Парадак Ятрышнікакветныя (Orchidales), сямейства Ятрышнікавыя (Orchidaceae)
Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, колькасць якога скарачаецца.
Значэнне ў захаванні генафонду. Эўразійскі таежны рэліктавы від, які ў Беларусі знаходзіцца паблізу паўднёвай мяжы арэала [1]. Дэкаратыўная расліна.
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з шарападобнымі белаватымі клубнямі. Сцябло вышынёй 10-20 см, тонкае, рабрыстае, пры аснове 2 няроўныя лісты, вышэй 1-3 дробныя, вузкаланцэтныя лісцікі. Кветкі фіялетава-ружовыя, іншы раз белыя, сабраны па 6-24 у аднабаковы рэдкі колас. Губа трохлопасцевая, з больш шырэйшай і даўжэйшай сярэдняй лопасцю, шпорац сагнуты і скіраваны наперад, на канцы шарападобны [2].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў чэрвені-ліпені. Размнажаецца насеннем.
Пашырэнне. Эўразія [2]. У Беларусі трапляецца ў Баранавіцкім, Браслаўскім, Буда-Кашалёўскім, Гарадзенскім, Лагойскім, Магілеўскім, Мазырскім, Менскім, Наваградскім, Пружанскім і Свіслацкім (Белавежская пушча), Слаўгарадскім, Слонімскім і Чэрыкаўскім раёнах [3-6].
Месцы росту. Саснякі кусцікава-зеленамшыстыя, часцей на ўзгорыстай мясцовасці [1].
Характар росту. Трапляецца невялікімі групамі і адзінкавымі экземплярамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Змяненне ўмоў росту пад уздзеяннем гаспадарчага асваення лясоў, збор квітучых раслін, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі.
Культываванне. Не культывуецца.
Прынятыя меры аховы. Занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [1]. Ахоўваецца ў Белавежскай пушчы.
Неабходныя меры аховы. Арганізацыя батанічных заказнікаў на вядомых месцах росту, кантроль за станам папуляцый, выяўленне новых месцаў росту.
Літ.: 1. Чырвоная кніга БССР, 1981; 2. Флора Европейской части СССР, т. 2, 1976; 3. Николаева, Зефиров, 1971; 4. Пачоский, 1900; 5. Флора БССР, т. 1, 1949; 6. Палянская, 1931.
І.Швец
