Арэшнікавая соня (Muscardinus avellanarius L., 1758)
Атрад Грызуны (Rodentia), сямейства Соневыя (Gliridae)

Статус. II катэгорыя. Рэдкі від. У Беларусі знаходзіцца на мяжы арэала, насяляе спецыфічныя біятопы, плошчы якіх змяншаюцца, што можа прывесці да знікнення віду.
Значэнне ў захаванні генафонду. Адзіны прадстаўнік роду ў фауне Беларусі. Цікавы аб'ект вывучэння спячкі ў жывёл.
Кароткае апісанне. Даўжыня цела 7,5-8 см, хваста 5,5-8 см, маса 15-28 г. Афарбоўка вохрыста-бурая, знізу з палевым адценнем.
Пашырэнне. Арэал арэшнікавай соні займае лясную частку тэрыторыі Заходняй Эўропы да Вялікабрытаніі на захадзе і Швецыі на поўначы. Сустракаецца ў Малой Азіі. У Эўропе жыве ў зоне шыракалістых і мяшаных лясоў, у лесастэпе. Паўночная мяжа сучаснага арэала віду праходзіць па паўночнай частцы Беларусі. Трапляецца соня пераважна ў паўднёвых і цэнтральных раёнах. У канцы 19 - пачатку 20 ст. яе адзначалі ў лісцевых лясах паўднёва-ўсходняй часткі краіны [1], пазней знаходзілі на тэрыторыі сучаснай Віцебскай вобласці [2, 3]. У пасляваенныя гады яе здабывалі ў Белавежскай [3] і Налібоцкай (Стаўбцоўскі раён) [4] пушчах, у 1953 і 1955 гг. - у Петрыкаўскім раёне. У 1984 г. яе адзначалі ў Лунінецкім раёне. Распаўсюджванне соні арэшнікавай не пацверджана толькі для Гарадзенскай вобласці.
Месцы пражывання. Мяшаныя ці лісцевыя лясы з падлескам з ляшчыны і ягадных кустоў. Жыве ў дуплах ці шарападобных гнёздах на галінках кустоў на вышыні 1-2 м [6]. Ахвотна займае штучныя гняздоўі для птушак. У час зімовай спячкі з надземных гнёздаў пераходзіць у сховішчы пад каранямі пнёў, паваленымі дрэвамі.
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Крайняя абмежаванасць звестак аб рэгістрацыі ці здабычы арэшнікавых сонь не дазваляе зрабіць безагаворачныя вывады пра змяненне яе колькасці. Але той факт, што на пачатку 20 стагоддзя яна была шырока вядома і што асноўныя яе знаходкі належаць да першых пасляваенных гадоў, дазваляе лічыць, што яе колькасць значна скарацілася, асабліва ў другой палове 20 ст.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Увядзенне лясных монакультур без падлеску і падросту. Павелічэнне колькасці капытных, якія інтэнсіўна пашкоджваюць падлесак і пакідаюць сонь без корму і сховішчаў.
Асаблівасці біялогіі. Вельмі рухавы звярок, спрытна лазіць па дрэвах і кустах. Актыўны пераважна ўначы і на змярканні. З траўня па жнівень прыносіць 2 прыплоды па 2-9 дзіцянят, працягласць цяжарнасці 21-28 сутак [6]. Корміцца жалудамі, арэхамі, насеннем і ягадамі лясных раслін, насякомымі, робіць запасы. Пры тэмпературы паветра 15°C і ніжэй упадае ў здранцвенне, а пры яе далейшым паніжэнні - у спячку. Зімой тэмпература цела звярка можа паніжацца да 0,2-0,5°С.
Развядзенне. Соня вядома як непатрабавальны насельнік куткоў жывой прыроды [7].
Прынятыя меры аховы. Ахоўваецца ў Белавежскай пушчы, у лясных гаспадарках, дзе праводзіцца падсадка кармавых кустоў і маладых дрэў, развешваюцца гняздоўі для птушак.
Неабходныя меры аховы. Выяўленне і ахова месцаў пражывання, стварэнне запаведных участкаў. Развешванне гняздоўяў. Папулярызацыя аховы віду.

Літ.: 1. Семенов-Тян-Шанский, 1905; 2. Сержанин, 1961; 3. Воронин, 1967; 4. Фядосаў (асаб. павед.); 5. Флинт и др., 1970; 6. Самусенко, 1985; 7. Самусенко, 1983.

Э.Самусенка, Г.Раждзественская

Паведаміць пра недакладнасьць