Атрад Ракшападобныя (Coraciiformes), сямейства Сіваваронкавыя (Coraciidae)
Статус. II катэгорыя. Рэдкі гнездавальны від. Колькасць скарачаецца.
Значэнне ў захаванні генафонду. Адзіны прадстаўнік сямейства і роду ў фауне Беларусі.
Кароткае апісанне. Памерам з голуба. Даўжыня цела 32-35 см, маса 140-160 г. Склад цела шчыльны, дзюба моцная. Агульная афарбоўка зеленавата-блакітная з яркім адлівам. На крылах і хвасце ёсць цёмна-сінія ўчасткі. Спіна глініста-карычневая. Полавы дымарфізм слаба выяўлены. Афарбоўка маладых птушак бледнаватая.
Пашырэнне. Эўразія і Паўночна-Заходняя Афрыка. Тэрыторыя Беларусі знаходзіцца ў межах арэала віду. Параўнальна нядаўна ў невялікай колькасці рэгулярна гнездавалася на поўначы краіны [1]. Найбольш пашырана на Палессі [2, 3].
Месцы пражывання. Аддае перавагу старым разрэджаным лясам паблізу рачных поймаў, каля азёр, высечак, лугоў, палёў, выганаў. Часта селіцца паблізу высакавольтавых ліній [4], у старых занядбаных парках, прысадах, гаях. Неабходныя ўмовы - наяўнасць дуплаватых дрэў.
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Сучасная колькасць невядома. Пачынаючы з 1970-х гг. ідзе прыкметная дэпрэсія колькасці, у выніку чаго ў шэрагу раёнаў, дзе сіваваронка яшчэ нядаўна была звычайнай гнездавальнай птушкай, цяпер адсутнічае. У Вілейскім раёне ў ліпені 1987 г. трапілася 1 птушка, у Валожынскім у чэрвені-ліпені 1983-1986 гг. - 4 птушкі [5]. У 1973-1975 гг. у наваколлі в. Выганішча (Івацэвіцкі раён) сіваваронка была звычайным відам, асобныя пары гнездаваліся на адлегласці 20-30 м адна ад другой. З 1982 г. ў гэтым месцы не адзначаецца [6]. Да 1978 г. ў наваколлі в. Гарадное (Столінскі раён) штогод пасля вылету маладых на дрэвах сярод сухога луга трымалася каля 100 птушак. У 1980 г. іх тут было не больш за 10-15. У апошнія гады трапляюцца адзінкавыя асобіны [7]. Аналагічнае становішча апісваецца для сумежнай Летувы [8]. Не выключана, што мае месца характэрная для гэтага віду флуктуацыя колькасці - разам з гадамі нізкай колькасці (4-5 сустрэч за лета) адзначаюцца перыяды, калі за адну экскурсію даводзілася сустракаць да дзесяці і больш птушак [9].
Асноўныя абмежавальныя фактары. Агульнае скарачэнне колькасці старых дуплаватых дрэў (асін, дубоў і інш.), забруджванне біятопаў пестыцыдамі, магчыма таксама павялічаная смяротнасць у месцах зімоўкі.
Асаблівасці біялогіі. Прылятае паміж 15 красавіка і 15 траўня. Канкрэтныя тэрміны прылёту і гнездавання залежаць ад ходу вясны і геаграфічнага месцазнаходжання мясцовасці [3]. Займае дуплы асін, дубоў, вольхаў, сосен, вербаў, радзей старых груш, яблынь, таполяў, ліп. Дуплы выкарыстоўвае некалькі гадоў запар [5, 10]. Нярэдка засяляе і штучныя гняздоўі (галачнікі). У поўных кладках, якія трапляюцца з 16 траўня па 16 чэрвеня [3, 11], 3-4 белыя, з бліскучай шкарлупінай яйкі памерамі 36,3 x 28,3 мм. Наседжвае ў асноўным самка (каля 19 сутак). Гнездавы перыяд (ад вылуплення да вылету маладых) 29-30 сутак. Вылет маладняку ў канцы чэрвеня - другой палове ліпеня [3]. Корміцца буйнымі жукамі, прамакрылымі, радзей дробнымі пазваночнымі: яшчаркамі, травянымі жабамі, землярыйкамі, мышамі. Адлятае на зімоўку (Афрыка, на поўдзень ад Сахары) у другой палове жніўня - пачатку верасня.
Развядзенне. Звестак няма. Выпадкі ўтрымання ў няволі штучна выгадаваных птушак выключна рэдкія.
Прынятыя меры аховы. Спецыяльна не прымаліся.
Неабходныя меры аховы. Захаванне на лесасеках невялікіх груп старых дуплаватых дрэў. Зніжэнне ў гнездавы перыяд фактару неспакою. Развешванне ў месцах былога гнездавання штучных гняздоўяў (дуплянак).
Літ.: 1. Дорофеев, 1970; 2. Долбик, 1959; 3. Федюшин, Долбик, 1967; 4. Ямінскі (асаб. павед.); 5. Шкляроў (асаб. павед.); 6. Дзямянчык (асаб. павед.); 7. Казулін (асаб. павед.); 8. Aleknonis, 1987; 9. Мальчевский, Пукинский, 1983; 10. Дарафееў (асаб. павед.); 11. Кузьміч (асаб. павед.).
Л.Шкляроў
