Парадак Наядакветныя (Najadales), сямейства Наядавыя (Najadaceae)
Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных плошчах.
Значэнне ў захаванні генафонду. Барэальна-галарктычны рэліктавы від, які ў Беларусі знаходзіцца ў асобных лакалітэтах на паўднёва-ўсходняй мяжы эўрапейскага фрагмента арэала [1]. Дэкаратыўная водная расліна, прыдатная для аквакультуры.
Кароткае апісанне. Аднагадовая, пагружаная ў ваду цёмна-зялёная расліна з доўгімі (10-60 см) парасткамі. Лісце лінейнае, па краях буйнавыемчатазубчастае. Похвы лісця з 1-2 добра прыкметнымі шырокімі зубцамі. Кветкі раздзельнаполыя, двухдомныя. Тычынкавыя кветкі з адной тычынкай, двухлопасцевым калякветнікам і пакрывалам, песцікавыя - без іх. Плод шырокаэліпсаідальны [1-3].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў ліпені-жніўні, пладаносіць у канцы жніўня - пачатку верасня. Размнажэнне насеннае. Апыленне адбываецца пад вадой [2, 3].
Пашырэнне. Эўразія [2-4]. У Беларусі месцы росту ў Віцебскім (воз. Лосвіда), Лепельскім (воз. Вогзіна) і Шумілінскім (воз. Сосна) раёнах [5-7].
Месцы росту. Слабаэўтрофныя азёры з чыстай сярэднемінералізаванай вадой на глыбіні 200-250 см на пясчана-галечным грунце сярод шыракалістых рдзестаў [5, 6].
Характар росту. Расце групамі, часам утварае чыстыя зараснікі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Забруджванне і эўтрафікацыя азёр, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі, пашкоджванне зараснікаў пры лоўлі рыбы сеткамі.
Культываванне. Не культывуецца.
Прынятыя меры аховы. Ахоўваецца ў азёрным заказніку «Сосна». Занесена ў спіс ахоўных раслін Беларусі з 1964 г. [8].
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцазнаходжанняў, кантроль за станам папуляцый, пошук новых месцаў росту, забарона або абмежаванне пазначаных відаў антрапагенных уздзеянняў, увядзенне ў аквакультуру, штучнае развядзенне і рассяленне ў прыродныя вадаёмы.
Літ.: 1. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 2. Флора СССР, т. 1, 1934; 3. Флора Европейской части СССР, т. 4, 1979; 4. Доброхотова, Ролдугин, Доброхотова, 1982; 5. Мартыненко, 1970; 6. Мартыненко, 1976; 7.Даныя гербарыя ІЭБ АН Беларусі; 8. Моисеева, 1967.
П.Парфёнаў
