ё, ПНЗ 26; Шсл.; Ксл.; Нсл. 150; Прыдруйск, Брасл., Плц., Лепл.; Гайна Лагойск, ёсьць, Ар.; ПН 36 Гсл.; Шсл., ёсьцека, Ар.; ПНЗ. 26; Шсл. — есть, 3-е лицо единств. ч. наст. времени; употребляют для всех лиц единств. и мн. числа. — есть.
У каго няма, а ў мяне ё. Нсл. Бацька ё дома? Асінаўка Беш. (Ксл.). Добра затаўчы капусту - чужыя людзі ё. Сьцяпанавічы Беш. (Ксл.). Ё тут аб чым казаць. Ст. Жаруць яблыкі, балазе шмат сёлета ё іх. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.). Ё каго біць, ды няма каму. Послов. Забалоцьце Сьміл. (Шсл.). Казаць ё што, ды слухаць няма чаго. Послов. Ст. Ён і пытае: «Няма тут Чарнышлвага?» Ё! хадзем, я табе пакажу. Дзяніскавічы НЗ. (Шэйн, II, 162). На ўсё на сьвеце ё свой час. Блус: Рэч старавойта (Могилевск. губ. ведомости 1862 г., Карскі, I, 92). Ё часіна, ё скрытна, весяліся грамада! Купала: Адвечная песьня. Ці ў цябе табака ё? - Але, ё! Кокатава Імсьц. (Бяльсл.). У мяне ё шмат грошы. Слаўнае Імсьц. (Тм.). Ёсьць у мяне бацька й матка. Сохана Імсьц. (Бяльсл.). Цяпер рэдка ўжо носяць пістоны, але ж ёсьць. Палуж Краснап. (Бяльсл.). Ці ёсьць у вас чорныя гузікі? - Ёсьць. Навашоўкі, Расьн. (Тм.).

ёвінны -ная -нае, прилаг. к ёўня, НК: Очерки, 273. овинный.
Ёвінная печ. НК: Очерки, 273.

ёд, ёду, предл. ёдзе, м. — йод.

ёдахорма -мы -ме, ж. — йодоформ.

ёдка, нареч. — больно от холода; морозно. Гсл.; БНсл.
На дварэ дужа ёдка, напрані кажух. Маластоўка Краснап. (Бяльсл.).

ёкат -ату, предл. -аце, м. — пронзительный вой, вопль, Гсл. пронзительный стон. Нсл. 150.
Ёкат які падняў. Нсл. Ёкату на ўсю хату. Нсл. См. якат.

ёлапень (ёлупень, Варсл.; Бяльсл.) -пня, предл. и зват. -пню; мн. ч., род. -пняў, м.
1. еловый пень.
2. остолоп, БНсл; Іг. непонятливый человек. Варсл.
Ах, ты ёлупень стары (баба лае дзеда). Варсл. Ёлапень нейкі і пра мяне пачынае плесьці нябыліцы. Танк (Конадні, V-VІ, 88). См. воталапень. Або ты зробіш, як людзі, ёлупень безгаловы. Высокі Бор, Краснап. (Бяльсл.).

ёлка, нареч. — горьковато.
Ёлка ў роце. Нсл. 151.

ёлкасьць -ці, ж. — горькость, горьковатость (о масле, сале, С.) Ксл.
На мой смак, у гэтым масьле ёсьць ёлкасьць: нясьвежае яно. Лешчынка Імсьц. (Бяльсл.). Ёлкасьць ужо ё ў сале. Сянно (Ксл.). У масьле чутна ёлкасьць. Нсл. 151.

ёлкі -кая -кае — от порчи получивший горький вкус, Нсл. 151. прогорклый, горьковатый (о сале, масле, С.) Шсл.; Ар.
Ёлкі сыр. Нсл. Нсл. Сала ёлкае, аж нельга есьці. Ст. Ёлкі здор. Ст. Ёлкае масла. Ст.
Уменьш. ялкавы — горьковатый, оставляющий неприятный вкус на языке, Нсл. 150. немного горьковатый, менее «ёлкі» (о сале, масле). Ар.
Ялкавага масла купіў. Нсл. Ялкавае масла на вясельлю было. Альшанка Чаш. (Ксл.).
Нареч. ялкава — (немного, С.) горьковато. Нсл. 150.
Масла ялкава аддаець. Нсл. У роце ялкава. Нсл.

