычка-сёлетнічка здала на мяса.
@сівак, сівец, сівах, сіваяй — сівы, стары.
Сівак-сівак, а ў маладзіцах знаіць смак. І сівец да чужых сянец. І ў сіваяя душа маладая, і ў яго душа не балалайка.
@сівуха, сіўка — старая, сівая.
Пашоў ужо к сваей сівусі. А яна старая такая, сіўка.
@сівярэць — быць на вятрах.
Я з васьмі гадоў сівярэю на пасці.
@сікман — слабы на градусы напой.
Сікману чарку наліець, яму вочы й задурманіць. Нейкага сікману наліла й гэта за пачастунак лічыць. Хоць якога сікману дай - галава шчапаіцца.
@сіла — шмат, багата.
Як стала сіла яблак, аж плот разламалі мальчаняты дуроныя.
@сіліцца — тужыцца, намагаццца.
Як ні сіліўся, алі не асіліў.
@сіллём, сіллю — гвалтам.
Ён к ей сіллём падлез, дык яго засудзілі. А дзеўку сіллю замуж аддаюць.
@сінюткае — сіняе, чыстае.
Неба такое сінюткая, як працэджанае.
@сіпка — хрыпата, сіпатасць.
Тут у мяне на грудзях сіпка села.
@сісетнік — малое, якое сосяць (даюць грудзі).
Сынок у яе яшчэ сісетнік. Што малая - ня дзіва, сісетніца яшчэ.
@сітаваты — рэдкі, дзюркаваты.
Ад салодкасці аж язык сітаваты стаў.
@скавенчыцца — змучыцца, схварэць, нагаравацца.
Скавенчыўся ўвесь ад гэнай, ня тут казана, хваробы. Пакуль гарод узараў, скавенчыўся з гэтым канём.
@скажанець — скукожыцца, схварэць.
Схварэўся сусед, скажанеў, і пазнаць цяжка.
@скалкі — крэмень, белыя бліскучыя каменчыкі, якімі выкрасаюць агонь; яшчэ — зубы; што-небудзь моцнае.
Вазьмі з сабой скалкі, у лесі спатрэбяцца. Што ты свае скалкі выставіла?
@скарадзь — зануда, нудзіла.
Усю душу мне дастала гэная скарадзь сваёй нудзьгой.
@скарбёнка — скарбонка.
Грошы, колькі было, у скарбёнку ўкінула.
@скарбнік — кладаўшчык.
Ейны мужык на базі скарбнікам робіць.
@скаржыцца — скардзіцца, наракаць.
Радзіўшы дзетак, мушу старыцца, // Гаруючы гора, мушу скаржыцца.
@скароміна — тлушч, сала, масла.
Пасцілі-пасцілі, а пасля аскароміліся, знайшлася й скароміна.
@скастрыць — вылегчыць, выкласці.
Тады воліка скастрылі.
@скасурыцца — паглядзець скоса, скасавурыцца.
Яна толькі скасурыцца - і досіць, малец у яе пад слухом.
@скатаваць — замучыць, наздзекавацца.
Яны яго скатавалі - чуць жывым пусцілі.
@склезень — ледзь жывы, змарнелы.
Склезень, дый толькі, адна скура ды скабы.
@склёпіста — зладжана, падагнана, прадумана.
Трэба ж, каб было склёпіста.
@скняга — скнара.
Скняга над кажнай капейкай трасецца.
@скорчыцца — сканаць.
Ждуць, пакуль я скорчуся.
@скрабацца — корпацца.
Паціхеньку каля дому скрабаўся.
@скрогат — скрыгат, скрыгатанне.
Ад скрогату пустых жорнаў цела шэрхла.
@скружніцца — скруціцца, стуліцца.
Воўка лёг на дзвярыну, скружніўся й заснуў.
@скрузонне — наваколле, свет.
На дварэ такая завіруха ўзнялася, што, здаецца, усё скрузоння праваліцца.
@скрыпець — ліпець.
Жывець жа, скрыпіць, як кола нямазаная.
@скукарэжыць — скруціць, сагнуць.
Як скукарэжыла галаву й плечы болямі, не разагнуцца.
@скуматы — шматкі, кавалачкі, акраўкі.
Нічога з гэтых скуматоў не пашыіш.
@скумаціць — шкуматаць, клычыць.
Прышлі, а сабака авечку скумаціць.
@скупаваць — скнарыцца, скупіцца.
Скупы скупуіць, а чорт мех гатуіць.
@скупінда — скупы, сквапны.
У гэтай скупінды зімой лёду не разжывешся.
@скуралуп — жывадзёр; яшчэ — сквапны, бязлітасны.
Той скуралуп і з жывога й з мёртвага скуру злупіць, абы грошы.
@слаба — мала.
У мяне дробязі слаба, трошкі буйнейшых грошы ёсь.
@слабіна — слабак.
Такая слабіна - вецер валіць яго.
@следнічок — след.
Нядаўна зайчык праскакаў, яшчэ следнічок цэлы.
@слізгота — слізкасць, коўзкасць.
Абы глынуць, пацягнуўся па такой слізгоці.
@слінявіць — імжыць, макрэць.
Пашоў слінявіць дождж узноў.
@слушны — паслухмяны.
Сынок у мяне слушны, што скажу, робіць.
@сляпінда, сляпур, сляпея — падслепаваты (пагардліва).
Сляпінда сляпіндой, а грошы бачыць. Што добрага ў гэтым слепуру?
@сляпцы — слепаватыя, слабыя вочы.
Пляц вялікі, ды што я ўбачу сваімі сляпцамі.
@смаласкіп — смалакурня.
Усё лета на смаласкіпі робіў.
@смаркулька — газоўка.
Бацька рана смаркульку запаліць, начысціць бульбы й надзярэць, а потым мама устаніць.
@смуголы — блякла-чырвоны, ружаваты.
Смуголая ўся скрозь морква, яна далікатная, псуецца.
@смуголь — загарэлы, зрудзелы на сонцы.
А мой жа ты смугалёк, гарыш, як вугалёк.
@смыль, смылень — паленае, смылелае.
Смыллю смярдзіць - дыхаць нечым. Кінь ты гэты смылень у вогнішча.
@смычыць — хутка йграць на скрыпцы.
Піліп так смычыць, ногі самі ў скокі йдуць. От смычыць!
@смяляк — смелы, небаязкі.
Не пабаіцца смяляк выцадзіць самагонкі гляк.
@смяхуха — смяшлівая, рагатуха, весялуха.
Такая смяхуха - звініць і звініць.
@сняжніца — снег з вадой.
А на балоці сняжніца - ні падыйсці, ні пад'ехаць.
@сонніца — санлівасць, сон.
Сонніца напала на яго, ідзець і спіць.
@сопкая — разварыстая (пра бульбу).
Сопкай бульбы купілі, адно аб'ядзенне.
@соснік — хвойнік, сасоннік.
З сосніку паздзірана кара машынамі.
@соўнейка — сонейка, звычайна, як ласкавы зварот.
Соўнейка ты маё яснае.
@спавагі — паволі, няспешна.
Спавагі кладзі на вагі. Я спяшаюся, а яны спавагі робюць.
@спавалу — спакойна, няспешна.
Еш спавалу, сабакі ж ня гоняцца.
@спавілкі — пялюшкі.
Тады Валодзька яшчэ ў спавілках быў.
@спагадзіна — спагада, разуменне.
Ні дня, ні гадзіны німа спагадзіны.
@спадарожыцца — здарожыцца, стаміцца ад хады.
Спадарожылася кума, і рады німа.
@спадкі, спажыткі — спадчына; яшчэ — ежа, папаска.
Усе спадкі жонцы асталіся. У яе ёсь спажыткі, ад мужыка перайшлі. Даў Бог дзень, дась і спажытак (пажытак).
@спалатнець — звянуць, страціць клёк.
Грыжанка спалатнела, морква палатном, сок выйшаў.
@спанталычыцца — збіцца з толку.
Спанталычылася я гладка ад гэтай хаданіны.
@спарадкаваць — навесці парадак, давесці да толку.
Усё спарадкавай, тады гуляй.
@спатыкаць — сустрэць.
Ішлі з магільніка й спатыкаюць яе.
@спашнік, спаршнік — той, хто ўзорвае гарод.
Спашніку гэнаму, мусіць, наліеш выпіць. Спаршнікі, яны пахалі зямлю ў пана, арандавалі як-бы.
@спешка — гатунак ранняй бульбы.
І спешкі пасадзілі многа, і пазной.
@спірацца — адмаўляцца ад сваіх слоў, адгаворвацца.
Брэшаць як наняты й яшчэ спіраіцца.
@спірко — заядлы ў спрэчках, неўступака.
Спірко як упрэцца, не саступіць, хоць усярэцца.
@спісяжыць — схвастаць.
Так спіну пугай спісяжыў, каб дзе жывая мясцінка засталася.
@сплёткі — плёткі, чуткі.
Разносіць сплёткі па вуліцы на сваім языку, як сарока на хвасце.
@справіцца — паспець.
Ужо справіўся сад вырасці.
@справункі — клопат, з якім трэба справіцца.
Не к спеху гэтыя справункі. У кажнай Матрункі свае справункі.
@спраўка — калі гаспадар управіцца з усімі работамі - у яго спраўка.
Дайце Саўку спраўку.
@спрытната — спрыт, умельства.
Ён ня сілай, а спрытнатой бярэць.
@спярэкацца — сысціся цесна, загарадзіць адзін аднаму выхад.
Спярэкаліся ў дзвярах і ніяк не размінуцца.
@спяцовы — спецыяльны, рабочы.
