Вузкая, з кволымі пальчыкамі рука яе, якую Леанід трымаў у сваёй руцэ, была халодная і бязважкая (І.Мележ). Яго [Алеся] падводзяць да бацькі, а той працягвае вялікую, павольную руку і кладзе яе на астрыжаную галоўку (Я.Брыль). Глаша ўзяла яго [коніка], пасадзіла на сваю дзіўна вузкую руку (А.Адамовіч). Чэсік апусціў сваю доўгую руку, устаў і бойка загаварыў (Я.Брыль). І граната Дужай кінута рукой (П.Панчанка). І не паспеў Сяргей зрабіць і аднаго руху, як на яго ззаду навалілася нечае, як дуб, крэпкае цела, і жалезныя рукі, як абцугі, здушылі плечы... (Я.Колас). Да працы час, браты! Ніхто няхай не смее Магутную руку бяссільна апускаць (К.Буйло). Мы з году ў год мазольнымі рукамі Кавалі зброю моцную сваю (М.Танк). А каласы шапочуць... Як бы, здаецца, хочуць Падзяку перадаць Зямлі і цёплым ліўням, і сонцу, і вятрам, А перш за ўсё — руплівым Мазолістым рукам (Н.Гілевіч). Сякера лёгка, з нейкай радасцю, лётала ў моцнай руцэ (В.Карамазаў). Людзі змаркатнелі, самі сабой апусціліся долу іх натруджаныя рукі (В.Быкаў). Усё тут жыве ягонай [Волатавай] безнадзейна-разгульнай воляй, на ўсім пячатка ягонай цяжкай, невымернай сілы рукі (М.Стральцоў). Спрытна мільгае вясло ў яе [Аўгініных] пругкіх руках (Я.Колас). Малодшая Свіцязянка і вельмі добра ведала сабе цану, і разам з тым была нявінна маладзенькая з выгляду, з пяшчотна маленькай рукой (Я.Брыль). Маленькая... смачна цмокнула губкамі, паглядзела на траву і працягнула ўніз смешна маленькую ручку (Я.Брыль). І яго [Мікалаева] рука асцярожна лягла ёй [Ганне] на плечы. Шырокая, гарачая (Б.Сачанка). Ды вось у вачах маіх паяўляецца яна [мама], жывая, з добрымі, задуменна-пяшчотнымі вачыма,... з агрубелымі ад несканчонай працы рукамі (В.Жуковіч). Калі застанецца апошняя куля ў маім парабелуме І ворагі крыкнуць: “Здавайся, адрэзалі ўсе мы шляхі!” — Я сцісну мацней рукаятку рукой агрубелаю І ўспомню, як клёны дрыжаць ад рыданняў глухіх (П.Панчанка). Панна Рузя часцей за ўсё стаіць каля белай кафлянай грубкі, залажыўшы назад сухія, бяскроўныя рукі з пярсцёнкамі (Я.Брыль). Чорная тэлефонная трубка, на якую Алесь адвёў позірк з падлогі, дрыжала разам з сухой і валасатай старэчай рукой (Я.Брыль). Мне вельмі прыемна сустрэцца з даўнім знаёмым, паціснуць яго вузлаватую і шурпатую, як карага, руку, — нібы набіраючы сілы (Я.Брыль). Рука..., шурпатая, моцная, жылаватая і цягавітая,... нібы зараджала яго [Мікалая] заўсёды энергіяй (Я.Сіпакоў). Раптам Міронаў твар яшчэ больш хмурнее і перасмыкаецца, сухія, жылістыя рукі пачынаюць дробна і часта калаціцца (Б.Сачанка). Каласы нахіляюцца, пільна прыслухоўваюцца да глухога шуму. Туліцца-ціснецца ў пяшчоце галоўка да галоўкі, а жняя душыць заскарузлай, патрэсканай, мазалістай рукой цэлае племя жытніх каласоў (З.Бядуля). Неакрэплай рукой сціскалі вінтоўкі, Ідучы ў раздарожжы дваццатых гадоў (А.Звонак). Ішла бабуля. У руках нядужых Быў сукаваты грушавы кіёк (Н.Гілевіч). У тую ноч пастукалі ў шыбіну ад двара неяк надта ціха — нямоглай рукой ці асцерагаючыся (І.Пташнікаў). Заўсёды з удзячнасцю ўспамінаў парэпаныя бацькавы рукі, якія цярпліва вадзілі мяне па старонках першай чытанкі (К.Кірэенка). І рукі твае спрацаваныя, рукі ласкавыя На грудзях — як два перавяслы на полі жніва (Н.Мацяш). — Мама!.. Мама!.. — шапчу і старэнькія рукі цалую (К.Кірэенка). Чалавек... устаў і падаў цераз стол Шпакевічу трохі кашчавую руку (І.Чыгрынаў). І рукі матчыны худыя, Што ўчарнелі ад зямлі, Упершыню мяне за шыю З такой пяшчотай абнялі (С.Грахоўскі).
