дуб
выбухацца як дуб. Мсцісл. Ухв. Пра вырастанне хлопца моцным, здаровым, дужым. Юрчанка 1993, 146.
вырасці як дуб. Ваўк. п. Ухв. Federowski, 344. Тое ж.
вялікі як дуб. Ухв. Пра рослага, моцнага чалавека. Янк., Пар., 32.
здаровы (здараўляка, крэпкі, моцны) як дуб [скарбовы]. Ваўк. п., Гродз., Івац., Мсцісл., Слуцк. Ухв. Янк., Пар., 73; Шаталава, 88; Federowski, 188; Сержпутоўскі 1999, 79; Юрчанка 1969, 60; Цыхун, 175; ЗЗайкі. Тое, што вялікі як дуб.
здаровы як дуб, ды моцны як зуб. Ухв. Санько, 135. Тое, што вялікі як дуб.
лезці як свярдзёлак у дуб. Гл. свярдзёлак.
хлопец дзябёлы як дуб. Сміл., Слон. Ухв. Шатэрнік, 84; Высл., 409. Тое, што вялікі як дуб.
цвёрды як дуб. Івац. Ухв. Пра нешта сапраўды цвёрдае. ЗЗайкі.
Чоловек ек дуб, а жонка - ек та хвойка. Стол. Прык. Ухв. Пра здаровых і прыгожых мужа і жонку. ТС 2, 43.
як з дуба зваліцца (рухнуць). Шчуч. 1. Жарт. Пра чыё-н. нечаканае з'яўленне. 2. Пра чыюсьці немагчымасць зразумець, асэнсаваць навакольнае. Даніловіч, 226.
згінацца як лаза перад дубам. Гл. лаза.
здуру як з дубу. Ашм. Жарт. Пра нешта сказанае, зробленае не падумаўшы, раптам. Даніловіч, 226.
зглуху як з дубу. Смал. Пра чалавека, які нешта зрабіў не дачуўшы. Добровольский ІІІ, 17.
сыны як дубы. Івац. Ухв. Пра рослых, моцных, прыгожых сыноў. ЗЗайкі.

дубец
адзінокі як дубец у полі. Спачув. Пра адзінокага чалавека. ЛА, 30.
ліць як з дубца. Гродз. Лід. Пра вельмі моцны суцэльным патокам дождж. Даніловіч, 226.

дуб'ё
здаровыя як дуб'ё. Бялын. Ухв. Пра здаровых моцных людзей. Яўсееў, 67.

дубіна
як дубіна. Астр. Няўхв. Пра няскладную, непаваротлівую жанчыну. СПЗБ 3, 224.

дубовы
цвёрда як дубова. Ваўк. п. Пра нешта цвёрдае. Federowski, 59.
не скранеш як пень дубовы. Гл. пень.
як дубовый. Мсцісл. Пра фізічны стан скачанелага, змерзлага чалавека. Юрчанка, 183.

дубок
адзін як дубок у полі. Памянш. Мін. Спачув. Пра адзінокага, самотнага чалавека. ЛЦ, 37.
Дару агурок, каб рос сын як дубок. Памянш. Фальк. Вясельнае віншаванне з пажаданнем здароўя і сілы будучаму сыну. БВ, 53.

дубочак
Дару зялёны лісточак, каб мужык быў як дубочак. Памянш.-ласк. Фальк. Вясельнае пажаданне здаровага, моцнага мужа. БВ, 49.
гібкі як маладзенькі дубочак. Памянш.-ласк. Ухв. Пра гібкага, лоўкага маладога хлопца. НН, 604.
Дару бочкі, каб дзеткі былі моцныя, як дубочкі. Памянш.-ласк. Фальк. Вясельнае пажаданне моцных, здаровых дзяцей. БВ, 54.