Нашто мне спяцовая адзежа?
@спяшок — ранняя капуста; яшчэ — хто спяшаецца, тарапун.
Не спяшайся, спяшок, дагоніць шашок.
@срадство — радня, сваякі.
У яе срадства не было, адна бабылявала.
@ссадзіць — зняць з пасады.
Ссадзілі Караленку са старшыні калхозу.
@ссініць, ссінячыць — пабіць да сінякоў.
Такой палкай біла - ссініла, счарніла ўсяго мальца. Кавалер так ссінячыў, сядзіць як слівіна.
@стада — чарада.
Такая стада буцяноў ляцела ў пачатку тога месяца.
@сталюга — варштат.
Пакладзі дошкі на сталюгу й стружкай.
@старлівы — стары, перастарэлы.
А бяда мне, бяда, // Далі мне старога дзяда, // Старога-старлівага, // Ай, дужа крыклівага.
@старлыбіна, старлыба — стары, ссівелы, падупалы.
Пацягнула старлыбіну на маладых. Старлыба-старлыба, а ў яго стаіць дыба.
@старчок — жабрак.
Хадзіў па вёсцы нейкі старчок, каб хто яму скарынку даў.
@старчоўка — дачка жабрака, старца.
Старчовачка прыхадзіла прасіла.
@старыца — старое котлішча, мясціна, дзе была сяліба.
А на нашай старыцы на Верасовачцы доўга яшчэ расла йгрушына, праўда, адзічэўшы.
@старэннік — старанны, руплівы.
Ён ужо дык старэннік, усё старэнне ягонае на дзяцей. Такая старэнніца ня кажнаму сустрэніцца.
@статуй — непаваротлівы, нязграбны.
Стаў на парозі як статуй і стаіць.
@статэка — недарэка, няўклюда.
Прысуніцца статэка, сядзіць колам, і ня выганіш.
@стахнуць — збуцвець.
Восень была сырая, і салома на полі стахла.
@стол — памінкі; садзяцца за стол адзін раз, другі й трэці.
Стол быў па Піліпу, і я сядзела на стале. Цяпер баба за адзін стол літар выпіваіць.
@стоць, стацьмаком — стаяком, дагары нагамі; дыбарам.
І паляцеў стоць галавой у яму. Аж валасы стацьмаком сталі.
@страва — варыва.
Трэба ўжо й страву даваць, варанага чаго-небудзь.
@стралец — паляўнічы.
Стралец лапці пляцець, а рыбак рыбу пячэць.
@страсянка — стрэсены спажытак для жывёлы.
Страсалі салому з сенам, каб страсянкі хапіла.
@строіцца — збірацца, рыхтавацца.
Скора замуж стройся, вырасла ўжо.
@строп — канёк у страсе.
Сала выцягнулі, а дзе ўлезлі - строп прадралі.
@струдзіцца — стрывожыцца, знудзіцца, схварэцца душой.
Струдзілася сэрца маё па табе, сынок мой. Уся струдзілася, а ад яго каб вясцінка якая.
@струпехнуць, струпегнуць — згніць.
Струпехла ўсяродкі яблана, струхлела. Такі нягеглы, як пень струпеглы.
@струх — струхлелае, струпехлае.
Жанчыны на гары зносюць хмыз і скідаваюць у яму гэны струх.
@струшчэліць — пакрышыць, патрушчыць, сцерці на порах.
Струшчэліў усю салому, конь гэтакі.
@стрыбчыць — хадзіць пахапліва дробнымі крокамі.
І Праксэда ўжо стрыбчыць - носам пачула шклянку.
@стрыгманка — быстрая, шустрая, ухвацістая.
Прыляцела стрыгманка, а багдай яе ліхаманка.
@стрыгнатка — стрыж.
Вунь як стрыгнаткі неба стрыгуць - стрыг-стрыг!
@стрыножыць — кульгаць, ступаць на тры нагі.
Чаму гэта твайго каня стрыножыла?
@стрэлка — страказа.
Стрэлкі над самай вадой лётаюць, аж рыбіны выскокваюць, так хочуць злавіць.
@стрэлкі — дудкі.
Цыбуля пашла ў стрэлкі ўся, яна к зіме пагніець.
@стрэнчыць, выстрэнчваць — дагаджаць, слугаваць.
Прывык, каб каля яго стрэнчылі. Цешча перад зяцем выстрэнчваіць, каб у сям'і лад быў.
@стугор — стус.
Васіль, бывала, кніжак нанясець цэлы стугор.
@стуібень, стуіб — непаваротлівы, няўклюдны, нязграбны.
Як стуібень які стаіць. Адхініся хоць троху, стуіб.
(Магчыма, ад стода - ідала.)
@стыкацца — затрымацца, пабыць.
Ні на хвіліну не стыкаіцца ў хаці, толькі носіць яго па вуліцы.
@стыліца — выстылая будыніна, еўня.
Дзіва што доўга ня вытрываіш у стыліцы.
@стыль — стынь, стыласць, халадзіна.
У хаці такая стыль, хоць на двор грэцца ўцікай.
@субожыцца — здаволіцца.
Таго-сяго хапіў на зуб, лызь-мызь і субожыўся.
@судавік — кацёл.
Свінням судавік бульбы зварыла.
@суднік — шафа для посуду.
Вазьмі ў судніку шклянкі.
@суды — два вядры.
Жыву адна - і суды вады некаму прынесці. Я сваей бабцы судцы вады ўкінуў. (На слых чуецца - сучцы; гукавая гульня.)
@суколіна — лазіна, якой абвязваюць калкі плоту.
Нарэзаў добрай лазы на суколіны.
@суконнікі — дранікі, дзяронікі, бліны з дранай бульбы, звычайна посныя; яшчэ — суконныя буркі, абутак з ваты й сукна. Вата абкладаецца сукном, фастрыгуецца (строчыцца) машынкай, потым выкройваецца па назе й сшываецца. Каб было суха назе, надзяваюць галёшы.
Хоць суконнікаў ды спяку табе на снядання. Ногі я ў суконнікі стаўлю, мне й цёпла: балазе ў бурках назе.
@сукрысты — кучаравы.
Выйду я на рэчаньку, // Выйду я на быструю. // Ці ня ўбачу я сваю // Мілую сукрыстую.
@сумесніца — сумесная праца, справа, сумеснае вядзенне гаспадаркі.
Ах, гэта сумесніца-каламесніца.
@супрадкі — попрадкі.
Прышлі на супрадкі, гудзяць калаўроты; дзіцёнак выйшаў на двор, ваўкі ўкралі, у лесі кашульку толькі знайшлі.
@сусвецце — людзі, наезджыя з усяго свету.
Усё сусвецця з'ехалася да нас, сваіх мала засталося.
@суседзька — сусед (ласкава).
А мне мой суседзька й за брата бліжэй.
@сустрэнец — сустрэчны.
Ня кожны сустрэніц табе добры дзядзька.
@сухабздзеліна — худая, ценькая.
Такая сухабздзеліна зробілася, аж звініць.
@сухалі — высушаныя дровы.
Сухалі добра гараць, а ад макрацця толькі дым.
@сухаліна — высахлы сасоннік, ельнік.
Каб дзе здаровая дзерава - адна сухаліна. Сухаліну яловую звалілі й прывязлі на дровы.
@сухапуць — сухая, нягразкая дарога.
Чуць выбіўся з балота на сухапуць.
@сухапяткі — людзі без пэўных заняткаў.
Вушацкія сухапяткі то й робяць, што цягаюцца па вуліцы цэлы дзень.
@сухата — засуха, засуш.
Ад сухаты бульбі добра не было.
@сухлей — ссохлы.
Гэнага сухлея й вецір убакі водзіць.
@сухлец — перасушаны.
Пірог - такі сухлец, не ўкусіць.
@сучкі — калючкі.
У сабакі ўвесь хвост у сучках, усе гароды выбегаў.
@сучэначка — маленькая сучачка (і з ласкавым адценнем пра дачку, унучку).
І сучэначка лашчыцца, каб чым абнашчыцца.
@сушонікі — грыбы, якія сушаць.
Сёлета сушонікаў цэлую торбу насушыла.
@сушчэль — высахлае, выпетранае.
Адзін сушчэль астаўся на полі.
@схварэць — спакутавацца ад хваробы.
Так схварэўся, што ніяк ня можаць клёку ўзяць.
@схліпацца — заходзіцца ад плачу, дрыжаць ад холаду, кпліва смяяцца (аж захліпацца).
Малы схліпаіцца ад плачу. Ну што ты, старая, схліпаішся?
@сходаваць — здужаць, перасіліць.
Ня так лёгка сходаваць яго, як здаецца.
@сценкі — абалонка ў клёцак «з душамі».
Клёцку адну разламіла, толькі сценку з'ела, а «душу» й клёцку ня ела.
@сцінацца — сціскацца, закрываць рот.
У яе рот век не сцінаецца.
@сціняцца — хадзіць сценем (ценем), як прывід, сноўдацца.
Сціняіцца па хаці з кута ў кут, занятку сабе не знойдзіць. Сціняіцца па двары, німа чым добрым заняцца.
@сціплы — маўклівы (маўчлівы).
Бацька быў гаваркі, а Васіль па маме, болі такі сціплы.
@сціпны — спрытны, зручны.
Сціпны малец любую ўгаворыць.
(Той жа корань, што й у слове дасціпны.)
@сцірка — анучка сціраць са стала.
У іх ні сціркі, ні заціркі.
@сціснуць — схапіцца марозам.
К вечару яшчэ мароз снег такі сцісніць.
