Гідрыла кальчаковая (Hydrilla verticillata (L. fil.) Royle., 1839)
Парадак Жабнікакветныя (Hydrocharitales), сямейства Жабнікавыя (Hydrocharitaceae)

Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Гемікасмапалітны рэліктавы, магчыма, заносны натуралізаваны палеатрапічны від монатыпічнага трапічнага роду, які ў Беларусі знаходзіцца ў асобных лакалітэтах і астраўных участках росту на мяжы эўрапейскага фрагмента арэала [1, 2]. Дэкаратыўная расліна, добры корм для рыб і вадаплаўных птушак [3]. Месцазнаходжанні ў Беларусі з'яўляюцца найбольш паўночнымі і паўночна-ўсходнімі ў Эўропе.
Кароткае апісанне. Шматгадовая, паглыбленая ў ваду двухдомная расліна (знешне нагадвае эладэю), з тонкім доўгім галінастым сцяблом даўжынёй ад 15 см да 3 м. Міжвузеллі падоўжныя, галіны рэдкія. Лісце лінейнае, ланцэтападобнае, эліптычнае або яйкападобнае, па 3-8 у кальчаках, з вострай верхавінкай, па краі востра пілавата-зубчастае; у пазухах лісця па 2 махрыста-зубчастыя лускавінкі. Кветкі дробныя, адзіночныя, раздзельнаполыя. Чашачка з 3 зеленавата-бурых лісцікаў. Тычынкавыя кветкі зеленавата-белыя, песцікавыя - белавата-плевачныя. Плод - ягадападобны [4-6].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце рэдка, у чэрвені-ліпені, пладаносіць у жніўні-верасні. Размнажэнне, у асноўным, вегетатыўнае: зімуючымі вегетатыўнымі пупышкамі (турыёнамі). Тычынкавыя кветкі нярэдка ўсплываюць, перамяшчаюцца ветрам і плынню па вадаёму, што садзейнічае перакрыжаванаму апыленню.
Пашырэнне. Эўразія, Мадагаскар, Аўстралія [4, 5, 7]. У Беларусі знойдзена ў азёрах Віцебскай вобласці: Бешанковіцкі (воз. Каранёва), Браслаўскі (воз. Дрывяты), Віцебскі (азёры Лосвіда, Сосна), Гарадоцкі (азёры Белае, Чорнае, Езярышча), Полацкі (азёры Сітна, Няклея), Расонскі (азёры Нешчарда, Доўгае, Страдань, Валоба), Ушацкі (воз. Крывое), Шумілінскі (воз. Сосна) раёны [8-11].
Месцы росту. Азёры, пераважна мезатрофныя, з сярэдняй ступенню мінералізацыі вады, на пясчаных і глеістых грунтах на глыбіні 150-200 см.
Характар росту. Утварае зараснікі або расце адзіночнымі экземплярамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Забруджванне і эўтрафікацыя азёр, змяненне іх гідрахімічных умоў, празмерныя рэкрэацыйныя і гаспадарча-эксплуатацыйныя (здабыча сапрапелю, лоўля рыбы сеткамі і інш.) нагрузкі.
Культываванне. Вырошчваецца аматарамі-акварыумістамі [3].
Прынятыя меры аховы. Занесена ў спіс ахоўных раслін Беларусі з 1964 г. [12]. Ахоўваецца ў азёрных заказніках «Крывое», «Сосна» [10].
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцазнаходжанняў, кантроль за станам папуляцый, арганізацыя батанічных і гідралагічных (азёрных) заказнікаў ва ўсіх выяўленых месцазнаходжаннях, пошук новых месцаў росту, увядзенне ў аквакультуру, рассяленне ў прыродныя экатопы.

Літ.: 1. Козловская, Парфенов, 1972; 2. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 3. Жданов, 1987; 4. Флора СССР, т. 1, 1934; 5. Флора Европейской части СССР, т. 4, 1979; 6. Определитель растений Белоруссии, 1967; 7. Доброхотова, Ролдугин, 1982; 8. Даныя гербарыяў ІЭБ АН Беларусі і БДУ; 9. Мартыненко, 1971; 10. Федотов, Мартыненко, 1982; 11. Курловіч (асаб. павед.); 12. Моисеева, 1967.

П.Парфёнаў

Паведаміць пра недакладнасьць