дуга
дедуга сагнуўся як дуга. Лоеў. Спачув. Пра старога сагнутага чалавека. Янкова, 101.
крывы як дуга. Бял. Пра рэч з моцна выяўленай крывізной. Бялькевіч, 232.
ксяндзоўскі слуга сагнуўся як дуга. Пра чалавека-прыслугача, якому даводзіцца часта нізка кланяцца. Янкоўскі 1971, 97, 336, 624; Нос., 194.
панскі слуга сагнуўся як дуга. Матэрыялы 1981, 122. Тое ж.
правільна як дуга. Касц. Іран. Пра справу, пытанне, сітуацыю не простую і не правільную. ЛЦ, 119.
праў ек дуга. Іран. Пра чалавека хітрага, які толькі прыкідваецца простым. ТС 5, 362.
просты як дуга. Нос., 141; Крэмнеў, № 938; Станкевіч, 906. Тое ж.
глядзець як з-пад дугі. Маг. Няўхв. Пра насуплены, з-пад ілба позірк чалавека. Высл., 305.
глядзець як конь з-пад дугі. Гл. конь.
што як з дугі кастыль. Мсцісл. Іран. Пра штосьці ненадзейнае, няправільнае. Юрчанка, 173.
хвост дугой дзяржаць. Слуцк. Не сумаваць, не падаць духам, трымацца з гонарам. МК, 286.

дуда
Бяда не дуда: пішчыць, а не грае. Прык. Пра цяжкасці і боль перажывання бяды. Federowski, 25.
Бяда як дуда: зачнеш дуць, аж слёзы набягуць. Прык. Пра непрыемнасці, што ідуць адна за адной. Tyszkiewicz, 430; Шпилевский, 176; Шейн, 473; Сержпутоўскі 1999, 21; Арх. Гр.
Бяда як дуда: станеш дуць, слёзы самі йдуць. Слуцк. Сахараў; Hoc., 12. Тое ж.
вазіцца як з дудою. Кажуць з незадавальненнем пра тых дарослых, якіх праз іх ляноту альбо нядбайнасць нельга ні да чога прывучыць альбо выдаць замуж (калі гэта дзяўчына). Крэмнеў, № 124.

дудка
з каго як з дудкі жане. Ваўк. п., Івац. Пра моцны панос у хворага чалавека ці жывёлы. Federowski, 110; ЗЗайкі.
наеўся як пук, а ногі як дудкі. Гл. пук.
перыць як у дудку. Дзятл. Пра моцны кашаль у хворага. Арх. Гр.

дужы
паімчаць як дужы. Пра бег ва ўсю сілу, шпарка, хутка. Янк., 419.

дук
стаць як дук. Стол. Насмешл. Пра акруглелага, поўнага чалавека. ТС 2, 45. ≺ Дук - шайба, якую ганялі дзеці па лёдзе.

Дунай
вялікі як Дунай. Мядз. Ухв. Фальк. Пра ўдалага, вялікага чалавека. Высл., 300.
як Дунай. 1. Мсцісл., Валож. Ухв. Пра мажнага здаровага чалавека. 2. Гродз. Ухв. Пра ўсё, што выклікае захапленне прыгажосцю, ростам, багаццем і г. д. Юрчанка, 183; АВНЛ; Цыхун, 175.

дунда
ісці як дунда. Гродз. Асудж. Пра нязграбную няскладную жанчыну. СПЗБ 2, 104. ≺ Дунда - соня.

дундук
хадзіць як дундук. Чэрв. Няўхв. Пра насупленага, няскладнага, непаваротлівага чалавека. СЦБ, 126.

Дунька
застацца як Дунька ад поезда. Валож. Насмешл. Пра недарэчнае спазненне. ФА. ≺ Хутчэй, новае, запазычанае з рускай мовы.
гаварыць як Сяргей з Дунькаю. Гл. Сяргей.

дупа
праўда, як голай дупай вожыка задушыш. Капыл. Іран. Здзекл. Пра нешта зусім непраўдзівае, нерэальнае, смешнае. ФА.

дупло
сядзець як жаўна ў дупле. Гл. жаўна.

дурак
глядзець як дурак на апілкі (шчэпкі, шклянкі). Мсцісл. Няўхв. Пра няўцямны, непаразумелы позірк каго-н. Юрчанка, 183.
нажрацца як дурак на памінках. Мсцісл. Асудж. Пра непрызваітыя паводзіны чалавека, што ладна выпіў, наеўся. Высл., 351.