@сціх — супакой, цішыня.
Гам замоўк, і сціх настаў. Крычала - сціху ей не было.
@сціха — памалу, паволі.
Сціха пачынай, каб скарэй скончыць.
@сцюцюрыцца, сцяцюрыцца, счучурыцца — прытуліцца, сціснуцца, скружніцца, суцішыцца.
Як толькі вечар, яны каля бацькі сцюцюрацца. Малы з холаду сцяцюрыўся, аж будзіць балюча. Селі пад ёлачку, счучурыліся ўдваіх.
@сцяг, сцяга — шмат, цуг, юрма.
На хаўтурах народу сцяг. Пуцукі сцягой з пякарні на млын ішлі.
(І сцяг (штандар), магчыма, ад сцягваць, зводзіць разам, гуртаваць.)
@сцянецціка — высахлы чалавек, ад якога хіба што сцень (прывід) застаўся.
Адно сцянецціка ад яго й засталося, дзе той здаравяка-красняк?
@счупіцца — завязаць бойку.
Нізавошта счупіліся, не развесці.
(Брацца за чубы.)
@счыняцца — зачыняцца.
Людзі йдуць і йдуць - дзверы не счыняюцца.
@сшыетны — худы.
Вярнуўся Стахван з турмы - і такі сшыетны, не пазнаць.
@сынні — сынаў.
Дорага абходзіцца сынні «дзякуй». Сынняя ласка жывець да вяселля.
@сыра — халодна, зябка.
Дзяўчынку не пасадзіш на зямлю, сыра, а яна яшчэ ня ходзіць.
@сырапеня, сырапоня — толькі што ўкіслае малако.
Сырапеняй бульбу праганялі й добра павячэралі. Нешта смажыць цябе сягоння, налі сырапоні, пахмяліся.
@сыр'ё — гародніна.
Сыр'ё гэта возіць на сушылку здаваць.
@сырнасць — вільготнасць.
Пагода дрэнная, сырнасць стаіць.
@сырнік — садавіна.
Амлет цяжкі, з'есці якога сырніку карысна.
(Сырое - зялёнае.)
@сыцішча — тлустая страва.
Такога сыцішча многа не з'ясі.
@сыць — насычэнне, перанасычанасць; яшчэ — пыха.
Дай Бог мерную сыць: цукру - кус, а саломы - воз. Як чалавека возьміць сыць, дык ён угору сцыць.
@сыцюга, сыцель — сыты, адкормлены.
У гэтага сыцюгі тры падбародавічы. Сыцель сам сябе чуць носіць.
@сэндзіць — абгаворваць, пляткарыць.
Пра другіх сэндзіць, а сябе за святую маіць.
@сюбар — каханак, палюбоўнік, хахаль.
Да яе сюбары ходзюць, як у краму.
@сябрыцца — сябраваць.
Нячым біцца, лепі сябрыцца.
@сявалка — сявенька, сяўня.
Пакуль у жорнах сявалку жыта скруціла.
@сядзяка, сядэра — сядуха.
А яна не сядзяка, яшчэ ў грыбы сама ходзіць. Сядзі, сядэра, дома.
@сякар — сякерка.
Пеўню галаву атсячы сякара німа, дажыўся гаспадар.
@сякун — калючы вецер, часта з дажджом.
Вецер-сякун ня дасць ісці, аж слёзы высякаіць. Снег такі сякун, ад ягоных белых іскраў уваччу цёмна.
@сяло — так на Вушаччыне завуцца вечаровыя зборкі, паседзіны.
Пойдзім заўтра на сяло. На сяле смаляныя лаўкі (гэта значыць - цяжка адарвацца, каб пайсці дамоў).
@сямейны — хто клапоціцца пра сям'ю.
Іван сямейны, сям'ёю глядзіць.
@сянцо — маладое сена.
Накашавалі сена-сянца карові на ўсю зіму.
@сярылаўка — тоўстая кішка.
Апаследняя кішка, яе ніхто не накладаіць, сярылаўка (яе не выкарыстоўваюць на кілбасу).
@сяўбіт — занадта просты (мужык).
Дурны як сяўбіт.
@такаўня — ток, дол, выбіты глінай.
Малоцюць у пяць цапоў, як такаўня трываіць. На такаўні цапы свае танцы танцуюць, аж гліна гарыць.
@таніня — танклявасць.
Таніні я была такой, як яна, не таўсцей.
@танцоха — скакуха.
Таццяна такая танцоха - на яе абутку не набрацца.
@таплёвачкі — пупышкі на таполі.
Таплёвачак на гарэлцы настоіш - лепшыя лекі ад застуды.
(Па-ўшацку таполя - тофліна, тафлінка.)
@тапорнік — дровы, на якія піла не трэба, сякуць тапаром.
Навошта мне тапорнік, з яго ні духу, ні пуху.
@тарадон — пустабрэх, трапло.
Якраз тарадон, як устаець, дык і бярэцца: тара-бара-тара-бара.
@тарапат, тарапак — спех, таропкасць.
Як нападзець тарапат, ня будзіш шкадаваць пят. Як тарапак на яго які напаў.
@тарапун, тарапок — хто заўсёды спяшаецца.
Тарапун тарапуніху прывык любіць непаціху. Загарэўся тарапок, як сярнічак карабок.
@тарокацца — таргавацца, доўга дамаўляцца, упірацца.
Дзякуй, што аддалі дзеўку замуж, доўга не тарокаліся.
@та(та)ргік-та(та)ргік — кульгавасць (гукаперайманне).
Татаргік-татаргік і прывёрся таргікала (кульга).
@таўстамясіца — мажная, поўная.
Ён як бражджэль каля сваей таўстамясіцы.
@таўстая — цяжарная.
Яна ўжо таўстая ўзноў, неўзабаві кугакала ў хаці будзіць.
@таўстое — тлустае, цяжкое для стрававання.
Я есці не магу таўстога такога - кілбасы ці чаго. Я зварыла таўстой кашы. Таўстых круп купіла.
@таўсцё — усё тоўстае (зборнае).
Цяжка мыць гэта таўсцё.
@таўсціла — тоўсты.
Зайшоў таўсціла ў хату - адразу цесна стала.
@таўсціна — таўшчына.
Сала таўсцінёй у добрую даланю.
@таўсцюк — фалас.
А на печы Касцюк абуваіцца, // А ў яго таўсцюк падымаіцца.
@таўчыся — біцца, грукаць.
Знячывеліла ад страху, дасюль сэрца таўчэцца.
@тахлая — рыба, якая задыхнулася пад ільдом.
Прабілі лёд, а тахлай рыбы мора.
@тачэнечкая — дужа маленькая.
А ўнучачка яшчэ во тачэнечкая.
@ткнуць — пакласці, уторкнуць; яшчэ — аддацца.
Я ж бы ей два яечкі ў кішэнь ткнула. Як яна наперад ткнула, дык і мужык ёсь.
@тлець — перажываць, шкадаваць.
Як вып'іць - не жалеіць, а пасля тлеіць. Сатлела ў мяне душа па ім.
@тлук — тлушч, які застаецца на патэльні.
Памакай бульбу ў тлук, пакуль ён не застыў.
@тляга — тля.
Тляга ліст пакруціла, чорны ўвесь.
@толк — сваім парадкам.
Рабяткі раз'ехаліся - і усім толк.
@тонь — сетка.
Як выцягнулі тонь - поўна рыбы.
@тор — след ад колаў на цаліку.
Тор нас і вывеў на дарогу.
@тоўла — таўстая, неўваротлівая.
Такой тоўлі на бок і павярнуцца цяжка.
@тоўсткі — таўшчыня.
Сала во такое ў тоўсткі.
@тофліна, тафлінка — таполя.
І тофлінка ў рост пашла, выцыбалася.
@травянік — праснак (лапун) з травы.
Хоць які травянік абы ў чым абмачаны, абкачаны з'есці, усё ж нейкая трываласць будзіць. Пасля вайны хлеба німа, палахаіш па сталу, які травянік у руку, і добра.
@традашчанка — балбатуха, трашчотка.
Традашчанка як адчыніць рот, дык ніхто ўжо зачыніць ня можаць.
@трасочнік — месца, дзе збіраюцца трэскі, калі цясляраць.
Назбірай на трасочніку сухіх трэсак на распал.
@траякі — трох гатункаў, асобін.
Елі хлеб траякі - чорны, белы і ніякі.
@трохпаўсцёвая — трохколерная.
Кошка бываіць трохпаўсцёвая, а кот не.
@трубло — хто многа есць.
Карова, трубло такое, стаіць у хлеві.
@труды — мітрэнгі, цяжкасці, перажыванні.
Труды мне з мальцам, усё робіць па-свойму.
@труліць — маніць, хлусіць.
Досіць табе труліць, гавары да толку.
@труском — ашчадна, патрошку.
Насып труском ды бяжы трушком.
@трухліна — стахлая драўляная будыніна; яшчэ — труха.
Адна трухліна, а ня хата. Мышы сена патачылі, адна трухліна засталася.
@трылузіцца — здавацца, мярэсціцца.
Усю ноч нешта трылузілася ўвосні.
@трылузіць — вярзці абы-што, плесці несусвецце, хлусіць, казаць лішняе.
Ня слухай, што яна трылузіць. Не трылузь абы-што, хай язык адпачнець.
@трындзець — вярзці абы-што, трашчаць (груба).
Трындзіць цэлы дзень, аж галава пухніць.
@трысцен — прыбудова да хаты ў тры сцяны.
Ідзі, гасцёк, у трысцен, там я табе мякка паслала.
@трэп — дарога, сцежка.
