Створана на падставе:
Элемэнтарная матэматыка (Арытмэтыка, Альгэбра, Геомэтрыя, Трыгономэтрыя, Асновы Аналітычнай Геомэтрыі і Вышэйшага Аналізу). Менск: Інбелкульт, 1922.
Прадмова
Выходзячая ў сьвет «Беларуская тэрмінолёгія элемэнтарнай матэматыкі» зьяўляецца вынікам працы Матэматычнай Сэкцыі Беларускай Навукова-Тэрмінолёгічнай Камісіі, утворанай у лютым 1921 году, і Прыродазнаўчага Аддзелу Інстытуту Беларускае Культуры (з пачатку 1922 году).
Праца гэтая вялася ў наступным парадку: кожны з членаў Матэм. Сэкцыі браў на сябе апрацаваньне ў чатырох мовах (расейскай, польскай, украінскай і беларускай) тэрмінолёгіі пэўнай галіны матэматыкі і свой проект падаваў на разгляд Матэм. Сэкцыі. Прынятая Сэкцыяй тэрмінолёгія канчаткова зацьверджвалася агульным сходам Нав.-Тэрм. Камісіі, а ў Інстытуце Беларускай Культуры - агульным сходам Прыродазнаўчага Аддзелу.
У аснову матэматычнай тэрмінолёгіі паложаны словы, істнуючыя ў жывой народнай мове, як астача, бок, велічыня, вышыня, вылічыць, даўжыня, дуга, кірунак, лік і г.д. Але, дзякуючы абстрактнасьці матэматычных разуменьняў, такіх чыстых тэрмінаў народная мова мае надта мала. Дзеля гэтага прыходзілася або ўтвараць нэолёгізмы, або браць чужаземныя тэрміны. Нэолёгізмы ўтвараліся выключна на аснове істнуючых у жывой мове слоў, згодна з унутраным сэнсам данага тэрміну і з законамі беларускае мовы. Такім чынам, зьявіліся тэрміны: прастора, ступень, уяўны, дасьледаваньне, адмоўны, простакутнік і г.д.
У тых выпадках, калі ў народнай мове ня было адпаведных слоў, або калі ўтвораныя нэолёгізмы былі вельмі штучныя, або, урэшце, калі даныя тэрміны прынялі ўжо інтэрнацыянальную ахварбоўку, - прыймаліся чужаземныя тэрміны, як, напрыклад: гомотэтыя, інтэрполяцыя, дыфэрэнцыял, інтэграл, факторыял, модуль і г.д.
У некаторых выпадках (як компроміс пры асабліва спрэчных тэрмінах) прыймаліся па два тэрміны: чужаземны і беларускі (нэолёгізм). Такім чынам зьявіліся: аксіома і пэўнік, дырэктрысы і кіраўніцы, дыскрымінант і адрозьнік, сымэтрыя і суразьмернасьць і г.д.
Часам у слоўніку сустрачаюцца па два беларускія тэрміны на адзін расейскі. Гэта бывае тады, калі расейскі тэрмін можа ўжывацца ў двох розных сэнсах (напрыклад, расейскае «заключение» можна разумець у сэнсе «заключэньня», як трэцяй часткі ўсяго разважаньня, і ў сэнсе «вываду», як выніку з разважаньня).
Па ўсіх галінах матэматыкі (арытмэтыка, альгэбра, геомэтрыя, трыгономэтрыя, аналітычная геомэтрыя і вышэйшы аналіз) аўтарамі было запрапанована больш за 2 тысячы тэрмінаў; посьле падвойнага фільтру (сэкцыі і агульнага сходу) было прынята да 1200 тэрмінаў.
Пры тэхнічнай апрацоўцы данага слоўніка гэты лік быў скарочаны да 900.
Апрацаваньне тэрмінолёгіі паасобных галін матэматыкі належыць:
- па арытмэтыцы - Л.Більдзюкевічу і Ф.Бураку,
- па геомэтрыі і трыгономэтрыі - Ф.Бураку,
- па альгэбры, аналітычнай геомэтрыі і вышэйшаму аналізу - А.Круталевічу.
Сэкрэтар Прыродазнаўчага Аддзелу Інстытуту Беларускай Культуры А.Круталевіч.
Менск, сьнежань, 1922.
