Парадак Дзярэзы (Lycopodiales), сямейства Баранцовыя (Huperziaceae)
Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Галарктычны арктабарэальны від, які ў Беларусі знаходзіцца паблізу паўднёвай мяжы арэала. Лекавая расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая вечназялёная расліна з узыходнымі аблісцелымі сцёбламі вышынёй 10-20 см і кароткім карэнішчам. Сцябло дыхатамічна галінастае. Лісце цвёрдае вузкаланцэтнае суцэльнакрайняе або каля верхавінкі слабазубчастае, прыціснутае або злёгку адагнутае, размешчана спіралямі накшталт чарапіцы. Спарангіі жаўтаватыя, размешчаны па аднаму ў пазухах спарафілаў некалькі ніжэй верхавінкі сцябла.
Асаблівасці біялогіі. Спараносіць у ліпені. Размнажэнне споравае і вегетатыўнае. За год адрастае на 2-3 мм.
Пашырэнне. Лясная і лесатундравая зоны абоіх паўшар'яў, Каўказ, горы Сярэдняй Азіі, Грэнландыя. У Беларусі вядомы звыш 50 месцазнаходжанняў, пераважна ў паўночных, заходніх і цэнтральных раёнах, на поўдні - рэдкі, у паўднёва-ўсходняй частцы тэрыторыі адсутнічае [1, 2].
Месцы росту. Яловыя, шыракаліста-яловыя, ясене-чорнаальховыя і чорнаальховыя лясы.
Характар росту. Расце асобнымі курцінамі і невялікімі групамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Высечка лесу, асушэнне зямель, вытоптванне і бескантрольная нарыхтоўка раслін.
Культываванне. Не культывуецца.
Прынятыя меры аховы. Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [3]. Ахоўваецца ў Белавежскай пушчы, Бярэзінскім запаведніку і некаторых дзяржаўных заказніках, створаны спецыялізаваныя батанічныя заказнікі мясцовага значэння.
Неабходныя меры аховы. Кантроль за станам папуляцый, забарона нарыхтовак як лекавай сыравіны.
Літ.: 1. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 2. Козловская, Парфенов, 1972; 3. Чырвоная кніга БССР, 1981.
Н.Казлоўская
