Тайнік сэрцападобны (Listera cordata (L.) R. Br., 1813)
Парадак Ятрышнікакветныя (Orchidales), сямейства Ятрышнікавыя (Orchidaceae)

Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Цыркумпалярны барэальна-таежны акіянічны рэліктавы від, які ў Беларусі знаходзіцца ў асобных лакалітэтах на паўднёва-ўсходняй мяжы эўрапейскага фрагмента арэала [1, 2]. Меданосная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з паўзучым карэнішчам і тонкім, у верхняй частцы залозістаапушаным сцяблом вышынёй 6-15 (30) см з 2 дробнымі, сядзячымі, трохвугольна-яйкападобнымі, з сэрцападобнай асновай, амаль супраціўнымі лістамі даўжынёй 1-3 см. У ніжняй частцы сцябло ўкрыта 1-2 бураватымі похвамі. Прыкветнікі дробныя, яйкападобныя. Кветкі дробныя, зеленавата-фіялетавыя, сабраны па 4-12 у рэдкую гронку. Губа без шпорца, прадаўгаватая, рассечана да сярэдзіны на 2 вузкаланцэтныя лопасці. Плод - сухая каробачка [3-5].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў чэрвені-ліпені, пладаносіць у ліпені-жніўні. Размнажэнне вегетатыўнае і насеннае.
Пашырэнне. Эўразія, Паўночная Амерыка [5]. У Беларусі знойдзены ў Асіповіцкім, Верхнядзвінскім, Валожынскім, Гарадоцкім, Жыткавіцкім, Іўеўскім, Лепельскім, Пастаўскім, Пружанскім і Расонскім раёнах [6-9]. Раней адзначаўся ў наваколлі в. Рудня Гарадоцкага і р. Свіла Глыбоцкага раёнаў [10, 11].
Месцы росту. Сырыя і забалочаныя хвойныя лясы, імшыстыя балоты, забалочаныя даліны рэк і ручаёў.
Характар росту. Расце асобнымі экземплярамі і невялікімі групамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Высечка лясоў, гаспадарчая трансфармацыя зямель, гідрамеліярацыя і водапаніжэнне.
Культываванне. Не культывуецца.
Прынятыя меры аховы. Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [8]. Ахоўваецца ў Бярэзінскім і Прыпяцкім запаведніках, Белавежскай і Налібоцкай пушчах, батанічным заказніку мясцовага значэння «Вялікія Швакшты».
Неабходныя меры аховы. Рэвізія вядомых месцазнаходжанняў, кантроль за станам папуляцый, арганізацыя батанічных і гідралагічных (балотных) заказнікаў ва ўсіх месцах росту, якія не ахоўваюцца, пошук новых месцаў росту, рассяленне ў прыродныя экатопы.

Літ.: 1. Козловская, Парфенов, 1972; 2. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 3. Флора СССР, т. 4, 1935; 4. Флора БССР, т. 1, 1949; 5. Флора Европейской части СССР, т. 2, 1976; 6. Даныя гербарыяў ІЭБ АН Беларусі, БДУ і Віцебскага педінстытута; 7. Николаева, Зефиров, 1971; 8. Флора Налибокской пущи, 1980; 9. Михайловская, 1958; 10. Палянская, 1931; 11. Mowszowicz, 1937; 12. Чырвоная кніга БССР, 1981.

І.Швец

Паведаміць пра недакладнасьць