Парадак Каменяломнікакветныя (Saxifragales), сямейства Каменяломнікавыя (Saxifragaceae)
Статус. III катэгорыя. Вельмі рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Атлантычна-эўрапейскі рэліктавы від, які знаходзіцца ў Беларусі ў асобных лакалітэтах за паўднёва-ўсходняй мяжой арэала [1]. Дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая шурпата-залозіста-валасістая расліна з кветаносным парасткам вышынёй 15-50 см і разеткай доўгачаранковага прыкаранёвага акругла-ныркападобнага, па краі гародчатага лісця, каля асновы якога знаходзяцца «цыбулінкі». Сцябловае лісце з клінападобнай асновай і больш вузкімі і вострымі лапасцямі. Кветкі белыя або жаўтаватыя, сабраны ў шчыткападобна-мяцёлчатае суквецце. Плод - сухая авальная каробачка [2].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў траўні-чэрвені, пладаносіць у чэрвені-ліпені. Размнажэнне насеннае і вегетатыўнае («цыбулінкамі»).
Пашырэнне. Скандынавія, Сярэдняя і Атлантычная Эўропа, Заходняе Міжземнамор'е, Паўночная Афрыка (Марока) [2]. На тэрыторыі Беларусі раней адзначаўся [3-5] у Белавежскай пушчы, наваколлі Горадні, Наваградка, Слоніма, Карэліч, Магілева і Воршы. Сучаснымі даследваннямі пацвярджаецца факт яго росту ў Карэліцкім, Наваградскім, Слонімскім і Стаўбцоўскім раёнах [5].
Месцы росту. Расце на сырых і мезафітных лугах у поймах рэк, у ярах.
Характар росту. Трапляецца невялікімі групамі і адзіночнымі экземплярамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Асушальная меліярацыя і гаспадарчая трансфармацыя забалочаных зямель, касьба, выпас жывёлы, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі.
Культываванне. Звестак няма.
Прынятыя меры аховы. Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [6].
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцаў росту і кантроль за станам папуляцый, арганізацыя спецыялізаваных батанічных заказнікаў, выяўленне новых месцаў росту і іх ахова, забарона антрапагенных уздзеянняў на месцы росту, выпрабаванне ў культуры, штучнае рассяленне ў прыродныя экатопы.
Літ.: 1. Козловская, Парфенов, 1972; 2. Флора СССР, т. 9, 1939; 3. Флора БССР, т. 2, 1949; 4. Пачоский, 1897; 5. Даныя гербарыяў ІЭБ АН Беларусі, Батанічнага інстытута імя Камарова і БДУ.
Т.Сауткіна
