Атрад Грызуны (Rodentia), сямейства Соневыя (Gliridae)
Статус. IV катэгорыя. Колькасць і стан віду выклікаюць трывогу, але недахоп звестак аб пашырэнні і біялогіі не даюць магчымасці даць дакладную ацэнку яго стану.
Значэнне ў захаванні генафонду. У Беларусі адзін з 4 відаў сямейства соневыя.
Кароткае апісанне. Даўжыня цела 11-16 см, хваста 10-14 см, маса 60-140 г. Афарбоўка зверху буравата-карычневая, брушка, горла і вушы белыя, ад вока да вуха праходзіць цёмная палоса.
Пашырэнне. Захад і сярэдняя палоса Ўсходняй Эўропы да Паўднёвага Ўрала. Уся тэрыторыя Беларусі знаходзіцца ў межах арэала віду. У 1925 г. здабывалася ў Жараўскім лясніцтве ў ваколіцах Рэчыцы, у 1928 г. адзначана ў Асіповіцкім раёне як даволі звычайны від, у 1937 г. здабыта ў Бярэзінскім запаведніку [1]. Экземпляр соні садовай з ваколіц Бабруйска (не пазначана дата здабычы) захоўваецца ў заалагічнай калекцыі АН Беларусі [2]. У 1920-1930-я гады вадзілася ў Белавежскай пушчы [1], пазней лічылася рэдкай па ўсёй тэрыторыі краіны [3].
Месцы пражывання. Мяшаныя і шыракалістыя лясы з густым падлескам з ляшчыны, чаромхі, рабіны, шыпшыны. Аддае перавагу ўчасткам з дубам, ліпай, клёнам [4], у Бярэзінскім запаведніку здабывалася ў ялова-шыракалістым лесе [1]. Часта трапляецца на ўскрайках лесу, у зарослых высечках, старых гарах, садах, парках, у пабудовах паблізу лясоў [4].
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Канкрэтныя ўказанні аб рэгістрацыі соні садовай адносяцца да 20-30-х гадоў, што сведчыць аб зніжэнні яе колькасці ў 2-й палове 20 ст.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Змяненне характару лясоў. Скарачэнне характэрных месцаў пражывання. Выбарачныя высечкі дуплаватых дрэў.
Асаблівасці біялогіі. Вельмі рухавы звярок, добра перамяшчаецца як па зямлі, так і па галінах дрэў. Гнёзды робіць у дуплах, старых птушыных і вавёрчыных гнёздах, іншы раз сярод каранёў, пад паваленымі дрэвамі. Размнажаецца з траўня да верасня. Працягласць цяжарнасці 22-28 сутак. У год даюць 1-2 прыплоды [3], у кожным з якіх па 2-7 голых сляпых дзіцянят. Корміцца насеннем, ягадамі, насякомымі, малюскамі, яйкамі птушак. На зіму ўпадае ў спячку [4].
Развядзенне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Ахоўваецца ў Бярэзінскім запаведніку і Белавежскай пушчы.
Неабходныя меры аховы. Выяўленне і ахова месцаў пражывання, захаванне дуплаватых дрэў. Развешванне дуплянак. Папулярызацыя аховы віду.
Літ.: 1. Сержанин, 1961; 2. Огнев, 1948; 3. Фядосаў, 1985; 4. Флинт и др., 1970.
Э.Самусенка, Г.Раждзественская