Адным трэпам ходзіць, як прывык. Ён той дарогай, а я наперад, послі я другім трэпам пашла.
@трэтар — трэскат, грукат, шум; водгалас, водгук, рэха.
Работнікі так шчыра малоцюць, толькі трэтар ідзець. Заяц як ламануў у кустоўя, толькі трэтар чуваць.
@тубан — натоўп, юрма.
Я была на Епрасенню (на святую Еўфрасінню), зберуць тубан людзей, не праціснуцца.
@тужыць — сумаваць.
Парася малое па матцы доўга тужыць.
@тузень — бярэма, вязанка, тузін.
Цэлы тузень хворасту прыпёр на плячох.
@тукаць — заганяць (жывёлу), крычаць; яшчэ — падаўляць, прыніжаць.
Ён на свінню як затукаў. Тукалі й затукалі неўзнаку чалавека.
(Па-беларуску затуканы, а не зацюканы, як ў Макаёнка.)
@тулінька — ласкавае кліканне, падзыванне маладога каня.
Спачатку «тулінька-тулінька», а пасля «стой, воўча мяса!».
@туманіць — піць, баляваць дужа шчыра.
Ноч туманюць да сіняга дыму, а пасля ўвесь дзень хропатам храпуць.
@тумарнік — бязлюднік.
Так век тумарнікам і зжывець.
@турурукацца — гучна весці размову.
Як пачнуць турурукацца - сціху ім німа.
@турыць, пратурыць — гнаць, штурхаць.
Турыў-турыў п'янага з хаты, ледзь пратурыў.
@тутацька — тут.
Куды ні кінуся - німа, ні тутацька, ні тамацька.
@тухаль, тухло — тухляціна.
Скралі бочку селядцоў, а там адна тухаль.
@тухляк — штурхаль.
Надаваў тухлякоў у спіну.
@тухлянуць — штурхануць.
Ён яго добра тухлянуў.
@туцкі — сядзець малому ў бацькі за спінай.
Разумны Мікітка: у чапец насярэць і на кут валачэць і крычыць: «Тата, мама, кака туцкі едзіць!»
@тхло — месца пад ільдом, дзе затыхаецца рыба.
Разбілі тхло, дык рыба выскакаваць стала.
@тхлосць — застаялы пах.
Адчыніў падполле, а адтуль тхлосцю пацягнула.
@тыль — прачуханец.
Даў тылі, як заіц кабылі.
@тыніна — кол з тыну.
Я яе пяском, а яна тыніну выламала ды за мной.
@тынянка — паветка, ушчычоная тынком.
Паспелі ў тынянку ўнесці сена ад дажджу.
@тытунец — тытунь.
Тытунец-самсон - маладым на любеблю, а старым на сон.
@убадзюліцца — улезці ў нешта, упэцкацца, уквэцацца.
Убадзюліўся ў гразь - не адмыць.
@убірацца — насычаць, прасякаць.
Сала ўбралася ў бліны, а столькі тлуку было.
@убоіна — упарты, непаваротлівы, ленаваты.
Такая ўжо ўбоіна, хоць крычы, хоць маўчы.
@убоіны — калі забіваюць (колюць) парсюка, звычайна запрашаюць на свежыну.
На ўбоінах, як і на запоінах, чарка скачаць і скварка плачаць. Убоіны былі багатыя.
@убытка — страта.
Пагаліўся на гэту капейку, а чалавеку ўбытка й убытка.
@убыць — ужыцца, быць разам.
З ім ты не ўбудзіш доўга, благі характар.
@увазнаць — пазнаць, распазнаць.
А Йван краскі не ўвазнаў, // Да Купалы адаслаў.
@увалокі — нізіна.
На ўвалоках ураджай не збярэш - там заўсёды мокра.
@увачавідзь, учувід — увачавідкі.
Увачавідзь змахлюіць - і каб шум баравы. Яна водзіць кавалераў учувід, усе відзюць.
@увінаць — цягнуць.
Сам топіцца й за сабой увінаіць другога.
@увобмаль — скупа, ашчадна, упрытруску.
Карові сена давалі ўвобмаль. Усяго было ўвобмаль, толькі гора па гарла.
@увосні — у сне.
Увосні сасніла, што парасят заганяла.
@увыкнуцца — прызвычаіцца.
Па першыне цяжка, а як увыкнішся, дык яно й нічога. Ён ужо ўвык у горадзі.
@увычка — звычка, манера.
Гэта такая ўвычка: ня можаць язык маўчаць.
@увязь — нагляд, няволя, забарона.
Дзержаць дзяўчыну на ўвязі, волі ей німа.
@угаркі — агаркі.
Папалілі ўсе шчэпачкі-ўгаркі, // А дажыдалі свае новае кухаркі.
@угледзіны — калі глядзяць маладую перад заручынамі.
Маладую на ўгледзінах усе ўпадабалі, гэткая красулля.
@угорыч — вугор.
Скрынку ўгорычаў наклаў і мне ўгорыча даў.
@угразіцца — пагражаць.
Як угразіўся яму, дык шоўкавым зробіўся.
@угрузіцца — пагрузіцца, улезці, змясціцца.
Пакуль узгрузілася ў таварняк, пакуль ўторкнулася, уся як мачонка стала.
@угумаваць — суцішыць, улагодзіць.
Пакуль яго ўгумавалі, самі з сябе вышлі.
@удаволіцца — задаволіцца.
Ён прышоў, нешта пагаварыў, яна й удаволілася.
@удаліца, удаліна — удалы, спрытны, хто мае спор у працы.
У нашай удаліцы нішто з рук ня валіцца. Як удаліна ўдасца, дык адступіцца трасца.
@удаўжкі, ушыркі — у даўжыню, у шырыню.
Малога так укармілі, ён што ўдаўжкі, што ўшыркі аднолькавы.
@удаўнець — састарэць, зрабіцца даўніной.
Гэтыя звесткі так удаўнелі, што ў іх і патрэбы німа.
@удзюдзюліць — даць нешта не зусім патрэбнае, падкласці свінню (дзюдзю).
Удзюдзюліў такое, што ні ўзяць, ні аддаць.
@удод — упарты, зацяты.
Як замаўчыць удод, дык маўчаць будзіць год.
@удубкі — пярэчыць.
Тады ўсе ўдубкі, і з мяне скінулі самаабкладанне.
@удумёны — прыдумшчык; яшчэ — задуманы, хто бярэ ў галаву.
Удумёны выдумае, чаго німа. Ён заўсёды такі ўдумёны, невядома, пра што думае.
@удумлівы, спадумлівы — уражлівы, недаверлівы, мніцельны.
Аж занадта ўдумлівы ён, як удумае што, ніяк яго не перадукрыш.
@уед — насычэнне, наталенне.
Есь-есь, і ўеду яму німа, так згаладаўся ў гасцях.
@уедліва — есці з апетытам.
Добра еў, ды ня ўедліва.
@ужор — рыбінка, якую цалкам заглынуў (ужраў) шчупак.
Купілі два шчупакі, а ў ваднаго ўжор у чэраві.
@ужыць — пражыць.
Яна семдзесят чатыры гады ўжыла.
@узаграбліваць — рыхліць.
Граблямі ўзаграбілі ляху й уторкнулі бульбіны.
@узаплітанку — калі ногі заплятаюцца.
Часта дамоў узаплітанку йдзець, такі напіты.
@узвалле, узвалакі, узвалокі — узгоркі, перавалы.
Іван, Іван ды Мар'я // Каціліся з узвалля. // Іван Мар'ю пераймаў, // Ручкі, ножкі цалаваў.
@узверзціся — узабрацца, усесціся зверху.
Узвёрзся як дурань на страху й смяецца, шчаслівы.
@узгаліцца — захацець, паквапіцца.
Алі я ўзгалілася купіць козачку й купіла.
@узглядная — гожая на выгляд, пазорыстая.
Капуста - яна ня дужа ўзглядная, алі свая.
@уздумаць — успомніць, падумаць, надумацца.
Я толькі ўвідзіла ў вас слоікі й уздумала.
@узлакціцца — уперціся локцямі.
Над вакном узлакціўся й спіць.
@узмёт — дзірван, папар.
Узмёт узадралі й пасадзілі бульбу.
@узнову — зноў, яшчэ раз.
Узнову к Камілі хлопцы пашлі.
@узроўе — берагі равоў.
Па ўзроўі разгонішся як сабака ў торбі.
@уз'юшацца — раззлавацца, усхадзіцца.
Яны так: на каго ўз'юшацца, таго й адмесяць ні за што.
@узянне — укос, жніво.
Такое ўзянне хай на сухі лес.
@уймішча — вельмі шмат.
Сёлета грыбоў уймішча, бяры не збярэш.
@указэя — дзіва, штосьці нябачанае.
Указэя з яго, дый толькі. «Указэя, дзівосы, цуд!» (Ускрык захаплення.)
@укаціць — нарадзіць.
Як укаціла два мальцы, мужык за галаву хапіўся.
@укоптур, з коптурам — наліваць, насыпаць з верхам, па самыя берагі.
Малянкоўскую шклянку ўкоптур наліў, дык я спачатку адпіў, каб не распліхалася гарэлка. Не пашкадаваў сусед, наліў з коптуркам.
@укрыўдзіць — пакрыўдзіць.
Ён ня ўкрыўдзіць цябе, ня бойся.
@улазіны, уваходзіны — засяленне ў новую хату.
На ўлазінах так госці набраліся, што вылезці не маглі. Уваходзіны - сабе ня шкодзіны.
@улегцы — з пустымі рукамі, неабцяжараны; яшчэ — пуставаты.