2. Пра колер, стан рук (гарачыя, халодныя і інш.): беласнежныя, белыя, смуглявыя сінія, чорныя, чырвоныя, шэрыя; гарачыя, цёплыя анямелыя, аслабелыя, ватныя, дрыготкія, дрыжачыя, здзервянелыя, здранцвелыя, ззяблыя, знябытыя, набрынялыя, нязвыкла непаслухмяныя, пакрэплыя (разм.), прапахлыя зеллем, стамлёныя, халодныя.
Ноч фіранку зняла беласнежнай рукой (П.Трус). Данік глядзіць на белую, маленькую руку настаўніцы (Я.Брыль). Чатыры гармонікі гралі разлуку, Чатыры салдаткі смуглявыя рукі Ў тузе заламалі (П.Панчанка). Дзядзька стаяў, згорбіўшыся, каля воза, дарма стараўся сагрэць у рукавах мокрага палапленага кажуха набрынялыя, сінія рукі (Я.Брыль). У кузаве было холадна; яны [Таня і Ратнікаў], стоячы на каленях ля самай кабіны, дзяржалі адно аднаго за чырвоныя, пакрэплыя на ветры рукі (І.Пташнікаў). Валошка доўга не зводзіў вачэй з матчыных рук: шэрыя ад вечнай работы, яны за апошнія гады ўсохлі (В.Карамазаў). Лаві губамі пругкі вецер мая І абдымі асмужаны прастор, Твая рука гарачая трымае Сцяблінку, што дацягнецца да зор (С.Грахоўскі). Больш як праз пяцьдзесят гадоў адчуваю цёплыя настаўнікавы рукі (Ф.Янкоўскі). Анямелыя рукі мужчыны гудзелі і ўздрыгвалі (Я.Брыль). Збіраючы ўсю сілу, якая яшчэ засталася ў аслабелых, нязвыкла непаслухмяных руках,... Зыбін дапоўз да ратоўнага гушчару (І.Мележ). Дрыготкімі рукамі ён [Алесь] адарваў краечак канверта, выняў знаёмы, родны, як хлеб маленства, лісток са сшытка... (Я.Брыль). Дрыжачаю рукою абапёрся Сцяпан Касцевіч на парэнчу, каб падняцца па сходах на высокі ганак (П.Пестрак). Здзервянелай рукой гладзіў Ігнат яе плечы (А.Кудравец). Рукі і ногі нязграбныя, ватныя, паколвае па ўсёй скуры, асабліва па спіне (А.Адамовіч). І нясмела падыходзіць да дзвярэй старая, Мокры клунак загарнула Хусткаю старою. Асцярожна — стукае у дзверы Ззяблаю рукою (Я.Колас). Але мільёны нас, жывых, Знябытых рук не склалі, Яшчэ ў шынелях франтавых Мы на работу сталі (П.Глебка). Я гляджу ў яе [матчыны] вочы, што свецяцца шчасцем, Гладжу рукі сухія, Прапахлыя зеллем... (Н.Гілевіч). Узняўшы ўгору стамлёныя рукі, Паскідалі, застыўшы без руху, Тапалі залатыя маністы (А.Звонак). Ён [бацька] нават пагладзіў мяне па галаве сваёй халоднаю... рукою (В.Жуковіч).
3. Пра ўмелыя, здольныя, працавітыя рукі: быстракрылыя, быстрыя, залатыя (нар.-паэт.), здатныя, здольныя, лоўкія, майстэрскія, нястомныя, працавітыя, руплівыя, рупныя, спеўныя (аўт.), спрытныя, удалыя, умелыя.
