Парадак Бабовакветныя (Fabales), сямейства Бабовыя (Fabaceae)
Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Эўразійскі падтаежны і лесастэпавы рэліктавы від, які знаходзіцца ў Беларусі ў асобных лакалітэтах і астраўных месцах росту на значным аддаленні ад паўночнай мяжы арэала [1]. Каштоўная кармавая расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая шаравата-зялёная травяністая расліна з вузкакрылым сцяблом вышынёй 50-100 см, якое чапляецца з дапамогай ліставых вусікаў. Лісце парна-перыстаскладанае, з буйнымі прыліснікамі і 4-6 парамі яйкападобных або прадаўгавата-авальных лісцікаў даўжынёй 5-6 см і шырынёй 1-3 см. Кветкі чырванавата-ліловыя ў кароткіх густых пазушных гронках з 8-20 кветак. Зубцы чашачкі неаднолькавыя - 3 верхнія карацейшыя за 2 ніжнія. Флаг вяночка з сеткай цёмных жылак, акругла-эліптычны; лодачка сагнутая пад прамым вуглом. Плод - прадаўгавата-лінейны завостраны на канцы струк даўжынёй 4-5 см і шырынёй 0,4-0,5 см. Насенне шарападобнае, бурае [1-4].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў чэрвені-ліпені, пладаносіць у ліпені-жніўні. Размнажэнне, відаць, насеннае і вегетатыўнае.
Пашырэнне. Сярэдняя Эўропа, Сярэдняя і Цэнтральная Азія [4]. У Беларусі адзначана ў Асіповіцкім, Лагойскім, Лоеўскім і Менскім раёнах [5, 6].
Месцы росту. Лісцевыя, сасновыя і шыракалістыя лясы, хмызнякі на схілах узгоркаў. Аддае перавагу ўзлескам і іншым адкрытым месцам, багатым карбанатным глебам.
Характар росту. Расце невялікімі, часам даволі буйнымі групамі і асобнымі экземплярамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Тэхнагеннае ўздзеянне пры высечцы лесу, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі (вытоптванне, зрыванне раслін), гаспадарчая трансфармацыя зямель.
Культываванне. Вырошчваецца ў батанічным садзе БДУ.
Прынятыя меры аховы. Ахоўваецца ў батанічным заказніку «Чырванашвабскі».
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцазнаходжанняў і кантроль за станам папуляцый, арганізацыя спецыялізаваных батанічных заказнікаў, забарона пазначаных відаў антрапагеннага ўздзеяння на месцы росту віду, абмежаванне рэкрэацыйных нагрузак, выяўленне новых месцаў росту, увядзенне ў культуру.
Літ.: 1. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 2. Флора СССР, т. 13, 1947; 3. Флора БССР, т. 3, 1952; 4. Флора Европейской части СССР, т. 6, 1987; 5. Даныя гербарыяў БДУ і МДУ імя Ламаносава; 6. Сауткина, Зубкевич, 1975.
Г.Зубкевіч
