Парадак Залознікакветныя (Scrophulariales), сямейства Трыпутнікавыя (Plantaginaceae)
Статус. II катэгорыя. Выключна рэдкі від, колькасць якога хутка скарачаецца.
Значэнне ў захаванні генафонду. Атлантычна-эўрапейскі рэліктавы від, які знаходзіцца ў Беларусі ў ізаляваным лакалітэце за паўднёва-ўсходняй мяжой арэала [1].
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 2-15 см з укарочаным сцяблом і карэнішчам з прыдатачнымі каранямі і паўзучымі сталонападобнымі парасткамі. Лісце ў прыкаранёвай разетцы, вузкае (2-2,5 мм), мясістае, лінейнае або лінейна-шылападобнае. Кветкі аднаполыя: тычынкавыя (1, рэдка 2) на ножках даўжынёй 2-9 см, з 4 чашалісцікамі, шырокатрубчастымі, плевачнымі, белаватымі вяночкамі і 4 тычынкамі на доўгіх (у 5-6 разоў даўжэй вяночка) ніцях; песцікавыя (1-8) сядзяць у пазухах трохвугольна-ланцэтных прыкветнікаў каля асновы або ў сярэдняй частцы ножкі тычынкавай кветкі, чашалісцікі падобны на прыкветнікі, вяночак з 3 [4] кароткімі неаднолькавымі долямі, песцік з доўгім слупком. Плод - аднанасенны карычневы арэшак [2-4].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў траўні-верасні, пладаносіць у жніўні-верасні. Размнажэнне насеннае і вегетатыўнае. У азёрах на поўначы краіны, асабліва на глыбіні 30-80 см, звычайна не цвіце, размнажаецца сталонападобнымі парасткамі. Ветраапыляльная расліна, цвіце над вадой, аднак бутоны тычынкавых і песцікавых кветак развіваюцца пад вадой [2-4]. Ва ўмовах наземнай паўзаліваемай культуры развіваюцца ў канцы траўня - чэрвені двухполыя кветкі (замест тычынкавых), а ў ліпені і жніўні - тычынкавыя. Чэрвеньскія двухполыя кветкі звычайна бясплодныя [5].
Пашырэнне. Сярэдняя і Атлантычная Эўропа, Скандынавія, заходняе Міжземнамор'е [4]. У Беларусі знойдзена ў воз. Свіцязь Наваградскага раёна [6-8]. Раней адзначалася ў воз. Калдычаўскае ў Баранавіцкім раёне [9].
Месцы росту. Прыбярэжныя зоны азёр да глыбіні 2,5 м, сырыя берагі азёр і рэк.
Характар росту. Утварае значныя зараснікі, радзей расце адзіночнымі экземплярамі або невялікімі групамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Забруджванне вадаёмаў, пашкоджанне раслін сеткамі пры лоўлі рыбы, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі.
Культываванне. Не культывуецца.
Прынятыя меры аховы. Ахоўваецца ў заказніку «Свіцязянскі».
Неабходныя меры аховы. Рэвізія месцазнаходжання ў воз. Калдычаўскае, кантроль за станам папуляцыі, пошук новых месцаў росту, рассяленне ў прыродныя экатопы.
Літ.: 1. Jasnowski, 1967; 2. Флора СССР, т. 23, 1958; 3. Флора Ленинградской области, т. 4, 1965; 4. Флора Европейской части СССР, т. 5, 1981; 5. Вислоух, 1930; 6. Даныя гербарыя ІЭБ АН Беларусі; 7. Вынаеў (асаб. павед.); 8. Eichwald, 1830; 9. Пачоский, 1899.
Г.Вынаеў