Як ўлёг - не дагнаць, улегцы йсці лёгка. Ты ня май яго ўлегцы, не прыніжай, не думай, што ён такі просты.
@улёжжа — улежнае месца.
На добрым улёжжы й сны панскія сняцца.
@улінцаваць — лупцаваць розгай, дзягай.
Як улінцую, дык затанцуіш у мяне.
@улонні — калені.
Вазьмі малога на ўлонні, сплакаўся саўсім.
@улугавець — зарасці травой.
Як там усё ўлугавела, ня знатка, што жылі некалі.
@улычніца — кукіш, хвіга.
Такі лыч, хоць ты яму ўлычніцу пазыч.
@улэбацца — улезці, упрэгчыся.
Улэбаўся ў цёмную справу й сам ня рады.
@улядаіць — апрацівець, знелюбець, устыць.
Улідаіў ён мне сваімі заляцаннямі ды абяцаннямі. Улідаіў мне гэны скупірдзяй, над кажнай капейкай трасецца.
@унаначкі — начаваць.
Да яе мальцы ўнаначкі ходзюць.
@унасіць — насіць, быць цяжарнай.
Калі яшчэ не ўнасіла многа, чаму ж бы аборт не ўзялася зробіць?
@уніжацца — асядаць.
Магіла будзіць уніжацца яшчэ.
@уносніца — кукіш, хвіга; яшчэ — насоўка.
Доўга ня думаючы, даў яму ўносніцу пад самы нос. А ўносніца ў цябе ёсь?
@унурыцца — пайсці ў сябе, сцяцца, адчужэцца ад усіх.
Мікіта так унурыўся, нічым ня ўзяць яго.
@унячывелі — ва ўтрапенні, нічога не помнячы.
Прыбеглі дамоў унячывілі, доўга не маглі адыйсці.
@упаплечкі — упоплеч.
Ідуць яны ўпаплечкі, а кругом ноч.
@упар, упорына — упарты, незгаворлівы.
Упар як упрэцца, не дакажаш яму, хоць трэсні. Гэтая ўпорына чортам створана.
@упахадушках — ходзячы.
Чалавек упахадушках, дык час неўзаметку праходзіць.
@уперамеш — на змену.
Дзяжурылі ўперамеш, то ён дзень, то я ноч.
@упіка — папрок.
Твае ўпікі мне ўсю душу пераелі.
@упіркі — упартасць, незгаворлівасць.
Добра, што згадзіліся й упіркі не хадзілі.
@упіць — добра выпіць.
Ні я ўпіла, ні я ўела, // Ні добра ўхадзіла, // А я ж свае малады леты // Дарма патраціла.
@уплысціся — асесці.
Хата, уплыўшыся ў зямлю, стаіць.
@уплютацца — учапіцца.
Як уплюталася ей у валасы, чуць адцягнулі.
@упобак — побач, бок у бок.
Усю дарогу йшоў з ім упобак.
@упокаддзю — падаючы, валячыся долу.
Дзень робюць, а ноч п'юць, аж упокаддзю поўзаюць.
@управіць — спарадкаваць, давесці да ладу.
Пакуль скаціну сваю ўправіла, дык і ноч агарнула.
@упрыпрыж — падскокваючы.
Яна збачку ўпрыпрыж ідзець.
@упрытруску — пасыпаць, патрусіць.
Дай каню канюшыны, а ўпрытруску аўса сыпані.
@упрыхрупку — адкусваючы, хрупаючы (кусаючы).
Каб ашчадней было - гарбатку з цукрам п'юць упрыхрупку.
@упухавую — ушчэнт.
На гэтай працы ўпухавую запарышся.
@упушчэнства — недагляд.
Такое ўпушчэнства з дзіцём, цяпер ужо нічога не паправіш.
@упыліць — улегчы.
І ўпыліў пітух за курыцай, аж пыл курыцца.
@ураг — наравісты, няўступлівы.
Як уродзіцца ўраг, дык і памрэць урагам.
@урагі — наравы, капрызы.
Я з цябе твае ўрагі выб'ю, ты мне не варанджайся. Такі ўжо наравісты конь быў у яго, поўны косці ўрагаў.
@ураджэнец — свой, тутэйшы.
Ён ураджэнец, а тут сусвецця з'ехалася.
@урадна — святочна, паглядна, урачыста.
У госці надзеўся ўрадна. Ён сягоння такі ўрадны - хоць пад вянец. Настольнік заслалі ўрадны, каляровы. Я ва ўраднай хусцінцы так і хаджу цэлы дзень.
@урод, урода — ураджай, спор.
Гэтым летам німа ўроду, дык німа нідзе сена, німа ўраджаю. Сёлета на агуркі не такая ўрода.
@уроіцца, роіцца — здасца, прымроіцца.
Уроілася ёй, што злодзя ў хату ломіцца, дык ад крыку зашлася. І што гэта яму ўроілася, быць я не прывеціла яго.
@уручча — кій, палка, кавенька, папірушка.
Хоць якое ўручча ў руку ўзяць, усё ж прыступней ісці.
@урэзацца — моцна закахацца (з усмешкай).
Я ўлюбілася, я урэзалася, // Без нажа, малада, я зарэзалася.
@усвежа — па цаліку, уцэла.
Цяжка было ехаць па снезі ўсвежа.
@усіліцца — умацавацца.
Пярэччына (папярэчка, падпорка) стала валіцца, дык я падпёрла яе, ніхай усіліцца троху.
@ускарыпкацца — узлезці, узабрацца.
Неяк-ткі ўскарыпкалася на воз і даехала дамоў.
@ускуліць — узваліць.
Ускуліў на плечы мех з бульбай як панесці.
@услон, услонік, услончык — кароткая лава.
Каля грубкі ўтульна сядзець на ўслончыку.
@услужыць — зрабіць паслугу, уважыць.
Прыдзе начальнік, стаіць чакаіць, пакуль яму ўслужаць.
@усмяху — жартам.
Усмяху сказаў, што жыць без яе ня можаць, яна й верыць.
@успадобіцца — спадабацца, уцягнуцца ў нешта.
Успадобілася мальцу жыць балмаччу.
@успацца — уцягнуцца ў сон.
Успаўся на сонцы, уседзіўся.
@устоіцца — адстаяцца.
Малако адрання, дык яно ўстоілася.
@усторкнуцца — з'явіцца, прыйсці, надарыцца.
Госць усторкніцца, дык і прыняць трэба.
@усупэчыць — збыць з рук, уперці нешта праз сілу.
Усупэчыў зляжалы кажух, і ня ведаю, што з ім цяпер рабіць.
@усухую — цвяроза.
Тут ён нап'ецца, а яна будзіць усухую.
@усходы — пад'ём у абутку.
Боты ніяк на нагу ня ўсторкну, усходы малыя.
@усцерагацца — асцерагацца.
Яго болі за ўсё ўсцерагайся.
@утарабаніцца — прывалачыся.
Ноччу ўтарабаніўся й лёг спаць.
@утушкаваць, утушкавацца — ухутаць, захінуць у цёплае.
Малы западлівы, утушкавалі яго ў дарогу. Як утушкуешся добра, і мароз адступіцца.
@ухаб — напасць, бяда, ліха.
Во які ў яе ўхаб, то насілася-насілася, а цяпер асела-ткі.
@уходаць, уходацца — даесці, дабіць; яшчэ — замарыцца, прыбіцца.
Адзін і ўходаў увесь кацёл. За дзень уходаўся, прыбіў ногі к срацы.
@уцерпець — стрываць, стрымацца, затрымацца.
Як жа, уцерпіць, калі там стаіць бражка. Раз пашоў дождж ды неяк уцерпіў, а пасля як даў, такая макрата.
@уцеха — радасць, асалода.
Гадую малога без уцехі, такі малы ніякі.
@уцішыцца — супакоіцца, аціхнуць.
Тады ўжо ўцішалася, як змаглася. Так яно само й уцішылася.
@уцумбэсціць — моцна лінуць.
Дождж як уцумбэсціў - цёмна стала.
@учупіцца — учапіцца, ухапіцца.
Сабака ўчупіўся за хвост, лісіцы й дзявацца некуды.
@учуць — пачуць.
На магільніку толькі й можна птушак пачуць, навет салаўя, а ў Вушачы не ўчуць нікога.
@ушкурыць — уцяць, дапячы.
Добра-ткі яго ўшкурыў, што дасюль апомніцца ня можаць.
@ушчаміць — ухапіць, укіпцюрыць.
Сава курэй у лапы ўшчэміць і давай латашыць.
@ушчын — пачатак.
Ні ўшчыну, ні ўспаміну, праваліўся, як у мякіну.
@ушчынаць — пачынаць гаварыць.
Ушчынаць пачынаіць, а дагаварыць забываецца.
@маладзік, поўната, сход; веташок, вятох, ветах — фазы месяца.
@фасоніцца — гнацца за модай, прыбірацца.
Фасоніцца-фасоніцца, а кавалеры гэтага й не заўважаюць.
@фасунак — клад, скарб.
Яму й чорт фасунак знойдзіць. Дзе фасунак, там палатунак.
@флянец — парастак, атожылак.
Нядаўна, здаецца, флянчык у вазон уторкнула, а глядзі ты, які фікус вырас.
@фура — нязграбная, грузная жанчына.
Суніцца фура - аж вуліца стогніць.
@хабёл — хам, нахаба, неабчасаны.
Хабёл прыдзіць і любую кампанію сапсуець.
@хаданіна, хадня — хадзьба.
Тут болі хаданіны, чым той еданіны будзіць. Ад дурной хадні ногі прысталі.