ёлкнуць -ну -неш -не, несоверш. — горкнуть (о масле, сале, С.) Ар.; Марчонкі Сур. (Ксл.), портиться во вкусе, горкнуть. Нсл. 151.
Нашто ў цябе сыр ёлкне, непасолены. Нсл.

ёлуп -па, предл -пу, зват. -пе, бранное, м.
1. человек молодой с выпученными глазами. Нсл. 151.
Ад гэтага ёлупа нійдзе нічога не схаваеш. Нсл.
2. дурак, Бяльсл., человек, имеющий глупый взгляд, Нсл. 151., остолоп, олух. Гсл.; Шсл.
Куды ты, ёлупе, глядзіш? Нсл. Што ты зрабіў, ёлупе? Ёлуп ты сьляпы, куды ты прэшся? Парадзіна Імсьц. Ах ты ёлуп! злаяў ён (вучыцель) Хомку за яго адказ. Гарэцкі: Песьні, 49.
Уменьш. ёлупак -пка, предл. и зват. -пку — ребёнок с выпученными, быстрыми или глуповатыми глазами; слово ругательное. Нсл. 151.
Вон ідзі, ёлупку! Нсл.
ёлупачак -чка, предл. и зват. -чку, уменьш. к ёлупак. Нсл. 151.
Ёлупачак гадуецца. Нсл.
ёлупчык -ыка, предл. и зват. -ыку, уменьш. к ёлупак. Нсл.
3. идиот.

ёлупень, — см. под ёлапень.

ёлупіць -плю -піш -пе, несоверш., перех. — вылупливать глаза, пальцами отворачивая нижние веки, по шалости. Нсл. 151.
Нашто ты ёлупіш вочы! Нсл.

ёлуплівы -вая -вае,
1. выпученный, говорится о глазах. Нсл. 151.
Ёлуплівыя мае вочы. Нсл.
2. глуповатый, хлопающий глазами. Нсл. 151.
Хлапец ёлуплівы.

ём, ему, предл. ёме, м. — количество, запас; то, что имеется; уйма. Гсл.
У гэтым лесе ём птушак. Гсл.

ёмістасьць -ці, ж. — вместимость, вместительность, Гсл. ёмкость.

ёмісты -тая -тае — вместительный, Нсл. 151; Ксл. ёмкий.
Ёмісты мяшэчак - пудоў зь дзесяць убгаю. Лужасна Куз. (Ксл.). Дорад ёмісты, усё ўлезе. Нсл.

ёмка, нареч.
1. ловко, Ксл.; Гсл. метко, сильно. Нсл. 151; БНсл.
Ёмка йдзець машына. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). Ёмка выцяў, лучыў. Нсл. Ёмка сьцебануў бізуном. Тм. Бераг адхоны, можна ёмка спусьціцца. Юрсл. Ёмка кідаў ён шубнём. Дзьве Душы, 38.
2. проворно. Шсл.
Хоць стары конь, але яшчэ ёмка бяжыць. Ст.
3. звонко. Гсл. Ср. ёмкі 3.
4. удачно (? С.) Гсл.
5. хорошо. Ксл.
Бярозавыя дровы гараць ёмка. Сініцына Віц. (Ксл.).
6. удобно. Шсл.; БНсл.; Бяльсл.
Няёмка неяк у руках дзяржаць: выкручуецца. Залачова Імсьц. (Бяльсл.). Во, гэтак ёмка сядзець. Ст. На зборні ёй было ня ёмка, а ў другім месцу пабаіцца. Ц. Гартны: Сок Цаліны, 138.
Ср. ст. ямчэй — быстрее, скорее. Шсл.
Ямчэй бяжы ты! Ст.
Прев. ст. няйямчэй

ёмкасьць -ці, ж. — ловкость. Гсл.; Нсл. 151.
Емкасьць мае ў руках. Нсл.