Па клавішах — з мінуўшчыны ў сягоння — Разлёт цыбатых быстракрылых рук (П.Макаль). Пісьмовы стол, на зялёным сукне якога, як на траве, адпачывалі быстрыя і нястомныя рукі, што тут вось, пры дапамозе гусінага пяра ўвекавечылі на паперы “Тамань” (Я.Брыль). Не аднаго мастака ведаю і я. У іх рукі залатыя, вочы бачаць, рукі працу любяць... (Ф.Янкоўскі). Пад здатнай рукой, што зламала ўсе церні, Узрасло над падмуркам калгаснае зерне (К.Кірэенка). Як па струнах смык, бывала, ручка здольная вяла: Добра гэтак скрыпка грала І звінела і гула (Я.Колас). Гэта восень майстэрскай рукою Тчэ з туманаў сівыя палотны (А.Звонак). Вось зніжацца над Прагаю сталі І ледзь толькі ступілі на брук. Колькі з кветкамі нас прывітала Працавітых, мазолістых рук! (М.Танк). Дзень добры, Беларусь, Народная дзяржава, Зямля руплівых рук, Радзіма слаўных спраў (А.Звонак). Слава рупным рукам чалавека! (К.Кірэенка). Устань, Купала! Звонкіх струн Краніся спеўнаю рукою (К.Буйло). Маленькая спрытная рука жняі пайшла па каласах, і пяшчотныя дотыкі іх разбудзілі ў душы пачуццё светлай, харошай палёгкі... (Я.Брыль).
4. Пра рукі, якія выражаюць рысы характару чалавека, яго фізічны і душэўны стан; ацэнка рук (рукі): адданыя, асцярожныя, бязлітасна добрыя (аўт.), відушчыя, дбайныя, дбалыя, добрыя, заўзятыя, зграбныя, клапатлівыя, ласкавыя, людскія, мілыя, мужныя, надзейныя, прачуленыя (аўт.), пяшчотныя, разумныя, родныя, рухавыя, смелыя, сумленныя, сяброўскія, так мала ў жыцці цалаваныя (аўт.), трапяткія, трывожныя, турботныя, упэўненыя, цвёрдыя, цнатлівыя, чулыя, чыстыя, шчаслівыя, шчодрыя, шчырыя бязглуздыя, бязлітасныя, варожыя, гнеўныя, жорсткія, заграбастыя, зайздросныя, захопніцкія, злачынныя, лядачыя, назойлівыя, нахабныя, нядбалыя, нясмелыя, няўмелыя, нячулыя, паганыя, прагныя, разгубленыя, сарамлівыя, сляпыя, суровыя, учэпістыя, чорныя, чужыя.
Праз тысячы адданых рук перадаваліся снарады (А.Зарыцкі). Асцярожныя моцныя рукі прытулілі дзяўчынку да гімнасцёркі (В.Гарбук). Яна [дзяўчына] схапіла і сціснула правую Ганніну далонь — вузкую, моцную і бязлітасна добрую руку хірурга (Я.Брыль). Я зведаў, шлях прайшоўшы свой Расчараванняў цёмнай пушчай: Дабро — абняць рукой сляпой, Бяда — караць рукой відушчай (У.Някляеў). Якой была прырода шчодрай, якою мудраю была, калі рукою дбайнай, добрай так многа аднаму дала (В.Жуковіч). На шчаслівай зямлі З лёгкай і дбалай рукі Будуць спорна расці Маладыя дубкі (П.Броўка). Яна, ручка, Усё-такі пралезла ў дупло, як ён там матлашыўся, дзяцел, і пішчаў, і як яго тая ручка, заўзятая і дастаткова моцная, выцягнула на свет (Я.Брыль). Спадае зашчапка з крука, Мільгае зграбная рука (Я.Колас). У сярэдзіне ж доміка было чыста, утульна, і на ўсім ляжалі сляды клапатлівых Кірыных рук (У.Карпаў). Грукачыце, дзяўчаткі, абцасамі тонкімі, Каб... пачулі ваш стук, І бярыце вы шчасце залатымі пярсцёнкамі Толькі з родных, сумленных і ласкавых рук (П.Панчанка). І пакланіся, чалавеча, вадзіцы і тым нібы рукам-далоням, з якіх бяжыць яна, спяшаецца па чыстым пясочку. Тыя нібы рукі-далоні зрабілі добрыя, людскія і разумныя рукі (Ф.Янкоўскі). Ну, а калі праз сто разлук, Праз сто смярцей вайны, Да мілых, незабытых рук Не вернуцца яны, — У тым няма віны мужчын (Г.Бураўкін). Ты [Мінай] мужныя рукі і сэрца Народу аддаў (Я.