без, прыназ. з Р. Спалучэнне з прыназ. без выражае аб'ектныя, азначальныя і акалічнасныя адносіны.

I. АБ'ЕКТНЫЯ АДНОСІНЫ.

1. Ужываецца пры ўказанні на тое, што дзеянне адбываецца пры адсутнасці, без удзелу каго-, чаго-н. Працаваць без машын.Найбольш складаная і адказная частка работы зроблена без Міхася (Я.Брыль).

2. Адпавядае словам: акрамя, за выключэннем, не лічачы. Ганна хутчэй зачыніла дзверы за сабой - і без таго маркотна, хоць ты плач (І.Мележ).

II. АЗНАЧАЛЬНЫЯ АДНОСІНЫ.

3. Ужываецца ў апісанні прадмета (з'явы, паняцця) пры ўказанні на адсутнасць у ім часовай або пастаяннай прыметы, выражанай назоўнікам роднага склону. Лес без канца і краю. Работа без прымусу.А што гэта за даліна ды без рэха, а зялёная ляшчына без арэхаў, ручаіна без жывой крутой вадзіцы, лугавіна без духмянай медуніцы (М.Танк).

4. Пры словах, якія абазначаюць меру або колькасць, указвае, колькі не хапае да поўнай меры. Без чвэрці гадзіна. Без малога год. Кілаграм без дзесяці грамаў.Роўна без дваццаці восем вечара... пачуўся громкі голас (Я.Колас).

III. АКАЛІЧНАСНЫЯ АДНОСІНЫ.

5. У злучэнні з некаторымі назоўнікамі ўтварае прыслоўныя спалучэнні, якія выражаюць спосаб дзеяння і іншыя акалічнасці. Завянуць без пары. Сохнуць без вады. Прабіцца без шуму.Мікалай Патапавіч... даваў парады хоць і без ахвоты, але шчыра (А.Кулакоўскі).

Без дай рады, без дай прычыны - без прычыны. Дзівіла яго [каня] толькі адно: чаму гэта гаспадары без дай прычыны ўздумалі прагульвацца на ім у лес, ды яшчэ ў такую познюю пару? (К.Крапіва).
Без жартаў - на самай справе, сур'ёзна.
Без ліку, без меры - вельмі шмат.
Не без гэтага - і гэта бывае.
Не без таго - бывае і так.
Не без (чаго) - тое, што і з чым-н., але з меншай ступенню сцверджання. Не без прычыны страшна зрабілася Міхасю: былі яны якраз недалёка ад Кірылавай магілы (Я.Колас).

Паведаміць пра недакладнасьць