Філістовіч Янка (14.01.1926 (паводле пашпарту), в. Паняцічы Маладэчанскае воласьці Вялейскага павету Віленскага ваяводзтва (цяпер Вялейскі р-н Менскай вобл.) - 1952), актыўны ўдзельнік беларускага нацыянальна-вызвольнага руху, удзельнік Амэрыканскага дэсанту 09.09.1951, кіраўнік узброенай антысавецкай групы на Маладэчаншчыне ў 1951-1952 (гл. Філістовіча група). Маленства Ф. прайшло пад уплывам польскай нацыянальнай палітыкі ў дачыненьні Заходняй Беларусі. «Нашыя людзі ад страты сваёй незалежнасьці гадаваліся без сваёй школы або на чужых сьметніках», - кажа Ф. [1, 9]. Пад час другой сусьветнай вайны, увосень 1943, Ф. быў мабілізаваны ў 13-ы Беларускі батальён (Вялейка, Менск); перад прыходам Чырвонай Арміі эміграваў у Нямеччыну. У жніўні 1944 вайсковая частка, дзе служыў Ф., была накіраваная ў Італію і там да студзеня 1945 брала ўдзел у баёх супраць англа-амэрыканскіх войскаў. У лютым 1945 за спробу перайсьці да чэскіх партызанаў Ф. быў адпраўлены ў турму г. Паддубіца, скуль быў вызвалены 08.05.1945.

Па сканчэньні вайны Ф. перабраўся ў Францыю. Вывучаў гісторыю ў Сарбоне (Францыя) і Лювэнскім (Бэльгія) унівэрсытэце. Выдаваў часопіс «Моладзь», быў адным зь лідэраў Беларускай Незалежніцкай Арганізацыі Моладзі ў Францыі (утвораная на зьезьдзе 26.03.1949). З 11.03.1951 - сябра Рады Беларускай Народнай Рэспублікі, упаўнаважаны прадстаўнік ураду БНР.

Ф. браў удзел у Амэрыканскім дэсанце 09.09.1951. Праз сваяка Пятра Кушаля Ф. удалося наладзіць сувязь з групай С.Мікуліча, якая складалася з 5 чалавек і дзейнічала на тэрыторыі Ільлянскага р-ну з 1949. Неўзабаве Ф. узначаліў гэтую групу.

05.09.1952 апэратыўна-ваенізаванай групай МГБ БССР была праведзеная апэрацыя па ліквідацыі групы Філістовіча. Ф. удалося ўцячы і ён меркаваў перайсьці мяжу з Польшчай, але 09.09.1952 быў схоплены ў выніку здрады: жыхар вёскі Ярмолічы Маладэчанскай вобл., у якога Ф. шукаў прытулку, падмяшаў у гарбату моцнае снатворнае. Непрытомнага Ф. арыштавала група мясцовае ўправы МГБ.

Ф. быў прысуджаны ваенным трыбуналам Беларускай Вайсковай Акругі да сьмяротнага пакараньня. Супраць сваякоў Ф. і тых, хто дапамагаў Ф. у ягонай дзейнасьці, былі праведзеныя рэпрэсіі. У 1952 Ф. быў расстраляны.

Літ.: 1. Аляксандар Лукашук. Філістовіч. Вяртаньне нацыяналіста Менск, 1997; 2. І.Валахановіч. Барацьба вакол ідэі «беларускай незалежнай дзяржавы» (другая палова 40-х - пачатак 50-х гг.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1999, № 1. С. 58-62.

Юрась Думбляўскас

Паведаміць пра недакладнасьць