Парадак Казяльцовакветныя (Ranunculales), сямейства Казяльцовыя (Ranunculaceae)
Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Лесастэпавы эўрасібірскі рэліктавы від, у Беларусі знаходзіцца ў асобных лакалітэтах і астраўных месцах росту на паўночнай мяжы арэала [1]. Дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з прамастойным сцяблом вышынёй 30-40 см і некалькімі прыкаранёвымі лістамі, мякка апушаная, з кароткім карэнішчам. Ліставыя пласцінкі пяціраздзельныя, на доўгіх чаранках. Кветкі буйныя, 3-5 см у дыяметры, белыя.
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў канцы траўня - чэрвені. Цвіценне працягваецца 15-20 сутак [2, 3]. Пладаносіць у чэрвені-ліпені. Размнажаецца насеннем і вегетатыўна пры дапамозе сталонаў і каранёвых атожылкаў.
Пашырэнне. Эўразія [4]. На тэрыторыі Беларусі знойдзены ў Асіповіцкім, Астравецкім, Браслаўскім, Валожынскім, Ваўкавыскім, Веткаўскім, Віцебскім, Гомельскім, Гарадзенскім, Добрушскім, Калінкавіцкім, Карэліцкім, Лагойскім, Лоеўскім, Магілеўскім, Мазырскім, Менскім, Мядзельскім, Наваградскім, Рагачоўскім, Рэчыцкім і Слаўгарадскім раёнах.
Месцы росту. Сухія адкрытыя схілы берагоў рэк, узгоркаў і яроў, якія добра праграваюцца, узлескі і светлыя паляны сасновых, бярозавых, саснова- і ялова-бярозавых лясоў, ядлоўцавага рэдкалесся [5].
Характар росту. Расце невялікімі, часам буйнымі групамі, на абмежаваных плошчах.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Тэхнагеннае ўздзеянне пры высечцы лесу, разорванні зямель, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі (вытоптванне, зрыванне раслін), выпас жывёлы.
Культываванне. Вырошчваецца ў ЦБС АН Беларусі, батанічным садзе БДУ і ў Рэспубліканскім экалагічным цэнтры навучэнцаў у Менску. У культуры адзначаецца падаўжэнне тэрмінаў цвіцення да 25-30 дзён, назіраецца другое цвіценне ў жніўні-верасні, нярэдка павялічваюцца колькасць кветканосаў і памеры кветак [6].
Прынятыя меры аховы. Занесены ў спіс ахоўных раслін Беларусі з 1964 г. [7] і Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [4]. Ахоўваецца ў ландшафтных заказніках «Блакітныя азёры», «Мазырскія яры», батанічным заказніку «Пасынкі» і Налібоцкім паляўнічым заказніку.
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцаў росту і кантроль за станам папуляцый, арганізацыя спецыялізаваных батанічных заказнікаў у месцах масавай трапляльнасці віду, выяўленне новых месцаў росту і іх ахова, забарона збору раслін, мэтавая аптымізацыя ўмоў росту, шырокае ўвядзенне ў культуру для зберажэння генафонду мясцовых папуляцый і далейшага рассялення.
Літ.: 1. Козловская, Парфенов, 1972; 2. Бибиков, 1975; 3. Бибиков, 1985; 4. Чырвоная кніга БССР, 1981; 5. Вынаев, 1984; 6. Пашина, 1976; 7. Моисеева, 1969.
Ю.Бібікаў
