Асака ценявая (Carex umbrosa Host, 1801)
Парадак Асакакветныя (Cyperales), сямейства Асаковыя (Cyperaceae)

Статус. III катэгорыя. Рэдкі від, які трапляецца ў невялікай колькасці на абмежаваных тэрыторыях.
Значэнне ў захаванні генафонду. Сярэднеэўрапейскі горны рэліктавы від, які ў Беларусі знаходзіцца ў асобных лакалітэтах на ўсходняй мяжы арэала [1].
Кароткае апісанне. Шматгадовая травяністая расліна з шматлікімі прамастойнымі сцёбламі вышынёй 25-40 см, пакрытымі ў ніжняй частцы светла-шаравата-бурымі, моцна валакніста расшчэпленымі похвамі адмерлага лісця. Ліставыя пласцінкі 2-3 мм шырынёй, амаль роўныя сцёблам. Суквецце з 2-3 каласкоў: верхні каласок мужчынскі, светлы, ланцэта-булавападобны; ніжнія - жаночыя, з каштанава-бурымі лускавінкамі, на вельмі кароткіх ножках. Мяшэчкі апушаныя, жаўтавата-зялёныя, прадаўгавата-зваротнаяйкападобныя [2].
Асаблівасці біялогіі. Цвіце ў канцы красавіка - пачатку траўня, пладаносіць у чэрвені. Размнажэнне пераважна насеннае, радзей вегетатыўнае.
Пашырэнне. Горныя раёны Сярэдняй і Атлантычнай Эўропы, Міжземнамор'е [2]. У Беларусі месцазнаходжанні сканцэнтраваны пераважна на Палессі - Драгічынскі, Іванаўскі, Пінскі, Жыткавіцкі і Мазырскі раёны, а таксама вядомы ў Пухавіцкім і Гарадзенскім раёнах [3]. Раней адзначалася ў Брагінскім, Слуцкім і Горацкім раёнах [4].
Месцы росту. Сухадольныя лугі, схілы, сухія светлыя лісцевыя лясы і лясныя паляны, хмызнякі.
Характар росту. Расце невялікімі групамі.
Асноўныя абмежавальныя фактары. Гаспадарчая трансфармацыя зямель, перавыпас жывёлы, празмерныя рэкрэацыйныя нагрузкі.
Культываванне. Вырошчваецца ў Рэспубліканскім экалагічным цэнтры навучэнцаў у Менску.
Прынятыя меры аховы. Занесена ў Чырвоную кнігу СССР з 1978 г. [5, 6] і Чырвоную кнігу Беларусі з 1981 г. [7]. Ахоўваецца ў Прыпяцкім запаведніку, батанічных заказніках мясцовага значэння «Веленскі» і «Стрэльскі».
Неабходныя меры аховы. Кантроль за станам папуляцый, арганізацыя ва ўсіх вядомых месцазнаходжаннях батанічных заказнікаў, пошук новых месцаў росту, рассяленне ў прыродныя экатопы.

Літ.: 1. Редкие и исчезающие виды..., 1987; 2. Флора Европейской части СССР, т. 2, 1978; 3. Даныя гербарыя ІЭБ АН Беларусі; 4. Пачоский, 1900; 5. Красная книга СССР, 1987; 6. Красная книга СССР, 1985; 7. Чырвоная кніга БССР, 1981.

Л.Сімановіч

Паведаміць пра недакладнасьць