@хадзімец — хадок, прыбыш.
Заходзь у хату, хадзіміц, цябе чакаіць гасцініц.
@хадэра — хто дужа ходзіць, паўсюль дападае.
Уседу хадэры німа, ходзіць, нікаіць.
@халадзёнка — халодная вада, якой абдаюцца ў лазні.
Ліні яшчэ кварту халадзёнкі на камяні, пары нешта малавата. Не халадзёнку ліюць на гарачую жонку.
@халадзіна, халадэча — халоднае надвор'е.
Такая халадзіна - з хаты выйсці страшна.
@халадзюткі — дужа халодны.
Вада ў ручаі халадзюткая, аж рукі заходзяцца.
@халмак — кузлак.
Даў каню халмак сена, каб не глядзеў у пустыя яслі. Мох звісаіць халмакамі са сцен.
@халодны — няродны.
Няма ў яго родных - толькі халодны бацька ды халодная матка (вотчым, мачыха).
Кажуць і на другую жонку - халодная жонка.
@халтама, халтамешка — няскладная, раскідзістая, несабраная.
Паглядзі, халмата, якая сама. У халтамешкі вецір у галаве, туман у вачох.
@халяраваць — хвалявацца, нервавацца, капрызіцца.
Як захаляруіць, дык мейсца ў хаці нікому німа. Не халяруй, супакойся, усё тваё табе будзіць.
@халярун — халерык.
Халярун у гарачай вадзе купаны.
@ханабрыстая — ганарыстая, задавалістая.
Дужа ханабрыстая, абы-хто не падойдзіць.
@хапіць — стане, будзе, хопіць.
Шчасце як каму, а гора на ўсіх хапіць.
@хаплівы — увішны, быстры.
Паспеіць зробіць, ён на работу хаплівы.
@хартаваты — галодны.
Малец хартаваты - цэлы дзень на пасці.
@харчаваць — карміць, утрымліваць.
І адзяваюць, і харчуюць іх там.
@харчавіты — ешчы.
Парсючок такі харчавіты - усё есь.
@харчоўка — харчы.
Харчоўку сваю бяры, не забудзься.
@харчыцца — харчавацца.
Ці хрэн, ці гарчыца, абы нечым харчыцца.
@хатнішча — месца, дзе стаяла хата.
Ні следу ад іхняга падвор'я, толькі хатнішча з бур'яну трохі значыцца.
@хвалько — выхваляка.
Хвалько сам сябе хваліць.
@хвараваты — нездаровы, падупалы.
А Любка гэта хвараватая.
@хваросце — асцё.
Такое хваросце ўесца ў косці.
@хваросціць — лупцаваць розгай, дубцом.
Матка яму хваросціць па спіне, а малы ня плачаць, упар такі.
@хварун — які часта хварэе.
А мой мяншак такі ўжо хварун, з болек не вылізаіць.
@хварэц — хворы, нядужы.
У гэтым дварцы ўсе хварцы.
@хвастацца — лупцавацца венікам.
Хвастаўся на палку, пакуль ня стаў, як арак, чырвоны.
@хвась — гонар, ганарлівасць.
За хвась маіць, што ён начальнік. Граззю гразь, ды якая хвась.
@хвашчанка — вяхотка, мачалка (звычайна з хвашча).
Чуць адшаравала кацёл хвашчанкай.
@хвінтос — хвіга.
Хвінтос пад нос табе, а ня грошы.
@хіба — бяда, напасць, пошасць.
Прыходзіць да нас ужо хіба. Яго хіба пахібіла.
@хлебіна — хлеб.
Хоць нейкая хлебіна вядзецца, а ўсё ж не галадоўля.
@хлебнік — хто спрыяе зарабляць хлеб.
Конь - хлебнік, а каровам усё пад хвост пхаюць, а пасля кароў за хвост цягаюць.
@хлёп — хліп (гукаперайманне).
Толькі перайшла масток, а агонь хлёп і патух.
@хліб — глыток, раз хлібнуць.
Варыўся ў катле грыб, і поліўкі той на адзін хліб.
@хлібала — посная, слабая страва.
Аб гэтым хлібалу ты скора есці захочаш.
@хлудаваты — нязграбны, вуглаваты.
Хлудаватая дзяўчына, як конь ламавы.
@хлябіна — бохан.
Хлябіну на стол - еш, хоць пуза расперажы!
@хляпа; хляпіць — мокры снег; калі йдзець мокры снег.
Такая хляпа, аж дарогі не відаць. Хляпіць пачало яшчэ зрання.
@хляхатаць — кіпець.
Вада ўжо хляхочаць, скора бульба зварыцца.
@хмызоўе — хмызняк.
Каза ўбілася ў хмызоўя, ледзь вывалаклі.
@ход, ходка, выхадка — хада, паходка.
Кот чуў Пецьку па ходу. Дзеўчына-залёціна, у цябе ходка цёціна. У яе такая выхадка - здалеку пазнаіш.
@храп-храп — хрупат (гукаперайманне).
Лёд на возіры храп-храп, цёк - і німа.
@храпат — хрумстанне.
Усе маладыя, з зубамі, як пачалі есці труса, аж храпат ішоў.
@храпчэць — хрупацець.
Сонца выпагаджваіцца, дарога крапчэй, ня так будзіць храпчэць.
@хропат — храп.
Спіць, аж хропат ідзець па хаці.
@хрупоніць — хрумстаць.
Лысоня напоўніцу мурог хрупоніць.
@хрыпка — хрыпата.
Хрыпка на грудзі села.
@хрыпы — лёгкія.
Усе хрыпы зацінаюцца ў яго - астма.
@худа — цяжка, няпроста.
Аўтобус сёння ня йдзець, ёй дабрацца худа.
@худая — благая.
Плакала маладая, што доля худая.
@худое — поснае, без закрасы.
На худой папасцы ні касіць, ні мясіць.
@хукаць — дыхаць, каб сагрэцца; яшчэ — баяцца дыхнуць на каго.
Хукай на рукі, каб адыйшлі. Яна на рабёнка хукаіць не нахукаіцца.
@хукі — пара ад выдыхаў.
У хаце так зябка - хукі йдуць.
@хурым — сакрэт, таямніца.
Я табе пад хурымам гэта кажу.
@хутра — кажух, футра.
У цябе хутра таўстая, цёплая.
@хэрцполька — дужа імклівая полька.
Ад хэрцполькі ўцякуць усе болькі й усе сурокі пусцяцца ў скокі.
(Ад нямецкага Herz — сэрца.)
@цабэрак — тоўсты, няўвішны.
Як яму, такому цабэрку, на работу далёка хадзіць.
@цагельнік — пячнік.
Чуць знайшлі цагельніка, каб печку скласці.
(Відаць, першапачаткова той, хто цэглу вырабляў на цагельні.)
@цалёўка — дошка.
Паветку абабілі цалёўкамі.
@цалкі — цэлая, нярэзаная бульба.
На вячэру зварым цалкі.
@цацкаць — любавацца, песціць у руках.
Цацкаў-цацкаў і ў кішэнь узяў.
@цацотка, цаца — капызістая, напорыстая, прабіўная.
Ты са сваей цацоткай яшчэ й наскачашся й наплачашся. Яна добрая цаца. Такіх цацаў многа ў срацы.
@цвердзь — цвёрдасць, трываласць.
Лёд ужо - самая цвердзь.
@целяпаць — плявузгаць.
Толькі языком целяпаіць, а нічога ня робіць.
@целяпень, целепень — няўклюда, няўдаліца.
Целяпень у хаці, што пень.
@цемнік — хмыз, цёмнае кустоўе.
Цемнік абступіў сцежку, аж страшна йсці. У такі цемнік убілася, ледзь на праталіну ўзбілася.
@ціплюкі — кураняты.
Варона шмат ціплюкоў пахапала.
@ціснуцца — спяшацца, падавацца ў дарогу.
Пакуль відна, цісніся дамоў.
@ціхама — употай, цішком.
Гэта вы з маткай усё ціхама робіце.
@ціху — не хвалюйся, пачакай.
Ціху, пойдуць дажджы, бульба атойдзіць.
@цмыгнуць, цмыргнуць — ударыць, грымнуць.
Як цмыгнуў, дык ён і сеў.
@цот у цот — дакладна, адно ў адно.
Доўг вярнуў цот у цот.
@цупкі — учэпісты.
Пальцы ў яго цупкія, як ухопіцца, дык ня выпусціць.
@цуркі, цурачкі — аскепкі шкла, аскялёпкі, кавалачкі.
Збан на дробныя цуркі разбіўся. Лясь на падлогу кілішкі - на дробныя цурачкі пабіліся.
@цурмень — цурок.
Малы цярпеў-цярпеў ды як пусціць цурмень.
@цыблы — доўгія ногі.
На сваіх цыблах яна й да Полацка дабяжыць.
@цыхна — пранырлівая, дападлівая, усюдыісная.
Гэная цыхна скрозь дападзець, паўсюль паспеіць.
@цыцалі — махры на зношанай вопратцы.
Ідзець і цыцалямі трасець, хоць абрэзала б ці падшыла спадніцу.
@цьмер — цемра, цямноцце.
Такая цьмер - ані зорачкі.
@цэп — прылада малаціць снапы.
Цэп складаецца з доўгай жэрдкі - цапавільна, з бічоўкі - кароткай і цяжкой пабаешкі, якая якраз малоціць, б'е па снапах. Цапавільна мацуецца з бічоўкай угарынай. Гэтая перавязка бальшыной рабілася з вугровай скуры для трываласці. Угарына мусіць быць трывалай.