Колас). Рукі ў старога надзейныя, цвёрдыя, — многа зямлі перавярнулі за свой век (Я.Брыль). “А маці, маці... Колькі ў ёй пяшчоты чалавечай!” — І ён прачуленай рукой абняў яе за плечы... (А.Бялевіч). Працягнеш пяшчотныя рукі да вуснаў засмяглых маіх (С.Грахоўскі). Рукі хірурга заўсёды вельмі чыстыя, дужыя і рухавыя, як у піяніста (С.Грахоўскі). Ва ўсім відаць клапатлівую дзявоцкую руку (Р.Мурашка). Дзвіна, Дзвіна! Табой зачараваны, Стаю і бачу, як вядуць чаўны У доўгі шлях да сонечнага рання Рукамі смелымі твае сыны (А.Звонак). Падзяліся ж даўнім сваім болем, Вось табе — сяброўская рука (В.Зуёнак). Свае худыя, так мала ў жыцці цалаваныя рукі яна [маці] трымала мазалямі да мазалёў (Я.Брыль). І коннік трымае трывожнай рукой Нагана халодную сталь (А.Звонак). Турботных рук патрэбна многа ўсюды, Каб зняць праклятае кляймо вайны (Я.Колас). Я сеў на прызбе пад старою ліпай, Трымаючы малога хлапчука На дужых І ўпэўненых руках (П.Панчанка). Хоня падаў Хадосьцы халодную цвёрдую руку (І.Мележ). Нязведаным шляхам я вас [дачок] аддам — І бальшакам, і пакручастым сцежкам. Цнатлівым і назойлівым рукам, Сяброўскім і падманлівым усмешкам (Г.Каржанеўская). Дзе ты, дзяўчына, Якая хацела Прынесці шчасце ў кожны дом, Далонямі рук сваіх чулых і смелых Прыкрыць сэрца маткі, Як шчытом? (М.Танк). Тыя беды зведаны дарэшты, і нязвыкла ўспыхнула шчака, — страшна мне натрапіць там на нешта, што вяла [у пісьмах] шчаслівая рука (Р.Баравікова). На белым іскрыстым снезе ляжалі пчолы, быццам хто іх пасеяў знарок шчодраю рукою (Б.Сачанка). Чыя бязглуздая рука На твар твой Сыпле бруд, грабе... Даруй, рака (П.Броўка). Маці Нікаса Белаяніса Цяжка пісаць гэты ліст, калі словы, Як порах, гараць, Калі гнеўная сёння Шукае рука Не пяра, а гранаты І сталі штыка (М.Танк). Нібы хто дакрануўся жорсткімі рукамі да тых васковых шчок і назаўсёды пакінуў на іх гэтыя ўпадзіны-яміны (М.Лынькоў). Няхай натоміцца Яначка, лягчэй будзе ўзяць тады яго Грамабою сваімі заграбастымі рукамі (К.Крапіва). Як жа так магло здарыцца, што Трапіў гэты агонь у злачынныя рукі... (М.Танк). [Сымон] нават не заплача, Толькі галаву прыгне, А яго рука лядача Неспадзеўна штурхане (Я.Колас). Даючы ў нядбалыя рукі Івана Цераха чуллівага ўвішнага Уюна, дзядзька Арцём... яшчэ раз напомніў — чаму, па чыёй віне такі вось ладны конь дарма прастойвае ў гарачы час (Я.Брыль). І ён [Даніла] нясмелаю рукою Адводзіць веснічкі (Я.Колас). Няўмелыя хадзілі рукі Па клавішах то ўніз, то ўверх, І ўскалашмачаныя гукі Будзілі часта ўвесь паверх (С.Грахоўскі). Як браў грошы пан вяльможны Рукою паганай, Кроў блішчала на дукатах... (Я.Купала). [Ганніна] рука, гарачая, разгубленая, паспешліва адказала на поціск (І.Мележ). Вось ён, Алесь, зноў насваволіў... А маці нагадзілася з поля і сваёю суровай, моцнай рукой адлупцавала яго як след (Я.Брыль). Малання... прывычна захапіла жылаватымі, учэпістымі рукамі жменю спелых шапатлівых сцяблін, падрэзала іх сярпом (І.Мележ).
* Дзіва-рукі, крылы-рукі, рукі-ручаняты.
Вось прыйшоў ён да цябе, разбярка, той крышталь і мутны і няяркі, Каб заззяць у пераліўным руху, Праз твае прайшоўшы дзіва-рукі (А.Звонак). [Дзяўчына] прабегла тры-чатыры крокі І крылы-рукі развяла (Н.Гілевіч). Пахнуць ручкі-ручаняты ветрам, краскамі, зямлёй (В.Жуковіч).
