Атрад Совападобныя (Strigiformes), сямейства Сіпухавыя (Tytonidae)
Статус. I катэгорыя. Рэдкі аселы від.
Значэнне ў захаванні генафонду. Адзіны прадстаўнік сямейства ў фауне Галарктыкі.
Кароткае апісанне. Сава сярэдніх памераў, маса 250-355 г, даўжыня цела 33-35 см, размах крылаў 0,85-0,98 м. Спіна буравата-пясочная з падоўжнымі радамі дробных цёмных і белых крапінак, брушка белавата-вохрыстае з рэдкімі цёмнымі крапінкамі, тваравы дыск сэрцападобны, амаль белы, каля вачэй іржава-карычневы.
Пашырэнне. На ўсіх кантынентах зямнога шару, акрамя Антарктыды. У суседніх з Беларуссю дзяржавах трапляецца на Ўкраіне, у Малдове, адзінкавыя знаходкі вядомы ў межах Летувы. Па тэрыторыі Беларусі праходзіць паўднёва-заходняя мяжа арэала. На поўнач ад шыраты г. Скідаля сіпуху не знаходзілі, на поўдзень ад яе вядома ў 1904, 1928, 1929, 1950, 1951 гг. па адзінкавых знаходках дарослых птушак, гнёздаў або вывадкаў у Пінскім, Камянецкім (Белавежская пушча), Петрыкаўскім і Любанскім раёнах [1], у 1973 г. ў Жыткавіцкім [2] і Берасцейскім [3], у 1980 г. - у Наваградскім [4] раёнах.
Месцы пражывання. Паркі і насаджэнні з старымі дуплаватымі дрэвамі, пакінутыя пабудовы.
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Вельмі нізкая. Трапляюцца адзінкавыя пары.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Амаладжэнне лясоў і паркавых насаджэнняў, адсутнасць нішаў для гнездавання.
Асаблівасці біялогіі. Гнёзды ў дуплах старых ліп і ясеняў, у нішах пабудоў. У сярэдзіне траўня няпоўныя кладкі (у поўнай кладцы звычайна 4-7 яек памерамі 39,6 x 31,5 мм), у канцы чэрвеня пуховыя птушаняты ў белым убранні. Птушаняты рознаўзроставыя, што сведчыць аб пачатку наседжвання да заканчэння кладкі. Поўнасцю апераныя птушаняты трапляюцца ў пачатку жніўня [1]. У ліпені 1984 г. і кастрычніку 1986 г. вядомы залёты соў у вытворчыя і службовыя памяшканні ў Берасцейскім раёне [3].
Развядзенне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Сіпуха занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [5]. Здабыча віду ў Беларусі забаронена [6].
Неабходныя меры аховы. Выяўленне новых месцаў пражывання, вывучэнне экалогіі сіпухі, прапаганда аховы віду.
Літ.: 1. Федюшин, Долбик, 1967; 2. Клакоцкі (асаб. павед.); 3. Шокала (асаб. павед.); 4. Ямінскі (асаб. павед.); 5. Чырвоная кніга БССР, 1981; 6. Положение, 1987.
М.Долбік, Б.Ямінскі