@цяг — цяга ў печы.
Цягу німа, дым ня йдзець.
@цягалая — распусная.
Дзяўчына цягалая, хто ж яе замуж возьміць?
@цягнуць — перабівацца, даваць рады.
Ахрап'ем бы так-сяк цягнула.
@цягун — старанны, працавіты.
У яе мужык такі цягун - ні хвіліначкі не пасядзіць, усё нешта робіць, нешта стараецца, яго да работы так і цягніць.
@цяжкая — цяжарная.
Аксіння ўжо цяжкая ходзіць.
@цялеснік — чалеснік (як бы чало печы).
Чорны цялеснік у печы.
@цялёпкацца — пялёхацца; яшчэ — наесціся.
Не цялёпкайся ў халоднай вадзе, сыночак, застудзішся. Нацялёпкаліся клёцак, аж чэравы трашчаць.
@цянькі — глухія сцежкі.
Тут самыя цянькі, толькі ваўку хадзіць. І пашоў-пабег цянькамі, не азіраючыся.
@цяпельца — вогнішча.
На пасце развядзём цяпельца й грэімся.
@цяпло — святло, агонь.
Запалі цяпло, а то ўжо цёмна стала.
@цясютка — пяшчотны зварот да каровы.
Гілёнька мая, цясютка мая, хадзі дамоў.
@цяўкун — гаўкала, брахун.
Такі ўжо цяўкун, ляпа не счыняіцца.
@цяціўе — каліўе.
Пад ліпкамі выкапала, бульбы німа й меншанькае цяціўіка.
@цяць — кусаць.
Як сталі малога камары цяці, дык ён зарумзаў.
@чабох — бух, бабух, чухвост (гукаперайманне).
Дзед бабу чабох на дно. // - А мне, дзедзька, і тут ладно.
@чалядзіна — фанабэрлівы, пыхлівы.
Чалядзіна - шастом галаву не дастаць.
(Чуецца ўспамін пра панскую чэлядзь.)
@чамергес — самагонка, напой, таннае віно.
Нейкага чамергесу выцісніць, каб вочы заліць, а спашнікі й стараюцца.
@чамярыца — самагонка, саматужка.
Адна баба напілася нейкай чамярыцы й памёрла.
@чапурыцца — прыбірацца, вымоджвацца.
Пакуль чапурылася, бульба зварылася.
@чарано — чарэнь, самае гарачае месца на сярэдзіне печы.
На чаране спіну выграіш, і ўся хвароба пройдзіць.
@чараўніцтва — чары, вядзьмоўства.
Я ня ўмею ніякага чараўніцтва, я толькі да Бога, я нічога не памагу, што твой мужык да другой ходзіць.
@чаркат — крык, гвалт, базар.
Сарокі чаркат паднялі, некага высачылі. Бабы на базары такі чаркат з нічога ўшчалі, жах.
@чарналяпка — злая (лічыцца, што ў злога сабакі чорная ляпа).
І сам, як сабака, і жонка чарналяпка, іх і злодзя баіцца.
@чаропкі — дзяўчаткі (кепліва).
Адны чаропкі ў Ляксея, каб хоць адзін ды сын.
@чарэп'е — чарапкі, цурачкі.
Буталь пабіўся, і чарэп'я ляжыць.
@часадла — грубы грэбень часаць карову, каня.
Вычасалі часадлам на вясну, аж у каровы бакі ільсняцца.
@часты — пачастункі, частаванне.
Часты там такія былі, што дасюль есці ня хочацца.
@чачотка — пакручастая бярэзіна.
З чачоткі добра тапарышча робіць, не скіпаіцца.
@чачэніць — гаварыць, слухаючы толькі сябе, трашчаць.
Сарочыха як пачне чачэніць, спыніцца ня можаць. Расчачэнілася - слова ня дась уставіць.
@чмур — балагур, зух пагаварыць, вясёлы.
З гэным чмуром са смеху памром.
@чмура — драбната.
Рыбы налавілі, такой чмуры, толькі ад ката абараніцца.
@чмыгануць — шмыгнуць.
Чмыгануў заяц у кусты, толькі бачылі яго.
@чомбар, чонбар — чабор.
І чомбар у лесі дзікі на ўзмежках. Даўней чонбару назбіраюць і заварываюць як чай.
@чоснак — часнык.
Чоснак добра ў кілбасу ўкрышыць, тады яна кілбасой пахніць.
@чохаўка — чханне.
Як напала чохаўка, нічым запыніць не магла.
@чохнуць — лінуць.
Дождж як чохнуў, здалося, што неба абваліцца.
@чубасіць — моцна ліцца.
Дождж гэтак чубасіў, аж усё ў руччы гудзела.
@чугай — апранаха з аўчыны.
Дзед бабі чугай шыіць, // А ў бабы душа ныіць...
@чулы; чулейшы — здаровы, дужы; здаравейшы.
Як бы яна ўжо была чулейшая, дык хоць бы козачку кінула на племя.
@чуні — абутак.
Нейкія чуні ўздзеў, вайлакоў не было.
@чурчом — ручаём.
Са стрэх чурчом ліецца.
@чутнейшы — гучнейшы, галаснейшы.
У лагеры песні складалі, якія чутнейшыя былі, якія не зайшліся.
@чылінда — няўмека, гультайка.
За добрым мужам і чылінда жонка.
@чысцядзь, чысцяк — чыстае месца, расцяроб.
Мала-памалу прадраліся з гушчару на чысцядзь.
@чычыліць — есці, грызці, тачыць.
Малыя так чычыляць хлеб, як тыя мышы.
@шавера, шаць — зброд.
Уся шавера зватажылася з'усюль. Адна шаць кругом, звяліся людзі.
@шавыр-шавыр — ісці, шоргаючы нагамі (гукаперайманне).
Дзед шавыр-шавыр і прыклыпаў к вечару дахаты.
@шал — вясёлы настрой, дуронасць, неадуманасць.
На яго сягоння шал напаў, ніяк ня можаць суцішыцца.
@шалах — будан.
Вышлі на баравіну - шалахі стаяць.
@шалды-валды, шавель-шавель — ісці валюхаючыся, спяшаючыся (гукаперайманне).
Яна шалды-валды (шавель-шавель) й прывалачэцца, дзе гарэлкай пахніць.
@шалманка — забягалаўка, піўніца.
У шалманкі гэты, дзе гарэлка, ходзюць піць.
@шалуды — парша.
Кошку памыць трэба, а то заводзяцца шалуды.
@шалых — шусь, нырк (гукаперайманне).
А лісіца шалых у сваю норку.
@шаля-валя — працаваць з неахвотай, ленавацца.
Кажны хочаць, каб пражыць балмаччу, ня робячы, шаля-валя, а другі, як з тапара, каторы робіць ад шчырасці.
@шамшэць — шамацець.
Сухое лісце пад нагамі шамшыць.
@шанавіты — пашанлівы, паважаны.
Шанавітаму гаспадару ўсе дзверы адчынены.
@шанасць — увага, дагляд.
Увесь свой век у шанасці зжыў. Шанась такая, як воўк кабылу шанаваў.
@шапкаваць — здымаць перад некім шапку, запабягаць.
Не варты ён таго, каб перад ім шапкавалі.
@шапортацца — ціха варушыцца, красціся.
Чую, нехта шапортаіцца ў палым лісці, аж гэта вожык.
@шапярнуць — шапнуць, падказаць цішком.
Нехта ім шапярнуў, што пачынаецца аблава.
@шарахаўка — спалох.
Напала на яго шарахаўка, што свайго ценю баяцца пачаў.
@шарахнуцца, шархануцца — варухнуцца, памкнуцца.
Тут ні ступі, ні шарахніся, як у няволі якой жывеш.
@шаргункі — бомы, званочкі.
Конь наўскапыта, а шаргункі пад дугою аж заходзяцца ад смеху.
@шароцце — рабацінне.
Увесь у шароцці - вачэй не відаць.
@шарсцень — шэршань.
Не ўцякай, дзядулька-шарсцень, // Не турбуй бабіных касцей.
@шарсцінне — поўсць.
У Максіміхі сучка ашчэніцца, яна бярэць яе ў хату, пасля ўся ў шарсцінні ходзіць.
@шарэннік — досвітак, калі неба толькі пачынае шарэць.
Устала на шарэніку, дык і ўсё паспела парабіць.
@шастак — манета пэўнай вартасці.
Сем дзён малаціла - // Шастак зарабіла. // А за тога шастака // Я купіла мужыка.
@шастаць — нікаць, усюды дападаць; яшчэ — рыцца ў рэчах; ехаць, бегчы.
Усю ночаньку па закутках шастаў. Што ты шастаіш, не шукай таго, чаго не паклала. Кабылка была мышастая, па тры вярсты за гадзіну шастала.
@шасціць — чыхвосціць, даваць прачуханца.
Як сабаку ты ні шасці, ён не зменіць паўсці.
@шасцярэнь — чалавек, у якога шэсць пальцаў, звычайна на руцэ.
Дзіва, што ейны шасцярэнь ня бедны, шасцярнёй ухопіш болі, чым пяцярнёй.
@шаты-маты — крык.
Спачатку «ласачка-ласачка», а послі падняў свае шаты-маты.
@шах-мах — на хапку, хутка, у адзін міг.
Шах-мах - і стол накрыты, усяго нагаўрана, балюйце, госці.
@шаха, шохі (мн. лік) — навес, дашак на слупах.
Лён ляжыць пад шахой, дождж яму ня страшан. Куды ні глянь - шохі ды шохі.
@шахарэнне — перапалох.
