Дзікі Аляксандар (25.03.1928, в. Кузьмічы Мядзельскага р-ну Менскай вобл. - 19.06.1993, пахаваны ў Полацку), удзельнік Пастаўскай групы падпольнай моладзевай арганізацыі Саюз Беларускіх Патрыётаў (СБП).

У часы нямецкай акупацыі скончыў сямігадовую школу ў Слабадзе на Мядзельшчыне, пасьля вызваленьня Беларусі паступіў вучыцца ў Пастаўскую пэдагагічную навучальню. Татальная русіфікацыя, якая праводзілася ў навучальні прысланымі з усходу настаўнікамі, выклікала пратэст нацыянальна ўсьвядомленага яшчэ ў слабадзкой школе Аляксандра, і ён далучыўся да падпольнай патрыятычнай арганізацыі навучэнцаў, якая пазьней аб'ядналася з аналягічнай арганізацыяй навучальні Глыбокага ў «Саюз Беларускіх Патрыётаў». У ноч на 07.02.1947 А.Дзікі разам зь першай групай пастаўскіх падпольшчыкаў быў арыштаваны. Утрымліваўся першыя тры дні ў вязьніцы ў Паставах, дзе зь яго безупыннымі допытамі і катаваньнямі выбівалі прызнаньні. Затым вязьняў з Пастаў і Глыбокага перавезьлі ў Менск, дзе допыты доўжыліся чатыры месяцы.

На судзе па справе СБП, які адбыўся ў чэрвені 1947, Аляксандар Дзікі атрымаў 10 гадоў зьняволеньня і 5 гадоў пазбаўленьня правоў. У жніўні яго пераводзяць у лягер «Краснае ўрочышча» на паўднёва-ўсходняй ускраіне сталіцы, зьняволеныя якога працавалі на будаўніцтве Менскага аўтазаводу. У адной брыгадзе з А.Дзікім знаходзіўся і Л.Бялевіч. Залівалі бэтонам катлаваны. Вясной наступнага году абодвух юнакоў разам з тысячамі іншых зьняволеных вывозяць зь Беларусі на поўнач Комі АССР. У канцлягеры апынулася пяць сяброў СБП, а таксама шмат падпольшчыкаў са слонімскай «Чайкі». Патрыёты стараліся трымацца разам, падтрымліваючы адзін другога. Аднак зьнясільваючая праца ў вугальнай шахце і дрэннае харчаваньне рабілі сваё, і ў канцы 1951 Аляксандар захварэў на сухоты і быў адпраўлены ў лягерны сангарадок. Моцны малады арганізм перамог хваробу, гэтаму спрыяла і дапамога сяброў. Пасьля выздараўленьня А.Дзікі быў накіраваны на іншую шахту, дзе працаваў да вызваленьня са зьняволеньня ў лістападзе 1954. Але і пасьля вызваленьня зварот на Бацькаўшчыну быў заказаны. Працаваў усё на той жа шахце «Заходняя», мэханікам, затым начальнікам участка. Начальства некалькі разоў спрабавала звольніць былога «палітычнага» з кіруючай пасады, ды не знаходзіла на замену іншага спэцыяліста з такімі ж здольнасьцямі і працавітасьцю.

Там жа на поўначы жаніўся, пайшлі дзеці. Але душа ірвалася ў Беларусь. Як толькі выйшаў на пэнсію, вярнуўся на Бацькаўшчыну і пасяліўся ў старажытным Полацку. У горадзе і ў іншых мясьцінах Віцебшчыны да гэтага ўжо пасяліліся некаторыя іншыя паплечнікі па пастаўска-глыбоцкім падпольлі, каму пашчасьціла перажыць канцлягеры. У Полацку дачакаў абвяшчэньня беларускай незалежнасьці і дня, калі над Домам Ураду ў Менску залунаў бел-чырвона-белы сьцяг, а Пагоня зноў сталася дзяржаўным гербам. Тая Пагоня, перад выявай якой на лістку вучнёўскага сшытка ён прысягаў на вернасьць ідэалам Беларускага Адраджэньня. У пачатку лета 1992 Аляксандар Дзікі захварэў на невылечную хваробу. За месяц да сьмерці папрасіў, каб на будучым яго надмагільлі напісалі словы: «Хай сьняцца сны аб Беларусі...».

Кр.: 1. Успаміны Антона Бялевіча і жонкі А.Дзікага Эмілі Дзікай.

Літ.: 2. Гарт. З успамінаў пра Саюз Беларускіх Патрыётаў. Мн., 1997. С. 18, 19, 165-168, 171, 173, 174, 183-185, 251, 252, 340.

Міхась Чарняўскі

Паведаміць пра недакладнасьць