дурань
бегаць як дурань. Карм. Асудж. Пра непрадуманую, недарэчную мітусню каго-н. Мат., Гом., VIII, 122.
гігікаць як дурань. Пух. Няўхв. Пра чалавека, што смяецца без прычыны альбо проста задужа весяліцца. Шатэрнік, 67.
глядзець як дурань на боты блішчоныя. Касц., Рэч. Няўхв. Пра няўцямнае, тупое ўзіранне, угляданне каго-н. на новы, незразумелы прадмет. ЛЦ, 70.
глядзець як дурань на чырвоно. Слон. Няўхв. Высл., 305. Тое ж.
жаніўся як дурань з печы зваліўся. Слуцк. Насмешл. Пра нейчую нечаканую, без доўгіх заляцанняў жаніцьбу. Сержпутоўскі 1999, 64.
ждаць як дурань доўбні. Слуцк. Няўхв. Пра пасіўнае чаканне чаго-н. небяспечнага. ФА.
крычаць як той дурань касу схаваўшы. Слон. п. Пра нейчы няўцямны пусты крык. Federowski, 154.
Мужык п'ець, як у леечку льець, а як прыдзецца плаціць, то як дурань маўчыць. Прык. Пра карыслівага чалавека, які, каб пазбегнуць плаціць выдаткі, гатовы прыкінуцца дурным. Шпилевский, 184; Нос., 142.
набрацца як дурань заціркі. Капыл., Карэл. Няўхв. Пра празмерную неразумную прагавітасць чалавека ў піцці, ежы. Высл., 349.
набрацца як дурань клочча. Гом. Няўхв. Высл., 349. Тое ж.
наесціся як дурань бобу. Слон. Няўхв. Высл., 351. Тое ж.
наесціся як дурань клочча. Мін., Чэрык., Рэч. Няўхв. ЛЦ, 93; Высл., 351. Тое ж.
накінуцца як дурань на зацірку. Нясв. Няўхв. ФА. Тое, што набрацца як дурань заціркі.
напіцца як дурань дзёгцю. Воран. Асудж. Даніловіч, 220. Тое ж.
насіцца як дурань з дзвярмі (дзвярыма). Астр., Нясв. Няўхв. Пра недарэчнае перасоўванне з месца на месца грувасткай рэчы; пра празмерную ўвагу да чаго-н. недарэчнага, неістотнага. Янк., Пар., 115; Высл, 356; ФА; СПЗБ 3, 37.
насіцца як дурань з мялам. Асіп. Высл., 356. Тое ж.
насіцца як дурань з пісанай торбай. Кругл. Няўхв. ДА. Тое ж.
пазіраць у вочы як дурань. Сміл. Няўхв. Пра позірк вінаватага чалавека, які не хоча ў гэтым прызнацца. Шатэрнік, 193.
прычапіцца як дурань да дзверцаў. Паст. Няўхв. Высл., 372. Тое, што насіцца як дурань з дзвярмі.
убіцца як дурань у аглоблі. Мін. Насмешл. Пра чалавека, што сам улез у цяжкую справу, узяў на сябе клопат. Высл., 403.
цягнуць як дурань дзверы. Карэл. Высл., 416. Тое, што насіцца як дурань з дзвярмі.
як добры дурань. Івац., Мсцісл., Слон. Пра паводзіны не вельмі разумнага чалавека. Юрчанка 1977, 212; Высл., 426; ЗЗайкі.
як той дурань. Клецк. Асудж. Пра чалавека, які зрабіў нешта не так, не здагадаўся, не прадбачыў, паверыў. ДА.
глядзець дурнем. Няўхв. Пра чалавека, які паставіў сябе ў непрыемнае становішча. НН, 610.
патрэбен як дурню галава. Мін. Іран. Жарт. Пра нешта не зусім патрэбнае. ЛЦ, 118.
вускочыць ек дурэнь з-за куста. Жытк. Асудж. Пра недарэчнае ўмяшанне чалавека ў нейкую справу, размову. ТС 1, 175.
насіцца ек дурэнь со ступою. Глуск., Жытк. Няўхв. Мат., 121; ТС 5, 112. Тое ж.
швардыкнуць ек бу дурэнь с печы. Жытк. Няўхв. Жарт. Пра падзенне аднекуль па неасцярожнасці. ТС 5, 362.