Парадак Каменяломнікакветныя (Saxifragales), сямейства Каменяломнікавыя (Saxifragaceae)
Статус. II катэгорыя. Рэдкі від, колькасць якога хутка скарачаецца.
Значэнне ў захаванні генафонду. Цыркумпалярны арктаальпійскі рэліктавы від, які знаходзіцца ў Беларусі ў асобных лакалітэтах на паўднёвай мяжы арэала [1, 2]. Дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з прамастойным сцяблом (адзіночнае або іх некалькі) вышынёй 10-15 (20) см і доўгімі аблісцелымі паўзучымі парасткамі, зрэдку ўтварае невялікія дзярнінкі. Сцябло ў верхняй частцы апушанае адтапыранымі рыжаватымі валаскамі. Лісце светла-зялёнае, голае, падоўжна-ланцэтнае, сядзячае, ніжняе - у разетцы. Кветкі ярка-жоўтыя з аранжавымі плямкамі і 2 бародавачкамі (нектарнікамі) каля асновы, па 1-4 на верхавінцы сцябла. Плод - 2-гнёздавая каробачка [3].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў ліпені-жніўні, пладаносіць у жніўні-верасні. Размнажаецца насеннем.
Пашырэнне. Эўразія (арктычная і субарктычная зоны Эўропы і Сібіры, заходнія і паўночна-заходнія раёны лясной зоны), Паўночная Амерыка (арктычныя і горныя раёны) [3, 4]. На тэрыторыі Беларусі раней расла ў Аршанскім, Бярозаўскім, Брагінскім, Быхаўскім, Горацкім, Лепельскім, Магілеўскім, Менскім, Нясвіжскім, Рагачоўскім і Сенненскім раёнах [5-7]. У апошнія гады адзначалася толькі ў Лепельскім раёне - на тэрыторыі Бярэзінскага запаведніка [7].
Месцы росту. Пераходныя асаковыя і асакова-гіпнавыя балоты, забалочаныя бярозавыя і саснова-бярозавыя лясы.
Характар росту. Расце невялікімі групамі і адзінкавымі экземплярамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Асушальная меліярацыя і гаспадарчая трансфармацыя забалочаных зямель, касьба.
Культываванне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [8]. Ахоўваецца ў Бярэзінскім запаведніку.
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцаў росту і кантроль за станам папуляцый, арганізацыя спецыялізаваных батанічных заказнікаў, выяўленне новых месцаў росту і іх ахова, выпрабаванне ў культуры, штучнае рассяленне ў прыроднае асяроддзе.
Літ.: 1. Козловская, Парфенов, 1972; 2. Парфенов, 1980; 3. Лозина-Лозинская, 1939; 4. Толмачев, Мартыненко, 1976; 5. Флора БССР, т. 2, 1949; 6. Пачоский, 1897; 7. Даныя гербарыяў ІЭБ АН Беларусі і БДУ; 8. Чырвоная кніга БССР, 1981.
Т.Сауткіна
