Атрад Уніяніды (Unionidae), сямейства Прэснаводныя жамчужніцы (Margaritiferidae)
Статус. I катэгорыя. Магчыма, зніклы від. Занесена ў Чырвоную кнігу СССР [1].
Значэнне ў захаванні генафонду. Галарктычны від. Адзін з 4 відаў сусветнай фауны.
Кароткае апісанне. Цела даўжынёю да 130 мм, укрыта ракавінай, утворанай дзвюма авальнымі створкамі, якія ахопліваюць цела з бакоў і звязаны на спіне эластычнай перамычкай - лігаментам. Верхавінка створкі ссунута наперад. Вонкавая паверхня створак пакрыта лініямі нарастання ракавіны, унутраная - перламутрам. У адрозненне ад малюскаў сямейства уніянід замок ракавіны мае толькі масіўныя пярэднія зубы.
Пашырэнне. Поўнач Эўропы і Амерыкі. У Беларусі да сярэдзіны 19 стагоддзя жамчужніцы трапляліся паўсюдна ў рэках паўночнай часткі, у цяперашні час не выяўлены. Магчыма наяўнасць у паўночна-ўсходніх раёнах Віцебскай вобласці (у басейне Заходняй Дзвіны) [2].
Месцы пражывання. Жыве толькі ў чыстых, багатых на кісларод праточных рэчках і ручаях. Аддае перавагу месцам з пясчаным грунтам, ахаваным ад моцнага цячэння, пазбягае жорсткай вады і забалочаных берагоў [2, 3].
Колькасць і тэндэнцыі яе змянення. Не вызначана.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Забруджванне рэк сцёкавымі водамі. Драпежніцкае вынішчэнне жамчужніц у мінулым з мэтай атрымання жэмчугу і перламутру [4].
Асаблівасці біялогіі. Палаваспеласць настае на 2-3 годзе жыцця. Плоднасць ад 300 тысяч да 3 мільёнаў яек. Апладненне і адкладванне яек у жабры малюска ў ліпені-чэрвені. Лічынкі (глахідыі) выходзяць наверх у верасні і на працягу 1-2 месяцаў паразітуюць на скуры, плаўніках і жабрах рыб (гальяна, эўрапейскага харыуса, фарэлі і інш.), потым апускаюцца на дно вадаёма і развіваюцца ў маладога малюска. Растуць вельмі марудна, да 10 гадоў дасягаюць 6 см, затым штогодны прырост каля 1 мм. Жэмчуг высокай якасці атрымліваецца праз 30-40 гадоў жыцця [4, 5]. Агульная працягласць жыцця 50-60, іншы раз 100-120 гадоў.
Развядзенне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [6].
Неабходныя меры аховы. Забарона ўсіх відаў гаспадарчай дзейнасці, якая прыводзіць да забруджвання вадаёмаў на вадазборах рэк, дзе жывуць жамчужніцы. Арганізацыя рачных заказнікаў.
Літ.: 1. Красная книга СССР, 1984; 2. Властов, 1934; 3. Жадин, 1952; 4. Зорина, 1972; 5. Жизнь животных, т. 2, 1968; 6. Чырвоная кніга БССР, 1981.
В.Вежнавец