К прыезду начальства шахарэнне навялі, усіх на ногі паднялі.
@шашча — пацяруха.
Шашаль, цяпер клешч завуць, завёўся ў муцэ, ператачыў усю муку, адна шашча асталася.
@шворыцца — калупацца, капашыцца.
Шворыцца баба ў сваім трап'і.
@швэд — дрэваед, шашаль.
Швэд усю камоду патачыў.
@шкілэндзік — недалуга, шкет.
Яшчэ й шкілэндзік пад нагамі круціцца.
@шкурні, шкорні — несамавіты абутак.
Абы-якія шкурні ўсторкнуў, усё ж нага ня босая.
@шкурыць — дапякаць, чапіцца да некага.
Толькі шкурыць і шкурыць мальца, спакою яму не даець. Хто яго так ушкурыў?
@шлепаніна — мокрая, гразная дарога.
Па такой шлепаніні йсці не давядзі бог.
@шлым-шлым — цяжка йсці, цягнуць ногі (гукаперайманне).
Ідзець Апёнчыха старая, ногі шлым-шлым, а за ей Ключончыха.
@шлында, шляйка — хто шляецца без справы.
Шлында-блында, а ўсюдых паспяваіць. Шляецца шляйка, як свіння незапёртая.
@шлындаць — хадзіць, ступаць.
Старая яшчэ на нагах, троху шлындаіць.
@шляк — паласа на тканіне.
А хустка на ей уся ў пулятых шляках і спадніца шлякатая.
@шляны — валацужны, беспрытульны.
Забралі б такога шлянага ў міліцыю.
@шляпота — слата, дождж са снегам.
І дождж ідзець, і снег мяцець - шляпота. // Нашым дзявулькам жаніціся ахвота.
@шляхтаваць — выціраць боты; яшчэ — адбрываць языком, сарамаціць, лаяць.
Я свае ногі шляхтавала-шляхтавала, знала, што тут памыта. Так ужо шляхтаваў, а яму ўсё як аб сценку гарох.
@шляхтун — шляхетны, абыходлівы.
Шляхтун умеіць лёстачкі падпусціць.
@шматавата — досыць, багата.
Унучыкаў у мяне шматавата, дзякуй богу.
@шорхат — шум, варушэнне.
Пачуў гэты шорхат і стаіць да дарогі мордай.
@шпік — мозаг ў касці.
Выбі шпік, столькі яго ў касціні.
@шпыркі — так клічуць авечак.
Шпыркі, шпыркі, ідзіце папіце.
@шпэтны — хударлявы, падцягнуты, паджары.
Я ж быў шпэтненькі чалавек, цяпер ужо дык пабучнеў (патаўсцеў).
@штаба — завала, кантаваная закладзіна.
Ужо штабай заложана, таргаваць ня будуць.
(Ад нямецкага Stab — палка, кій.)
@штабы — складзеныя бярвенні.
Бярвенняў у штабах столькі, што на хату хопіць.
@штандарты — брусы, падкладзіны, на якія мосціцца падлога.
Штандарты давялі, каб падлога роўная была.
@штурнуць — разумець.
Нічога ня штурніць у гэтай справі, а з парадамі лезіць.
@штыбчыць — ісці рухава, часта ступаючы.
Во як штыбчыць да свайго сюбара, аж малання з-пад хваста свішчыць.
@штых — пласт.
Пакрылі страху кулявой саломай у адзін штых.
@шуметнік — сметнік.
На шуметніку куры капаюцца.
(Па-ўшацку смецце - шума. Цікава гучыць: не вынасіць шумы з хаты.)
@шупаўка — леташняя бульба; яшчэ — тая, што заседзелася ў дзеўках.
Шупаўкай узялася, сшупела - унутры нічога німа, толькі шупейка. І дзеўка бывае шупаўка, бо ніхто не пасватаў.
@шупець — выдаваць глухія гукі ад удару сякерай.
Гнілое бярно толькі шупіць, колькі ня бі па ім.
@шусь, шавыр — быстры рух (гукаперайманне).
Шусь пад лёд - і німа яго. Стары шавыр на печ і грэіцца.
@шуя — малеча, недалеткі.
Расступіцеся, шуя, не стапчыце мне хуя!
@шчавульнік — конскае шчаўе.
Гарод шчавульнікам парос, гаспадара німа.
@шчамель — чмель.
Пачнець кеміць, як свой шчамель ушчэміць. Што ты як той шчамель шчэмішся?
@шчамлётка — прышчэпка.
Лайно памыла, павесіла й шчамлёткамі прышчапіла, каб вецер ня знёс.
@шчоглае — дрэва, якое лёгка колецца.
Шчоглыя дровы лёгка біць.
@шчурка — мышка.
У дзіцячай песеньцы кошачка жаліцца: Сам кухар смятанку злізаў, // На мяне - кошачку сказаў, // Маніўся мне лапкі пабіць. // Чым жа я буду шчурак лавіць?
(Польскае szczur — пацук.)
@шчыбчыць — шыбаваць, часценька ступаць.
Шчыбчыць бабка, мусіць, хочаць свае гады дагнаць.
@шчыраслоў — шчыры на слова, ветлівы, спагадны.
Ён такі шчыраслоў, ад яго слова душу ласкай агортваіць.
@шчырнік, шчырун — які шчырэе для каго-небудзь, спагадае.
Душа матчына - шчырніца вечная. У шчыруна душа бяз дна.
@шчэрыцца — усміхацца.
Ты мне зубы ня шчэр (не галі).
@шыдэлак — кручок для вязання.
Як шыдэлак зручны, дык і вязанка вяжацца лёгка.
(Польскае szydełko — кручок.)
@шыркі — шырыня.
Такія шыркі, як гэты дошкі.
@шыхаць — шаптаць, наракаць паўшэптам, абурацца.
Нахахаталіся, нашыхаліся - нічога на стале не было есці. Бабы зашыхалі: «Вунь ён ідзець».
@шэды — сівы, шэры.
Ён ужо, як воўк, шэды, а ўсё кавалерыцца.
@шэжакам — вожыкам.
Валасы шэжыкам стаяць, вочы папуляў.
@шэрас — шэрань, іней.
Такі шэрас, дрэвы ўсе паабшэрасавалі.
@юга — завіруха, кудаса.
У хаце ў нас Бог жывець, а на вуліцы такая юга - свету белага не відаць.
(Украінскае юга — сухі туман, імга, мроіва.)
@юлёвы — фіялетавы.
Капу пахварбавалі ў юлёвае.
@юр — жарсць, пал.
Каму тое, каму сёе, а мне юр на ўме.
@юргіня — вяргіня.
І юргініну ўторкнула, усё ж букет весялейшы будзіць.
@юрок — ваўчок; яшчэ — юрлівы, жыгун.
Малы круціць юрок і сам, як юрок, круціцца. І гэны юрок бегаіць, як кнурок.
@юрыць — распальваць жарсць.
Калі юрыць, дык і пад хвастом гарыць.
@юхтовікі — юхтовыя боты.
Да калхозаў юхтовікі былі ў кажнага. Ён сабе юхтовікі справіў, ходзіць цяпер панам, і лёгка, і нага сухая.
@явіцца — нарадзіцца.
Ягняткі явіліся, бяры ягнёнка гадуй.
@яглівая — звяглівая, з'едлівая.
У яглівай цёткі талент на плёткі.
@ягнятнік — воўк, які палюе на ягнят.
Як панадзіўся ягнятнік, усіх ягнят перарэзаў.
(Адпаведна «спецыялізацыі» - гусятнік, жарабятнік, кабылятнік, канятнік.)
@яджгур — ёрш.
Прыдзіць пара, падпусцім і яджгура (падколка).
@ядленец — ядловец.
Ядленцу ў цяпельца кініш - дым салодкі йдзець.
@ядлівы — які смачна есца.
Сена гэта ядлівае, шкода, што малавата яго.
@ядоміна — ежа, нешта з'ежнае.
Такая ўжо доля ўдовіна, што й спагаднае слова - ядоміна.
@ядыла — выяміна ў лыжцы, чым чарэпаюць ежу.
Не бяры маю лыжку за ядыла.
@яейная — ейная.
І сама, і дачка яейная - абедзві цёпленькія былі.
@язычніца — языкатая, абгаворлівая.
У язычніцы язык не забаліць усіх абгаварыць, абсэндзіць.
@ялаваты — калючы; яшчэ — нешчаслівы.
Доля мая ялаватая, аддалі ў сяло хуяватае.
@яма — падполле, выяміна пад падлогай (можа быць абкладзеная цэглай) для захоўвання гародніны.
Зіма была такая лютая, што бульба ў ямі змёрзла.
@яндзун, яндзуха — хто шмат енчыць.
Такі яндзун, крый бог з ім жыць.
@яравыя — летнія; збажына ці яблыкі - пепінка, грапштэйн.
Антонаўку можна мачыць, яна зімняя, а яравыя яблыкі ня мочуць.
@яруха, юруха — самагонка, бражка; яшчэ — злая, кусачая.
Усе бабы хлібалі б, пілі б без краю, заліліся ў гэтай гарэлцы, наробіўшы якой ярухі. Нейкай юрухі заробіла ў дзежцы. Гэныя мушкі такія юрухі.
@ясачка — блісцінка, іскрынка.
Хусцінка ў ясачкі, ідзець маладзіца - аж сама свеціцца.
@ясік — ласкавы зварот да дзіцяці.
Ясік ты мой, дзень мой пагодлівы.
@ячменішча — поле, дзе зжалі ячмень.
Ейныя індыкі ходзюць па нашым ячменішчу, а яна й вухам не вядзець.